Rak jamy ustnej

Prof. dr hab. med. Jan Zapała
Nowotwory złośliwe głowy i szyitrudności diagnastyczne
Katedra i Klinika Chirurgii Czaszkowo - Szczękowo – Twarzowej,
Onkologicznej i Rekonstrukcyjnej
Instytutu Stomatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum
Zachorowania na nowotwory głowy
i szyi stanowią ok. 12.2% zachorowań
na nowotwory złośliwe w Polsce
Chorzy z nowotwowrami głowy i szyi
w materiale Kliniki
razem 3997
/34.2%/ ogólnej
liczby chorych
623
483
298
66
31
326
82
26
356
95
32
201
218
229
2002
2003
2004
403
417
124
98
34
40
295
285
319
2005
2006
2007
79
29
535
556
87
33
119
162
44
47
niezłośliwe
półzłośliwe
złośliwe
415
393
414
2008
2009
2010
*
Ponad 90% nowotworów złośliwych jamy
ustnej stanowi rak płaskonabłonkowy
Rak jamy ustnej jest szóstym pod
względem częstości występowania
nowotworem złośliwym
Rocznie na świecie
274 000 (2,5%) nowych zachorowań
i 127 400 (1,9%) zgonów
z powodu raka jamy ustnej
Czynniki rakotwórcze w
nowotworach głowy i szyi


ekspozycja błony śluzowej na tytoń i
wysokoprocentowy alkohol
każdy czynnik zwiększa 2-3 krotnie ryzyko
zachorowania na raka jamy ustnej, gardła i
krtani
„wspólnie to ryzyko jest ponad 10 krotne”
Inne czynniki rakotwórcze





niski poziom higieny
długotrwałe drażnienie mechaniczne
infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV, rak
jamy ustnej i części ustnej gardła)
zakażenie wirusem Epsteina-Barra EBV (rak nosowej
części gardła)
czynniki genetyczne (naskórkowy wzrostu –EGFR)
Odrębności nowotworów twarzy i jamy ustnej
Odrębność
Budowy i czynności
Nowotworów twarzy i jamy
ustnej
Różnorodność tkanek i
narządów
Duża różnorodność
nowotworów
Złożona budowa anatomiczne
Duża dynamika wzrostu i
szerzenia się(przerzuty)
Bogate unaczynienie
krwionnośne i limfatyczne
Duża dynamika wzrostu i
szerzenia się (przerzuty)
Wieloczynnościowe (żucie,
mowa, oddychanie, wzrok,
węch)
Obecność zębów i przyzębia
Wieloczynnościowe zaburzenia
w zależności od
umiejscowienia
Nowotwory charakterzystyczne dla kości szczękowych
(niezłośliwe i półzłośliwe);
podobieństwo do
zębopochodnych schorzeń
nienowotworowych
Maskowanie nowotworu
współistniejącym stanem
zapalnym
Częste występowanie stanów
przedrakowych; przyśpieszony
wzrost spowodowany
drażnieniem
Częste zębopochodne
zakażenia chirurgiczne
Działanie różnorodnych
czynników rakotwórczych
(fizycznych, chemicznych,
mikrourazów, używek)
Względy estetyczne i
psychologiczne
Zniekształcenie powoduje
zaburzenia estetyki i ma duże
działanie psychopatogenne
Łatwość bezpośredniego
badania klinicznego
Dobra widoczność, łatwy
dostęp do bezpośredniego
badania
Wnioski
Kliniczne
Konieczność określenia rodzaju
i punktu wyjścia nowotworu;
trudności diagnostyki różnicowej
Różnicowanie guzów
pierwotnych i przerzutowych;
określenie stopnia
zaawansowania nowotworu
Różnicowanie guzów
pierwotnych i przerzutowych ;
określenie stopnia
zaawansowania nowotworu
Różnorodność objawów
chorobowych i ich znaczenie
patognomiczne
Właściwa diagnostyka
różnicowa w badaniu stomatologicznym
Diagnostyka różnicowa
nowotworu ze stanem zapalnym
(częste pomyłki)
Profilaktyka onkologiczna;
diagnostyka stanów
przednowotworowych i
owrzodzeń (wczesna
weryfikacja histologiczna)
Wczesne rozpoznanie i dobór
odpowiedniej metody leczenia
zmniejsza zniekształcenia
pooperacyjne
Powszechne badanie
onkologiczne przez
stomatologów(czujność
onkologiczna)
Lecznicze
Wybór metody i taktyki leczenia w
zależności od rodzaju i zaawansowania
nowotworu
Doszczętne usunięcie nowotworu i
węzłów chłonnych(operacje blokowe);
leczenie skojarzone
Doszczętne leczenie (właściwy margines)
W chirurgii konieczność doraźnej
rekonstrikcji narządów ; rehabilitacja
protetyczna
Doszczętne leczenie nowotworów
zębopochodnych, szczególnie
półzłośliwych; przeciwskazane do
usuwania zębów z guza
Przedoperacyjna antybiotykoterapia
umożliwia ocenę zasięgu nowotworu i
węzłów chłonnych(odczyn zapalny)
Wczesne doszczętne leczenie stanów
zapalnych przedrakowych; systematyczne
badania kontrolne
Jednoczasowa lub wczesna
rekonstrukcja ubytków i zniekształceń
pooperacyjnych wdg właściwie dobranej
metody i taktyki; rehabilitacja protetyczna i
psychologiczna
Wczesne wykrycie i właściwe leczenie
warunkujące dobry wynik
Objawy nowotworu
złośliwego głowy i szyi






Naciek
Guz
Owrzodzenie
Patologiczna wydzielina
Rozchwianie segmentarne zębów
Zaburzenia czynnościowe
Ból
Ból – najczęstsza przyczyna
zgłoszenia się do lekarza


Neuralgia samoistna
Neuralgia objawowa



zapalenie
nowotwór + zapalenie
nowotwór
Problem nowotworów byłby
łatwiejszy do opanowania gdyby
pierwsza komórka rakowa
wywoływała ból
prof. Tadeusz Tołłoczko
Stopień zaawansowania raka T3 – T4 w
dniu przyjęcia (w materiale własnym)
język
73%
dno jamy ustnej
79%
masywu szczękowo-nosowo-sitowego
90%
UWAGA
Średni czas od rozpoznania choroby
nowotworowej do leczenia 2 lata
(materiał własny)
Średnie przeżycia 5 letnie w raku
płaskonabłonkowym 40% - 50%
Obecność przerzutów do węzłów
chłonnych – 5 letnie przeżycia poniżej
20 %
Czynniki prognostyczne




Stopień klinicznego zaawansowania (po
ocenie patomorfologicznej)
Stopień złośliwości histologicznej G(grading)
Zajęcie naczyń chłonnych lub
krwionośnych
Indeks mitotyczny (liczba figur podziału
mitotycznego)
Przyczyny trudności w diagnostyce
różnicowej nowotworów




częste zębopochodne zakażenia chirurgiczne
maskowanie nowotworu współistniejącym
stanem zapalnym
diagnostyka różnicowa nowotworu ze stanem
zapalnym (częste pomyłki !)
przedoperacyjna antybiotykoterapia umożliwia
ocenę zasięgu nowotoworu i węzłów chłonnych
(odczyn zapalny)
Przyczyny niepowodzeń leczenia
choroby nowotworowej
• nieświadomość chorych o zagrożeniu życia
( początkowo bezbolesny przebieg choroby )
• obawa przed leczeniem, szczególnie operacyjnym
• błędy jatrogenne jako wynik błędnego
rozpoznania i leczenia
Rak skóry stanowi 8% wszystkich nowotworów złośliwych
90% raków skóry występuje na twarzy
kolejna wznowa
radioterapia
Wolny płat z mięśnia
najszerszego grzbietu
Leczenie raka wargi dolnej
• leczenie chirurgiczne jest leczeniem
podstawowym
• napromienianie raka wargi dolnej może
wywołać martwicę popromienną żuchwy,
w przypadku wznowy konieczność
operowania w napromienionych
tkankach
W-Y plastyka
Mc Intosh
Karapandzič
Bernard
Bruns-Szymanowski
jednostronny
Płat podbródkowo-szyjny + językowy
Przeszczep mikronaczyniowy strzałki
Brusati’s method
Rak jamy ustnej - epidemiologia
• rak jamy ustnej stanowi 0,4% wszystkich nowotworów u
mężczyzn
• jest 30-tym nowotworem co do częstości występowania
• wśród kobiet występuje 5-krotnie rzadziej
• najwyższa zapadalność jest obserwowana po 50-tym roku
życia
UWAGA!!
W chwili rozpoznania raka dna jamy
ustnej, przerzuty do węzłów chłonnych
stwierdza się u ok. 30-40% chorych
Chory z rakiem dna jamy ustnej, rekonstrucja
żuchwy makropłytą
CCA
N.X
IJV
SCMM
Płat językowy
Płat szyjny
Płat piersiowy
Rekonstrukcja całkowitych ubytków żuchwy

Przeszczep autogenny kości strzałkowej
na zespoleniach mikronaczyniowych
Rekonstrukcja całkowitych ubytków żuchwy

Przeszczep autogenny z talerza kości biodrowej
na zespoleniach mikronaczyniowych
Rak masywu szczękowo-sitowego
epidemiologia
• rak masywu szczękowo-sitowego stanowi 0,2%
wszystkich nowotworów złośliwych
•
w 80% dotyczy zatoki szczękowej

Lata 60-te
-płaty cylindryczne

Lata 70-te
-płaty uszypułowane

Lata 80-te
-płaty mikrochirurgiczne
Kodeks walki z rakiem




Nie pal, unikaj zadymionych pomieszczeń
Ogranicz spożycie alkoholu
Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie
słoneczne
Stosuj dietę bogatą w owoce i warzywa
Powodzenie w leczeniu nowotworów złośliwych
głowy i szyi
1.
Czujność onkologiczna
1.
2.
3.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Uświadomienie społeczeństwa
Wyszkolenie specjalistyczne lekarzy
Programy profilaktyczne
Skrócenie czasu od wystąpienia pierwszych objawów choroby do podjęcia
leczenia
Dostępność do skutecznych metod diagnostyki obrazowej – krótki czas (tryb
pilny)
Skrócenie czasu oczekiwania na leczenie (konsultacje wielospecjalistyczne)
Opieka psychologiczna
Rozpowszechnienie najlepszych i najskuteczniejszych sposobów rekonstrukcji –
poprawa jakości życia
Stała kontrola ambulatoryjna chorych onkologicznych
Procedury drogie – wymagają dofinansowania