12. Jaki jest status prawny pracowników biblioteki

Pytanie
1. Jaki jest status prawny pracowników biblioteki publicznej prowadzonej przez
jednostkę samorządu terytorialnego- gminę?
Odpowiedź
1. W przypadku gminnej biblioteki publicznej do zatrudnionych w niej pracowników
zastosowanie mają przepisy ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności
kulturalnej w tym przepisy rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników
instytucji kultury, a w sprawach w niej nieuregulowanych odpowiednie przepisy
kodeksu pracy.
Krótki opis stanu faktycznego
Sprawa dotyczy pracowników biblioteki publicznej prowadzonej przez jednostkę
samorządu terytorialnego. Jaki jest status prawny tych pracowników, w naszym przypadku
chodzi o kierownika biblioteki i bibliotekarza? Czy są oni pracownikami samorządowymi?
Przemawia za tym fakt, że rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników
samorządowych w wykazie stanowisk w Tabeli IV części F (stanowiska pomocnicze i
obsługi) wymienia takie stanowiska jak: kierownik biblioteki, starszy bibliotekarz,
bibliotekarz. Czy należy traktować pracowników biblioteki jako pracowników instytucji
kultury i stosować rozporządzenie z dnia 3 października 2012 (Dz.U.2012.1105)? Jednak
wykaz stanowisk w tym rozporządzeniu nie przewiduje stanowiska kierownika biblioteki
publicznej. Według jakich przepisów dokonać regulacji płacowych tych pracowników?
Podstawa prawna
 ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2008 r. Nr
223, poz. 1458 z późn.zm.)
 ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94 z
późn.zm.)
 ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. z 2012 r. poz. 642 z późn.zm.)
 ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności
kulturalnej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 406 z późn.zm.)
 ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz.
2572 z późn.zm.)
 rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 3 października
2012 r. w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury (Dz.U. z 2012 r. poz.
1105)
 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania
pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 50, poz. 398)
 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie
szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków,
w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub
ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz.U. z 2009 r. Nr 50, poz. 400)
Uzasadnienie
Udzielenie odpowiedzi na przedstawione zapytanie należy rozpocząć od dokonania
analizy statusu prawnego samej biblioteki publicznej prowadzonej przez jednostkę
samorządu terytorialnego. Kwestia ta ma zasadnicze znaczenie dla statusu prawnego
zatrudnionych
w
niej
pracowników.
W
polskim
systemie
prawnym
kwestia
funkcjonowania bibliotek uregulowana została w ustawie o bibliotekach. W świetle
regulacji tego aktu pojęcie biblioteki nie jest jednoznaczne. Jak wskazano w art. 10 ustawy
o bibliotekach, biblioteka może stanowić samodzielną jednostkę organizacyjną albo
wchodzić w skład innej jednostki. Ustawodawca wyróżnia między innymi biblioteki
publiczne oraz biblioteki pedagogiczne i szkolne.
Zgodnie z art. 19 ustawy o bibliotekach, biblioteki publiczne są organizowane w
sposób zapewniający mieszkańcom dogodny dostęp do materiałów bibliotecznych i
informacji. Gmina organizuje i prowadzi co najmniej jedną gminną bibliotekę publiczną,
wraz z odpowiednią liczbą filii i oddziałów oraz punktów bibliotecznych. Zgodnie z
treścią art. 2 ustawy o bibliotekach w zakresie nieuregulowanym ustawą do bibliotek
stosuje się odpowiednio przepisy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
W stosunku do pracowników instytucji kultury jednostek samorządowych nie stosuje się
ustawy o pracownikach samorządowych. W tym przypadku, wyłączenie stosowania ustawy
o pracownikach samorządowych wynika z art. 26a ustawy z dnia 25 października 1991 r. o
organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 406 z
późn.zm.). Zgodnie z przywołanym przepisem, do pracowników instytucji kultury stosuje
się przepisy kodeksu pracy, z zastrzeżeniem art. 26b–26d ustawy o organizowaniu i
prowadzeniu działalności kulturalnej, odnoszących się do czasu pracy (zob. A. Szewc
(red.), Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Legalis).
W przypadku bibliotek pedagogicznych i szkolnych ustawodawca uregulował
kwestię ich funkcjonowania nieco odmiennie. Zasady organizowania i działalności
bibliotek szkolnych i pedagogicznych określają przepisy szczególne.
Zgodnie z art. 22 ustawy o bibliotekach, biblioteki szkolne oraz biblioteki innych
placówek systemu oświaty służą realizacji programów nauczania i wychowania, edukacji
kulturalnej i informacyjnej dzieci i młodzieży oraz kształceniu i doskonaleniu nauczycieli.
W tym celu w każdej szkole publicznej jest prowadzona biblioteka szkolna. Przepis art. 22
ustawy o bibliotekach w związku z art. 67 ust. 1 ustawy o systemie oświaty daje podstawę
do przyjęcia, że biblioteka szkolna jest pracownią szkoły, a jej organizacja i stworzenie
uczniom możliwości korzystania z niej są obligatoryjne ( zob. wyrok NSA z dnia 16
stycznia 2013 r., I OSK 2473/12, Legalis, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (do
2003.12.31) we Wrocławiu z dnia 28 kwietnia 2000 r., II SA/Wr 991/98, Lex ).
Obowiązujące przepisy prawa implikują konieczność uznania, iż w bibliotekach tego
rodzaju zatrudnieni powinni być nauczyciele- bibliotekarze, których status prawny
reguluje karta nauczyciela. Zdaniem sporządzającego niniejszą opinię nie wyklucza to
jednak
zatrudnienia
w
większych
bibliotekach
dodatkowo
pracowników
niepedagogicznych. W takim przypadku zastosowanie znajdzie przepis art. 5d ustawy o
systemie oświaty, wg. którego status prawny pracowników niebędących nauczycielami
zatrudnionych w szkołach i placówkach prowadzonych przez jednostki samorządu
terytorialnego określają przepisy o pracownikach samorządowych.
Biblioteki pedagogiczne prowadzą działalność służącą potrzebom oświaty i
wychowania, w tym kształcenia i doskonalenia kadry pedagogicznej. Zgodnie z art. 2 ww.
ustawy system oświaty obejmuje m.in. biblioteki pedagogiczne, które zgodnie z
dyspozycją art. 5 ust. 6c mogą zakładać i prowadzić w ramach zadań własnych powiat i
gmina. W bibliotekach szkolnych również mogą być zatrudnieni nauczycielebibliotekarze, co wynika wprost z rozporządzenia w sprawie szczegółowych kwalifikacji
wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można
zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu
kształcenia nauczycieli, w którym w § 2 wymieniono kwalifikacje do zajmowania
stanowiska nauczyciela m.in. w bibliotekach pedagogicznych. Do takich pracowników
zastosowanie znajdzie karta nauczyciela. Ponadto w bibliotekach pedagogicznych można
zatrudnić pracowników niepedagogicznych, do których w przypadku bibliotek
prowadzonych przez gminę, na mocy ww. art. 5d ustawy o systemie oświaty, znajdzie
zastosowanie ustawa o pracownikach samorządowych. Oznacza to, iż pracownicy
bibliotek pedagogicznych prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego,
niebędący nauczycielami są pracownikami samorządowymi, do których zastosowanie
znajdzie ustawa o pracownikach samorządowych. W takim też przypadku zastosowanie
znajdzie także rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.
Powyższe powoduje, iż w zależności od statusu samej biblioteki różny może być
status pracowników w niej zatrudnionej. W przedstawionym stanie faktycznym mamy do
czynienia z biblioteką publiczną prowadzoną przez gminę. Zgodnie z wcześniejszymi
rozważaniami do pracowników tej jednostki zastosowanie znaleźć powinny w pierwszej
kolejności regulacje ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, a w
kwestiach w niej nieuregulowanych przepisy kodeksu pracy. Nie znajdą do nich
zastosowania przepisy ustawy o pracownikach samorządowych. W stosunku do zasad
wynagradzania tych pracowników zastosowanie znajdą uregulowania art.31-31d ustawy o
organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz rozporządzenia w sprawie
wynagradzania pracowników instytucji kultury, a w sprawach nieuregulowanych znajdą
zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu pracy.
r.pr. dr Marcin Adamczyk
Ekspert programu
„Dobre prawo – sprawne rządzenie”
Wykaz wykorzystanego orzecznictwa oraz publikacji
 A. Szewc (red.), Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Legalis
 wyrok NSA z dnia 16 stycznia 2013 r., I OSK 2473/12, Legalis
 wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (do 2003.12.31) we Wrocławiu z dnia
28 kwietnia 2000 r., II SA/Wr 991/98, Lex
Niniejsza porada prawna nie jest oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Administracji i
Cyfryzacji.
Udzielane porady prawne nie mogą być wykorzystywane w jakichkolwiek postępowaniach
sądowych, administracyjnych i innych, jako dowód na poparcie stanowiska stron, posiadają
bowiem walor doradczo-informacyjny.