Utracona produkcja (prawo Okuna – luka PNB rośnie o 2,5% wraz
advertisement
CZĘŚĆ PIERWSZA- PODSTAWOWE ZAGADNIENIA 1. Opisz, co przedstawia model ruchu okrężnego w gospodarce. Model gospodarki pokazujący w sposób uproszczony przepływy zasobów pieniężnych (finansowych) i rzeczowych między głównymi kategoriami podmiotów pełniących jakąś rolę w gospodarce i uczestniczących w wytwarzaniu i/lub zagospodarowaniu produktu. Rysunek ukazuje podmioty biorące w udział w ruchu okrężnym Odpływy z ruchu okrężnego oznaczają strumienie pieniądza, który nie przemieszcza się z gospodarstw domowych do przedsiębiorstw Dopływy do ruchu okrężnego to strumienie pieniężne, które otrzymują przedsiębiorstwa, ale nie za pośrednictwem gospodarstw domowych Ruch okrężny – schemat uproszczony: państwo, gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa. S - oszczędności C - wydatki na konsumpcję I - inwestycje Y - PKB tożsame z wartością dochodów gospodarstw domowych G - wydatki państwa ( szkolnictwo publiczne, budowa dróg, płace urzędników państwowych i żołnierzy, zakupy maszyn dla wojska) B - Płatności transferowe ( zasiłki, zapomogi, renty, stypendia) Td - podatki bezpośrednie ( PIT, CIT) od dochodów (płace, czynsze, odsetki i zyski) Te - podatki pośrednie ( VAT, akcyza) wliczone w cenę dóbr i usług. 2. Czy PKB per capita jest dobrą miarą standardu życia w kraju? Czy może zostać użyta do oceny konkurencyjności danej gospodarki? Produkt Krajowy Brutto (PKB, Gross Domestic Product – GDP) jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowanie na terytorium danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem. PKB nie jest dobrą miarą nie tylko rozwoju gospodarczego, ale również dobrobytu ekonomicznego, a tym bardziej jakości życia mieszkańców danego kraju. Tym bardziej wartość PKB na jednego mieszkańca nie odzwierciedla ani standardu życia ani konkurencyjności gospodarki. Wady tego miernika: nie uwzględnia produkcji nierejestrowanej (tzw. "szara strefa" - najogólniej nielegalne i legalne rodzaje działalności gospodarczej) (Statystyki pokazują, że gospodarka nierejestrowana może obejmować od kilku procent do niemal połowy PKB w zależności od skłonności obywateli do „omijania podatków”) oraz produkcji gospodarstw domowych przeznaczanej na własne potrzeby (np. pracy gospodyń domowych, majsterkowanie) Stąd ludność krajów biedniejszych wydaje się bardziej uboga, a jakość jej życia mniejsza niż jest faktycznie. nie uwzględnia wartości wytworzonych bezpłatnie przez wolontariuszy (a więc m.in. Wikipedii, oprogramowania open source, dużej części stron WWW, wielu usług internetowych) niezarobkowej działalność ludzi, z której wynoszą korzyści oni sami ich rodziny czy ich znajomi, PKB nie ujmuje czasu wolnego i wypoczynku, który jest dobrem poszukiwanym przez członków społeczeństwa w takim samym stopniu jak: żywność, obuwie, usługi kulturalne itd., niższy PKB może wynikać z faktu, że społeczeństwo mniej ceni środki finansowe niż czas wolny, więc mniej pracuje, co przekłada się na mniejszą produkcję, wielkie zróżnicowanie wśród krajów w związku z liczbą mieszkańców. Duże państwa są pokrzywdzone, ten sposób pomiaru korzystny jest to dla małych państw. nie uwzględnia zróżnicowania dochodów w społeczeństwie, ich dystrybucji (np. wysoki PKB w Kuwejcie nie przekłada się na dobrobyt wszystkich obywateli) (jest np. tym większy im więcej wydaje się na zbrojenia), poza tym PKB może mięć tę samą wartość bo dochody się nie zmieniły w ujęciu całkowitym, ale drastycznie zmieniła się struktura podziału dochodów – wzrosły/zmalały dysproporcje (zmienia się więc standard życia ludności), a także nie wskazuje na jakość usług, szczególnie państwowych, Jest powiększony przez te rodzaje rejestrowanej działalności gospodarczej, które nie podnoszą poziomu i jakości życia ludzi w danym kraju, np. nadmiernie rozbudowane siły policyjne, wymiaru sprawiedliwości, wojsko i inne. Ujmuje produkcję tzw. "antydóbr", tj. dóbr szkodzących środowisku, zdrowiu i życiu ludzi, np. broni, narkotyków, tytoniu nie odzwierciedla faktu, że nie cały wypracowany PKB trafia do obywateli w postaci bezpośredniej (pensje) lub pośredniej (świadczenia, zasiłki itp.). Część PKB w formie kosztów transferowych i cen transferowych jest wyprowadzana z kraju wytworzenia. nie ujmuje tzw. efektów zewnętrznych produkcji (np. zanieczyszczenia środowiska). Wraz ze wzrostem PKB rosną koszty zanieczyszczania środowiska, w którym żyją ludzie, koszty urbanizacji, podróżowania ludzi i związane z tym uciążliwości życia, czyli skala tzw. ujemnych efektów zewnętrznych produkcji, które obniżają jakość życia. Jeśli mówimy o nominalnym PKB - mierzy się go w cenach bieżących, czyli takich, które istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PKB dochody, wzrost PKB może więc wynikać nie ze wzrostu dobrobytu, a jedynie ze wzrostu cen. Należy więc obliczać realny PKB, który uwzględnia zmiany cen poprzez stosowanie deflatorów PKB, czyli wskaźników odzwierciedlających zmiany cen wszystkich dóbr, PKB nie uwzględnia różnic cen w poszczególnych krajach. Próba rozwiązania tego problemu polega na uwzględnieniu parytetu siły nabywczej pieniądza w poszczególnych krajach, Jest zniekształcony przez wahania kursu walutowego i różnice w poziomie rozwoju, z których wynika inny skład koszyka dóbr i usług oraz rozmaita ich jakość, pomimo że zaspokajają analogiczne potrzeby. Nie powinno się oceniać konkurencyjności danej gospodarki tylko na podstawie PKB per capita. Po pierwsze ze względu na niedoskonałość miernika, przy obliczaniu, którego nie uwzględnia się wszystkim czynników determinujących konkurencyjność gospodarki czy standard życia ludzi w danym kraju. 3. Scharakteryzuj wybrane miary bogactwa i konkurencyjności gospodarki (wystarczy 5)? 1. IMD - wskaźnik konkurencyjności poszczególnych państw. Wskaźnik oblicza się na podstawie oceny czterech grup czynników wpływających na konkurencyjność. Są to: stan gospodarki (krajowa gospodarka, handel międzynarodowy, inwestycje międzynarodowe, zatrudnienie i poziom cen); efektywność struktur rządzących (finanse publiczne, polityka fiskalna, ramy instytucjonalne, edukacja, warunki prowadzenia przedsiębiorstwa); efektywność przedsiębiorstw (produktywność, rynek pracy, finanse, zarządzanie, wpływ globalizacji) i infrastruktura (podstawowa infrastruktura, infrastruktura technologiczna, infrastruktura naukowa, zdrowie i środowisko naturalne). Według tego wskaźnika Polska znalazła się w 2010 roku na 44 miejscu wśród 57 gospodarek. Niska pozycja konkurencyjna naszego kraju wynika głównie ze słabości finansów publicznych, wysokiego bezrobocia. Do mocnych stron Polski zalicza się natomiast: wzrost gospodarczy, poziom inflacji, poziom kosztów pracy w przemyśle czy ekspansji polskich produktów na rynkach zagranicznych. 2. Wskaźnik Wolności Gospodarczej (Index of Economic Freedom, IEF) to roczny raport publikowany przez The Wall Street Journal i Heritage Foundation, zawierający opis i ocenę ograniczeń, restrykcyjnych przepisów, zakresu stosowania przymusu przez aparat władzy w sferze gospodarki w różnych państwach świata. Każdemu państwu przyznawana jest punktacja wg zmiennych podzielonych na 10 kategorii wpływających na wolność gospodarczą: Polityka handlowa, Obciążenia podatkowe, Interwencje rządu w gospodarce, Polityka monetarna, Inwestycje zagraniczne, Bankowość i finanse, Płace i ceny, Prawa własności, Regulacje prawne i Szara strefa. Wyższy wynik punktowy danego kraju oznacza większy zakres interwencji państwa w gospodarkę i mniejszą wolność gospodarczą. 3. Wskaźnik Rozwoju Społecznego - HDI - (ang. Human Development Index) służy do pomiaru całościowych osiągnięć danego państwa w trzech sferach rozwoju społecznego: zdrowie, edukacja i dochód przypadający na głowę mieszkańca. W obliczeniach wskaźnika wykorzystywane są bezpośrednio cztery podstawowe mierniki: • przeciętne dalsze trwanie życia (długowieczność) • ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania • wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania; przy czym dwa ostatnie wskaźniki są przekształcane w jedną miarę, obrazującą średni poziom osiągnięć edukacyjnych społeczeństwa, • PKB w $USA, przypadający na jednego mieszkańca, liczony według parytetu siły nabywczej waluty (PPP USD) (warunki życia ludności) HDI przyjmuje wartość z przedziału (0,1). HDI jest miarą wykorzystywaną jako kryterium przy hierarchizacji krajów według poziomu ogólnego ich rozwoju – społecznego i gospodarczego – w określonym momencie. Poprzez porównanie wartości tego wskaźnika pomiędzy różnymi krajami można określić dystans, jaki dzieli kraje rozwijające się od rozwiniętych pod względem poziomu rozwoju cywilizacyjnego. 4. Wskaźnik Ubóstwa Ludzkiego (Human Poverty Index - HPI) wyznacza linię ubóstwa zgodnie z założeniami koncepcji rozwoju ludzkiego na podstawie średniej ważonej trzech wskaźników obejmujących minimum zdrowotne, edukacyjne oraz minimum warunków materialnych. Dla krajów rozwijających się, gdzie wiele osób nie ma stałego dochodu, dla określenia minimum warunków materialnych nie użyto wskaźnika PKB per capita, lecz średnią ważoną w zakresie zaspokojenia podstawowych potrzeb w zakresie żywienia, dostępu do wody i usług medycznych. Natomiast dla krajów wysoko rozwiniętych wskaźnik HPI zawiera stopę długookresowego bezrobocia oraz poziom analfabetyzmu funkcjonalnego. 5. PKB (Gross Domestic Product - GDP) - jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju w określonym czasie, najczęściej w ciągu roku. Nie ma znaczenia np. pochodzenie kapitału, własność firmy itp. Wielkość PKB wyliczamy i rozpatrujemy na trzy sposoby: a) jako sumę wartości dodanej w procesie produkcji, PKB = produkcja globalna kraju - zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki narodowej. b) jako sumę wydatków na dobra i usługi finalne różnych podmiotów gospodarczych: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa i cudzoziemców. (PKB od strony popytowej) PKB=AD PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import. c) jako sumę dochodów uzyskanych przez różne grupy wytwarzające PKB (strony dochodowej) PKB = dochody z pracy (pensja pracowników) + dochody z kapitału (dochody właścicieli biznesu, obligacji, akcji itd.) + dochody państwa (podatek) + amortyzacja. PKB per capita – służy ocenie poziom rozwoju gospodarczego kraju i przeciętnego standardu życia ludności. 6. Indeks Gini’ego – miara koncentracji (nierównomierności) rozkładu zmiennej losowej. Stosowany jest w ekonomiii do liczbowego wyrażania nierównomiernego rozkładu dóbr, w szczególności nierównomiernego rozkładu dochodu np. gospodarstw domowych. Przyjmuje wartości z przedziału [0; 1]. Niski wskaźnik Gini wskazuje większą równowagę w dystrybucji bogactwa, natomiast wysoki oznacza dużą nierównowagę dochodów ludności, 0 oznacza idealną dystrybucję bogactwa, a wartość 1 współczynnik Giniego przyjąłby w sytuacji gdyby tylko jedna obserwacja uzyskała dodatnią wartość zmiennej (np. tylko jedno gospodarstwo domowe posiadało dochody). Współczynnik Giniego stanowi pole obszaru pomiędzy krzywą Lorenza a przekątną kwadratu jednostkowego pomnożone przez 2. Zalety: 1) indeks może być wykorzystany do miary bogactwa w określonych populacjach czy sektorach danego państwa, 3) indeks umożliwia tworzenie trendów zmian bogactwa narodów. Wady modelu: podczas tworzenia wskaźników Gini dla poszczególnych regionów danego kraju nie możemy uzyskać jego wartości dla kraju poprzez wyliczenie średniej, 2) indeks pozwala oszacować bieżący stan bogactwa, a nie stan bogactwa dla całego życia jednostki. 4. Wyjaśnij co rozumie się poprzez pieniądz oraz w jaki sposób we współczesnych gospodarkach przebiega proces kreacji pieniądza przez banki komercyjne? Istota pieniądza przejawia się w jego funkcjach: --miernika wartości (jednostki obrachunkowej) --środka wymiany (cyrkulacji) --środka płatniczego (realizacji odroczonych płatności) --środka przechowywania wartości (tezauryzacji) Funkcje: a) jest miernikiem wartości towarów – określa wartość produktów i usług i innych towarów. Mierzy wartość nietowarowej działalności b) jest środkiem cyrkulacji wymiany towarów –przejawia się w rozdzielaniu jednego i równoczesnego aktu kupno – sprzedaż (towar – towar) sprzedaż T-P kupno P-T Pieniądz jest pośrednikiem wymiany w tym aspekcie. Pieniądzem mogą być aktywa finansowe, które pełnią powyższą funkcję np.: gotówka w gospodarce, czeki podróżne, bankowe depozyty płatne na żądanie. c) jest środkiem płatniczym – oddzielenie aktu kupna od sprzedaży umożliwia nabycie towaru bez wcześniejszego sprzedania innego – zakup na kredyt, ale powyższe zobowiązanie należy uregulować. Środkiem regulowania jest pieniądz d) jest środkiem gromadzenia skarbu – środek tezauryzacji, przechowywania wartości. Aktywa, które pełnią funkcję środków gromadzenia majątku mogą być: papiery wartościowe, gotówka, nieruchomości. Współcześnie pieniądz może pełnić te funkcje w sposób ograniczony, ponieważ pieniądz standardowy, który nie przynosi procentu nieustannie traci na sile nabywczej wskutek postępującej tendencji inflacyjnej Kreacja pieniądza, wprowadzanie do obiegu przez banki komercyjne dodatkowych (ponad wartość bazy monetarnej) ilości pieniądza, w wyniku operacji kredytowych, których podstawą są depozyty bankowe. Ten dodatkowy pieniądz ma charakter bezgotówkowy. Dla zapewnienia bezpieczeństwa depozytariuszy i niedopuszczenia do inflacji bank centralny reguluje rozmiary kreacji pieniądza kredytowego poprzez ustalanie stopy rezerw obowiązkowych i stóp oprocentowania kredytów udzielanych bankom komercyjnym. Wielkość kreacji pieniądza uzależniona jest w ten sposób nie tylko od rozmiarów depozytów, ale także od odwrotności stopy rezerw obowiązkowych. Kreacja pieniądza może następować także w wyniku skupu walut obcych i dewiz przez banki komercyjne lub udzielania przez bank centralny pożyczek państwu na sfinansowanie deficytu budżetowego. Proces kreacji pieniądza – obrót bezgotówkowy Warunki początkowe: 1. Brak gotówki (pieniądza banku centralnego); 2. Brak wykreowanego pieniądza bezgotówkowego; 3. Suma bilansowa banku jest równa 0 (zero); 4. Brak kredytów udzielonych przez banki (wynika z punktu 2); 5. Zdolność kredytowa kredytobiorców (założenie sztuczne w tych warunkach); 6. Wszystkie pieniądze są przechowywane w bankach; 7. Wszystkie rozliczenia dokonywane są bezgotówkowo; Wymienione warunki są abstrakcyjne i niemożliwe do zaistnienia w praktyce, a niektóre (np. #3) wręcz niedopuszczalne. Zostały one jednak dobrane świadomie, bo pozwalają łatwo wykazać, że banki kreują i pieniądze dosłownie z niczego (w podobny sposób je likwidują), w całkowitym oderwaniu od realnej gospodarki. Praktyczne ograniczenia kreacji pieniądza Emisja pieniądza bezgotówkowego banków komercyjnych ograniczona jest przez: * skłonność do zadłużania się osób fizycznych, przedsiębiorstw i rządu; * zdolność kredytową potencjalnych kredytobiorców przy żądanym oprocentowaniu i terminie spłaty; * skłonność społeczeństwa do przechowywania oszczędności w bankach; * skłonność banków do finansowania ryzykownych przedsięwzięć; * całkowitą wartością płatności dokonywanych bezgotówkowo (poprzez czeki, przelewy, karty płatnicze); 5. Kto to jest bezrobotny i jakie skutki (korzyści i koszty) wywołuje bezrobocie w gospodarce? Bezrobotny to człowiek w wieku produkcyjnym (15-74lata), zarejestrowany w urzędzie pracy, który nie pracuje, aktywnie poszukuje pracy, a z różnych powodów jej nie znajduje. Osoby niezaliczające się do grona bezrobotnych to emeryci, renciści, uczący się, opiekujący się dziećmi (pozostającymi w domu) lub osoby nieposzukujący pracy. Wg urzędów pracy osoba bezrobotna to osoba zdolna i chętna do podjęcia pracy która nie uczy się w systemie dziennym oraz jest zarejestrowana w UP. W UP pracy są rejestrowane niepracujące kobiety w wieku 18-60 lat i mężczyźni w wieku 18-65lat którzy nie prowadzą działalności gospodarczej, gospodarstwa rolnego oraz nie posiadają praw emerytalnych. Koszty bezrobocia - Utracona produkcja (prawo Okuna – luka PNB rośnie o 2,5% wraz ze wzrostem o 1% bezrobocia powyżej naturalnej jego stopy) - Obciążenia finansowe państwa (wydatki z funduszu pracy, pomocy społecznej, ulgi i zwolnienia fiskalne) - Ograniczenie dochodów państwa z tytułu podatków i składek ubezpieczeniowych Pozytywne aspekty bezrobocia: - - - Wzrost motywacji do kształcenia, do zwiększania nakładów na inwestycje w kapitał ludzki, co prowadzi do przyspieszenia procesów długofalowego wzrostu gospodarczego kraju, Stymulacja wzrostu poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych wśród osób poszukujących pracy, Wzrost motywacji pracowników do bardziej efektywnej i solidnej pracy oraz ograniczenie nadmiernej fluktuacji kadr, przez co dochodzi do racjonalizacji zatrudnienia i poprawy efektywności gospodarowania. Lepsza alokacja i wydajność pracy 9. Jakie znasz narzędzia Banku Centralnego, za pomocą których wpływa on na ilość pieniądza w gospodarce. Narzędzia Banku Centralnego, którymi kontroluje podaż pieniądza: zmiana stopy rezerw obowiązkowych (kontrolowanie zdolności kredytowych) o w Polsce obecnie 5% o ogranicza ekspansywność kredytową banków o obniża potencjalne zyski banków o zachęca banki do ściągania wierzytelności od dłużników (częściowe ograniczenie opłacalności) o taki sam wpływ na wszystkie banki o powolne działanie –słabość stopa redyskontowa (zmiany) w ramach polityki refinansowania o udzielanie kredytów bankom prywatnym przez Bank Centralny w celu zwiększenia akcji kredytowej o stopa pobierania przez bank centralny % od weksli (pożyczek pod zastaw) o kredyt lombardowy – pod zastaw obligacji o kontyngenty redyskontowe – limit kredytów udzielonych na redyskonta operacje otwartego rynku http://www.nbportal.pl/pl/np/animacje/prezentacje/pieniadz/podaz-pieniadza 10. Wymień składniki bilansu płatniczego i dokonaj jego charakterystyki Bilans płatniczy jest narzędziem, które pozwala określić sytuację finansową kraju, daje również informację, co dzieje się z oszczędnościami w kraju. Jest to sporządzane za określony okres zestawienie wykazujące sytuację płatniczą kraju z tytułu kontaktów zagranicznych oraz zestawieniem wszystkich płatności dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczącym określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego. Bilans składa się z dwóch zasadniczych części: Rachunek bieżący- informuje nas jakimi kanałami płynie gotówka Bilans obrotów kapitałowych- informuje nas jaka była wielkość inwestycji bezpośrednich Oraz z bilansu obrotów wyrównawczych 1. ELEMENTY RACHUNKU BIEŻĄCEGO: Bilans handlowy(saldo obrotów towarowych) jest zestawieniem płatności z tytułu eksportu i importu dóbr. Jeżeli wpłaty uzyskane z eksportu przewyższają wypłaty wynikające z importu, mówimy o nadwyżce obrotów handlowych. W przeciwnym przypadku mówimy o ich deficycie. Deficyt lub nadwyżka tego bilansu ma tym samym decydujący wpływ na stan bilansu obrotów bieżących, a nawet całego bilansu płatniczego. Bilans usług (saldo usług) jest zestawieniem płatności z tytułu obrotów usługami między rezydentami krajowymi i zagranicą. Najważniejszą pozycję tej części bilansu obrotów bieżących stanowią na ogół transakcje zakupu i sprzedaży usług transportowych. W wielu krajach duża część tego bilansu przypada także na inne usługi, przede wszystkim turystyczne, bankowe, ubezpieczeniowe, prawne czy konsultingowe. W większości krajów wielkość bilansu usług nie ma decydującego wpływu na stan bilansu obrotów bieżących. W Polsce saldo usług jest notorycznie dodatnie, co oznacza, że więcej pieniędzy wpływa niż wypływa. Bilans procentów i dywidend (saldo dochodów) jest zestawieniem wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału i pracy (krajowej za granicą i zagranicznej w kraju). W tej części bilansu obrotów bieżących są zatem księgowane dywidendy od inwestycji bezpośrednich i odsetki od udzielonych (uzyskanych) kredytów oraz zarobki uzyskane za granicą. Takie transakcje mogą mieć duże znaczenie w kraju będącym poważnym eksporterem lub importerem kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich. Są one bardzo ważne dla kraju zadłużonego, zmuszonego wypłacać odsetki przeznaczone na obsługę długu. W Polsce mamy deficyt. Bilans transferów jednostronnych (saldo transferów bieżących) jest zestawieniem transakcji stanowiących jednostronny przepływ dóbr, usług lub środków finansowych, któremu nie towarzyszy przepływ płatności lub dóbr i usług w drugą stronę. Do tej części bilansu obrotów bieżących zaliczamy zarówno transfery rządowe, jak i prywatne. W przypadku Polski byłyby to np. bezpłatne dostawy żywności i sprzętu medycznego do krajów byłej Jugosławii. 2. ELEMENTY BILANSU OBROTÓW KAPITAŁOWYCH Rachunek kapitałowy, który obejmuje transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie środków trwałych, umorzenia długu oraz nabywanie i zbywanie aktywów niefinansowych i nieprodukowanych (np. praw autorskich, gruntów pod budowę ambasad). Rachunek finansowy, który obejmuje zestawienie trzech grup aktywów i pasywów finansowych: inwestycji bezpośrednich, inwestycji portfelowych oraz pozostałych inwestycji. Te ostatnie obejmują przede wszystkim wszelkie kredyty zagraniczne udzielone i uzyskane przez rezydentów danego kraju z podziałem na długo- i krótkoterminowe oraz inne należności i zobowiązania (np. rachunki bieżące, lokaty w bankach). Oprócz tego w skład rachunku finansowego wchodzi odrębna pozycja: pochodne instrumenty finansowe. 3. Trzecią część bilansu płatniczego stanowi bilans obrotów wyrównawczych (oficjalne aktywa rezerwowe). Bilans ten zawiera przede wszystkim zmiany stanu oficjalnych rezerw danego kraju w walutach wymienialnych, specjalnych prawach ciągnienia i złocie. W systemie kursów stałych środki te są użytkowane bezpośrednio do pokrywania deficytu bilansu płatniczego, natomiast w systemie kursów płynnych są one używane do działań zmierzających do pośredniego oddziaływania na poziom kursu waluty. Oprócz zmian stanu rezerw oficjalnych ta część bilansu płatniczego obejmuje kredyty otrzymane z MFW oraz transakcje finansowania wyjątkowego obejmujące zmiany stanu zaległości oraz zrestrukturyzowane zobowiązania i należności zagraniczne . 4. 11. Wyjaśnij, co w ekonomii rozumie się pod terminem „cykl koniunkturalny”. Jakie są przyczyny powstawania cykli? http://www.nbportal.pl/pl/np/animacje/filmy_animowane/rynki/cykl_koniunkturalny 12. Co to jest popyt globalny i jakie ma on znaczenie dla wzrostu gospodarczego. Popyt globalny (łączny) odnosi się do kwoty, jaką podmioty w gospodarce (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd, jak również poprzez eksport netto – zagraniczne podmioty) planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu (przy danych cenach) w danym okresie. Popyt globalny zapisuje się wzorem: AD=C+I+G+NX Gdzie: AD – aggregate demand – popyt globalny C – wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych I – nakłady inwestycyjne G – wydatki budżetowe NX – eksport netto (eksport – import) Na popyt globalny wpływają: realne bogactwo społeczeństwa (gdy rośnie, rośnie popyt globalny), realne stopy procentowe (gdy rosną, popyt spada), oczekiwania ekonomiczne, oczekiwania inflacyjne, zmiany w kursach wymiany walut (aprecjacja waluty krajowej zwiększa opłacalność importu i tym samym wpływa ujemnie na popyt łączny), dochód państw importujących towary danego państwa (wzrost wpływa dodatnio o ile nadwyżka zostanie wykorzystana na import towarów z badanego kraju). Wzrost gospodarczy jest to proces rozszerzania zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej. W teorii ekonomii pojęcie ot ma charakter ilościowy w odróżnieniu od „rozwoju gospodarczego” mającego charakter jakościowy. Głównymi czynnikami wzrostu gospodarczego są: praca (podaż pracy, ale również dyscyplina pracy, wykształcenie kwalifikacje, motywacja), zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska), kapitał – środki wykorzystywane w procesie produkcji (kapitał rzeczowy, finansowy, ludzki), technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość). Można powiedzieć, że jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim – mamy do czynienia we wzrostem gospodarczym. Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w krótkim okresie jest popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny, czyli popyt globalny. W długim okresie natomiast – dostateczna podaż i efektywność czynników wytwórczych. Można to wytłumaczyć w oparciu o krzywą IS-LM (nie opisuję, bo tego dotyczy kolejne pytanie). W każdym bądź razie, w celu wyprowadzenia gospodarki w fazę ożywienia, rząd zwykle zwiększa wydatki, co przekłada się na wzrost popytu globalnego i stymuluje wzrost gospodarczy. 13. Przedstaw Model wzrostu Solowa N – nakłady pracy K – nakłady kapitału A – poziom technologii Model wzrostu R. Solowa jest to model podażowy, opisujący przyczyny wzrostu gospodarczego w długim okresie(co jak wszyscy dobrze wiemy oznacza, że ceny są elastyczne). Założenia tego modelu mówią nam, że w, a przy pełnym zatrudnieniu produkcja faktyczna równa się produkcji potencjalnej. Założenia modelu: •Ma miejsce wzrost zasobu siły roboczej równy stopie wzrostu n •Ma miejsce wzrost zasobu kapitału •Gospodarka jest zamknięta (I=S) w gospodarce inwestycje są równe oszczędnościom •Technologia jest dana i się nie zmienia (A jest constans) Jeśli tempo wzrostu zasobów kapitałowych oraz siły roboczej są równe, to mówimy od tzw. ścieżce zrównoważonego wzrostu. Aby utrzymać założenie o wzroście zrównoważonym, kapitał musi także przyrastać co roku o n razy K. Więc n*K to inwestycje zrównoważonego wzrostu. Jest to podstawowy warunek zrównoważonego wzrostu: Inwestycje netto = n*K Drugim ważnym elementem w modelu Solowa są oszczędności. Ich wielkość zależy od: krańcowej skłonności do oszczędzania oraz od poziomu dochodu narodowego. Oszczędności = s*Y Ponieważ oszczędności równają się inwestycjom netto, to s*Y jest równe rzeczywistym rozmiarom inwestycji netto w gospodarce. Kolejnym założeniem w modelu Solowa jest, to, iż funkcja produkcji ma stałe przychody względem skali. Proporcjonalne zmiany pracy i kapitału i dana technologia dają w efekcie takie same przyrosty produkcji. Y=F(N,K,A) Jeżeli podzielimy równanie przez N, to otrzymamy produkt na zatrudnionego, i kapitał na zatrudnionego. Y/N=F(1,K/N,A) A – poziom technologii – wlk. Stała WNIOSKI: Produkcja na zatrudnionego zależy od wielkości kapitału na zatrudnionego, ponieważ zakładamy, że technologia jest stała w czasie. Faktyczne inwestycje mogą być większe albo mniejsze od inwestycji zrównoważonego wzrostu. Analiza modelu Solowa Oszczędności= Inwestycje zrównoważonego wzrostu na zatrudnionego, nK/N inwestycje na zatrudnionego Oszczędności na zatrudnionego sF(K/N, 1, A) Punkt stanu stacjonarnego, stacjonarnego, w którym oszczędności starczają akurat na to, aby zapewnić stałość kapitału na zatrudnionego Kapitał na zatrudnionego K/N Wnioski: Wykres Solowa pokazuje wielkość oszczędności na zatrudnionego w gospodarce (krzywa) i wielkość inwestycji na zatrudnionego, niezbędną do utrzymania wzrostu zasobu kapitału w tym samym tempie, w jakim rośnie siła robocza (linia prosta). Stan stacjonarny znajduje się na przecięciu tych linii, gdzie oszczędności generują akurat tyle inwestycji, ile potrzeba do pozostawania na ścieżce zrównoważonego wzrostu. Jeżeli kapitał na zatrudnionego wynosi mniej niż w stanie stacjonarnym, to inwestycje przewyższą wielkość niezbędną do zrównoważonego wzrostu, tak, iż kapitał na zatrudnionego wzrasta. Gospodarka zmierza zatem do stanu stacjonarnego. Gospodarka bez względu na punkt startu zawsze będzie zmierzać do stanu stacjonarnego, z zasobem kapitały rosnącym w tym samym tempie, co siła robocza. Wpływ oszczędności na wzrost: Drugim ważnym wnioskiem z analizy Solowa jest to, iż w długim okresie tempo wzrostu nie zależy od stopy oszczędności. W stanie stacjonarnym zasób kapitału oraz produkcja rosną w takim samym tempie, co siła robocza. Jednym czynnikiem, który ma znaczenie dla tempa wzrostu gospodarki, jest zatrudnienie. Wzrost stopy oszczędności powoduje zachwianie równowagi stacjonarnej, gdyż kapitał będzie rósł szybciej, niż siła robocza, a w związku z malejącą produktywnością kapitału, rośnie współczynnik kapitałochłonności. Jego wzrost będzie miał miejsce dopóki gospodarka powróci do stopy zrównoważonego wzrostu. W okresie przejściowym stopa wzrostu gospodarki jest wyższa od stopy zrównoważonej. Wynika z tego, iż zwiększone oszczędności są korzystne dla gospodarki, gdyż podnoszą poziom PKB. Nie wpływają jednak na długookresową stopę wzrostu. (wykres) Formuła wzrostu gospodarczego: Solow opracował również teoretyczny schemat umożliwiający określenie udziałów siły roboczej, kapitału i zmian technologii we wzroście gospodarczym. W najprostszej postaci formuła ta głosi, że stopa wzrostu produkcji równa się sumie stóp wzrostu technologii i ważonych stóp wzrostu nakładów pracy i kapitału. ma ona postać: ΔY/Y=ΔA/A+0,7ΔN/N+0,3ΔK/K Wnioski z modelu Solowa: 1.Jak wynika z zapisu udział stopy wzrostu technologii wynosi 1, zatrudnienia 0,7, zaś kapitału 0,3. Formuła ta jest niezależna od konkretnej postaci funkcji produkcji. Wagi oparte są na względnych udziałach kapitału i pracy w dochodzie narodowym, które według badań wynoszą około 0,3 i 0,7. 2. Neoklasyczny model wzrostu gospodarczego wskazuje, że tempo długookresowego wzrostu danego kraju w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest niezależne od stopy oszczędności lub inwestycji, lecz że istnieją pewne okresy przejściowe, w których wzrost może być wyższy lub niższy od średniej wartości długookresowej. Kraje o niskim poziomie kapitału rzeczowego na zatrudnionego znajdują się poniżej średniego poziomu długookresowego dochodu na mieszkańca. Kraje o niskim poziomie PKB na mieszkańca będą rozwijać się stosunkowo szybko – doganiać średnią, zaś kraje o wysokim poziomie rozwoju – względnie wolniej od średniej. W praktyce jednak tak nie jest. Biedne kraje rozwijają się najczęściej wolniej od krajów bogatych. 3. Zgodnie z modelem Solowa powinna występować ujemna zależność pomiędzy poziomem i tempem wzrostu, to znaczy, kraje o niskim poziomie dochodu na mieszkańca powinny wykazywać wyższe tempo wzrostu. W praktyce kraje wysoko rozwinięte rozwijają się wolniej – tu model Solowa się sprawdza. Jednak kraje o niskim poziomie rozwoju nie wykazują tempa wzrostu sugerującego dościganie innych. 4. Przyczyną tego stanu jest to, iż kraje bogate posiadają względnie stabilne warunki do wzrostu, jak: edukacja, inflacja, infrastruktura publiczna, stabilna polityka państwa. Są to elementy niezbędne do przyspieszenia stopy wzrostu PKB. Jeśli kraje biedne podniosą poziom otoczenia biznesu, to mają szansę na szybszy wzrost gospodarczy. 15. Co rozumiesz pod pojęciem pieniądza? Czy można mierzyć ilość pieniądza w gospodarce? Pieniądz to dowolny towar, który służy za powszechnie przyjęty środek przenoszenia wartości w przestrzeni (kupno i sprzedaż towarów i usług) lub w czasie (oszczędzanie, zaciąganie lub spłacanie pożyczek). Podstawową cechą pieniądza jest powszechna akceptowalność, trwałość oraz płynność czyli możliwość natychmiastowej wymiany na inne dobra. Funkcje pieniądza: - środek wymiany (środek płatniczy): pieniądz jest środkiem, za pomocą, którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług. - jednostka rozrachunkowa: pieniądz służy jako miernik wartości lub podstawa wyceny wszystkich innych dóbr. - środek przechowywania wartości (tezauryzacji): pieniądz stanowi jeden ze sposobów przechowywania wartości. Przenosi środki z chwili obecnej w przyszłość w celu późniejszej konsumpcji lub dalszej akumulacji. W celu prawidłowego pomiaru ilości pieniądza w gospodarce stosujemy agregaty pieniężne: Agregaty pieniądza są miarą podaży pieniądza w walucie krajowej. W zależności od tego jakie aktywa uznamy za pieniądz mówimy o różnych agregatach pieniężnych. Istnieje kilka powszechnie przyjętych kategorii pieniądza, oznaczamy je literą M (od Money) Agregaty są uszeregowane od najbardziej płynnych do aktywów najmniej płynnych. Kolejne agregaty obejmują coraz szerszy zakres aktywów finansowych zaliczanych do pieniądza. Warto zaznaczyć, że w poszczególnych krajach szczegółowy zakres aktywów wchodzących w skład danych agregatów pieniężnych może się nieco różnić. Standardowo przyjmuje się następujące miary: Agregat M0 - baza monetarna, który obejmuje wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego, wartość rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują codziennych rozliczeń z Narodowym Bankiem Polskim oraz wartość rachunków rezerwy obowiązkowej. Agregat M1 - oprócz pozycji agregatu M0 obejmuje dodatkowo całą wartość depozytów na żądanie w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i instytucji finansowych nie będących bankami. Agregat M2 - oprócz agregatu M1 obejmuje dodatkowo wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie. Agregat M3 - jest najszerszym pojęciem pieniądza, zawiera oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat oraz zobowiązania banków z tytułu operacji przeprowadzonych z podmiotami niebankowymi. 18. Co to jest podatek i jakie znasz rodzaje podatków (wystarczy jeden podział) Podatek - przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane z mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. samorządy lokalne) na osoby fizyczne i prawne. Dochody z podatków zwiększają dochody państwa. Z tych dochodów realizowane są zadania ogólnospołeczne, z których korzystają płatnicy podatku i członkowie ich rodzin. Z punktu widzenia podatnika najistotniejszy jest podział podatków na dwie grupy: Podatki bezpośrednie - obliczane są od indywidualnego dochodu, przychodu czy majątku, jak: - podatek dochodowy od osób fizycznych, - podatek dochodowy od osób prawnych, - podatek od spadków i darowizn, - podatek rolny, - podatek leśny, - podatek od nieruchomości, - podatek od środków transportu, - podatek od posiadania psów, Podstawową kwestią jest tu tzw. przerzucalność podatku. Podatek bezpośredni to taki, który nie może być przerzucany na inny podmiot, a więc zarówno materialnie jak i formalnie obciąża podatnika. Podatki pośrednie - wliczane są w cenę towaru lub usługi. Są to takie podatki, które mogą być przerzucane na inny podmiot. Płatnikiem tych podatków są sprzedawcy, jednak faktycznie obciążają one ostatecznego konsumenta. Do tych podatków zaliczamy: - podatek od towarów i usług, zwany także podatkiem od wartości dodanej (VAT), - podatek akcyzowy - podatek od gier losowych Z przedstawionych wyżej kryteriów podziału podatków i wynikających stąd ich rodzajów, wyłania się obraz systemu podatkowego, który stanowi uporządkowany zestaw podatków obowiązujących w państwie w danym czasie. O istnieniu systemu podatkowego możemy mówić, gdy spełnione są dwa warunki: - występuje pewna liczba podatków a nie jeden podatek, - przyjęta została zasada porządkująca całość. W odniesieniu do podatku dochodowego od osób fizycznych – zajmującego bardzo istotne miejsce w polskim systemie podatkowym, możemy stwierdzić, że jako podatek bezpośredni charakteryzuje się dużą różnorodnością gdyż: - przybiera on cechy i podatku dochodowego - jako podatek naliczany od dochodów osób fizycznych i osób prawnych, - podatków przychodowych (dochód w kategoriach podatkowych to przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania, a więc pośrednio zależy także od wysokości przychodu), może być także podatkiem od wydatków (podatek od dochodów z nieujawnionych źródeł), jak również podatkiem od działalności (karta podatkowa).
