Bezpieczeństwo krwi i jej składników 1 Krew i jej składniki należy

Bezpieczeństwo krwi i jej składników
1
Krew i jej składniki należy stosować tylko w przypadkach koniecznych dla ratowania życia lub
poprawy zdrowia.
2
40-70% powikłań i błędów związanych z transfuzją stanowią błędy popełniane przez personel
medyczny.
„Transfuzjologia kliniczna” pod red. J. Korsak i M. Łętowskiej, Warszawa 2009 r.
3
Najczęstsze błędy





Zła identyfikacja chorego.
Nieprawidłowe oklejenie probówek.
Pomyłki próbek w laboratorium.
Brak kontroli zgodności danych na wyniku z pojemnikiem.
Przetoczenie krwi bez identyfikacji chorego.
4
Obowiązujące przepisy
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11.12.12 r.
w sprawie leczenia krwią w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą w rodzaju
stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w których przebywają pacjenci ze wskazaniami
do leczenia krwią i jej składnikami
5
Organizacja leczenia krwią:
 niezwłoczne, całodobowe zaopatrzenie oddziałów w krew i jej składniki;
 badania z zakresu immunologii transfuzjologicznej;
 identyfikację, rejestrowanie i sporządzanie raportów o nieprzewidzianych zdarzeniach
związanych z przetoczeniem
6
Lekarz odpowiada za:







ustalenie wskazań do przetoczenia;
poinformowanie pacjenta o ryzyku i korzyściach
wynikających z przetoczenia;
wypełnienie zamówienia na krewi jej składniki;
identyfikację biorcy i kontrolę dokumentacji przed przetoczeniem;
zabieg przetoczenia;
prawidłowe udokumentowanie zabiegu przetoczenia;
7
Lekarz odpowiada za:
 obserwację pacjenta w trakcie i po przetoczeniu i podjęcie odpowiednich czynności jeśli
wystąpi powikłanie;
 sporządzenie raportów o nieprzewidzianych
 zdarzeniach związanych z przetoczeniem;
8
Zadania pielęgniarek (położnych):
pobieranie próbek krwi od pacjentów;
wydawanie wypełnionego i podpisanego przez lekarza zamówienia na krew;
identyfikację biorcy i kontrolę dokumentacji przed przetoczeniem - na zlecenie lekarza;
informowanie lekarza o objawach występujących w trakcie i po przetoczeniu, mogących
świadczyć o powikłaniu poprzetoczeniowym oraz o zdarzeniach zagrażających życiu i
zdrowiu pacjenta;
 prawidłowe udokumentowanie zabiegu przetoczenia;




9
Pielęgniarki (położne) uprawnione do dokonywania przetoczeń:
 muszą posiadać zaświadczenie o odbyciu szkolenia;
 muszą być ujęte na liście pielęgniarek (położnych) uprawnionych do dokonywania
przetoczeń ustalanej przez Naczelną Pielęgniarkę lub Przełożoną Pielęgniarek w
porozumieniu z Ordynatorem oddziału.
10
Dokumentacja przetoczenia:
Książka transfuzyjna;
 wpisów dokonuje pielęgniarka;
 każdy wpis jest sprawdzany przez lekarza odpowiedzialnego za przetoczenia i potwierdzany
jego podpisem imienną pieczątką;
 Karta informacyjna z leczenia szpitalnego;
 Księga raportów pielęgniarskich;
11
Dokumentacja dotyczącą leczenia krwią i jej składnikami
 musi umożliwić prześledzenie losów przetoczenia i związanych z tym badań;
 przechowywana co najmniej przez 30 lat (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym
dokonano ostatniego zapisu);
 wpisy nie mogą być usuwane;
 poprawki w dokumentacji:
 czytelne;
 umożliwiające jednoznaczne odróżnienie danych zmienionych od wpisanych po raz
pierwszy;
 opatrzone podpisem osoby wraz z datą dokonania poprawki;
12
O przetoczeniu decyduje lekarz prowadzący leczenie pacjenta
po uprzednim poinformowaniu tego pacjenta o konieczności przetoczenia oraz po uzyskaniu jego
ustnej zgody na przetoczenie.
Brak zgody wymaga pisemnego oświadczenia pacjenta.
13
Postępowanie przed przetoczeniem:
 sprawdzić, czy w dokumentacji medycznej pacjenta znajduje się wynik badania grupy krwi,
wyniki innych badań immunohematologicznych oraz informacje dotyczące poprzednich
przetoczeń.
 wiarygodne są wyłącznie wyniki grupy krwi:
 w karcie identyfikacyjnej grupy krwi;
 wynik z pracowni serologii transfuzjologicznej.
14
Jeżeli badanie grupy krwi nie zostało przeprowadzone lub wynik jest niewiarygodny:
 na podstawie wypełnionego i podpisanego przez lekarza zlecenia na badanie grupy krwi
należy pobrać próbkę krwi od pacjenta
15
Na podstawie wyniku badania grupy krwi lekarz wypełnia zmówienie indywidualne na krew i jej
składniki, które przekazywane jest do banku krwi.
Jeśli w podmiocie leczniczym nie ma banku krwi, zamówienie przekazywane jest bezpośrednio do
centrum krwiodawstwa.
16
W przypadku planowanego przetoczenia KKCz, KPK lub KG do banku krwi przekazuje się
zamówienie indywidualne na krew i jej składniki oraz zlecenie wykonania próby zgodności wraz z
odrębnie w tym celu pobraną próbką krwi od pacjenta.
17
W stanie bezpośredniego zagrożenia życia lekarz może podjąć decyzję o przetoczeniu KKCz lub
KPK zgodnych w układzie ABO i RhD przed wykonaniem próby zgodności. Dopuszcza się
również przetoczenie KKCz lub KPK grupy O RhD minus.
18
W takim przypadku do banku krwi przekazywane jest zlecenie na krew do pilnej transfuzji.
Następnie lekarz wypełnia zlecenie na badanie grupy krwi (jeśli nie ma wyniku) oraz zlecenie na
wykonanie próby zgodności serologicznej.
19
Pobieranie próbek do badań:
 krew żylna o objętości ustalonej z pracownią serologii (od niemowląt, małych dzieci oraz
dorosłych pacjentów)
 do suchej probówki jednorazowego użytku.
20
Pobieranie krwi na wersenian (EDTA)
Dopuszcza się pobieranie krwi na EDTA od:
 noworodków;
 niemowląt;
 małych dzieci;
 pacjentów z niedokrwistością autoimmunohemolityczną (NAIH);
 pacjentów, u których badania grupy krwi wykonuje się metodami automatycznymi.
21
Opisywanie próbek:
 bezpośrednio po pobraniu krwi;
 w obecności pacjenta;
 wpisać (na podstawie danych uzyskanych od pacjenta, a jeśli to niemożliwe, z karty
gorączkowej, historii choroby lub identyfikatora) na etykiecie probówek:
 nazwisko i imię (drukowanymi literami);
 datę urodzenia pacjenta lub numer PESEL (jeżeli posiada);
 datę i godzinę pobrania krwi.
22
Postępowanie w przypadku pacjenta NN:
na zleceniu na badania:
 wpisać symbol NN oraz numer księgi głównej i numer księgi oddziałowej (jeśli jest nadany)
lub numer identyfikacyjny pacjenta
na probówce:
 wpisać symbol NN oraz numer księgi głównej i numer księgi oddziałowej (jeśli jest nadany)
lub numer identyfikacyjny pacjenta
 datę i godzinę pobrania krwi
23
Postępowanie po pobraniu krwi:
 sprawdzić zgodność danych pacjenta z danymi na etykiecie probówki oraz zleceniach na
badania;
 złożyć czytelny podpis na zleceniach i wpisać datę oraz godzinę pobrania;
 pobraną próbkę niezwłocznie dostarczyć do pracowni serologii transfuzjologicznej razem ze
zleceniami.
24
Kontrola krwi przeznaczonej do przetoczenia:
 kontrola zgodności biorcy z każdą jednostką przeznaczoną do przetoczenia
 przeprowadzana w obecności pacjenta
25
Kontrola krwi przeznaczonej do przetoczenia:
 identyfikacja pacjenta:
 porównanie imienia i nazwiska, daty urodzenia lub numeru PESEL i grupy krwi z
danymi podanymi na wyniku próby zgodności serologicznej
 porównanie wyników grupy krwi na wyniku próby zgodności serologicznej z grupą krwi na
etykiecie pojemnika;
 porównanie numeru donacji krwi lub jej składnika z numerem na wyniku próby zgodności
serologicznej,
 sprawdzenie, czy jednostka krwi lub jej składnika została przygotowana zgodnie z
zamówieniem;
 sprawdzenie daty ważności składnika.
26
Lekarz lub uprawniona do tego pielęgniarka (położna), po dokonaniu oceny zgodności krwi lub jej
składnika z biorcą, podpisują się na wyniku próby zgodności serologicznej.
Wynik próby zgodności serologicznej musi być dostępny podczas przetoczenia.
27
W przypadku przetaczania składnika krwi niewymagającego przed podaniem wykonania próby
zgodności serologicznej (FFP, KKP krioprecypiatat), lekarz umieszcza w historii choroby
adnotację o dokonanej ocenie zgodności składnika z zamówieniem.
28
Dokumentacja godziny rozpoczęcia przetoczenia:
wpisać godzinę rozpoczęcia przetoczenia zawartości każdego pojemnika:
 w książce transfuzyjnej
 na wyniku próby zgodności serologicznej
 w protokole znieczulenia ogólnego (jeżeli obowiązuje)
 w karcie obserwacji (na oddziale intensywnej terapii)
29
Rozbieżność podczas kontroli zgodności krwi lub jej składnika z danymi biorcy:





nie przetaczać tej jednostki krwi lub składnika;
zwrócić do banku krwi (z protokołem zwrotu
i wynikiem próby zgodności serologicznej),
krew nie może być ponownie dopuszczona do użytku,
sporządzić raport o wystąpieniu nieprzewidzianego zdarzenia
30
Przetaczanie krwi i jej składników:
 lekarz odpowiedzialny za przetoczenie powinien być obecny podczas rozpoczęcia
przetoczenia zawartości każdego pojemnika z krwią lub jej składnikiem.
 planowane przetoczenia powinny odbywać się w okresie pełnej obsady lekarzy i
pielęgniarek (położnych) oddziału szpitala.
31
Przetoczenie KPK lub KKCz
 rozpocząć nie później niż w ciągu 30 minut od ich dostarczenia z banku krwi lub centrum
krwiodawstwa,
 z banku krwi należy sukcesywnie pobierać pojedyncze jednostki krwi,
 wyjątkowo dopuszcza się przechowywanie krwi na oddziale
32
Warunki przechowywania krwi na oddziale:
dopuszczana wyjątkowo (gdy przewiduje się dłuższy czas do rozpoczęcia transfuzji), w
zwalidowanej, przeznaczonej wyłącznie do tego celu lodówce, w temperaturze od 2°C – 6°C,
temperaturę w lodówce należy sprawdzać i zapisywać co 8 godzin.
33
Przetoczenie KKP, rozmrożonego osocza i krioprecypitatu
Rozpocząć niezwłocznie po ich otrzymaniu.
34
Zasady toczenia składników krwi:
 stosować jednorazowe sterylne zestawy,
 nie przetaczać KKP i płynów infuzyjnych przez zestaw użyty do przetaczania KPK lub
KKCz,
 nie dodawać produktów leczniczych do przetaczanej krwi,
 nie przetaczać 1 j. KPK lub KKCz dłużej niż 4 godziny,
 a 1 j. KKP , osocza lub krioprecypitatu - dłużej niż 30 minut.
35
Zasady toczenia składników krwi:
 nie podłączać pacjentowi tego samego zestawu lub składnika krwi po odłączeniu
 przez jeden zestaw można przetaczać podczas jednego zabiegu 1 j. krwi lub jej składnika
 zestaw należy też zmienić jeśli po toczeniu podaje się płyny infuzyjne
36
Przetaczanie krwi i jej składników u noworodków i niemowląt:
 do przetoczeń stosować specjalne zestawy,
 jeżeli składnik krwi jest podawany strzykawką, należy zastosować specjalny filtr.
 używane pompy muszą mieć atest i wskazówki producenta, jak należy je stosować
37
Ogrzewanie krwi:
 wyłącznie w specjalistycznym urządzeniu zaopatrzonym w termometr i system alarmowy,
 zalecane w przypadku:
 dorosłych - jeżeli szybkość przetoczenia przekracza 50 ml/min;
 dzieci - jeżeli szybkość przetoczenia przekracza 15 ml/min;
 noworodków - w przypadku przetoczenia wymiennego;
 biorców z klinicznie znaczącymi przeciwciałami typu zimnego.
38
Postępowanie po przetoczeniu:
 pojemniki razem z zestawami opisane nazwiskiem i imieniem pacjenta oraz datą i godziną
przetoczenia należy przechowywać w temperaturze 2-6 °C przez 72 godziny w specjalnie
do tego celu przeznaczonej chłodziarce, a następnie zutylizować w sposób uniemożliwiający
pozyskanie danych pacjenta przez osoby nieuprawnione.
 pojemniki należy zabezpieczyć przed rozlaniem i wtórnym zakażeniem.
 chłodziarka do przechowywania pojemników po przetoczeniu musi podlegać walidacji oraz
kontroli i rejestracji temperatury (3 razy w ciągu doby – co 8 godzin).
39
Kontrola stanu biorcy:
 Przed przetoczeniem, po 15 minutach od rozpoczęcia toczenia każdej jednostki oraz po
zakończeniu toczenia należy zmierzyć i zarejestrować ciepłotę ciała, tętno i ciśnienie
tętnicze krwi pacjenta.
 Lekarz odpowiedzialny za przetoczenie lub wyznaczona przez niego pielęgniarka (położna)
oraz lekarz przejmujący opiekę nad chorym są obowiązani do obserwacji pacjenta podczas
przetoczenia i przez 12 godzin po jego zakończeniu.
 Pacjent może być wypisany z podmiotu leczniczego przed upływem 12 godzin na własną
prośbę.
40
Kontrola stanu biorcy:
 Pacjenta należy pouczyć o konieczności niezwłocznego zgłoszenia każdego niepokojącego
objawu, a w szczególności:
 dreszczy
 wysypki
 zaczerwienienia skóry
 duszności
 bólu kończyn lub okolicy lędźwiowej
41
Pacjenci nieprzytomni:
 pogorszenie stanu ogólnego szczególnie w ciągu 15-20 minut od rozpoczęcia przetaczania
każdej jednostki składnika krwi może być objawem odczynu poprzetoczeniowego.
 spadek ciśnienia tętniczego, nieuzasadnione krwawienie, będące następstwem rozsianego
wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, hemoglobinuria lub oliguria mogą być pierwszym
objawem ostrej hemolitycznej reakcji poprzetoczeniowej.
42
W przypadku wystąpienia odczynu poprzetoczeniowego:





przerwać przetoczenie
powiadomić lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie
odłączyć pojemnik ze składnikiem krwi wraz z zestawem do przetaczania
utrzymać wkłucie do żyły
przetaczać powoli przez nowy sterylny zestaw 0,9% NaCl do czasu wdrożenia
odpowiedniego leczenia
43
W przypadku wystąpienia odczynu poprzetoczeniowego:
 sprawdzić:
 dane na wszystkich pojemnikach przetaczanych składników
 wyniki próby zgodności i grupy krwi pacjenta
 dane identyfikujące biorcę;
 powiadomić pracownię serologii transfuzjologicznej, która wykonywała badania przed
przetoczeniem
44
W przypadku wystąpienia odczynu poprzetoczeniowego:
 pobrać próbki krwi od pacjenta z innego miejsca wkłucia niż miejsce, w którym
dokonywano przetoczenia w celu wykonania badań:
 serologicznych (5 ml na antykoagulant, co najmniej 5 ml na skrzep)
 bakteriologicznych (na posiew – zgodnie z wymaganiami pracowni
bakteriologicznej)
45
W przypadku wystąpienia odczynu poprzetoczeniowego:
 Powiadomić właściwe centrum, pod którego nadzór merytoryczny podlega dany podmiot
leczniczy
 Powiadomić centrum, z którego otrzymano składniki krwi (jeśli jest to inne centrum niż
właściwe)
46
Czuwanie nad bezpieczeństwem krwi
 zestaw procedur nadzoru stosowanych w przypadku:
 ciężkich niepożądanych zdarzeń
 ciężkich odczynów u dawców lub biorców
 podczas kontroli epidemiologicznej dawców
47
Niepożądane zdarzenia
 Wszystkie przypadki związane z otrzymywaniem, przechowywaniem, badaniem i
wydawaniem składników, które mogłyby:
 doprowadzić do śmierci
 stanowić zagrożenia dla życia
 spowodować uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia pacjenta
 Np: niewykrycie czynnika zakaźnego, błąd w oznaczeniu grupy krwi w układzie ABO,
błąd w etykiecie składnika krwi lub pobranej próbki krwi
48
Należy zgłaszać do centrum:
 Każde ciężkie powikłanie obserwowane u biorcy krwi podczas przetoczenia lub po jego
zakończeniu, które można przypisać jakości lub bezpieczeństwu krwi i jej składników.
 błędy związane z zabiegiem przetaczania
 błędy związane z pobieraniem próbek, badaniem, przechowywaniem i wydawaniem
składników krwi (w tym usunięte przed przetoczeniem)
49
Należy zgłaszać do centrum:
 wczesne i opóźnione powikłania poprzetoczeniowe (przesyłane do centrum raporty)
 zakażenia biologicznymi czynnikami zakaźnymi przenoszonymi przez krew
 alloimmunizację antygenami elementów morfotycznych krwi
50
Procedura look-back:
 wdrażana przez centrum gdy aktualne badanie dawcy wykazuje potwierdzoną obecność
zakażenia wirusami HBV, HCV lub HIV
 ustalenie biorców, którzy w okresie okienka serologicznego u dawcy mogli zakazić się tymi
wirusami
 poinformowanie odbiorcy (szpitala)
51
Procedura look-back:
 lekarz prowadzący informuje pacjenta,
 zleca badania w celu potwierdzenia lub wykluczenia zakażenia.
 podmiot leczniczy informuje centrum o rezultatach wdrożonej procedury, także jeśli
odstąpiono od wykonania badań – wraz z podaniem przyczyny ich niewykonania.
52
Procedura look-back w przypadku TRALI:
 po rozpoznaniu u biorcy TRALI lub poprzetoczeniowej duszności
 w celu stwierdzenia, czy krew i jej składniki od tego samego dawcy spowodowały te
powikłania u innych biorców
53
Bezpieczeństwo leczenia krwią:







54
kwalifikacja dawców
czułe i swoiste testy stosowane w badaniach wirusologicznych
karencjonowanie osocza i krioprecypitatu
filtracja składników krwi
napromienianie składników krwi
inaktywacja czynników zakaźnych
ustalenie wskazań do przetoczenia