ROADMAP (Template)

KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 21.12.2016 r.
SWD(2016) 469 final
DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI
STRESZCZENIE OCENY SKUTKÓW
Towarzyszący dokumentowi:
Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
wsprawie wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty
{COM(2016) 819 final}
{SWD(2016) 468 final}
PL
PL
Streszczenie oceny skutków
Ocena skutków wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia
i nakazów konfiskaty
A. Zasadność działań
Jak uzasadniono ten wybór lub jego brak? Na czym polega problem?
Obecne ramy prawne w zakresie odzyskiwania mienia pochodzącego z przestępstwa w UE nie działają
skutecznie w sytuacji, gdy przestępcy ukrywają swój majątek w innych państwach członkowskich.
Liczba nakazów zabezpieczenia i konfiskaty wykonywanych w innych państwach członkowskich jest
bardzo mała. W rezultacie skala zabezpieczania i konfiskaty mienia pochodzącego z przestępstwa w
UE jest zbyt mała, przez co przestępcy mogą w niezakłócony sposób czerpać zyski ze swojej
działalności. Ustalono szereg przyczyn tłumaczących ograniczone stosowanie dwóch decyzji
ramowych. Głównym problemem jest fakt, że dwa obecne instrumenty wzajemnego uznawania
obejmują tylko wybrane typy spośród wszystkich nakazów zabezpieczenia i konfiskaty
przyjmowanych na szczeblu krajowym (problem ten dotyczy w szczególności konfiskaty bez
uprzedniego wyroku skazującego, ale także konfiskaty rozszerzonej i konfiskaty w stosunku do osób
trzecich). Kolejnym problemem jest nadmierny stopień skomplikowania i nieefektywność obecnych
procedur i zaświadczeń. Istniejące instrumenty nie zawierają także żadnych przepisów dotyczących
odszkodowań lub zwrotu mienia na rzecz ofiar przestępstwa.
Jaki jest cel inicjatywy?
Wniosek ma następujące cele ogólne:
1. zwiększenie skali zabezpieczania i konfiskaty mienia pochodzącego z działalności przestępczej w
sprawach transgranicznych w celu zapobiegania przestępczości, w tym terroryzmowi i przestępczości
zorganizowanej, i jej zwalczania;
2. zwiększenie ochrony praw ofiar przestępstwa w sprawach transgranicznych.
Cele szczegółowe to:
1. usprawnienie wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i konfiskaty w sprawach
transgranicznych przez rozszerzenie zakresu instrumentu regulującego wzajemne uznawanie;
2. uproszczenie i przyśpieszenie procedur i wydawania zaświadczeń;
3. zwiększenie liczby odszkodowań przyznawanych ofiarom przestępstw w
sprawach transgranicznych.
Na czym polega wartość dodana podjęcia działań na poziomie UE?
Ponieważ przestępcy często ukrywają swój majątek w innych państwach członkowskich, zajmowanie
korzyści pochodzących z przestępstwa wymaga skutecznej współpracy transgranicznej. Prawo UE
obejmuje już akty prawne dotyczące wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i nakazów
konfiskaty; przepisy te pozostają jednak w tyle za niedawnymi zmianami prawa, które wprowadzono w
niektórych państwach członkowskich, i odbiegają od najnowszych regulacji unijnych w sprawie
wspólnych norm minimalnych. Wniosek rozszerza zakres współpracy, a jego przyjęcie sprawi, że
więcej typów nakazów konfiskaty będzie mogło być wykonywanych we wszystkich państwach
członkowskich. Oprócz tego wniosek uprości i przyśpieszy procedury i wydawanie zaświadczeń. Będzie
on również zawierał przepisy szczegółowe dotyczące możliwości dochodzenia przez ofiary przestępstwa
zwrotu mienia lub odszkodowania w sprawach transgranicznych.
B. Rozwiązania
Jakie warianty legislacyjne i nielegislacyjne rozważono? Czy wskazano preferowany
2
wariant? Jak uzasadniono ten wybór lub jego brak?
Rozważono cztery główne warianty polityki: utrzymanie status quo (wariant 1), prawo miękkie
(wariant 2) i dwa warianty regulacyjne (warianty 3 i 4). Wariant utrzymania status quo zakłada
niepodejmowanie żadnych działań na szczeblu UE, natomiast trzy pozostałe alternatywne warianty
polityki zwiększą, w różnym stopniu, możliwości transgranicznego zajmowania i konfiskaty korzyści
pochodzących z przestępstwa. Wariant 2 (działanie o charakterze nieustawodawczym/prawo miękkie)
przyczyniłby się do poprawy wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i konfiskaty na przykład
przez szkolenia i upowszechnianie najlepszych praktyk oraz zachęcanie do korzystania z
międzynarodowych instrumentów w celu usprawnienia transgranicznego zabezpieczania i konfiskaty
mienia. Przewiduje się jednak, że jego wpływ byłyby stosunkowo niewielki i nadal dochodziłoby do
sytuacji, w których pewne państwa członkowskie UE nie podejmowałyby działań w odpowiedzi na
niektóre wnioski ze strony innych państw członkowskich. Warianty 3 i 4 (działanie o charakterze
ustawodawczym przewidujące obowiązki, których poziom zależy od wariantu i sięga od minimalnych
do znaczących) wprowadziłyby obowiązki uznawania i wykonywania różnych typów nakazów
zabezpieczenia i konfiskaty mienia pochodzącego z przestępstwa. Wariant 3 przewidywałby
obowiązek uznawania tylko tych nakazów zabezpieczenia i konfiskaty, które są określone w
dyrektywie 2014/42/UE. W ramach wariantu 4 wprowadzony zostałby obowiązek uznawania nakazów
konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego. Podwariant 4a (wariant średni) wykraczałby poza
wariant 3 i obejmowałby wszystkie typy konfiskaty w ramach postępowania karnego, w tym konfiskatę
bez uprzedniego wyroku skazującego w postępowaniu karnym. Podwariant 4b (wariant maksymalny)
obejmowałby również konfiskatę bez uprzedniego wyroku skazującego w ramach postępowań
cywilnych i administracyjnych. Wariantem preferowanym jest podwariant 4a, ponieważ przewiduje on
nowy instrument wzajemnego uznawania o rozszerzonym zakresie, który obejmuje wszystkie typy
nakazów zabezpieczenia i konfiskaty wydawane w ramach postępowania karnego. Uzupełnia on zatem
środki harmonizujące wprowadzone dyrektywą 2014/42/UE. Wariant preferowany przewiduje także
przepisy szczegółowe dotyczące ochrony praw ofiar przestępstwa w sprawach transgranicznych.
Jak kształtuje się poparcie dla poszczególnych wariantów?
Państwa członkowskie uznają potrzebę usprawnienia wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia
i konfiskaty przy pomocy nowego instrumentu ustawodawczego. Popierają one zatem rozwiązanie,
które przewiduje wprowadzenie nowych aktów prawnych (warianty 3, 4a lub 4b). Mają one jednak
odmienne opinie w sprawie tego, jaki typ środków powinien być objęty zakresem tego instrumentu.
Wariant 3 nie budziłby szczególnych zastrzeżeń ze strony państw członkowskich, ale nie zostałby
uznany za wystarczający przez państwa członkowskie, które stosują szersze formy konfiskaty. Wariant
4a zostanie także najłatwiej zaakceptowany przez państwa członkowskie, ponieważ większość z nich
wprowadziła już przepisy obejmujące konfiskatę bez uprzedniego wyroku skazującego w
postępowaniu karnym. W kwestii wariantu 4b opinie państw członkowskich są natomiast podzielone.
Parlament Europejski opowiada się za wnioskiem ustawodawczym mającym na celu wzmocnienie
wzajemnego uznawania nakazów konfiskaty i zabezpieczenia.
C. Skutki wdrożenia preferowanego wariantu
Jakie korzyści przyniesie wdrożenie preferowanego wariantu lub – jeśli go nie wskazano
– głównych wariantów?
Rozszerzenie obowiązku uznawania na nowe typy nakazów zabezpieczenia i konfiskaty powinno
zwiększyć wartość mienia pochodzącego z przestępstwa, które podlega transgranicznym
zabezpieczeniom i konfiskatom. Wariant ten powinien zatem doprowadzić do zmniejszenia zysków
zorganizowanych grup przestępczych i uniemożliwić im przeznaczanie tych środków na dalszy rozwój
działalności przestępczej. Większe prawdopodobieństwo konfiskaty mienia pochodzącego z
3
przestępstwa będzie miało również skutek odstraszający. Rozwiązanie to powinno również zmniejszyć
straty dochodów państw członkowskich. Skutki społeczne byłyby generalnie bardzo pozytywne,
ponieważ skonfiskowane mienie pochodzące z przestępstwa mogłoby zostać zwrócone ofiarom
przestępstwa albo wykorzystane z korzyścią dla społeczeństwa.
Jakie są koszty wdrożenia preferowanego wariantu lub – jeśli go nie wskazano –
głównych wariantów
Wdrożenie wariantu spowodowałoby wzrost kosztów administracyjnych dla organu wydającego i
organu wykonującego na skutek zwiększenia liczby transgranicznych procedur i przypadków
wykonywania nakazów zabezpieczenia i konfiskaty. Te koszty administracyjne zostałyby jednak
(z nadwyżką) zrekompensowane dzięki spodziewanemu zwiększeniu wartości mienia odzyskiwanego
w sprawach transgranicznych. Znaczące korzyści wiązałyby się też z efektem prewencyjnym –
pozbawienie przestępców środków finansowych przyczyni się do zapobiegania działalności
przestępczej i atakom terrorystycznym.
Jakie będą skutki dla przedsiębiorstw, MŚP i mikroprzedsiębiorstw?
Niniejszy wniosek nie będzie miał bezpośredniego wpływu na przedsiębiorstwa, MŚP i
mikroprzedsiębiorstwa. Zajmowanie mienia pochodzącego z przestępstwa utrudnia jednak
prowadzenie działalności przestępczej, a zatem w długim okresie powinno wspomóc przedsiębiorstwa
działające zgodnie z prawem przez zmniejszenie konkurencji ze strony podmiotów przestępczych.
Czy przewiduje się znaczące skutki dla budżetów i administracji krajowych?
Obowiązek uznawania i wykonywania dodatkowych typów nakazów zabezpieczenia i konfiskaty
będzie się wiązał z niewielkim wzrostem kosztów dla organów ścigania i organów wymiaru
sprawiedliwości. Koszty te powinny jednak zostać zrekompensowane dzięki większym możliwościom
odzyskiwania korzyści pochodzących z przestępstwa i – w stosownych przypadkach –
wykorzystywania ich na inne cele.
Czy wystąpią inne znaczące skutki?
Zdolność skutecznego zabezpieczania i konfiskaty mienia pochodzącego z przestępstwa w innych
państwach oraz dokonywania, w stosownych przypadkach, zwrotu mienia ofiarom przestępstw
zwiększy zaufanie do systemów sądowych państw członkowskich i do UE.
D. Działania następcze
Kiedy nastąpi przegląd przyjętej polityki?
5 lat po rozpoczęciu stosowania nowego instrumentu prawnego.
4