Czynna ochrona zagrożonych gatunków roślin i

Prezentacja przygotowana na warsztaty edukacyjne w ramach realizacji projektu Czynna ochrona
zagrożonych gatunków i siedlisk na obszarze Natura 2000 „Ostoja Wigierska”, współfinansowanego
ze środków finansowych Unii Europejskiej LIFE+ (LIFE11NAT/PL/000431) oraz Narodowego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Stary Folwark, 2013
Obecnie flora Polski liczy ok. 3554 taksony
Ok. 29% (ponad 1000 taksonów) to rośliny obcego pochodzenia
(tzw. antropofity)
Połowa tej grupy (ponad 500 taksonów) to gatunki efemeryczne (nagle pojawiające
się, przechodzące cykl rozwojowy i ginące)
Pozostałe są w pełni zadomowione - wśród nich: 1/3 stanowią gat. przybyłe przed
XV wiekiem (tzw. archeofity); 2/3 to rośliny przybyłe po XV wieku (tzw. kenofity)
Z roślin obcych za w pełni zadomowione w zbiorowiskach naturalnych i
półnaturalnych uznaje się ok. 80-90 gatunków – ok. 30 spośród nich uznaje się za
rośliny inwazyjne
Stary Folwark, 2013
Gatunek obcy to ten, który został wprowadzony (introdukowany) poza jego naturalnym
aktualnym lub historycznym zasięgiem, przy czym wprowadzanie (introdukcję) określa się
jako przeniesienie obcego gatunku poza jego naturalny zasięg bezpośrednio lub pośrednio
na skutek działania człowieka.
Niecierpek drobnokwiatowy
Kolczurka klapowana
Stary Folwark, 2013
Termin gatunek inwazyjne jest stosowny dla roślin obcych, które uległy naturalizacji i stanowią
lub mogą stanowić zagrożenie dla różnorodności biologicznej ze względu na ich zdolność do
skutecznego rozmnażania w znacznej odległości od roślin rodzicielskich oraz posiadają zdolność
do rozprzestrzeniania się na dużych obszarach i wypierania elementów rodzimej flory i fauny.
Niecierpek drobnokwiatowy
Róża karbowana
Kolczurka klapowana
Nawłoć późna
Stary Folwark, 2013
Szacuje się, że 80% inwazyjnych roślin obcych w Europie
zostało wprowadzonych jako rośliny ozdobne lub
rolnicze. Poza ekonomicznymi kosztami związanymi z ich
eliminowaniem i zarządzaniem nimi, inwazyjne gatunki
obce mogą powodować różne negatywne skutki, takie jak
spadek plonów upraw, zmniejszenie lub utrata wartości
gruntów, utrata zdrowia oraz szkody w infrastrukturze.
Niecierpek gruczołowaty
Kolczurka klapowana
Na poziomie globalnym inwazyjne gatunki obce są powszechnie uważane (np. w Konwencji
o różnorodności biologicznej) za jedno z największych zagrożeń dla różnorodności
biologicznej, ustępujące pod względem ważności tylko utracie i degradacji siedlisk.
Stary Folwark, 2013











Sprowadzony do Europy z Azji Środkowej w
celach ozdobnych
Inwazyjny w Europie Środkowej i Zachodniej
Szybko opanowuje wilgotne lasy, okrajki, doliny
rzeczne (z szybkością do 35 km w ciągu roku!)
Wypiera rodzime gatunki z dolin rzecznych i
brzegów zbiorników wodnych
Odznacza się dużą żywotnością
Wyrasta do 3 m wysokości
Średnio jedna roślina wytwarza 337 torebek
nasiennych (zakres od 186 do 518)
Średnio jedna torebka nasienna zawiera 9 nasion
(zakres od 8 do 10)
Średnio jedna roślina produkuje około 3033
nasion
Kwitnie od czerwca do października
Nasiona pojawiają się po 13 tygodniach od
rozpoczęcia kwitnienia
Stary Folwark, 2013
Stary Folwark, 2013
Stary Folwark, 2013







Rozprzestrzenia się tylko poprzez nasiona
Nasiona mają wysoki współczynnik wzejścia – do
80%
Walczy z innymi roślinami poprzez wzejścia
synchroniczne dużych ilości nasion oraz szybki
wzrost rośliny
Dojrzałe nasiona wystrzeliwane są na odległość do
7m
Jest bardziej efektywny w przywabianiu owadów
zapylających niż inne rodzime rośliny, stąd stanowi
dużą konkurencję dla innych roślin (produkuje
więcej cukrów, przez co nektar jest słodszy)
Usuwanie niecierpka jest bardzo kosztowne i
czasochłonne, ze względu na jego duże możliwości
regeneracyjne i nasienne
Niecierpek może być łatwo usunięty przez
wyrwanie; usuwanie powinno być prowadzone
przez min. 2-3 lata, aż do całkowitego usunięcia
odrostów
Stary Folwark, 2013
Stary Folwark, 2013
W ramach realizacji projektu: Czynna ochrona
zagrożonych gatunków i siedlisk na obszarze Natura 2000
„Ostoja Wigierska”, współfinansowanego ze środków
finansowych Unii Europejskiej LIFE+ oraz Narodowego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
planowane jest zadania „Usuwanie niecierpka
gruczołowatego - inwazyjnego gatunku rośliny obcego
pochodzenia”.
Stary Folwark, 2013
Rośliny będą usuwane w całości, ręcznie poprzez ich
wyrywanie z podłoża
 Podstawowy zabieg usuwania będzie wykonywany
przez 5 lat, przed zawiązaniem owoców, jednakże już
na w pełni rozwiniętych osobnikach, czyli od końca
maja do pierwszej połowy sierpnia - okres
kwitnienia niecierpka gruczołowatego może różnić
się w poszczególnych latach i lokalizacjach w
zależności od warunków pogodowych
 Po zakończeniu podstawowego zabiegu usuwania
roślin, na tych samych powierzchniach będzie
prowadzony zabieg uzupełniający, podczas którego
wyrwane zostaną rośliny pominięte (niezauważone)
lub te, które z jakichś powodów opóźniły swój
rozwój; zabieg ten będzie przeprowadzony jeszcze
przed zawiązaniem owoców - w sierpniu
 Wyrywane rośliny będą pakowane szczelnie w worki
i w tym samym dniu transportowane do miejsca
składowania (kompostowania)

Stary Folwark, 2013
Biomasa przetransportowana na miejsce
składowania będzie na bieżąco układana w pryzmy
kompostowe i przysypywana czarną ziemią;
biomasa będzie kompostowana na podłożu
zabezpieczonym przed przenikaniem odcieków do
gleby i wód
 Biomasa pozyskanych roślin będzie składowana do
czasu naturalnego jej rozkładu, co może nastąpić po
2-3 latach
 Okres prowadzenia zabiegu usuwania niecierpka
gruczołowatego rozpoczyna się w II kwartale 2013
roku i będzie trwał do 30 czerwca 2017 roku
 Obszar objęty zabiegiem zlokalizowany jest w
granicach „Ostoi Wigierskiej” - wzdłuż doliny
Czarnej Hańczy od Sobolewa (okolice mostu przy
starym młynie) do ujścia rzeki do jeziora Wigry,
wokół jeziora Czarne k. Gawrych Rudy oraz nad
jeziorem Wigry: nad Zatoką Wigierki i wzdłuż
brzegów Półwyspu Klasztornego

Stary Folwark, 2013








Orientuj się, które gatunki są inwazyjne w twojej
okolicy
Dowiedz się, co dokładnie uprawiasz, czyli
prawidłowo identyfikuj materiał wprowadzony do
uprawy
Poznaj regulacje dotyczące inwazyjnych roślin obcych
Uzgodnij, które gatunki roślin stanowią zagrożenie, i
zaniechaj ich uprawy lub oferowania do sprzedaży
Wprowadzaj dobre praktyki w zakresie oznakowania
Udostępnij rośliny zastępcze dla roślin inwazyjnych
Starannie usuwaj odpady roślinne i zagospodarowuj zbędny materiał roślinny
i odpady zawierające ten materiał
Podejmij działania w zakresie informowania i popularyzacji
Stary Folwark, 2013
 Starannie usuwaj odpady roślinne i zagospodarowuj zbędny materiał roślinny i odpady
zawierające ten materiał
W Wielkiej Brytanii zaklasyfikowano rdestowiec japoński (Reynoutria japonica) jako
„odpady kontrolowane” w ramach ustawy o ochronie środowiska z 1990 roku i podlega on
ścisłej regulacji. Istnieje też Kodeks postępowania Agencji Środowiska dotyczący
zarządzania nim i jego niszczenia oraz zagospodarowania materiału skażonego tym
gatunkiem
 Poznaj regulacje dotyczące inwazyjnych roślin obcych
W Polsce obowiązują regulacje prawne wynikające z Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16
kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 880 ze zm.) oraz, od 5 kwietnia 2012 roku, z
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i
zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego
mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. Nr 210, poz.
1260)
Stary Folwark, 2013
Unia Europejska na walkę z inwazyjnymi gatunkami obcymi, oraz usuwanie szkód przez nie
wyrządzonych wydaje ponad
12 miliardów euro rocznie!
W USA ponad 1100 gatunków inwazyjnych, każdego dnia zajmuje kolejnych 1700
hektarów powierzchni
Roczny koszt walki z tymi roślinami przekracza 24,7 miliarda dolarów
Straty w gospodarce Kanady powodowane tylko przez najgroźniejsze inwazyjne gatunki
obce wynoszą około
187 milionów dolarów kanadyjskich rocznie
Tylko 8 najbardziej inwazyjnych gatunków obcych roślin w Australii pokryło
już (pomimo nieustannej walki z nimi)
20 milionów hektarów!
Stary Folwark, 2013
CZYNNA OCHRONA ZAGROŻONYCH GATUNKÓW I SIEDLISK NA OBSZARZE
NATURA 2000 „OSTOJA WIGIERSKA”
(LIFE11 NAT/PL/431)
Stary Folwark, 2013