Przedsiębiorczość
advertisement
Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel Przedsiębiorczość Beata Glinka, Svetlana Gudkova Rozdz. 1: Pojęcie przedsiębiorczości (str. 17-41) Definicja przedsiębiorczości *Przykład przedsiębiorcy Mariusza Barczyńskiego – pracując jako kierownik w centrum motoryzacyjnym dostrzegł zapotrzebowanie na pokrowce na fotele samochodowe na zamówienie i rozpoczął ich produkcje. Na początku sukces, potem jednak straty, więc przebranżowił się i zaczął czyścić dywany, interes zaczął się rozwijać, jeden z klientów spytał przedsiębiorcę, czy nie świadczy usług w zakresie sprzątania i w ten sposób pojawił się pomysł na powstanie firmy zajmującej się czyszczeniem powierzchni biurowych. Obecnie przedsiębiorca stoi na czele przedsiębiorstwa świadczącego kompleksowe usługi w zakresie sprzątania, które zatrudnia ponad 50 pracowników. Brak jednej, uniwersalnej definicji przedsiębiorczości. Przedsiębiorczość jest traktowana jako zjawisko ekonomiczne, społeczne czy też z zakresu zarządzania. Przedsiębiorca natomiast jest obiektem zainteresowań psychologii ekonomicznej. W latach 80. XX w. zaczęto postrzegać przedsiębiorczość jako tworzenie i budowanie czegoś wartościowego praktycznie z niczego (Timmons 1999) – ta definicja jako urzeczywistnienie amerykańskiego marzenia: przejścia od pucybuta do milionera Dwa ujęcia najczęściej cytowane w literaturze: 1. Przedsiębiorczość jako pogoń za okazjami bez uwzględnienia ograniczeń stwarzanych przez zasoby obecnie kontrolowane (J. A. Timmons 1999) – podkreśla kluczowe znaczenie szansy rynkowej, która inspiruje przedsiębiorcę do działania. Paradoksem możliwość wykorzystania szansy bez względu na posiadane zasoby – akcentowanie znaczenia kompetencji przedsiębiorcy. 2. Przedsiębiorczość jako działania obejmujące identyfikację, ocenę oraz eksploatacje szans na wprowadzenie nowych produktów i usług, sposobów organizowania, rynków, procesów oraz surowców poprzez organizację wysiłków w sposób, jaki dotychczas nie występował (S. Shane 2000 i S. Venkataraman 2003) – podstawowe znaczenie mają szanse rynkowe. Ta definicja opiera się na następujących założeniach: - przedsiębiorczość wymaga istnienia szans rynkowych. Zawierają one komponent obiektywny, który sprawia, że nie istnieją one tylko w świadomości przedsiębiorców; - przedsiębiorczość zakłada występowanie różnic między osobami, które powodują odmienne 1 Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel możliwości dostrzegania przez osoby szans rynkowych; - ponoszenie ryzyka jest nieodłączną częścią procesu przedsiębiorczego, co wiąże się z tym, że szanse rynkowe z natury są niepewne; - proces przedsiębiorczy wymaga organizowania rozumianego nie w sensie założenia nowego przedsięwzięcia biznesowego, lecz tworzenia nowych kombinacji zasobów; - proces przedsiębiorczy wymaga wprowadzenia innowacji, przy czym nie muszą one mieć charakteru przełomowego. Rodzaje przedsiębiorczości Zjawisko przedsiębiorczości charakteryzuje się różnorodnością. Przedstawione poniżej rodzaje przedsiębiorczości nie stanowią kategorii rozłącznych ani nie obejmują całej różnorodności zjawiska przedsiębiorczości. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ GARAŻOWA: Esencja działań przedsiębiorczych; ukazuje nowe przedsięwzięcie biznesowe zapoczątkowane w garażu, które dynamicznie się rozwija i osiąga imponujące rozmiary. Garaż stał się początkiem Doliny Krzemowej. Za pierwszy uznaje się garaż, w którym swoje wynalazki opracowywali William Hewlett i David Packard – ich pierwszym sukcesem okazał się oscylator dźwięku sprzedany firmie Disney. Rozwój Doliny związany z powstawaniem nowych firm, m.in. Apple, Cisco, Dell Computer Corporation, intel. Ich przedsiębiorczość opierała się na IT i ich szybki rozwój technologiczny pozwolił szybko wyjść z garażu i znaleźć się w czołówce największych przedsiębiorstw. Garaż jako metafora, symbol wczesnej fazy rozwoju przedsięwzięcia biznesowego (równie dobrze może to być piwnica, kuchnia, pokój w akademiku). Chodzi o miejsce, w którym założyciele pracowali nad pomysłem na biznes, tworzyli prototypy, czy pierwsze produkty, nie mając środków na wynajęcie powierzchni biurowej. Badania nad przedsiębiorczością garażową (Aldrich i Wiedenmayer 1993, Audia i Rider 2005) – pokazują, że jest to element kultury amerykańskiej PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ INTELEKTUALNA (pocz. 90. XX w.): S. Kwiatkowski – twórca koncepcji i założyciel pierwszej katedry Przedsiębiorczości Intelektualnej UNESCO/EOLLS. Zdefiniował przedsiębiorczość intelektualną jako tworzenie podstaw materialnego bogactwa z niematerialnej wiedzy; bogactwa jednostek, grup społecznych, narodów (Kwiatkowski 2000). Cechy wyróżniające przedsiębiorców intelektualnych: 2 Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel 1- Rozbudowana i wyjątkowo zróżnicowana sieć kontaktów. Przedsiębiorca intelektualny porusza się jednocześnie w różnych środowiskach, nawiązuje wciąż nowe relacje, które stanowią jego siłę. Początkowo siła relacji słaba, ale rośnie z biegiem czasu. 2- Szeroka i zróżnicowana baza wiedzy, która jest ciągle modyfikowana i poszerzana. Nowe możliwości tworzenia bogactwa otwierane dzięki eksperymentowaniu w różnych dziedzinach, łączeniu najbardziej skrajnych idei. Przedsiębiorca porusza się w różnych fazach procesu decyzyjnego, co daje nieoczekiwane efekty. 3- Działanie w sposób glokalny, co oznacza podejmowanie działań o charakterze lokalnym z uwzględnieniem ich globalnych uwarunkowań. S. Kwiatkowski porównuje przedsiębiorcę intelektualnego do dywanojeźdźcy, który dzięki obecności w wielu środowiskach i szerokim horyzontom poznawczym ma możliwość dostrzegania, operacjonalizacji i skutecznego wykorzystywania szans rynkowych powstających na pograniczu różnych światów i sfer. 4- Przedsiębiorczość jest traktowana jako intelektualne wyzwanie. Przedsiębiorcę motywuje chęć urzeczywistnienia idei (przynosi satysfakcję i korzyści materialne) 5- Szczęście jest zastępowane przez umiejętność znalezienia się we właściwym miejscu i właściwym czasie. Przedsiębiorca stara się w taki sposób skonfigurować sytuację, aby każda z wybranych możliwości działania przynosiła satysfakcjonujące rezultaty. 6- Przywiązywanie szczególnej wagi do kwestii etycznych i rozwoju pracowników, co skłania przedsiębiorcę intelektualnego do większej identyfikacji z firmą oraz do częściowej rezygnacji z niezależności jako podstawowego atrybutu intelektualizmu. Przedsiębiorca intelektualny buduje swoją przewagę na rynku łącząc zasoby niematerialne (kontakty, wiedzę). Źródłem inspiracji chęć przeżycia intelektualnej przygody. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ PASJONATÓW: Działania podejmowane przez osoby podążające za swoją pasją. Dwa rodzaje pasji: 1. Pasja do określonego rodzaju działalności – tu profil działalności zgodny z zainteresowaniami właścicieli, takie przedsiębiorstwa mają zazwyczaj ograniczony potencjał rozwojowy. 2. Pasja do prowadzenia biznesu i jego rozwoju przez aktywne wyszukiwanie szans i ich wykorzystywanie. W tej sytuacji gracz jest w stanie wkraczać w nowe dziedziny działalności oraz podejmowania większego ryzyka, jednocześnie doskonaląc się w roli menedżera i przywódcy. Możliwa realizacja nowych pomysłów i wykorzystywanie szans rynkowych. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ SPOŁECZNA: Jeden z najnowszych rodzajów przedsiębiorczości (2. Poł 90. XX w.). Przedsiębiorczość społeczna jako dziedzina znajduje się w początkowej fazie rozwoju, niewiele w niej teorii i definicji, ale za to dużo 3 Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel motywacji i pasji (D. Roberts i C. Woods 2005). Przedsiębiorca społeczny łączy pasję, motywację i ogromne zaangażowanie (charakterystyczne dla działalności charytatywnej) z podejmowaniem ryzyka, innowacyjnością i elastycznością (wyróżniające podejście biznesowe). Emil Eakin: „Jak uratować świat?” odpowiedź: „Potraktuj go jak interes!” Przedsiębiorczość społeczną można zdefiniować jako aktywne poszukiwanie i wykorzystywanie szans na rozwiązywanie problemów społecznych. Przedsiębiorca społeczny motywowany wrażliwością na problemy społeczne. Dwa podstawowe podejścia: 1. Przedsiębiorczość społeczna jako podejmowanie działań innowacyjnych w organizacjach nienastawionych na zysk, np. fundacje (2006, MaMa: przykładowe projekty „O Mamma Mia! Tu wózkiem nie wjadę!” „Pępek świata” „Z dzieckiem w kinie” – zwiększanie świadomości problemów młodych mam). 2. Przedsiębiorczość społeczna jako realizacja przedsięwzięć biznesowych, których celem jest wykonywanie zadań społecznych, a niewielki wypracowany zysk zazwyczaj przekazuje się na cele społeczne. Zysk jako wskaźnik, że działalność stworzona dla rozwiązywania określonych problemów społecznych , jest w dużej mierze samowystarczalna. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ KOBIET: Polska: udział kobiet wśród osób prowadzących działalność gospodarczą od 1992 waha się w granicach 36-39%. Stosunkowo duży udział w porównaniu z innymi krajami UE. Dziedziny, w których kobiety najczęściej zakładają firmy: handel/ usługi kosmetyczne, fryzjerskie i krawieckie. Kobiety podejmują także działalność w obszarach zdominowanych przez mężczyzn, np. w budownictwie. Badania wskazują, że kobiety w męskich branżach nie są mniej innowacyjne niż mężczyźni. Więcej czynników decyduje o podjęciu działalności gospodarczej przez kobiety niż przez mężczyzn. Motywy kobiet: chęć ucieczki przed zjawiskiem „szklanego sufitu”, a także trudności ze znalezieniem pracy po urlopach macierzyńskich i wychowawczych. Styl zarządzania i sposób formułowania celów różnią się u kobiet i u mężczyzn. U kobiet: niższy poziom kapitalizacji i przedsięwzięcia w mniejszy sposób finansowane przy użyciu kapitału obcego. Przykład przedsiębiorczości kobiet: Polskie Stowarzyszenie Kobiet Biznesu w Sopocie (2004) PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ RODZINNA: Jej specyfika uwarunkowana zaangażowaniem członków rodziny w prowadzenie działalności gospodarczej. Brak jednoznacznej definicji. Występują ogólne definicje, np. jeśli rodzina uważa, że 4 Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel przedsiębiorstwo ma charakter rodzinny, to w rzeczywistości tak jest; lub definicje bardziej rygorystyczne, które biorą pod uwagę charakter własności, udział członków rodziny w kierownictwie i prowadzeniu firmy oraz kwestie sukcesji. Najczęściej przyjmuje się następującą definicję: firma rodzinna – jednostka, w której dwóch lub więcej członków rodziny dzieli pracę i własność (Jażak i in. 2004). Połączenie więzi ekonomicznych i rodzinnych korzyści: wzajemne zaufanie, większa troska o pracowników i klientów, długofalowe cele, większa elastyczność, większe zaangażowanie pracowników, pokoleniowy transfer zasobów. Zagrożenia: konflikty wewnętrzne, zatrudnianie na najwyższych stanowiskach członków rodziny, roszczeniowe oczekiwania rodziny wobec przedsiębiorcy stojącego na czele firmy. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ MIĘDZYNARODOWA: Jest to identyfikacja i wykorzystywanie szans na arenie międzynarodowej. Przykład firmy Fakro założonej w 1991 roku przez Ryszarda Florka, która jest drugim co do wielkości producentem okien dachowych na świecie (15% udział w rynku światowym). Przykład polskich, ręcznie zdobionych bombek choinkowych, które w zdecydowanej większości idą na eksport. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ KORPORACYJNA: Czyli działania przedsiębiorcze podejmowane w istniejących organizacjach przez osoby albo grupy osób, których celem jest identyfikacja i wykorzystywanie szans rynkowych oraz wprowadzenie zmian. Takie osoby są nazywane intraprzedsiębiorcami albo przedsiębiorcami korporacyjnymi. Świadomie nie zakładają własnych firm, tylko działają w obrębie istniejących przedsiębiorstw, kierując się większym poczuciem bezpieczeństwa oraz szerszymi możliwościami, które może zaoferować korporacja. Wyróżnia się kilka wymiarów przedsiębiorczości korporacyjnej: innowacyjność, podejmowanie ryzyka, proaktywne nastawienie, tworzenie nowych przedsięwzięć, odnowa strategiczna. Są też inne rodzaje przedsiębiorczości, m.in.: przedsiębiorczość społeczności lokalnych – gdzie nacisk kładzie się na współdziałanie aktorów lokalnych w budowaniu przewagi strategicznej regionu i stymulowaniu jej rozwoju; przedsiębiorczość mniejszości narodowych i emigrantów, w której podstawą kapitał społeczny i przewaga wynikająca z bycia w kilku środowiskach jednocześnie; przedsiębiorczość internetowa, która obejmuje przedsięwzięcia biznesowe realizowane z wykorzystaniem IT. 5 Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel Przedsiębiorczość a small business Small busines-nie chodzi o wielkość ale o filozofię myślenia właścicieli oraz jej konsekwencje dla sposobu funkcjonowania i rozwoju firmy. Sposobu rozróżnienia przedsiębiorców i właścicieli smalll businessu trzeba szukać u Schumpetera. Definiował on przedsiębiorcę jako osobę tworzącą nową kombinację czynników produkcji. Wprowadził On przedsiębiorczość zmienną, jaką jest innowacyjność. Artykuł autorów: Carlanda i inni- charakterystyka pojęć: właściciel small bussines-osoba - która zakłada przedsięwzięcie biznesowe i zarządza nim z zamierzeniem osiągnięcia osobistych celów. Nie odgrywa ważnej roli w branży, ale stanowi główne źródło dochodu właściciela, a jego prowadzenie pochłania zdecydowaną większość jego czasu i zasobów. Właściciel postrzega biznes jako przedłużenie własnej osobowości, związany z potrzebami rodziny, nie wprowadza innowacji ani nie prowadzi marketingu. przedsiębiorca-osoba zakładająca przedsięwzięcie biznesowe i zarządzająca nim w celu jego rozwoju oraz osiągnięcia zysku. Działalność innowacyjna, stosowanie praktyk zarządzania strategicznego Główne kryteria wyróżnienia: innowacyjność, cele strategiczne, motywacja do działania. Innwacyjność - nie musi być przełomowa np. produkowano szare znicze-rynek się nasycił przedsiębiorstwo miało kłopoty-zaczęto produkować kolorowe znicze-trzeba znaleźć przewagę strategiczną aby wygrać w walce z konkurencją. Cele startegiczne: przedsiębiorcy-cele strategiczne np. tempo wzrostu przedsiębiorstwa i rynku, pozycja rynkowa; small business-najważniejsze przetrwanie i zapewnienie wystarczającego dochodu na utrzymanie rodziny. Motywy do działania: czynniki sytuacyjne zmuszające osobę do założenia własnej firmy(utrata pracy, niezadowalające warunki) lub dostrzeżenie szansy rynkowej Na tej podstawie wyróżniamy: a. przedsiębiorczość wymuszoną- charakterystyczne jest naśladowanie rozwiązań innych przedsiębiorców. Potencjał rozwojowy takich przedsięwzięć jest ograniczony. b. przedsiębiorczość oparta na szansie-wprowadzenie na rynek innowacyjnych rozwiązań pozwalających zbudować przewagę strategiczną firm y. Duży potencjał rozwoju. 6 Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel Specyfika małych przedsiębiorstw występowanie ścisłego związku między przedsiębiorstwem a osobą przedsiębiorcywłaściciel skupia pełna władzę oraz osiąga wyznaczone przez siebie cele, właściciel podejmuje decyzje o charakterze strategicznym i operacyjnym, aktywnie angażuje się w działalność firmy. Zdarzenia z życia osobistego znajdują odzwierciedlenie w rozwoju firmy. brak kontroli zewnętrznej-przedsiębiorca taki jest najczęściej właścicielem, może niezależnie podejmować decyzje dotyczące przyszłości firmy. ograniczony krąg odbiorców-małe firmy często współpracują z małą grupą odbiorców, uzależniając sie od ich sytuacji finansowej i chęci dalszej kooperacji. Utrata głównego kontrahenta może być zagrożeniem dla funkcjonowania przedsiębiorstwa. Ponadto partnerzy mogą zdominować relację, narzucając niekorzystne warunki kooperacji. mała dywersyfikacja działalności-najczęściej koncentrowanie całej uwagi na doskonaleniu się w raz obranym kierunku działania. Taka nadmierna koncentracja prowadzi do utraty wrażliwości na pojawiające się szanse i zagrożenia. ograniczone możliwości obserwacji otoczenia-często brak funduszy na zakup analiz i prognoz rynkowych. brak możliwości zatrudniania specjalistów na stałe-poleganie na własnych kompetencjach Jednocześnie małe firmy są bardziej elastyczne i otwarte na zmiany, wykazują szybszą reakcję, mają możliwość zatrzymania się i dokonania analizy bez ponoszenia ogromnych strat. Małe przedsiębiorstwa szybko adaptują się do nowych warunków rynkowych. 7 Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel Etyka biznesu - nauka o moralności w biznesie, jako zastosowanie wartości i zasad etycznych do prowadzenia działalności gospodarczej. Etyka biznesu to jedna z dziedzin etyki stosowanej. Problematyka etyki jest naturalnym elementem podczas prowadzenia działalności gospodarczej. Razem obok CSR jest ona coraz częściej nagłaśniana z racji wielu oszustw i nadużyć. Kryzys wartości - jest rzeczą niepożądaną z racji umniejszania zaufania w organizacji co nie sprzyja decentralizacji oraz prowadzi do nadmiernej formalizacji, ogranicza pewność obrotu czy wymusza stosowanie kosztownych zabezpieczeń. Proces prowadzący do kryzysu wartości: Tradycyjne etyki biznesu osadzone w narodowych kulturach i systemach prawnych > globalizacja i intensyfikacja konkurencji, kult efektywności > nowe, globalne praktyki zarządzania > konflikty z lokalnymi normami i wartościami > rozluźnienie norm > KRYZYS WARTOŚCI Typowe moralne problemy przedsiębiorcy: Gdzie jest granica pomiędzy kradzieżą know-how a uczeniem się poprzez doświadczenie? Czy płacić minimalne pensje, kiedy pracownicy mają wysokie kwalifikacje? Czy korzystać z usług nieetycznego dostawcy? Czy trudna sytuacja przedsiębiorstwa usprawiedliwia wyzysk i działanie w "szarej strefie"? Czy mogę "koloryzować" sytuację i osiągi firmy? Czy powinno się zwolnić pracownika o trudnej sytuacji rodzinnej? Czy mogę wykorzystać tajne dane o konkurencji? Trzy podejścia do etyki biznesu: Pogląd utylitarny - decyzje podejmuje się wyłącznie z punktu widzenia ich wyników, a celem jest zapewnienie największego dobra największej liczbie ludzi. Zaletą tego ujęcia jest że sprzyja ono maksymalizacji zysku, aczkolwiek może prowadzić do uprzedzeń przy rozdzielaniu zasobów. Pogląd uwzględniający przysługujące prawa - (podejście praw człowieka) decydent bierze pod uwagę prawa przysługujące człowiekowi. Podejście to chroni wolność i prywatność ludzi, ale może mieć ujemne strony w postaci hamowania wzrostu wydajności i sprawności. Pogląd oparty na teorii sprawiedliwości - jednostka bezstronnie i sprawiedliwie wprowadza przepisy i wymusza ich przestrzeganie. Wszyscy mają równe prawa. Podejście chroni tych którzy mają niewielką władzę, ale może rodzić przekonanie, że określone prawa i przywileje są pracownikom dane niezależnie od ich innowacyjności, wydajności itd. 8 Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel Działania nieetyczne - ich wpływ krótkookresowy dodatni - nadużycia roli organizacyjnej: łapówki, wykorzystywanie, manipulacja, zmowy cenowe; działania w obrębie roli organizacyjnej: wprowadzenie pseudonowości, wprowadzenie produktów szkodliwych, korzystanie z niepewnych źródeł energii, wykorzystywanie luk prawnych ujemny - wyjście poza rolę: oszustwa w rozliczaniu wydatków, defraudacja, kradzież; niedopełnienie roli: brak reakcji na oszustwa podwładnych, nieadekwatne oceny, zaniżanie norm i naciąganie czasu pracy Usprawiedliwianie nieetycznych działań, które w krótkim okresie przynoszą korzyści, nierzadko prowadzą do przyzwalania na nieetyczne działania czy powodują ryzyko zepsucia reputacji. Przedsiębiorcy często stosują wybiórczą etykę zgodną z ich przekonaniami. Działania nieetyczne także mają miejsce z racji przyzwolenia społecznego. Aby przeciwdziałać nieetycznym zachowaniom pracowników przedsiębiorstwa tworzą Kodeksy Postępowania Etycznego. Jest to dokument określający podstawowe wartości uznawane przez firmę i reguły etyczne, których przestrzegania oczekuje się od pracowników. Ogranicza on niepewność i niejasność co do zasad panujących w firmie. Skuteczność KPE zależy m. in. od stopnia jego egzekwowania, przykładu płynącego z góry, kary i nagrody. Etyczne zachowania kształtują Społeczną Odpowiedzialność Biznesu (CSR) i jest ona niezależna od wielkości czy relacji z interesariuszami. Wiąże się z wyborami w wymiarze kolektywnym, podczas gdy etyka łączy się z wyborami jednostki. CSR zakłada że firma w swych działaniach będzie wychodzić ponad to, czego wymaga prawo i względy ekonomiczne. Można wyróżnić 3 podejścia: podejście tradycyjne - firma odpowiada przed właścicielem, wspólnikami lub akcjonariuszami podejście odpowiedzialności przed interesariuszami - odpowiedzialność przedsiębiorstwa jest postrzegana szerzej: rozciąga się na różne grupy w otoczeniu organizacji podejście afirmatywne - firma kształtuje dobre praktyki oraz działa aktywnie w celu poprawy sytuacji całej społeczności Obszary działań CSR: środowisko i energia - działalność na rzecz ochrony środowiska ponad regulacje prawne. Np.: redukcja zanieczyszczeń, minimalizacja zużycia zasobów naturalnych i energii, działanie na rzecz rewitalizacji obszarów zielonych 9 Anna Porębska, Mikołaj Ciarkowski, Agata Czubiel produkty - np.: dbałość o bezpieczeństwo użytkowania, wprowadzanie innowacji, udział w programach ekologicznych praktyki i relacje biznesowe - np.: dbałość o równość w dostępie do pracy/kontraktów, unikanie współpracy z podejrzanymi podmiotami relacje pracownicze - np. wspieranie zdrowego trybu życia pracowników, pomoc w dostępie do szkoleń i doskonalenia zawodowego, żłobki i przedszkola pracownicze, doradztwo zawodowe, salki fitness działania na rzecz społeczności lokalnej - np. pomoc w organizacji miejscowych festynów, przekazywanie swoich produktów ośrodkom pomocy, organizowanie imprez, stypendia, remonty itp. Praktyki CSR zazębiają się ze świadomym budowaniem wizerunku. Często ciężko jest oddzielić jedno od drugiego, szczególnie widać to w wypadku dużych firm, które realizują bogate programy budowania relacji z interesariuszami. Przedsiębiorcy mają ogromny wpływ na zachowania etyczne i odpowiedzialnego biznesu czego mogą być często nieświadomi. 10
