ANNA KOWALEWSKA Warszawa

KOWALEWSKA ANNA
Warszawa
2
Seks nastolatek
WYBRANE PROBLEMY ZWIĄZANE Z PODEJMOWANIEM
ŻYCIA SEKSUALNEGO PRZEZ NASTOLATKI
(Przypominamy ten bardzo interesujący artykuł już dość dawno zamieszczony w Liderze (nr 151) ze
względu na liczne pytania czytelników zainteresowanych problemem edukacji seksualnej. Ma to zapewne
związek z ukazaniem się obszernej publikacji profesora Zbigniew Izdebskiego „Seksualność Polaków
na początku XXI wieku” Rekomendację tej książki zamieściliśmy w numerze 6 .2012)
7 kwietnia 1998 roku został uznany przez Światową Organizację Zdrowia (World Health
Organization WHO) światowym dniem bezpiecznego macierzyństwa. Na świecie żyje około 15
milionów dzieci urodzonych przez nastolatki. Stanowi to, ponad 10% wszystkich urodzeń, przy
czym w krajach rozwijających się procent ten jest wyższy i stanowi 17% a w niektórych
regionach środkowej Afryki dochodzi nawet do 24%.
Na świecie wiele nastolatek z różnych przyczyn podejmuje życie seksualne. Jednocześnie, w
większości krajów Europy i Ameryki Północnej obserwuje się obniżenie średniego wieku
inicjacji seksualnej oraz podwyższenie wieku zawierania małżeństw. Wiek ten jest nieco inny w
różnych krajach. Mają na to wpływ względy kulturowe, religijne. Dane z siedmiu krajów Afryki
subsacharyjskiej wykazują, że więcej niż polowa kobiet w wieku 15-19 lat miało już pierwszy
stosunek seksualny. W badaniach przeprowadzonych w niektórych częściach Azji i krajach
Ameryki Łacińskiej obserwowano, że w krajach tych, młodzież później podejmuje pierwsze
kontakty seksualne. Na przykład w Singapurze, mniej niż połowa niezamężnych dziewcząt
odpowiadała, że miała stosunek seksualny przed 25 rokiem życia. W Bangladesz, średni wiek
zawierania małżeństw i podjęcia życia seksualnego wynosił 19 lat.
W Polsce, w roku 1997 średni wiek inicjacji seksualnej wynosił 18,9 lat, przy czym był nieco
wyższy dla kobiet - 19,3 i odpowiednio -18,4 lat dla mężczyzn. Badania przeprowadzone w roku
1994 wykazały, że 17% młodzieży w wieku 15 lat i 38% młodzieży w wieku 17 lat miało już
stosunki seksualne .
PROBLEMY ZDROWOTNE MŁODZIEŻY AKTYWNEJ SEKSUALNIE
Nie przygotowanie do życia seksualnego.
Wielu młodych ludzi zaczyna życie seksualne nie będąc do tego odpowiednio przygotowanym.
Brakuje im wiedzy na temat seksu i prokreacji lub jest ona powierzchowna. Pierwszy stosunek
jest często przypadkowym doświadczeniem, do którego nie są wystarczająco dojrzali pod względem zarówno psychicznym jak i fizycznym. Brak wiary we własne siły lub umiejętności, aby
powiedzieć nie, często staje się przyczyną, dla której młode dziewczęta zaczynają współżycie.
W pewnych środowiskach nadal panuje model kobiety uległej, podporządkowanej mężczyźnie.
Nieraz podjęcie współżycia wynika z chęci zaimponowania grupie, czy lęku przed brakiem akceptacji z jej strony. Niektórzy młodzi ludzie, są w różny sposób zmuszani do seksu poprzez stosunki kazirodcze czy gwałt. Oddzielny problem stanowią kraje, w których do tradycji kulturowych należy wydawanie dziewcząt za mąż w bardzo młodym wieku.
Badania wskazują, że wśród młodzieży, która pali papierosy, pije alkohol, czy przyjmuje narkotyki, częściej niż u pozostałej młodzieży mają miejsce niebezpieczne zachowania seksualne.
Młodzi ludzie często nie używają środków antykoncepcyjnych. Wynika to nie tylko z nie-
1
wiedzy, ale również z braku dostępności tych środków, czy wstydu przy ich zakupie. Często
młodzież, która deklaruje, że zna metody antykoncepcyjne, w badaniach na pytania dotyczące
zasad ich stosowania udziela niepoprawnych odpowiedzi.
Badania przeprowadzone w Polsce w roku 1994 wykazują, że tylko 67% młodzieży, która
miała stosunek płciowy, używała w czasie ostatniego stosunku środków antykoncepcyjnych. W
porównaniu z wynikami uzyskanymi w roku 1990, wystąpiła jednak poprawa, gdyż odsetek
uczniów stosujących metody antykoncepcje zwiększy! się prawie dwukrotnie. Najczęściej
używanym środkiem przez młodzież, była w badanych latach prezerwatywa.
CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ PŁCIOWĄ.
Wśród nastolatków istnieje duże ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Wykazano, że dziewczęta częściej niż chłopcy zapadają na choroby przenoszone drogą płciową,
w tym również zakażenie wirusem HIV. U kobiet jest to związane z większą powierzchnią
błony śluzowej biorącej udział podczas stosunku. Równocześnie młode kobiety są bardziej
narażone na zakażenie niż starsze, ponieważ występuje u nich jeszcze niedojrzałość pochwy i
szyjki macicy, przez co jest ona bardziej wrażliwa na infekcje. Według danych WHO, każdego
roku 1 na 20 nastolatków, którzy rozpoczęli współżycie seksualne, jest leczonych z powodu
chorób przenoszonych drogą płciową, nie wliczając w to chorób wirusowych. Według danych
szacunkowych, na 315 milionów przypadków chorób przenoszonych drogą płciową notowanych
każdego roku, około 150 milionów przypada na młodych ludzi poniżej 25 roku życia. Więcej niż
połowa wszystkich nowych infekcji wywołanych wirusem HIV, dotyczy ludzi pomiędzy 15 a 24
rokiem życia. Często młode kobiety nie mając objawów chorobowych lub nie zdając sobie z
nich sprawy, nie podejmują leczenia. Stanowi to poważny problem, ponieważ mogą przenosić
chorobę na swoich partnerów i dzieci.
Zjawisko to, jest w ostatnich latach obserwowane w krajach byłego Związku Radzieckiego oraz
w mniejszym wymiarze w Polsce. W krajach tych notuje się wykrycie większej liczby
przypadków kiły wczesnej w stosunku do kiły późnej. Na przykład w Polsce w roku 1996 liczba
rozpoznawanych przypadków kiły utajonej wcześniej przewyższyła o 38% liczbę rozpoznanych
zachorowań na kiłę wczesnoobjawową. Świadczy to niewątpliwie o pogorszeniu działań
epidemiologicznych i diagnostycznych w tych krajach.
CIĄŻA I PORÓD.
Ciąża i macierzyństwo pomiędzy 10 a 19 rokiem życia uznawana jest według WHO za ciążę i
macierzyństwo wysokiego ryzyka.
Wiele dziewcząt, bez większych problemów zdrowotnych przechodzi ciążę, a następnie bez
większych komplikacji rodzi zdrowe dzieci i dobrze pełni rolę matki. U niektórych jednak,
mimo, że fizjologicznie układ rozrodczy jest zdolny do zapłodnienia, organizm nie jest w stanie
utrzymać ciąży co prowadzi do wcześniejszego porodu. Ponadto, u nastolatek, u których w
momencie porodu miednica nie osiągnęła jeszcze swoich ostatecznych rozmiarów, może dojść
do powikłań podczas porodu. Jednym z nich jest powstanie przetoki pomiędzy pochwą i
pęcherzem lub (i) odbytem. Następstwem tego, jest nie trzymanie moczu lub kału przez kobietę.
Badania przeprowadzone w Afryce i Azji udowodniły, że schorzenie to częściej występuje u
kobiet pomiędzy 15 a 19 rokiem życia niż u kobiet starszych. W Nigerii na przykład, schorzenie
to aż w 80% występuje u kobiet pomiędzy 15 a 19 rokiem życia. Według danych WHO, w
wieku tym notuje się również dwukrotnie częściej przypadki zgonów okołoporodowych i
podczas porodu, niż wśród kobiet po 20 roku życia, a w przypadku dziewcząt poniżej 15 roku
życia ryzyko to jest aż pięciokrotnie wyższe.
W Polsce ciąże nastolatek stanowią 8,2% i odsetek ten od wielu lat utrzymuje się na podobnym
poziomie.
2
Według danych opublikowanych przez Instytut Matki i Dziecka w Polsce, w roku 1995 zanotowano 55 zgonów z powodów położniczych. Współczynnik ten, utrzymuje się na stałym poziomie i wynosi 12 na 100 000 urodzeń. Wskaźnik ten nie odbiega od średnich europejskich.
Badania te wykazały również, że wzrost ryzyka zgonu okołoporodowego w Polsce obserwuje
się dopiero po 35 roku życia. Jednocześnie jako główną przyczynę hospitalizacji kobiet w wieku
15-44 lata podaje się powikłania ciąży, porodu i połogu w 33%, podczas gdy choroby układu
moczowo-płciowego stanowią 18,5%, trawienne o 9,3%, a nowotwory 7%. Brak jest jednak
danych na ten temat wśród samych nastolatek.
MACIERZYŃSTWO.
Młode matki często przeżywają lęk, czy będą w stanie otoczyć dziecko odpowiednią opieką i
stworzyć odpowiednie warunki dla jego rozwoju. Niektórym dziewczętom jest bardzo trudno
zaakceptować fakt, że będą musiały zmienić dotychczasowy styl życia. Dodatkowy problem
stanowi u nich brak wykształcenia, przez co często napotykają one na problemy ze znalezieniem
odpowiedniej pracy. Zła sytuacja materialna powoduje, że wczesne macierzyństwo stanowi
problem nie tylko dla kobiety i jej rodziny, ale również dla społeczeństwa. Ponieważ z jednej
strony zwracają się one o pomoc socjalną do różnych organizacji, z drugiej strony niektóre z
nich oddają swoje dziecko pod opiekę instytucji państwowych. Sytuacja młodocianych matek
staje się dla nich o wiele łatwiejsza, gdy mogą w tym czasie liczyć na pomoc i życzliwość
partnera, czy najbliższej rodziny. Nie bez znaczenia dla ich obecnego, jak i późniejszego życia,
pozostaje również to, że mogą one kontynuować naukę.
ABORCJA.
Według raportów WHO, każdego roku na świecie notuje się około 5 milionów przypadków
wywołania sztucznych poronień u kobiet w wieku od lat 15 do 19. Zabiegi te, często wykonane
są w bardzo późnym okresie ciąży i w bardzo złych warunkach. Dlatego obserwuje się w tej
grupie wysoki procent powikłań. Dane z miejskich szpitali w Kenii, czy Nigerii pokazują, że
50% poważnych powikłań po aborcji dotyczy nastolatek.
W Polsce na podstawie oficjalnych danych, w roku 1994 wykonano "772 zabiegi usunięcia
ciąży. Nie jest jednak znana liczba zabiegów wykonywanych nieoficjalnie lub w ramach tzw.
"turystyki aborcyjnej".
Nie można w sposób jednoznaczny omówić konsekwencji aborcji ponieważ oprócz następstw
fizycznych powoduje ona zmiany w psychice kobiety. Zmiany psychiczne mogą przybierać
różne formy, niekiedy bardzo odległe w czasie. Do najczęściej wymienianych w literaturze
należy załamanie psychiczne po zabiegu, oraz trwające nieraz całe życie poczucie winy lub
grzechu.
PROBLEMY ZDROWOTNE DZIECKA
Brak przygotowania nastolatek do pełnienia roli matki nie pozostaje również bez wpływu na
zdrowie dziecka. Ponieważ często nie zdają sobie sprawy, że są w ciąży, nie poddają się one
opiece lekarskiej, co uniemożliwia wykrycie, zapobieganie i leczenie pewnych chorób u płodu, a
później u narodzonego dziecka.
Badania wykazały, że zarodek w pierwszych 7 tygodniach ciąży jest wyjątkowo wrażliwy na
działanie takich czynników jak alkohol, nikotyna, leki czy infekcje. Nieleczone choroby
przenoszone drogą płciową mogą powodować przedwczesne porody i doprowadzić do zakażenia
płodu. Mogą one być także przyczyną wad rozwojowych np. kiła. Przebycie w trakcie ciąży
niektórych chorób wirusowych jak różyczki, wirusowego zapalenia wątroby, czy cytomegalii
powoduje także poważne problemy zdrowotne dla dziecka. Udowodniono także, że waga ciała
matki przed urodzeniem dziecka i niski przyrost masy ciała matki podczas ciąży ma wpływ na
3
masę urodzonego dziecka. Wiadomo też, z drugiej strony, że wśród dzieci i niskiej masie
występuje wyższa śmiertelność noworodków i jest ona tym wyższa, im niższa jest masa
urodzonego dziecka. Nie bez znaczenia dla zdrowia dziecka jest również fakt, że młodociane
matki często są osobami niezamożnymi. Badania wykazały, że nieobecność ojca w rodzinie ma
wpływ na rozwój intelektualny, moralny, płciowy i psychosocjalny dziecka.
PODSUMOWANIE
Zgodnie z rekomendacjami WHO, wskazane jest w każdym kraju prowadzenie takiej polityki,
która pozwoli młodym ludziom poznać ich potrzeby nie tylko fizjologiczne, ale również
psychiczne i społeczne. Ważne jest wyrabianie w młodych ludziach postaw, które pozwolą im
kierować własnymi potrzebami i uczuciami. Nauczą ich przeciwstawiać się opinii grupy
rówieśników, szantażom czy presji partnera. Polityka ta powinna być prowadzona nie tylko
przez rodziców, ale również przez szkoły i media. Młody człowiek powinien wiedzieć dokąd się
udać, aby uzyskać informacje i pomoc w sprawach dla niego ważnych. Ważne jest też
dostarczenie młodym ludziom wiedzy na temat opieki zdrowotnej przed koncepcyjnej, która
pozwoliłaby ukształtować odpowiednie postawy, umożliwiające jeszcze przed ciążą rozpoznanie
i wyeliminowanie lub zmniejszenie zagrożeń zdrowotnych, związanych z nieprawidłowym
żywieniem, nałogami, szkodliwymi czynnikami środowiskowymi i chorobami. Płód jest
najbardziej wrażliwy na działanie niekorzystnych czynników zewnętrznych, zanim kobieta
uświadamia sobie, że jest w ciąży. Dlatego bardzo ważne jest, aby u młodych łudzi kształtować
zdrowy styl życia i uświadomić im konieczność planowania ewentualnej ciąży. Istotne jest to,
aby nastolatki zdawały sobie sprawę, że życie seksualne czy posiadanie dzieci jest bardzo ważną
i potrzebną częścią naszego życia, która może nam dostarczyć wiele szczęśliwych chwil. Jednak
podjęcie tej decyzji wymaga odpowiedniego przygotowania od nich i ich najbliższych.
4
5