Nowotwory OUN

Nowotwory OUN
Praktyczny podział guzów i guzopodobnych zmian
wewnątrzczaszkowych i wewnątrzkanałowych
•
•
A).
B).
•
•
D).
•
E)
•
•
F)
G)
•
H)
Pierwotne nowotwory wewn-cz. i wewn-kan.
Nowotwory „z sąsiedztwa”
1) Nowotwory przysadki i okolicy siodełka tureckiego
2) inne:
m.in: paraganglioma, chordoma,
chondroma, chondrosarcoma, cylindroma.
Torbiele i zmiany nowotworowo-podobne:
torbiel epidermalna, torbiel koloidowa, torbiel
enterogenna, hamartoma, choristoma,
Zmiany infekcyjno-zapalne i demielinizacyjne
(w tym ropnie, demielinizacje zwł.
„guzowate” i guzy/ziarniniaki zapalne, kilak)
Zmiany naczyniowe (w tym martwice)
Dysontogenetyczne (neuroepitelialne) zmiany
padaczkorodne
Nowotwory przerzutowe
Efekty-objawy nowotworu (guza) OUN
• Ciasnota śródczaszkowa, obrzęk mózgu
–
–
–
–
Bóle głowy (ew. +wymioty),
zab. świadomości
tarcza zastoinowa w badaniu dna oczu
bradykardia
• Drgawki - padaczka
• Deficyty funkcji (niedowłady, niedowidzenie,
porażenia nerwów czaszkowych, inne objawy
ogniskowe)
• Zab. psychiatryczne (pł. Czołowe)
• Szczególne objawy pozostąjące w relacji do
lokalizacji
– Obj. móżdżkowe, zab. hormonalne, parestezje
słuchowe, bóle tułowia, kończyn, obj.korzonkowe
Mikrobiopsja – wyzwanie dla
neuropatologa
• Postęp neurochirurgii (cel – jak najmniej szkodzić)
• Metody wspomagane obrazowaniem
– Stereotaksja
– Neuronawigacja
– Endoskopia
• Minimalizacja dostępu operacyjnego
– Transsfenoidalne operacje przysadki
• Użycie aspiratora ultradźwiekowego (CUSA) redukuje ilość
materiału przeznaczonego do oceny hist-pat.
• Szczególna ostrożność rozpoznawania z minimalnego
ilościowo materiału
– – konieczność konfrontacji z neuroobrazowaniem w celu oceny
miarodajności materiału
– Konieczność stosowania licznych metod barwienia (w tym zwł.
Immunohistochem i krytycznej ich oceny
Uwaga ogólna n.t. klasyfikacji WHO
• Klasyfikacja WHO
– wyróżnia st. złośliwości nowotworu od I (najmniej złosliwe) do IV
(najbardziej złosliwe)
– wskazuje ich kryteria (jak kodeks karny) ale nie podaje praktycznych
algorytmów rozpoznawania („osądzania”)
– Nie wszystkie kryteria są precyzyjne
– większość typów nowotworów ma tylko niektóre stopnie złosliwości (np.
oligodendroglioma II lub III czyli anaplastic o., wszystkie nowotwory z
grupy embrionalnej mają st. IV)
• Opisy klasyfikacyjne nowotworów zakładają („milcząco”), że w dyspozycji
patologa znajduje się obfity reprezentatywny i nieuszkodzony materiał
• Uwaga: zanim rozważa się stopień złośliwości, trzeba najpierw przekonać
się (ustalić/zdecydować) czy w ogóle mamy do czynienia z nowotworem
(wykluczyć zmianę zapalną, demielinizacyjną, pasożytniczą,
naczyniopochodną martwiczą, malformację)
KLASYFIKACJA WHO 2007 NOWOTWORÓW UKŁADU NERWOWEGO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
NOWOTWORY POCHODZENIA NEUROEPITELIALNEGO
NOWOTWORY NERWÓW CZASZKOWYCH I
PRZYKRĘGOSŁUPOWYCH
NOWOTWORY OPON MÓZGOWO-RDZENIOW YCH
CHŁONIAKI I NOWOTWORY UKŁADU KRWIOTWÓRCZEGO
NOWOTWORY ZARODKOWE
NOWOTWORY OKOLICY SIODŁA TURECKIEGO
NOWOTWORY PRZERZUTOWE
Nowotwory neuroepitelialne
A.
B.
C.
D.
Gwiaździaki (astrocytoma)
Glejaki - glioma
Skąpodrzewiaki (oligodendroglioma)
Guzy oligo-astrocytarne („Glejaki mieszane”)
Guzy wyściółki (Wyściółczaki i podwysciółczaki)
E. Nowotwory splotu naczyniastego
F. Nowotwory neuronalne i mieszane neuronalnoglejowe
G. Nowotwory embrionalne
H. Guzy okolicy szyszynki gł szyszyniaki, bez guzów zarodkowych
I. Inne guzy neuroepitelialne (d. o niejasnym poch.)
A.Astroblastoma, (st nieustalony)
B.chordoid glioma of the III ventricle, II
C.angiocentric glioma I
Astrocytomas (Gwiaździaki)
A. Pilocytic astrocytoma (g.włosowatokomórkowy) I
B. Diffuse astrocytoma (rozlany gwiaździak) II
A. Fibrillary a. (g. Włókienkowy)
B. Protoplasmic a. (g. Protoplazmatyczny)
C. Gemistocytic a. (g. Gemistocytarny „tucznokomórkowy”)
C. Anaplastic astrocytoma (g. Anaplastyczny) III
D. Glioblastoma (glejak zarodkowy*) IV
E. Pleomorphic xanthoastrocytoma II
(żółtakogwiaździak pleomorficzny)
F. Subependymal giant cell astrocytoma I
(podwyściółkowy g. olbrzymiokomórkowy)
G. Gliomatosis cerebri (większość III)
* W pismiennictwie ang. występuje jednosłowne określenie glioblastoma (bez
multiforme) a określenie „blastoma” tłumaczone jest na „zarodkowy” stąd „glejak
zarodkowy”
Gwiaździaki – uwagi ogólne
1. Astrocytoma stanowią najczęstsze typy glejaków
2. Stopnie złosliwości od I do IV (glioblastoma jest
uznawany za formę gwiaździaka)
3. Guzy o niższym stopniu, zwł I, typowe dla dzieci i
młodych, guzy o stopniu III i IV typowe dla dorosłych
zwł. starszych
4. Rokowanie zależy od stopnia złośliwości oraz
lokalizacji, np. g. pilocytarne w móżdżku rokują
znacznie lepiej niż zlokalizowane np. w podwzgórzu
czy skrzyżowaniu n. II
5. Oprócz st I, pozostałe transformują w kierunku
większej złośliwości
6. Zasadniczym histologicznym markerem jest GFAP
choć stopień ekspresji bywa różny.
7. Nie przerzutują poza OUN
Rokowanie w glejakach
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Astrocytoma I: zależy od lokalizacji, brak wiarygodnych długoletnich
obserwacji
Astrocytoma II: śr. p. po resekcji: 6-8 l.
Astrocytoma III: śr. p. 3l. Typowo progresja do glioblastoma w ciągu 2 l.;
Lepsze rokowanie (7 l) gdy jest składnik oligodendroglejowy, u
młodszych chorych, w lepszym stanie wg Karnofsky’ego i gdy całkowicie
usunięty.
Glioblastoma (IV): śr. p. poniżej 1r. Lepsze u młodszych chorych (poniżej
45r).
Pleomorphic xanthoastrocytoma (II): 5-letnie przeżycie bez wznowy u
72% chorych, 10-letnie 61%. Rzadko może złośliwieć.
Oligodendroglioma II: śr. p. 4,4 l. przeżycie 5-letnie 47%-75%, 10-letnie
31%-59%. Może złośliwieć ale rzadziej niż astrocytoma.
Oligodendroglioma III: śr. p. 4 l. 5-letnie przeżycie 41%, 10-letnie - 20%
ale są doniesienia o znacznie gorszym rokowaniu (5-letnie 23%).
Glioma mixtum: (dla st. II): śr. p. 6,3 l, 5-letnie 58%, 10-letnie - 32%,
(dla st. III) śr. p. 2,8 l., 5-letnie 36%, 10-letnie - 9%,
Ependymoma:
(dla II): 5 i 10 letnie bez progresji 58% i 45%
(dla III) 55% i 26%. Znacznie gorsze rokowanie u
dzieci poniżej 3 a zwł. 2 roku ż.
Pilocytic astrocytoma
Grade I
1.
2.
3.
4.
5.
6.
astrocytoma pilocyticum
(Gwiaździak włosowatokomórkowy)
WHO I
Zapadalność: najczęściej u dzieci, (I i II dekada),
rzadkość po 50 r.ż.
Nie ma różnicy płci w zapadalności
Lokalizacja: w całym CSN, głównie cerebellum, nerw
wzrokowy, skrzyżowanie n.II, wzgórze/jądra
podstawy, pień mózgu
Rokowanie: bardzo dobre, ale zależy od lokalizacji.
Nie ma tendencji do transformacji anaplastycznej
Genetyka:
1. Loss Chr. 17q w 20%,
2. w 15% chorych z NF1
3. Mutacja IDH1 w 10% (znacznie rzadziej niż w astrocytoma
II)
Pilocytic astrocytoma, a. pilocyticum, gwiaździak
włosowatokomórkowy WHO I
Dobrze odgraniczony, wydłuzone komórki ale ogólnie niska gęstość
upakowania, eozynochłonne ciałka ziarniste
19730, men 36 pop. BST-73,
•
•
•
•
Pilomyxoid astrocytoma WHO II
Gwiaździak włosowatośluzakowaty
Nowa jednostka w klasyfikacji 2007
Niemowlęta i bardzo małe dzieci
Typowo w okolicy podwzgórza i
skrzyżowania n. II
Znacznie bardziej agresywny wzrost niż a.
pilocyticum (stąd st. II)
Histologicznie: „myksoidne” obszaryjeziorka, układy okołonaczyniowe
komórek, brak włókien Rosenthala
Diffuse astrocytoma
Gwiaździak rozlany
Grade II
(Gwiaździak rozlany) WHO II
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
10-15% nowotworów astrocytarnych
Zapadalność: w każdym wieku, szczyt zapadalności u
młodych dorosłych 30-40 r.ż., 60% występuje w okresie 2045 r.ż.
Nieznaczna przewaga mężczyzn
Lokalizacja: w każdej okolicy CNS, głównie nadnamiotowo
(płaty czołowe i skroniowe), pień mózgu rdzeń (rzadko w
móżdżku)
Z definicji (diffuse) wzrost rozlany - trudne do określenia
granice
Podtypy: fibrillare, gemistocyticum, protoplasmicum,
Rokowanie: śr. przeżycie po resekcji: 6-8 lat.
Charakterystyczna tendencja do transformacji w kierunku
anaplastycznym (do st. III lub IV czyli glioblastoma – tzw.
wtórny glioblastoma)
Diffuse astrocytoma WHO II of frontal
lobe 22417 man 27
Trudne różnicowanie z gliozą!
Zmutowana dehydrogenaza izocytrynianu
IDH1 pomocna w różnicowaniu ?
Mutacja IDH1
Epithelilal growth
factor receptor
Chr17p loss, promoter hypermetylation p14ARF
RB promoter hypermetylation
schemat za: Kleihues i Ohgaki, z: „Pathology and Genetics of Tumours of the Nervous System”
Kleihues i Cavenee, Lyon 2000
Anaplastic astrocytoma
Grade III
(Gwiaździak anaplastyczny)
Astrocytoma anaplasticum-malignum WHO III
1. Zapadalność: każdy wiek (rzadko u młodych i
dzieci), średni wiek 41 r.ż. (wyżej niż dla
astrocytoma G II (34y)
2. Przewaga mężczyzn (1.8 : 1)
3. Lokalizacja: głównie nadnamiotowo
4. Znaczna atypia, mitozy
5. Rokowanie: typowo progresja do glioblastoma
zazwyczaj w przeciągu 2 lat; śr. przeżycie 3 lata.
Lepsze rokowanie (7 y) jeśli jest komponenta
oligodendroglejowa (oligodendroglioma) oraz u
młodszych chorych, z wyższym stopniem Karnofsky
score; i gdy całkowicie usunięte... (?)
Glioblastoma
Grade IV
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Glioblastoma (multiforme)
Glejak zarodkowy WHO IV
50-60% guzów astrocytarnych
Zapadalność: każdy wiek, głównie 45-70 r.ż. (poniżej
20 r.ż. rzadkie); śr. wiek jest wyższy (53r.ż.) niż dla
astrocytoma G III (41 y)
Przewaga mężczyzn (1.5 : 1)
Lokalizacja: głównie nadnamiotowo w podkorowej
substancji białej (skroń > ciemie > > czoło >
potylica), u dzieci w pniu mózgu, rzadko w móżdżku
i rdzeniu, czasami być może wieloogniskowy ?
Rokowanie: średnie przeżycie poniżej 1 roku.
Lepsze rokowanie u młodszych chorych (poniżej 45
r.ż.).
Pierwotny i wtórny (zezłośliwienie st II lub III)
Skrajna morfologiczna różnorodność
Alternatywny system klasyfikacji
gwiaździaków (St. Anne-Mayo)
•
•
•
•
Atypia
Mitozy
Proliferacje endoteliów
Martwice
• Liczy się suma powyższych:
• 0 – st. I, 1 – st. II, 2 – st. III, 3 lub 4 – st. IV
Glioblastoma multiforme 22199 M65 temporal lobe
„glomeruloid endothelial proliferations”
Wtórny GBM
secondary GBM
21827 astrocytoma II 1op M31
po 4 latach (after 4 years) - GBL 24186
Pleomorphic
xanthoastrocytoma
Grade II
Pleomorphic xanthoastrocytoma WHO II
Żółtakogwiaździak pleomorficzny
1. Zapadalność: <1% gwiaździaków, głównie u
młodych dorosłych i dzieci, sporadycznie u
starszych.
2. Brak przewagi płci
3. Lokalizacja: powierzchownie w mózgu z zajęciem
opon, 98% nadnamiotowe szczeg w pł skroniowym
4. Rokowanie: dobre, 5-letnie i 10-letnie przeżycie bez
nawrotu (recurrence-free survival) u 72% i 61%
chorych. Może jednak złośliwieć tzw. Pleomorphic
xanthoastrocytoma with anaplastic features.
5. Makroskopowo charakterystyczne zażółcenie guza,
wybitny polimorfizm, jednak brak martwic i niwielka
aktywność mitotyczna
Pleomorphic xanthoastrocytoma
22938 M24 temporal
Oligodendroglioma
Grade II
Oligodendroglioma
Skąpodrzewiak
WHO II
1.
2.
3.
4.
5.
Zapadalność: 5-18% glejaków, głównie u dorosłych V-VI
dekada, ok 6% oligodendroglioma występuje u dzieci
Mężczyźni nieco częściej.
Lokalizacja: kora i s. biała półkul mózgowych zwł pł.
czołowych
Prognoza: śr przeżycie 4 lata. 5-lat 47%-75%, 10-lat 31%59%. Może transformować do o. anaplastycznego (st III), ale
rzadziej niż gwiaździaki.
Genetyka: utrata chromosomu (kodelecja) 1p i 19q
(korzystna prognostycznie); Częsta mutacja IDH1 79% (w
całej grupie oligo)
Oligodendroglioma, skąpodrzewiak
20528 woman 36, frontal l.
BST 125
1.
2.
3.
4.
5.
Oligodendroglioma anaplasticum
Skąpodrzewiak
anaplastyczny WHO III
Zapadalność: niejasne kryteria stąd trudna ocena w
granicach 21-50% wszystkich oligodendroglioma;
Nieco starsi pacjenci niż w oligodendroglioma II.
Prawdopodobnie mężczyźni nieco przeważają
Lokalizacja: podobniej jak w oligod. II
Rokowanie: śr przeżycie 4l. 5-letnie 41%, 10 letnie 20%, ale są doniesienia o gorszym rokowaniu (5years 23%).
Genetyka:
1. Utrata chr 1p i chr 19p (jak w oligo gr II)
2. Chr 9p i 10 w anaplastic oligod.
3. Delecja p16 (CDKN2A)
Oligoastrocytoma grade II
o. anaplasticum grade III
Mixed gliomas (glejaki mieszane)
Oligo-astrocytoma WHO II
Anaplastic oligo-astrocytoma WHO III
Zapadalność: trudna do oceny, raczej rzadkie, kilka procent
glejaków, dorośli.
2. Prawdopodobnie mężczyźni przeważają.
3. Lokalizacja: podobnie jak w oligo II
4. Rokowanie (dla st. II): śr 6,3 lat, 5-lat 58%, 10 lat - 32%,
(dla st III) śr. 2,8 years , 5-year 36%, 10 years - 9%,
5. Genetyka: 1p/19q loss (jak w oligod. i obecne w obu
komponentach)
mutacja IDH1 w 94%
1.
Ependymoma
Grade II
Ependymoma- wyściółczak WHO II
Anaplastic ependymoma WHO III
1.
2.
3.
4.
Zapadalność (dla II): we wszystkich grupach wieku ale
przeważają dzieci i młodzi dorośli, 3-9% wszystkich guzów
neuroepitelialnych, u dzieci 6-12% guzów śródczaszkowych,
w rdzeniu kręgowym stanowią 50-60% wszystkich guzów
neuroepithelialnych niezależnie od wieku.
Lokalizacja: przy i w układzie komorowym zwł. W tylnej jamie
oraz w rdzeniu
Rokowanie (dla st II): 5 i 10 letnie przeżycie „progressionfree” 58% i 45%; dla III: 55% i 26%. Znacznie gorsze
rokowanie u dzieci poniżej 3 a zwł. 2 r.ż.
Genetyka:
1.
2.
Dzieci: gain of 1q (agressive behavour) and loss of 6q
Dorośli (rdzeniowe): aneuploidia w 50%. Utrata 22q in 25%
Ependymoma, wyściółczak
WHO II
44396
Ependymoma
ME: widoczne rzęski
M 14 lat 25838-842
Anaplastic ependymoma
Grade III
Uwaga: to nie jest to samo co
ependymoblastoma!
(it is not ependymoblastoma!)
Myxopapillary ependymoma
Grade I
Myxopapillary ependymoma WHO I
1. Zapadalność: 6-82 lat, śr. 36,4 rok,
2. Lokalizacja: głównie filum terminale, conus
medullaris, niekiedy podskórnie w okolicy krzyżowej
(z ektopowej ependymy i prawdopodobnie bardziej
agresywny).
3. Prognoza: ponad 10 lat przeżycie progression-free
po całkowitej resekcji
Subependymoma
Grade I
Subependymoma
Podwyściółczak WHO I
1. Zapadalność: prawdopodobnie 8% wszystkich
guzów ependymalnych, raczej w średnim wieku.
2. Lokalizacja: IV komora (50-60%), komory boczne
(30-40%).
3. Rokowanie: dobre.
4. Typowo w postaci dokomorowego polipa
Choroid plexus tumors
Grade I - III
Choroid plexus tumors (brodawczaki splotu n.):
choroid plexus papilloma WHO I
atypical choroid plexus papilloma WHO II
choroid plexus carcinoma WHO III
1. Zapadalność: 0,4-0,6% guzów mózgu, szczególnie
typowe u dzieci ale w każdym wieku (raki spotu
jeszcze bardziej częste u dzieci – ok 80% raków
splotu u dzieci). Ogólnie stosunek
papillomas/carcinomas = 5/1
2. Lokalizacja: komory boczne typowo u młodych (80%
przed 20y), w komorze IV w każdym wieku. Ogólnie:
komory boczne, kom. IV i III odpowiednio: 50%,
40%, 5%.
3. Rokowanie: papilloma 5-l w 100%, w raku 5 letnie =
40%.
Plexus papilloma (brodawczak splotu
naczyniastego)
Nowotwory neuronalne i
glejowo-neuronalne
Grade I - III
Nowotwory neuronalne i neuronalno-glejowe
1.
2.
Komponenta neuronalna (czysta) ale częściej z komponentą
glejową
Ogólnie te guzy z komponentą neuronalną manifestują się
typowo padaczką często lekooporną.
Nowotwory neuronalne i neuronalno-glejowe
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Gangliocytoma-zwojak i Ganglioglioma-zwojakoglejak I lub II
1. Anaplastyczny ganglioglioma III
2. Dysplastic gangliocytoma of cerebellum (Lhermitte-Duclos)
w zesp. Cowdena (st. ? – 0?)
Neuroepitelialny nowotwór dysembrioplastyczny
Dysembryoplastic neuroepithelial tumor I
Desmoplastic infantile astrocytoma/ganglioglioma I
Central neurocytoma (nerwiak ośrodkowy komórkowy) II
Cerebellar liponeurocytoma
II
Paraganglioma of the filum terminale I
Papillary glioneuronal tumor
I
Rosette-forming glioneuronal tumor of the fourth ventricle I
Neuronal and mixed neuronal-glial tumors
1. Gangliocytoma and ganglioglioma
I or II
1. Anaplastic ganglioglioma
III
2. Dysplastic gangliocytoma of cerebellum (LhermitteDuclos) w zesp. Cowdena
2. Dysembryoplastic neuroepithelial tumor
I
3. Desmoplastic infantile
astrocytoma/ganglioglioma
I
4. Central neurocytoma
II
5. Cerebellar liponeurocytoma
II
6. Paraganglioma of the filum terminale I
7. Papillary glioneuronal tumor
I
8. Rosette-forming glioneuronal tumor of the fourth
ventricle
I
Ganglioglioma (zwojakoglejak)
BST 64
Dysembryoplastic neuroepithelial tumor (DNT)
Paraganglioma
Grade I
Guzy okolicy szyszynki
1. Pineocytoma szyszyniak I
2. Pineal parenchymal tumour of intermediate
differentiation II lub III guz miąższu szyszynki o
pośrednim zróżnicowaniu
3. Pineoblastoma (szyszyniak zarodkowy) IV
4. Papillary tumour of the pineal region II lub III
brodawkowaty guz okolic szyszynki
Szyszyniak – Pineocytoma
17539 S.Med.Acad. Consult. boy 11
Pineocytoma with astrocytic differentiation
„Pineocytomatous” rosettes
Embryonal tumors
Nowotwory pochodzenia
zarodkowego
Grade IV
Nowotwory embrionalne (wszystkie IV st)
1. Medulloblastoma (rdzeniak zarodkowy)
1.
2.
3.
4.
Desmoplastic medulloblastoma
Medulloblastoma with extensive nodularity
Large cell variant
Anaplastic medulloblastoma
2. Supratentorial primitive neuroectodermal tumor
(PNET) Prymitywny nowotwór neuroektodermalny
1.
2.
3.
4.
Cerebral neuroblastoma
Cerebral ganglioneuroblastoma
Medulloepithelioma (nabłoniak rdzeniakowy)
Ependymoblastoma (wyściółczak zarodkowy,
prawdopodobnie także ETANTR)
3. Atypical teratoid/rhabdoid tumour
(Guzy neuroblastyczne „wyrzucone” z klasyfikacji 2007)
Aesthesioneuroblastoma (olfactory neuroblastoma)
Olfactory neuroepithelioma
Neuroblastoma (nadnercza i ukł. współczulnego)
Nowotwory embrionalne (wszystkie IV st)
1. Dendrogram nowotworów embrionalnych móżdżku
Medulloblastoma (Rdzeniak zarodkowy) WHO IV
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Definicja WHO: złośliwy inwazyjny embrionalny nowotwór
móżdżku występujący głównie u dzieci i wykazujący
dominujące różnicowanie neuronalne. Wybitna tendencja do
rozsiewu via CSF.
13-26% wszystkich pierwotnych guzów śródczaszkowych
Zapadalność: 70% poniżej 16 r.ż. Rzadki powyżej 40 r.ż.
Przewaga mężczyzn (65%)
Lokalizacja: cerebellum („ex definitione”?) Typowo u dzieci w
robaku naciekając IV komorę, u starszych częściej w
półkulach móżdżku
Rozetki („neuroblastyczne”) Homer Wrighta mogą
występować
Rokowanie: 50-70% 5-letnie przeżycie
Przerzutuje poza OUN oraz rozsiew przez płyn M-R
Medulloblastoma (Rdzeniak zarodkowy) WHO IV
1.
Genetyka: delecja chr. 17p, izochromosom 17q, amplifikacja
MYCN
2. 4 podgrupy na podstawie badań molekularnych (profilu
ekspresji białek – transkryptomu):
1. WNT (najlepsze rokowanie),
2. SHH (często morfologia typu desmoplastic/nodular pośrednie rokowanie, u dzieci lepsze),
3. „Grupa 3” (najgorsze rokowanie),
4. „Grupa 4” (pośrednie rokowanie)
5. Warianty morfologiczne rdzeniaka: Desmoplastic
medulloblastoma, Medulloblastoma with extensive nodularity
(lepsze rokowanie), Large cell medulloblastoma, Anaplastic
medulloblastoma (różnicowanie z large cell m.) inne:
Medullomyoblastoma, Melanotic medulloblastoma
Acta Neuropathol. 2012 April; 123(4): 465–472. Molecular subgroups of medulloblastoma: the current consensus
medulloblastoma
38214 IP
(II.) NOWOTWORY NERWÓW CZASZKOWYCH I
PRZYKRĘGOSŁUPOWYCH
1.
Schwannoma (nerwiak osłonkowy) I
1.
2.
3.
2.
Neurofibroma (nerwiakowłókniak) I
1.
3.
Plexiforme (nerwiakowłókniak splotowaty) I
Perineurioma (onerwiak)
1.
2.
4.
Cellulare I
Plexiforme I
Melanoticum I (ale w ponad 10% przebieg złośliwy !)
Perineurioma (intraneurial oraz „benign soft tissue p.” I)
Perineurioma malignum (złośliwy onerwiak =malignant soft tissue
perineurioma III)
Maligant peripheral nerve sheath tumour (MPNST) – złośliwy
nowotwór osłonek nerwów II - IV
Otorebkowany, nerw można oddzielić,
obustronny schw.n.VIII patognomoniczny dla
NF-2
721 L-4
Antoni A
Antoni B
Schwannoma (nerwiak osłonkowy, neurilemmoma)
Male 62, vertebral canal
Neurofibroma (Massive soft tissue. n): odgraniczny ale
nieotorebkowany nr 21418 kobieta l.30 ok.. przykręgosłupowa
S-100
NF-1
Neurofibroma plexiforme:
Nerwiakowłókniak splotowaty (typowy dla NF1)
672/05 NS Man 36 with NF1 skin tumor
1 cm
Malignant peripheral nerve sheath
tumor MPNST
złośliwy nowotwór osłonek nerwów
Grade low/high
Neurofibroma cellulare vs
low grade MPNST:
JPII 136757 K22 tumor mediastini
NF1
NOWOTWORY OPON M-RDZ
TUMOURS OF THE MENINGES
1. TUMOURS OF MENINGOTHELIAL CELLS
Nowotwory z komórek meningotelialnych (oponiaki)
2. MESENCHYMAL NON-MENINGOTHELIAL
TUMOURS Nowotwory mezenchymalne
niemeningotelialne
3. PRIMARY MELANOCYTIC LESIONS Pierwotne
nowotwory melanocytarne
4. TUMOURS OF UNCERTAIN HISTOGENESIS
Nowotwory o niepewnej histogenezie
Meningioma (Oponiak) WHO I
1. 13-26% wszystkich guzów wewnątrzczaszkowych
2. Zapadalność: typwo średni wiek i starsi (szczyt w VI i
VII dekada)
3. Przewaga kobiet (2 : 1)
4. Lokalizacja: głównie śródczaszkowo (sklepistości,
przystrzałkowo, rynienka węchowa, skrzydła kosci
klinowych (pterionalne), okołosiodłowe, nerwy
wzrokowe, brzeg kosci klinowej, namiot,
śródkomorowe, kanał kręgowy.
5. Rokowanie: dobre, 20% nawraca w ciągu 20 lat
6. Liczne podtypy (nast. Slajd) niektóre WHO II
(atypical, clear cell, chordoid) i WHO III (malignant,
rhabdoid, papillary).
Meningioma (Oponiak) WHO I c.d..
1. Typy wzrostu: guzowata masa, en plaque,
wybitna tendencja do wnikania do kości i
otworów anatomicznych
2. Oponiak atypowy (WHO II): ≥4 mitozy/10HPF;
w oponiaku anaplastycznym (WHO III): ponad
20/HPF
3. Genetyka:
1. monosomia chr.22;
2. LOH 22q w 60-70%;
3. inaktywujące mutacje genu NF2 (szczeg w m.
fibrosum i transitionale)
TUMOURS OF MENINGOTHELIAL CELLS
NOWOTWORY MENINGOTELIALNE (OPONIAKI)
1. MENINGEOMA:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
MENINGOTHELIAL
FIBROUS
TRANSITIONAL
ANGIOMATOUS
MICROCYSTIC
SECRETORY
LYMPHOPLASMACYTE-RICH
METAPLASTIC
CLEAR CELL
CHORDOID
ATYPICAL
PAPILLARY
RHABDOID
ANAPLASTIC MENINGEOMA
WHO I
WHO II
WHO III
Meningeoma, oponiak
Cechy charakterystyczne
24205 K60 oczodół
24229 M66
MENINFEAL MESENCHYMAL, NON-MENINGOTHELIAL TUMORS
OPONOWE NOWOTWORY MEZENCHYMALNE, NIE-MENINGOTELIALNE
LIPOMA
CHONDROMA
ANGIOLIPOMA
CHONDROSARCOMA
HIBERNOMA
OSTEOMA
LIPOSARCOMA
(INTRACRANIAL)
OSTEOSARCOMA
SOLITARY FIBROUS
TUMOUR
HAEMANGIOMA
FIBROSARCOMA
MALIGNANT FIBROUS
HISTIOCYTOMA
OSTEOCHONDROMA
EPITHELIOID
HAEMANGIOENDOTHELIOMA
HAEMANGIOPERICYTOMA
LEIOMYOMA
ANGIOSARCOMA
LEYOMYOMA
KAPOSI SARCOMA
LEIOMYOSARCOMA
RHABDOMYOMA
RHABDOMYOSARCOMA
Pozostałe guzy opon
• Pierwotne zmiany melanocytarne
– diffuse melanocytosis / melanomatosis,
melanocytoma, melanoma malignum (chodzi
tu o pierwotny a nie przerzutowy czerniak
opon)
• Inne nowotwory odnoszące się
(„related to”) opon
• (dawniej w nowotworach o niepewnej histogenezie)
1.Haemangioblastoma I
(typowy wygląd: torbiel z przyściennym guzkiem o
ciemnoczerwonej barwie - „wisienka”)
Związek z zespołem Von Hippel-Lindau
POZOSTAŁE
NOWOTWORY OUN
Other tumors
Pierwotny złośliwy chłoniak mózgu
(primary)
Primary Non-Hodgkin’s lymphoma (PCNSL)
• Asocjacje z pierwotnymi (Wiscott-Aldrich,
ataxia-teleangiectasia) i wtórnymi
niedoborami odporności (AIDS,
potransplantacyjne).
• W PCNSLs w zesp. niedoboru odporności
rolę gra wirus Epstain-Barra (w
pozostałych PCSNL w 15-20%)
• PCSNLs są głównie z kk. B.
Pierwotny złośliwy chłoniak mózgu
(primary) Non-Hodgkin’s lymphoma
22145 woman 54
NMR CT
Germ cell tumors
Nowotwory z komórek
rozrodczych
1. Guzy z komórek rozrodczych - GERM CELL
TUMOURS
Częsta lokalizacja: okolica szyszynki i podwzgórze,
możliwe wszystkie typy jak poza OUN
1.
2.
3.
4.
5.
GERMINOMA
EMBRYONAL CARCINOMA
YOLC SAC TUMOUR
CHORIONCARCINOMA
TERATOMA
1. MATURE
2. IMMATURE
3. TERATOMA WITH MALIGNANT TRANSFORMATION
6. MIXED GERM CELL TUMOURS
Guzy okolicy siodła tureckiego
(klasyfikacja WHO OUN nie obejmuje gruczolaków
przysadki)
• Craniopharyngeoma (czaszkogardlak)
– Adamantinomatous (najbardziej typowy, torbiel z
„olejem maszynowym”, histologicznie przypomina
szkliwiaka, nowotwór łagodny w st. I ale daje nawroty)
– Papillare
• Granular cell tumour
• Pituicytoma
• Spindle cell oncocytoma of the
adenohypophysis
Craniopharyngeoma
M 12 y.
Glioza z
włóknami
Rosenthala
„wet”
keratin
Craniopharyngeoma
Włókna Rosenthala
w otoczeniu
Craniopharyngioma
20161 woman 18
„palisadowe
ułożenie komórek
na obwodzie
Torbiele i zmiany
guzopodobne
Cysts and tumor-like lesions
Nowotwory z „sąsiedztwa”
Neoplasms from
„neighbourhood”
Nowotwory przerzutowe.
Metastatic tumors.
Torbiele nienowotworowe
•
•
•
•
•
•
Torbiel pajęczynówkowa
Torbiel kieszonki Rathkego
Torbiel dermoidalna
Torbiel epidermoidalna
Tobiel enterogenna (neurenteryczna)
Torbiel koloidowa III komory
• Uwaga: liczne pierwotne nowotwory
wewnątrzczaszkowe mają postać lub tworzą torbiel
(zwłaszcza typowo : haemangioblastoma, astrocytoma
pilocyticum, craniopharyngeoma)
Torbielka kieszonki Rathkego
Rathke pouch cyst + xanthogranuloma (cholesterol granuloma)
Konsult nr. 142 K.69
Torbiel pajęczynówkowa (arachnoid
cyst – cystis arachnoidealis)
Tumors of neighbour structures
(to brain and spinal cord)
Nowotwory „sąsiedztwa” mózgu
i rdzenia
Chordoma siodełka
21996
EMA
Metastatic tumors
Nowotwory przerzutowe
1206 M65 S-100 (negative in tumor cells)
Nowotwory przerzutowe
Często pierwsza manifestacja choroby;
dobrze odgraniczone; silny obrzęk
kolateralny;
•
•
•
•
•
(najczęstsze źródła)
Raki oskrzela
Raki sutka
Raki nerki
Raki przewodu
pokarmowego
• Melanoma
Rodzinne zespoły nowotworowe
z zajęciem układu nerwowego
Zmiany nienowotworowe
operowane z powodu padaczki
lekoopornej
(dysplazje korowe i inne
zaburzenia rozwojowe)
Syndrome
Gene
Chrom
Nervous system
Skin and other tissues
Neurofibromatosis 1
(von Recklinghausena)
NF1
17q11
Multiple neurofibomas,
MPNST, glioma n. optici,
astrocytomas
Plamy "Cafe-au-lait", axillary freckling,
phaeochromocytoma, hamartoma
tęczówki, białaczka
Retinal hamartoma
Adenocarcinoma renis,
pheochromocytoma, cystes
Neurofibromatosis 2
NF2
22q12
Bilateral schwannomas n. VIII,
peripheral schwannomas,
multiple meningeoma,
ependymoma of spinal cord,
astrocytoma
Von Hippel-Lindau
VHL
3p25
Haemangioblastoma
Tuberous sclerosis
TSC1,
TSC2
9q34,
16p13
Astroc. gigantocellulare
subependymale, retinal
astroc., cortical hamartomas
angiofibroma cutis (adenoma
sebaceum), fibroma subunguale,
rhabdomyoma cordis, adenom. polyps
of small intestine, angiomyolipoma
renis, cystes
Li-Fraumeni
TP53
17p13
Astrocytomas, PNET
Breast carcinoma, bone and soft tissue
sarcomas, adrenocortical carcinoma,
leukaemia
Cowden
PTEN
10q23
Dysplastic gangliocytoma of
the cerebellum (LhermitteDuclos)
Trichilemmomas, fibromas, hamart.
Polyps of colon, thyroid neoplasms,
breast carcinoma
Turcot
APC
HMLH1
HPSM2
5q21
3p21
7p22
Medulloblastoma
Glioblastoma
Cafe-au-lait spots, colorectal polyps
Naevoid basal cell
carcinoma syndrome
PTCH
9q31
Medulloblastoma
Multiple carcinoma basocellulare, jaw
cysts, ovarian fibromas
Niezłośliwe zmiany operowane z
powodu padaczki lekoopornej
Nowotwory skojarzone z długotrwałą padaczką = LEATs
Long-term epilepsy associated tumors –
• Wspólna cecha: długotrwała padaczka, niska agresywność,
lokalizacja korowa lub korowo-podkorowa, młody wiek chorych
• W znacznej części z nich (ważny wyjątek: angiocentric glioma)
obecna komponenta neuronalna (zwojowa)
• Najważniejsze guzy z grupy LEATS:
– Gangliocytoma, (I)
– Ganglioglioma, (I lub II)
– Dysembriopalstyczny nowotwór neuroepitelialny -Dysembryoplastic
neuroepithelial tumour – DNT (typ prosty i złożony) (I)
– Glejaki o niskim st. złośliwości
– Diffuse astrocytoma, oligodendroglioma, mixed glioma (WHO II)
– Isomorphic astrocytoma (nie wymieniony w klasyf. WHO)
– Glejak angiocentryczny - Angiocentric glioma (I)
”Epileptomas” : klasyfikacja A-B-C… NETs
(NET - neuroepithelial tumor)
• ANET: Glejak angiocentryczny - Angiocentric glioma (ANET)
• BNET „basic” oncofetal neuroepithelial tumors CD34+
• (dotąd rozpoznawane jako Gangliocytoma lub Ganglioglioma)
• CNET (complex DNT)
• DNET („prosta” forma DNT)
• ENET (epileptogenic NET not otherwise specified)
GNET„gangliocytic” neuroepithelial tumors” CD34• (podobnie jak BNET dotąd rozpoznawane jako Gangliocytoma lub
Ganglioglioma)
• INET – isomorphic astrocytomas (nieobecny w klasyfikacji
WHO)
Inne niezłośliwe zmiany operowane (ew.
bioptowane) z powodu lekoopornej padaczki
•
•
•
•
•
Malformacje budowy kory (Dysplazje korowe - FCD)
Zapalenie Rassmussena
Hemimegalencefalia
Calcified pseudotumor
Hypothalamic hamartoma
Focal cortical dysplasia
Klasyfikacja FCD z r 2004.
Palmini A, Najm I, Avanzini G, et al. Terminology and classification
of the cortical dysplasias. Neurology 2004;62:S2–8
Nowa wersja z 2011
Ingmar Blümcke i wsp. The clinico-pathological spectrum of Focal Cortical Dysplasias: a consensus classification
proposed by an ad hoc Task Force of the ILAE Diagnostic Methods Commission. Epilepsia 2011; 52(1): 158–174.
Obecnie wyróżniamy 2 typy dysplazji (bez i z obecnością dysmorficznych
neuronów lub komórek balonowatych) oraz trzeci typ – FCD towarzysząca
nowotworowi
• Typ I FCD: nie ma dysmorficznych neuronów ani „balloon cells”.
– Typ IA, izolowane zaburzenia architektury kory, zazwyczaj zaburzenie
warstwowości (laminarne) lub pionowego-kolumnowego ułożenia neuronów.
– Type IB zaburzenia architektury j.w. oraz obecność komórek olbrzymich i
niedojrzałych neuronów. (ale bez „abnormal” cells).
• Typ II FCD (z obecnościa „abnormal” cells).
– Typ IIA, obecne komórki „dysmorficzne” lecz nie ma kk balonowatych.
– Typ IIB, obecne zarówno komórki dysmorficzne jak i balonowate.
• Typ III FCD (towarzysząca nowotworowi)
• Typ III a FCD z hipocampal sclerosis
• Typ III b FCD z towarzyszącym guzem nowotworowym (DNT, ganglioglioma)