Plan Ochrony Środowiska
advertisement
ZARZĄD GMINY w GRUDZIĄDZU Część I PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA D LA GMINY GRUDZIĄDZ NA LATA 2004 - 2012 _______________________________________________________________ Grudziądz – maj 2004 r. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ SPIS TREŚCI 1.0. WSTĘP.......................................................................................................................................... 1.1. Podstawa prawna................................................................................................................ 1.2. Cel opracowania.................................................................................................................. 1.3 Zakres opracowania............................................................................................................ 1.4. Metoda opracowania........................................................................................................... 1.5. Informacje i wytyczne z dokumentów strategicznych i programowych............................... 1.6. Kompetencje samorządu gminnego w zakresie ochrony środowiska................................. 4 4 4 5 5 6 9 2.0. PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE GRUDZIĄDZ........................................................... 2.1. Położenie............................................................................................................................. 2.2. Powierzchnia....................................................................................................................... 2.3. Ludność............................................................................................................................... 2.4. Turystyka i wypoczynek....................................................................................................... 2.5. Dziedzictwo kulturowe......................................................................................................... 2.6. Uwarunkowania rozwoju gospodarczego............................................................................ 2.7. Gospodarka energetyczna.................................................................................................. 12 12 12 12 13 13 14 15 3.0. ANALIZA I OCENA ZASOBÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...................................... 3.1. Klimat................................................................................................................................... 3.1.1. Temperatura powietrza........................................................................................... 3.1.2. Opady atmosferyczne............................................................................................. 3.1.3. Wiatry...................................................................................................................... 3.2. Ochrona przyrody i krajobrazu…………………………………………………………………... 3.2.1. Zasoby przyrody objęte szczególnymi formami ochrony………………..………….. 3.2.2. Ochrona gatunkowa zwierząt………………………………………………….………. 3.2.3. Podsumowanie……………………………………………….…………………………. 3.3. Gleby.................................................................................................................................... 3.3.1. Ogólna charakterystyka gleb.................................................................................. 3.3.2. Ocena wartości gleb gminy Grudziądz................................................................... 3.3.3. Podsumowanie…………………………………….…………………………….……… 3.4. Lasy …………………........................................................................................................... 3.4.1. Podsumowanie……………………………………………………..……………………. 3.5. Gospodarka odpadami…………………………………………………………..…………….…. 3.5.1. Podsumowanie…………………………………………………………..………………. 3.6. Wody podziemne................................................................................................................. 3.6.1. Podsumowanie........................................................................................................ 3.7. Wody powierzchniowe......................................................................................................... 3.7.1. Monitoring rzeki Marusza-Rudniczanka................................................................... 3.7.2. Monitoring rzeki Osy................................................................................................ 3.7.3. Oczyszczalnie przydomowe..................................................................................... 3.7.4. Podsumowanie........................................................................................................ 3.8. Powietrze atmosferyczne..................................................................................................... 3.8.1. Ocena stanu powietrza na terenie gminy Grudziądz................................................ 3.8.2. Podsumowanie......................................................................................................... 3.9. Klimat akustyczny................................................................................................................ 3.9.1 Podsumowanie......................................................................................................... 3.10 Surowce mineralne.............................................................................................................. 3.10.1. Podsumowanie...................................................................................................... 3.11 Promieniowanie elektromagnetyczne.................................................................................. 3.11.1. Charakterystyka oddziaływania promieniowania na organizmy żywe.................. 3.11.2. Inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy 3.11.3. Podsumowanie...................................................................................................... 15 16 17 18 19 19 20 24 25 25 25 26 28 28 31 31 32 32 37 38 40 42 43 43 44 44 45 45 46 47 50 50 50 51 52 4.0. CELE I PRIORYTETY EKOLOGICZNE........................................................................................ 52 5.0. RODZAJ I HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘĆ PROEKOLOGICZNYCH DLA GMINY GRUDZIĄDZ................................................................................................................................. 5.1. Ochrona zasobów przyrodniczych..................................................................................... 5.2. Ochrona powierzchni ziemi................................................................................................ 5.3. Ochrona wód powierzchniowych………………………..……………………….…………….. 5.4. Ochrona wód podziemnych………………………………………………………………..…… 5.5. Ochrona powietrza atmosferycznego…………………………………………………...…….. 5.6. Ochrona przed hałasem…………………………………………………………………...….… 5.7. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi……………………………………………….. 54 55 57 59 62 64 66 70 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Edukacja ekologiczna…………………………………………………………………………… 73 6.0. ŚRODKI NIEZBĘDNE DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW..................................................................... 6.1. Mechanizmy prawno-ekonomiczne.................................................................................... 6.2. Środki finansowe................................................................................................................ 6.3. Instrumenty społeczne....................................................................................................... 75 75 76 83 7.0. SYSTEM MONITORINGU I OCENY REALIZACJI PROGRAMU................................................ 84 8.0. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPACJALISTYCZNYM.......................................................... 88 9.0. WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA.................................................................. 9.1. Wybrane akty prawne......................................................................................................... 9.2. Literatura i wybrane dokumenty programowe..................................................................... 91 91 91 ZAŁĄCZNIKI.............................................................................................................................. 93 5.8. 10.0. 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 1.0. WSTĘP 1.1. Podstawa prawna Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn.zm) Zarząd gminy sporządza gminny program ochrony środowiska, uwzględniając zgodnie z art. 14 politykę ekologiczną państwa w szczególności: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, - środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Projekt planu podlega zaopiniowaniu przez zarząd województwa kujawsko- pomorskiego oraz zarząd powiatu. Obowiązkiem Rady Gminy w Grudziądzu jest uchwalenie „Programu Ochrony Środowiska dla gminy Grudziądz” do 30 czerwca 2004 r. Integralną częścią Programu Ochrony Środowiska jest Plan Gospodarki Odpadami opracowany zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 628 z późn.zm.). 1.2. Cel opracowania Najważniejszym celem Programu Ochrony Środowiska dla gminy Grudziądz jest określenie polityki ekologicznej gminy wynikającej ze „Strategii rozwoju gminy Grudziądz do 2013 r.”. Uchwalony przez radę gminy na podstawie art. 18 ustawy Prawo ochrony środowiska, Program Ochrony Środowiska daje podstawę do tworzenia i podejmowania przez zarząd gminy działań w kierunku tworzenia warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. Program Ochrony Środowiska został opracowany na lata 2004-2012. Zadania do realizacji w Programie, zgodnie z art. 14 ustawy Prawo ochrony środowiska, przyjmuje się na 4 lata z tym, że przewidziane w niej perspektywiczne działania obejmują kolejne 4 lata. Z wykonania Programu zarząd gminy sporządza, co 2 lata raporty, które przedstawia radzie gminy. 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 1.3. Zakres opracowania Program ochrony środowiska dla gminy Grudziądz określa: - aktualną sytuację ekologiczną w gminie, - ekologiczne, przestrzenne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gminy, - priorytetowe działania w podziale na krótkoterminowe (lata 2004 – 2006) i długoterminowe (do roku 2012), - harmonogram konkretnych zadań w zakresie ograniczenia emisji, ochrony zasobów przyrody, racjonalnego gospodarowania środowiskiem, wzrostu świadomości ekologicznej, - uwarunkowania realizacyjne Programu, jego wdrożenie i monitoring. Program opracowany jest z uwzględnieniem ustrojowej pozycji samorządu gminy i jej kompetencji wynikających z przepisów prawa ochrony środowiska, a więc ograniczonych własnych możliwości realizacyjnych i finansowych, które będą w całości lub w części finansowane ze środków będących w dyspozycji gminy, zadań koordynowanych lub inicjowanych przez gminę oraz wytycznych do Programu i Planu dla powiatu grudziądzkiego. Projekt Programu nie zawiera części opisowej związanej z gospodarowaniem odpadami, gdyż tematyka ta jest przedmiotem Planu gospodarki odpadami, który zgodnie z przepisami ustawy – Prawo ochrony środowiska, stanowi integralną część Programu ochrony środowiska. 1.4. Metoda opracowania Program ochrony środowiska dla gminy Grudziądz wraz z Planem gospodarki odpadami zgodnie z decyzją Wójta Gminy został opracowany na umowę zlecenie przez firmę „Pejzaż” w Grudziądzu przy współpracy z pracownikami gminy. Dokonano przeglądu dokumentów i opracowań w przedmiotowym zakresie oraz oceniono stan środowiska gminy Grudziądz w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikację i rejonizację zagrożeń środowiska w kontekście polityki ekologicznej województwa i powiatu, a także w kontekście wymagań i standardów Unii Europejskiej. Wykonano także przegląd dokumentów i opracowań strategicznych, programowych i planistycznych na szczeblu powiatowym i gminnym, które mają istotne znaczenie dla opracowania niniejszego Programu. Następnie określono cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy oraz środki niezbędne do osiągnięcia 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Problematyka gospodarki odpadami znajduje się Planie gospodarki odpadami powiatu, który stanowi integralną część Programu ochrony środowiska powiatu toruńskiego. 1.5. Informacje i wytyczne z dokumentów strategicznych i programowych Na poziomie powiatu dokumentem wyznaczającym kierunki rozwoju powiatu grudziądzkiego jest Strategia Rozwoju Powiatu przyjęta uchwałą Nr V/11/2003 Rady Powiatu Grudziądzkiego z dnia 13 marca 2003 r. Strategia określa mocne i słabe strony powiatu oraz szanse i zagrożenia jego rozwoju. Wśród mocnych stron wymieniono m.in. położenie geograficzne, warunki przyrodniczo-krajobrazowe. Wśród słabych stron wymienia się m.in. niedostateczny poziom infrastruktury technicznej. Celami operacyjnymi, które przyczynia się do zrealizowania planu strategii to m.in. wzrost poziomu życia na obszarach wiejskich, dobrze rozwinięta sieć infrastruktury technicznej, stan środowiska naturalnego spełniający wymogi prawa krajowego i standardów europejskich, dobry stan zdrowia mieszkańców powiatu. Warunkiem osiągnięcia celów są: posiadanie wystarczających środków na realizacje zadań powiatu i dobra współpraca między jednostkami samorządu terytorialnego. W zakresie ochrony środowiska (cel: stan środowiska naturalnego spełniający wymogi prawa krajowego i standardów europejskich) Strategia zakłada: - opracowanie i uchwalenie powiatowego programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami do końca 2003 r. - zagospodarowanie i unieszkodliwianie odpadów stałych, - modernizacja i rozbudowa istniejących składowisk odpadów , - budowa powiatowego składowiska odpadów, - budowa powiatowego grzebowiska zwierząt, - budowa sieci kanalizacyjnej w gminach, - modernizacja oczyszczalni ścieków, - budowa przyzagrodowych oczyszczalni ścieków (w zabudowie rozproszonej), - wspieranie budowy płyt gnojowych w gospodarstwach rolnych, - usunięcie azbestu ze środowiska (pokrycia dachowe, rury wodociągowe), - wykorzystanie alternatywnych (odnawialnych) źródeł energii, - modernizacja i budowa sieci wodociągowej, - promocja edukacji ekologicznej społeczeństwa, - zapobieganie zagrożeniom wynikającym z produkcji rolnej, 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ - zalesianie gruntów porolnych , - monitoring środowiska , - turystyczne zagospodarowanie rzeki Osy, - rewaloryzacja parków przypałacowych na terenie powiatu, - propagowanie zadrzewień śródpolnych. Strategia również wskazuje zadania pośrednio związane ze środowiskiem: - modernizacja i utrzymanie we właściwym stanie technicznym dróg, - zintegrowany system koordynacji działań związanych z bezpieczeństwem mieszkańców powiatu przez stworzenie zintegrowanego stanowiska wspólnego dla miasta Grudziądza i powiatu, - wykorzystanie walorów turystyczno-krajoznawczych powiatu, - rozwinięta baza turystyczna. Następnym ważnym dokumentem na szczeblu powiatu jest projekt Programu ochrony środowiska dla powiatu grudziądzkiego. Naczelną zasadą przyjętą w programie jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiająca harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego powiatu z ochroną jej walorów środowiskowych. Przedstawione cele i zadania są zgodne ze ”Strategią rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego”, która dąży do stworzenia regionu realizującego podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju, czystego we wszystkich wymiarach środowiska naturalnego i o kompletnej infrastrukturze ochrony środowiska, radzącego sobie z problemami zanieczyszczenia pochodzącego z różnych źródeł oraz odtwarzającego wartości środowiska naturalnego i powiększającego różnorodność biologiczną obszarów. W niniejszej pracy opisano aktualny stan środowiska oraz zasobów naturalnych, zagrożenia środowiska wynikające z rozwoju gospodarczego, długoterminową i krótkoterminową politykę ochrony środowiska dla poszczególnych elementów środowiska oraz szacunkowe koszty wdrożenia działań na rzecz ochrony środowiska. Celami Programu ochrony środowiska dla Powiatu Grudziądzkiego są: 1. Poprawa jakości powietrza 2. Poprawa jakości wód powierzchniowych 3. Minimalizacja zagrożeń dla odtwarzalności i jakości zasobów wód podziemnych 4. Zachowanie naturalnej rzeźby terenu i likwidacja powstałych szkód 5. Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych i surowców mineralnych 6. Zachowanie ciągłości przestrzeni przyrodniczej i wzrost różnorodności biologicznej 7. Zapewnienie dobrego klimatu akustycznego i utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej poziomów dopuszczalnych 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 8. Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego 9. Edukacja ekologiczna i promocja walorów przyrodniczych powiatu 10. Zmniejszenie obciążenia środowiska odpadami Podstawowym dokumentem określającym kierunki rozwoju gminy jest Strategia Rozwoju gminy Grudziądz przyjęta uchwałą Nr XIV/96/2003 Rady Gminy Grudziądz z dnia 29 grudnia 2003 r. Strategia rozwoju dla gminy Grudziądz opracowana została na lata 2004 – 2013. Cel strategiczny dla gminy Grudziądz został określony przez grupę planowania strategicznego jako: „DYNAMICZNY I WIELOKIERUNKOWY ROZWÓJ GMINY”. Jest to cel główny strategii rozwoju, do którego realizacji będą dążyć wszystkie zaangażowane podmioty. Grupa ekspertów lokalnych zdefiniowała do realizacji następujące cele cząstkowe: gmina przyjazna inwestorom atrakcyjnie turystycznie gmina zróżnicowane rolnictwo aktywne i wykształcone społeczeństwo skuteczna promocja gminy partnerskie związki z samorządami. Strategia identyfikuje mocne i słabe strony gminy oraz szanse i zagrożenia jego rozwoju. Wśród mocnych stron wymieniono m.in. solanki „Marusza”, położenie geograficzne, atrakcyjny krajobraz, zagłębie ogrodniczo-warzywnicze, wysypisko i oczyszczalnia ścieków, lasy w gminie, sprzyjające warunki do pozyskiwania niekonwencjonalnej energii. Wśród słabych stron wymienia się m.in. słabe gleby i rozdrobnienie gospodarstw rolnych, słaba infrastruktura, słaba jakość wód gruntowych, słaba ekonomicznie gmina, brak melioracji, brak przygotowania terenów pod inwestycje, dzikie wysypiska, brak bazy przetwórstwa rolno-spożywczego. W zakresie ochrony środowiska Strategia zakłada: - odbudowę urządzeń melioracyjnych na terenie gminy (nakładów nie określono), - uporządkowanie gospodarki odpadami (nakłady 350.000 zł), - kanalizacja gminy (nakłady 60 mln zł), - wodociągi (nakłady 12 mln zł), - gazyfikacja gminy (nakłady 4 mln zł), - czyste środowisko naturalne (nakłady 120.000 zł), - zalesianie gruntów o niskiej bonitacji (nakłady 40.000 zł), 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Jako źródła finansowania wymienionych działań mających na celu doprowadzenie stanu środowiska naturalnego do wymogów prawa krajowego i standardów europejskich wskazano budżet gminy i środki pomocowe. Jako inne zadania pośrednio związane ze środowiskiem Strategia wymienia: - modernizacja i utrzymanie we właściwym stanie technicznym dróg, - wykorzystane walory turystyczno-krajoznawcze przez co najmniej dwukrotny wzrost turystów odwiedzających powiat do 2006 r. Wykonanie zadań postulowanych w strategii rozwoju gminy zdeterminowane będzie możliwościami finansowymi podmiotów realizujących tę strategię. W szczególności istotne będą realne możliwości głównego podmiotu realizacji strategii – gminnej wspólnoty samorządowej i jej budżetu. Zgodnie z uchwałą nr XV/103/2004 Rady Gminy z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie budżetu na 2004 r. planowane wydatki budżetu gminy określono w kwocie 24.539.034 zł., z tego wydatki na finansowanie inwestycji (poza wydatkami bieżącymi) 12.248.000,0 zł. Na rok 2004 zaplanowano m.in. wydatki: Dział 020 – Leśnictwo 13.000 zł. Dział 600 – Transport i łączność (drogi publiczne gminne) 2.302.000 zł., co pozwoli na modernizację 3 odcinków dróg o długości 1532 km za kwotę jak wyżej. Wydatki na inwestycje związane z ochroną środowiska: Dział 010, rozdział 01010 § 6050 – 2.400.00 zł - sieć kanalizacyjna „Nowa Wieś Świerkocin II etap” – 150.000,- zł (koszty opracowania dokumentacji techniczno-kosztorysowej) - sieć wodociągowa – strona południowa – 2.250.00,- zł Jako główne wydatki Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska w 2004 r. planuje się: - kanalizacja Nowa Wieś – Świerkocin – 300.000,- zł - budowa sieci wodociągowej południowej części gminy 130.000,- zł 1.6. Kompetencje samorządu gminnego w zakresie ochrony środowiska Reforma samorządowa w roku 1999 spowodowała powstanie nowej struktury zarządzania ochroną środowiska. Struktura ta jest dość złożona i funkcjonuje na 4 szczeblach: państwowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Struktura organizacyjna ochrony środowiska nie ma charakteru hierarchicznego. Poszczególne 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ organy rządowe i samorządowe są odrębne i niezależne od siebie. W prawie dotyczącym całości zagadnień ochrony środowiska zostały określone zakresy działania i kompetencje poszczególnych organów rządowych i samorządowych. Konkretny szczebel administracji realizuje zadania, których nie realizuje się na innym szczeblu. Zadania samorządu gminnego zostały zawarte w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r o samorządzie gminnym (tekst jednolity z 2001 r. Dz. U. Nr 142, poz.1591). Należą do nich: - ład przestrzenny, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody oraz gospodarka wodna, - gminne drogi, ulice, mosty, place oraz organizacja ruchu drogowego, - wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizację, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku, urządzenia sanitarne, wysypiska i unieszkodliwianie odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energie elektryczną i cieplna oraz gaz, - lokalny transport zbiorowy, - ochrona zdrowia, - pomoc społeczna, w tym ośrodki i zakłady opiekuńcze, - gminne budownictwo mieszkaniowe, - edukacja publiczna, - kultura, w tym biblioteki gminne i inne instytucje kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, - kultura fizyczna i turystyka, w tym tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe, - targowiska i hale targowe, - zieleń gminna i zadrzewienia, - cmentarze gminne, - porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli oraz ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa, w tym wyposażenie i utrzymanie gminnego magazynu przeciwpowodziowego, - utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, - polityka parorodzinna, w tym zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, - wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej, - promocja gminy, - współpraca z organizacjami pozarządowymi, - współpraca ze społecznościami lokalnymi oraz regionalnymi innych państw 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Do organów ochrony środowiska należą: - wójt, burmistrz, prezydent miasta, - starosta, - wojewoda, - Marszałek Województwa, - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej i Melioracji, - Minister Środowiska. Organami „pomocniczymi” są natomiast: - inspekcja sanitarna, - inspekcja weterynaryjna, - miejskie i wojewódzkie służby konserwatora przyrody i zabytków, - policja, - straż pożarna, - straż miejska i gminna, - fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, - krajowe i lokalne organizacje ekologiczne. Organy te nie działają całkowicie samodzielnie, ponieważ mają obowiązek uzgadniania i informowania siebie i społeczeństwa o prowadzonych sprawach w zależności od wskazań poszczególnych aktów prawnych. W zależności od szczebla kompetencje organów ochrony środowiska są zróżnicowane i tak wójt gminy posiada kompetencje w następującym zakresie: - zezwolenie na usuwanie drzew i krzewów, - utrzymania zieleni, - utrzymania czystości i porządku, - zaopatrzenia w wodę, ciepło, energię, - odprowadzenia i oczyszczania ścieków, - systemu zbierania, segregacji i odzysku bądź unieszkodliwiania odpadów komunalnych, - realizacji ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie ochrony środowiska, - opiniowania inwestycji na etapie warunków zabudowy i zagospodarowania oraz projektu budowanego w zakresie ochrony środowiska, - uchwala gminne programy ochrony środowiska i plany gospodarki odpadami, 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 2.0. PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE GRUDZIĄDZ 2.1. Położenie Opierając się na fizyczno-geograficznej regionalizacji Polski, opracowanej przez J. Koniego (w układzie dziesiętnym) obszar gminy Grudziądz w przeważającej części leży w mezoregionie Kotliny Grudziądzkiej (314.82 - zwanej też basenem Grudziądzkim), która stanowi środkową, najszerszą część makroregionu Doliny Dolnej Wisły (314.8). Północno-wschodni skraj gminy leży w mezoregionie Pojezierza Chełmińskiego (315.11), makroregionie Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego (315.1), a południowo-wschodni – Pojezierza Iławskiego (314.9). Makroregiony te wchodzą w skład podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego (315.). Gmina Grudziądz jest jedna z gmin powiatu grudziądzkiego, województwa kujawsko-pomorskiego. 2.2. Powierzchnia Powierzchnia terenu gminy Grudziądz ukształtowała się w wyniku procesów geologicznych i rzeźbotwórczych, które miały miejsce w czwartorzędzie, a w szczególności w plejstocenie, w czasie zlodowacenia bałtyckiego. Najważniejszymi procesami były: egzaracyjna i akumulacyjna działalność lądolodu, erozja i akumulacja wód lodowcowych i rzecznych, denudacja, procesy deflacyjne i działalność człowieka. Rzeźba omawianego obszaru jest młoda i charakteryzuje się dużą różnicą wysokości bezwzględnej, która dochodzi do 75,0 m. Maksymalne wysokości bezwzględne osiągają tereny położone na wysoczyźnie morenowej w miejscowościach Wielkie Lniska (87,0 m n.p.m.) i Gogolinie (89,0 m n.p.m.). Najniżej położonymi obszarami są dna dolin Wisły i Osy, gdzie rzędne schodzą poniżej 15,0-16,0 m n.p.m. 2.3. Ludność Gmina Grudziądz należy do gmin o względnie stałym zaludnieniu, które od 1970 r. utrzymuje się na poziomie 9530-9340 mieszkańców. Jednak na przełomie lat 80 -tych i 90 -tych na skutek osłabienia tempa dynamiki demograficznej i znacznego ubytku migracyjnego odnotowano w gminie znaczny ubytek ludności - stan zaludnienia zmalał z 9573 w 1988 r. do 8653 w 1991 r. Ubytek ten został w 1992 r. zrekompensowany poprzez przyłączenie do gminy sołectwa Dusocin z gminy Rogóźno. W ten sposób liczba mieszkańców wzrosła w 1992 r. do 9124. Lokalny rynek pracy od początku lat 90 - tych boryka się z bezrobociem wielu mieszkańców gminy na skutek recesji i restrukturyzacji gospodarki w mieście Grudziądzu, głównym ośrodku zatrudnienia mieszkańców gminy. Z tego też względu 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ obszar miasta i gminy Grudziądz uznano za szczególnie zagrożony bezrobociem strukturalnym. Bezrobocie na koniec 2003 roku wynosiło 30,6%. Na koniec 2003 r. gminę Grudziądz zamieszkiwało 9.943 osób. W porównaniu do 1990 r. liczba ludności wzrosła o 10%. Powierzchnia gminy wynosi 165,15 km 2, co daje przeciętne zaludnienie 60 osób na km2. W podziale ludności na wiek produkcyjny i nieprodukcyjny gmina nie odbiega generalnie od normy ogólnopolskiej. 2.4. Turystyka i wypoczynek Obszar gminy Grudziądz jest w bardzo niewielkim stopniu zagospodarowany pod względem turystycznym. Poza ośrodkiem wypoczynkowym „DELFIN” i nowopowstającą zabudową letniskową, przez teren przebiegają jedynie szlaki turystyczne: a) piesze: - niebieski – Grudziądz - Klamry o długości 28 km - czerwony – Grudziądz - Ryńsk o długości 41 km, - czerwony – Grudziądz - Gardeja o długości 31 km, b) rowerowe: - R-1 międzynarodowy (Euro Route R-1)Francja- Rosja (na terenie Polski 675 km), - żółty Grudziądz - Gardeja o długości 31 km, - niebieski Toruń (Olek) - Grudziądz o długości 82 km, c) wodny szlak na rzece Wiśle. Zgodnie ze Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Grudziądz uchwalonej dnia 24 lutego 2000 roku uchwałą nr XIV/117/2000 fragmenty doliny Wisły w północnej i południowej części gminy wraz z doliną Osy, zostały zaliczone do terenów otwartych o bardzo dużych walorach przyrodniczo- krajobrazowych, predysponowanych do rozwoju turystyki głównie kwalifikowanej, która związana jest między innymi z wytypowanymi szlakami turystycznymi, a zagospodarowanymi pod tym względem w bardzo niewielkim stopniu. 2.5. Dziedzictwo kulturowe Na terenie gminy Grudziądz występuje 6 obiektów wpisanych do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków Nieruchomych oraz 81 obiektów architektury, cmentarzy, parków i 306 stanowisk archeologicznych - zewidencjonowanych przez Państwową Służbę Ochrony Zabytków. 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Zachowane zasoby dziedzictwa kulturowego oraz, w odniesieniu do niektórych jednostek osadniczych, charakterystyczne układy przestrzenne wsi, świadczą o ciągłości działania i dorobku społeczności lokalnej i stanowią istotny element ich tożsamości. Przy formułowaniu kierunków rozwoju gminy i określając politykę gospodarowania przestrzenią, należy dążyć do maksymalnej ochrony historycznej struktury przestrzennej i ochrony zachowanych elementów zabudowy. Warunki i zasady rozwoju gminy uwzględniać winny konieczność zharmonizowania nowych elementów z istniejącymi zasobami. 2.6. Uwarunkowania rozwoju gospodarczego Gmina Grudziądz to podmiejska gmina rolnicza w części południowowschodniej predysponowana do wysokotowarowego rolnictwa. Stanowi naturalne zaplecze rolnicze miasta Grudziądza kwalifikowanego w studium jako ośrodka o znaczeniu podregionalnym. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie ustalenia wykazu dróg krajowych i wojewódzkich Dz. U. Nr 160 z dnia 28 grudnia 1998 r. poz. 1071 przez teren gminy Grudziądz przebiegają drogi krajowe regionalne Nr 16 Dolna Grupa - Augustów i Nr 55 Grudziądz – Kwidzyn. Przez teren gminy przechodzi droga wojewódzka nr 534 relacji Grudziądz – Wąbrzeźno – Rypin (dawna droga krajowa). W obrębie gminy istnieje 19 dróg powiatowych, w tym 5 w części północnej i 14 w południowym obszarze gminy. Drogi gminne (na podstawie uchwały Gminnej Rady Narodowej w Grudziądzu nr XV/82/86 z dnia 29.12.1986 r. oraz nr XXI/101/87 z dnia 26.11.1987 r.) stanowią rozdzielczy system komunikacji, zapewniający dostępność z nieruchomości do dróg publicznych. Większość tych dróg posiada nawierzchnię gruntowo-naturalną, bądź ulepszoną (żużlowe, żwirowe) bez rozdzielonych pasm ruchu, poboczy i rowów odwadniających. Komunikacja kolejowa PKP Istnieje obecnie sieć kolejowa w układzie linii jednotorowych w relacjach: - nr 415 Toruń – Malbork ze stacją w Wałdowie Szlacheckim - nr 431 Chojnice – Działdowo bez przystanków na terenie gminy. Obecnie zbyt niskie nakłady na utrzymanie i modernizację, w konsekwencji prowadzące do zdewastowania nawierzchni dróg oraz linii kolejowych, mogą być 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ barierą rozwoju gminy. Modernizacja dróg i linii kolejowych może przyczynić się do intensyfikacji rozwoju gminy. 2.7. Gospodarka energetyczna Na terenie gminy Grudziądz zlokalizowane są elementy ponadlokalnej infrastruktury technicznej powodujące zajętość terenu i wywołujące ograniczenia lokalizacyjne ze względu na strefy ochronne od tych urządzeń. Istniejące urządzenia elektroenergetyczne: - GPZ .,Węgrowo" - stacja transformatorowa o napięciu 400/220/110 kV, - GPZ .,Grudziądz- Rządz" - stacja transformatorowa o napięciu 110/ 15 kV, - 220 kV relacji GPZ "Węgrowo" k/Grudziądza do GPZ "Elana" Toruń, - linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia: - 400 kV relacji Płock- Węgrowo- Gdańsk, - 220 kV relacji Jasiniec k/Bydgoszczy- Węgrowo, - 220 kV relacji Toruń- Elana- Węgrowo. - 8 linii 110 kV ze stacji transformatorowej Węgrowo do stacji transformatorowych o napięciu 110/15 kV zlokalizowanych w miastach: Grudziądz - Rządz, Grudziądz Śródmieście, Chełmno, Wąbrzeźno, Jabłonowo, Łasin oraz dwie linie do Kawęczyna. Dla w/w urządzeń elektroenergetycznych obowiązują strefy ochronne zgodnie z Zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28.01.1985 r. (M.P. Nr 3 poz.24). Istniejąca sieć gazociągów wysokiego ciśnienia: - Dn 400 mm relacji Włocławek-Gdańsk, - Dn 200 mm odgałęzienie od magistrali do miasta Grudziądza i Chełmna oraz dalej do Świecia, - Dn 80 mm odgałęzienie od magistrali do miasta Łasina. Dla gazociągów obowiązują strefy ochronne zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 14.11.1895 r. (Dz. U. Nr 139 poz. 686). 3.0. ANALIZA I OCENA ZASOBÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Analizując stan środowiska gminy Grudziądz omówiono charakterystykę i ocenę stanu, zasobów i zagrożeń poszczególnych komponentów środowiska geograficzno-przyrodniczego na obszarze gminy tj.: ocenę stanu zasobów przyrodniczych, gospodarki odpadami, gleb, wód powierzchniowych i podziemnych 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ oraz gospodarki wodno-ściekowej, powietrza atmosferycznego, klimatu akustycznego i pól elektromagnetycznych. Przeprowadzona ocena stanu środowiska gminy stanowi podstawowy materiał wyjściowy do sporządzenia Programu ochrony środowiska dla gminy Grudziądz. 3.1. Klimat Gmina Grudziądz, podobnie jak cała Polska, położona jest w umiarkowanej strefie klimatycznej. Strefa ta leży pomiędzy obszarem o typowo morskim klimacie charakterystycznym dla Europy Zachodniej, a obszarem o klimacie kontynentalnym charakterystycznym dla Europy Wschodniej. Napływ różnorodnych mas powietrza - od podzwrotnikowego do arktycznego - powoduje dużą zmienność pogody oraz duże wahania stanu pogody w kolejnych latach i porach roku. Ponadto na specyficzny „mikroklimat” rejonu grudziądzkiego wpływa szereg uwarunkowań o charakterze lokalnym i regionalnym. Najważniejszym z nich jest położenie w kotlinalnej formie geomorfologicznej, jaką stanowi Kotlina Grudziądzka. Ważnym elementem klimatotwórczym jest położenie na granicy wysoczyzny polodowcowej oraz doliny rzeki Wisły. Lokalizacja ta powoduje występowanie bardzo zróżnicowanego krajobrazu, a co za tym idzie dużych różnic wysokości w poszczególnych częściach rejonu. Innymi czynnikami wpływającymi na lokalny charakter i przebieg pogody są zbiorniki wody płynącej i stojącej oraz antropogeniczne zagospodarowanie przestrzeni. Wszystkie wymienione wyżej aspekty razem decydują o dużej różnorodności poszczególnych parametrów pogody w różnych punktach rejonu grudziądzkiego. W klimatycznym podziale Polski, Grudziądz znajduje się w dzielnicy bydgoskiej, której klimat ma cechy przejściowe między Dzielnicą Pomorską (chłodniejszą i o większej rocznej sumie opadów), a Dzielnicą Środkową (cieplejszą i suchszą). Pogodę każdego obszaru można scharakteryzować kilkoma parametrami pogodowymi, do których należą: temperatura powietrza, nasłonecznienie, zachmurzenie, opady atmosferyczne, wiatry, wilgotność powietrza, 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 3.1.1. Temperatura powietrza Średnia roczna temperatura z wielolecia waha się od 7,8 do 7,9°C. Jak widać wieloletnie wahania średniej rocznej temperatury są niewielkie. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych zauważa się wzrost temperatury o 0,7°C. Zupełniej inaczej jest, gdy analizuje się zróżnicowanie temperatury powietrza w poszczególnych miesiącach, gdzie wahania temperatur w poszczególnych latach są wysokie i wynoszą nawet kilka stopni. Najcieplejszym miesiącem roku jest lipiec, w którym temperatura wieloletnia wykazuje wahania od 17,6 do 18,9°C. W latach 90-tych temperatury lipca wykazują większe zróżnicowanie - od 16,4 do 20,3°C. Najzimniejszym miesiącem roku jest styczeń (temperatury wieloletnie: od -3,7 do +0,4°C) oraz grudzień (temperatury wieloletnie: od -2,0 do +0,5°C), przy czym ostatnie lata wskazują na tendencję wzrostu temperatury poszczególnych miesięcy roku. Porównując dane meteorologiczne stwierdzić można niewielkie różnice temperatur pomiędzy terenami położonymi w dolinie Wisły, a terenami wysoczyzny polodowcowej. W dolinie Wisły notuje się wyższe wieloletnie wartości temperatury o około 0,3 do 0,7°C. Jest to spowodowane nie tylko kilkudziesięciometrową różnicą wysokości, ale także przepływem wzdłuż doliny Wisły cieplejszego powietrza morskiego (Wójcik, Marciniak, 1987). Z ciekawym zjawiskiem klimatycznym zwanym inwersją klimatyczną stykamy się, gdy chłodniejsze powietrze z wysoczyzny spływa do doliny tworząc tzw. zastoiska chłodu. Dzieje się tak szczególnie w pogodne i bezchmurne noce. Natomiast w ciągu dnia mamy do czynienia z normalnym układem temperatury, która wraz ze wzrostem wysokości maleje. Dla rolniczego obszaru, jakim jest gmina Grudziądz, ważne jest także występowanie dni z temperaturą poniżej 0°C. Temperatury średnie wieloletnie pokazują, że w rejonie grudziądzkim jest 119 dni z temperaturą poniżej 0°C (chociaż w latach dziewięćdziesiątych ta liczba nie przekracza 100). Pierwsze przymrozki notuje się z reguły w połowie października, choć oczywiście są lata, w których pierwszy przymrozek zanotowano w połowie września lub dopiero pod koniec listopada. Ostatni przymrozek notuje się średnio na przełomie kwietnia i maja, przy czym były lata, gdy ostatni przymrozek zanotowano pod koniec maja. Temperatury notowane w rejonie grudziądzkim (dane IGWiM Słupsk) Okres 1951-1960 1961-1970 1971-1980 1990 1991 1992 1993 I -2,3 -3,7 -2,1 2,5 0,4 -0,7 0,7 II -1,6 -2,6 -1,0 5,0 -3,4 1,9 -0,2 III 7,8 1,3 2,4 6,3 4,1 3,3 1,6 IV 7,2 7,7 6,5 8,4 8,0 7,3 9,0 V 12,8 12,6 12,6 13,4 9,6 13,7 17,0 Miesiące VI VII 16,2 18,4 17,8 18,2 16,5 17,6 16,6 16,9 14,5 18,7 18,4 20,0 15,5 16,3 Rok VIII 17,3 17,2 17,2 17,6 18,1 20,3 16,4 IX 13,4 13,8 12,7 11,4 14,3 12,9 11,7 X 8,0 9,2 7,6 9,1 8,1 5,6 7,8 XI 3,0 3,8 3,9 4,6 3,9 4,1 -1,8 XII -0,5 -2,0 0,5 0,3 -0,2 0,1 1,8 7,8 7,8 7,9 9,3 8,0 8,9 8,0 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 1994 1995 1997 1998 1990-1998 1,8 -1,5 -0,8 1,1 0,4 -3,6 3,3 2,3 2,6 1,0 3,5 3,2 3,8 1,5 3,2 9,2 7,5 3,6 9,5 7,8 11,8 13,9 12,4 15,7 13,4 15,5 16,1 17,6 17,1 16,4 21,6 19,8 19,1 17,6 18,8 18,7 17,6 20,2 16,3 18,2 14,3 13,5 13,7 13,6 13,2 6,9 10,3 7,1 8,1 7,9 3,8 0,8 2,9 -1,3 2,1 1,7 -4,8 0,8 -1,2 -0,2 8,8 8,1 8,6 8,4 8,5 Okres wegetacyjny z temperaturą powyżej 5°C w rejonie grudziądzkim trwa 213-218 dni. 3.1.2. Opady atmosferyczne Średnioroczne opady atmosferyczne dla Grudziądza wykazują wartość około 450-500 mm. Jednak jest to parametr pogodowy o dużym rocznym i miesięcznym wahaniu, np. w 1953 roku suma opadów wynosiła tylko 295 mm, a w 1960 natomiast 757 mm. W poszczególnych miesiącach wahania są także znaczne i np. w lipcu wynoszą od 8 mm (1994) do 250 mm (1980), przy czym największy opad dobowy zanotowano 27 lipca 1960 roku i wynosił on 73,5 mm. Występują także długie okresy pozbawione opadów (1970 rok - 32 dni). Średnia roczna liczba dni z opadami wynosi około 140. Jednak rozkład częstości opadów w roku jest dość wyrównany: liczba dni z opadami waha się od 9 w kwietniu i maju do 15 w lipcu. Średnio 10 razy do roku notuje się duże opady pochodzenia burzowego, w których suma opadów przekracza 10 mm. Specyficznym zjawiskiem dla rejonu grudziądzkiego jest mgła, którą notuje się średnio 30 dni w roku. Dla rolnictwa bardzo ważne są także opady śniegu. Liczba dni z pokrywą śnieżną waha się od 26 (1961 rok) do 99 (1970) przy rocznej około 60. Niestety pokrywa śnieżna Kotliny Grudziądzkiej pojawia się i znika kilkakrotnie w czasie zimy. Także wielkość opadów atmosferycznych świadczy o podziale na tereny położone w dolinie Wisły i na wysoczyźnie. Tereny położone na wysoczyznach, narażone na działanie morskich mas napływających z północnego-zachodu otrzymują o kilkadziesiąt milimetrów opadów więcej niż tereny leżące w dolinie Wisły. Opady notowane w rejonie grudziądzkim (dane IGWiM Słupsk) Okres Lata 1961-1970 1971-1980 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1997 1998 1990-1998 I 30 24 12 8 9 35 41 26 2 21 19 II 24 18 14 13 9 7 17 29 34 22 18 III 31 19 20 13 34 36 38 22 17 8 24 IV 32 24 21 53 17 12 20 11 32 43 26 V 57 45 39 45 47 24 47 25 102 35 46 Miesiące VI VII 59 62 71 92 65 92 107 57 40 43 61 57 26 8 27 10 21 151 73 52 53 59 Rok VIII 61 54 55 34 18 36 46 52 90 78 51 IX 42 43 73 19 53 79 68 107 16 53 59 X 28 40 38 16 18 0 27 17 41 63 28 XI 53 36 66 31 31 28 32 19 7 32 31 XII 33 29 26 46 33 24 46 17 27 36 32 512 495 521 442 352 399 416 362 540 516 446 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 3.1.3. Wiatry Jednym z najważniejszych elementów klimatotwórczych są wiatry. Warunki anemometryczne mają także podstawowe znaczenie przy analizie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń powietrza. W Kotlinie Grudziądzkiej najczęściej są to wiatry zgodne z ukierunkowaniem doliny Wisły, czyli południowo-zachodnie (19,4%), przy czym wiatry z zachodu stanowią 17,5%. Wraz z nimi napływają wilgotne masy powietrza pochodzenia atlantyckiego, ciepłe w zimie, chłodne w lecie. Natomiast z wiatrami wschodnimi (7,2%) wiąże się suchość pogody i małe opady. Duży udział w „róży wiatrów” dla rejonu Grudziądza mają okresy bezwietrzne (17,6% w skali roku). Występowanie ciszy oraz małe prędkości wiatrów sprzyjają tworzeniu się koncentracji zanieczyszczeń powietrza. Wiatry wiejące z pozostały stron świata stanowią 7-8 % rozkładu kierunku wiatrów. Prędkość wiatrów wiejących w rejonie Grudziądza jest niewielka. Średnia roczna wieloletnia wynosi ona około 3 m/s, przy czym największe średnie prędkości notuje się w lutym i marcu (3,3-3,5 m/s), a najmniejsze w miesiącach letnich - lipcu i sierpniu (2,1 m/s). Często zdarzają się odstępstwa od średnich wieloletnich, np. w 1998 roku największą prędkość wiatry osiągały w październiku (3,9 m/s), a najmniejszą w listopadzie (1,6 m/s). W Grudziądzu ze względu na duże różnice lokalnych warunków terenowych (różnice wysokości, zabudowa itp.) można zaobserwować duże zróżnicowanie warunków cyrkulacji powietrza. Średni rozkład kierunków wiatrów (%) N 20 7.7 7.4 17.5 W 8.1 7.2 0 E 8.1 7.0 19.4 cisza 17.6% S 3.2. Ochrona przyrody i krajobrazu Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 16 października 1991 roku (tekst jednolity w Dz. U. z 2001 r. Nr 99, póz. 1079 z późn. zm) ochrona przyrody oznacza 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników, a w szczególności: a) dziko występujących roślin i zwierząt, b) siedlisk przyrodniczych, c) siedlisk gatunków chronionych roślin i zwierząt, d) zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia, e) roślin lub zwierzą, objętych ochroną na podstawie odrębnych przepisów, f) przyrody nieożywionej, g) krajobrazu, h) zieleni w miastach i wsiach. Ochrona przyrody ma na celu: a) utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, b) zachowanie różnorodności biologicznej, c) zachowanie dziedzictwa geologicznego, d) zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymanie lub przywracanie ich do właściwego stanu, e) ochronę zieleni w miastach i wsiach, w szczególności ochronę drzew oraz krzewów, f) utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów przyrody i jej składników, g) kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Ustawa wprowadziła też nowe formy ochrony przyrody, takie jak: stanowiska dokumentacyjne, zachowania zespoły „unikatowych przyrodniczo-krajobrazowe zasobów genowych i oraz typów bardzo ważne środowisk" oraz dla dla retencjonowania wód - użytki ekologiczne. Są nimi m.in. naturalne zbiorniki wodneśródpolne -„oczka wodne", bagna, torfowiska, młaki, starorzecza, kępy drzew i krzewów. Najbardziej rozpowszechniona formą indywidualnej ochrony pojedynczych obiektów przyrodniczych jest uznawanie ich za pomniki ochrony przyrody. 3.2.1. Zasoby przyrody objęte szczególnymi formami ochrony Obszar gminy Grudziądz charakteryzuje się dużym urozmaiceniem krajobrazu, wyrażającym się bogactwem form rzeźby terenu, różnorodnością zjawisk i procesów hydrograficznych, interesujących zbiorowisk i osobliwości florystycznych. Wszystkie te elementy środowiska zadecydowały o wydzieleniu obszarów objętych szczególną formą ochrony wynikającą z Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991r. (Dz. U Nr 114, poz. 492, ze zm.). Najbardziej urozmaicona i atrakcyjna pod względem 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ krajobrazowym i florystycznym jest strefa krawędziowa doliny Wisły, która rozporządzeniem Wojewody Toruńskiego Nr 21/92 z dnia 10 grudnia 1992 r. została ustanowiona obszarem chronionego krajobrazu jako „Obszar strefy krawędziowej doliny Wisły”. Powierzchnia całkowita tego obszaru wynosi 18.835,50 ha, z czego 6503,50 ha (34,5%) leży w gminie. Zasady gospodarowania na obszarach chronionego krajobrazu określił wojewoda w wyżej cytowanym rozporządzeniu i muszą być one uwzględnione w planach zagospodarowania przestrzennego. Granice chronionego krajobrazu pokazano na mapie tematycznej. Zgodnie z wyżej cytowaną Ustawą, obszar chronionego krajobrazu obejmuje wyróżniające się krajobrazowo tereny o różnych typach ekosystemów, ich zagospodarowanie powinno zapewnić stan względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych. W przypadku gminy dotyczy to głównie znacznej powierzchni lasów w rejonie Białego Boru, Wałdowa i Wielkiego Wełcza, unikalnej rzeźby terenu w postaci strefy krawędziowej doliny Wisły, licznych pomników przyrody, użytków ekologicznych i parków wiejskich oraz lokalnie występujących osobliwości florystycznych. Południowo-zachodni skraj gminy Grudziądz, z uwagi na unikalne środowisko przyrodnicze, swoiste cechy krajobrazu oraz wartości kulturowe, uznany jako fragment Chełmińskiego Parku Krajobrazowego Rozporządzeniem nr 11/98 Wojewody Toruńskiego z dnia 15 maja 1998 r., został włączony do Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Wisły, powołanego Rozporządzeniem Wojewody Kujawsko-Pomorskiego nr 50 z dnia 31 marca 1999r. W rozporządzeniu tym określono zakazy i nakazy, jakie obowiązują na terenie Parku i muszą być one brane pod uwagę w działalności gospodarczej. Lasy stanowią jeden z najważniejszych zespołów przyrodniczych w gminie Grudziądz i objęte są szczególną ochroną (Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Nr 252 z dnia 24 grudnia 1996 r.). Na terenie gminy jako lasy ochronne zostało uznane 2.745,47 ha lasów Skarbu Państwa (90,0 % ogólnej ich powierzchni) o następujących kategoriach: - glebochronnych– 1480,30 ha - wodochronnych – 384,18 ha - położonych w odległości do 10 km od miasta - 2685,26 ha - obronności państwa - 19,27 Większość lasów zaliczonych jest równocześnie do kilku kategorii ochronności. Walory krajobrazowe wzbogacają pomniki przyrody, które są cennymi i osobliwymi obiektami przyrodniczymi podlegającymi ochronie. W gminie Grudziądz są to pojedyncze drzewa, skupiska drzew oraz obiekty przyrody nieożywionej. 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Wykaz pomników przyrody w gminie Grudziądz w 1999 r. Lp. Numer Obiekt rejestru chroniony lub wojewódzpomnik kiego przyrody Wiek [lata] Obwód [cm] Wysokość [m] Położenie Podstawa prawna 1. 11 dąb 250 520 25 Wałdowo Szlacheckie, przy zabudowaniach gospodarczych p.Przanowskiego Orzeczenie Prez. WRN w Bydgoszczy nr 29, Dz.U. WRN nr 2, poz.7 z 1955 r. 2. 43 dąb 600 610 19 Pastwiska Orzeczenie Prez. WRN w Bydgoszczy nr 277, Dz.U. WRN nr 12, poz.92 z 1960 r. 3. 52 dąb 300 290 16 Kobylanka Orzeczenie Prez. WRN w Bydgoszczy nr 306, (Dz.U. WRN nr 12, poz.92 z 1960 r.) 4. 68 dąb dwupienny 250 A – 310, B – 320 21 Linarczyk, 300 m od Decyzja nr 381/RLop410/39/70 Wydz.Rol. szosy Grudziądz-Piaski I Leś. PWRN, (Dz.U. WRN nr 20 poz.208 z 1970r.) 5. 88 3 dęby 260, 200, 200 25, 26, 26 Węgrowo w parku PGR Decyzja nr 381/RLop410/39/70 Wydz.Rol. I Leś. PWRN, (Dz.U. WRN nr 20 poz.208 z 1970r.) 2 buki czerwone 120 260, 230 28, 25 300 340 20 Gogolin Zarządzenie nr 5/78 Wojewody Toruńskiego z dnia 20.01.1978 r. 460, 350, 315 6. 93 dąb 7. 94 8. 101 wypływ artezyjski jałowiec 50 15 7 Wałdowo Szl. U p.Paprotnego Zarządzenie nr 55/78 Wojewody Toruńskiego z dnia 22.12.1978 r. (Dz.U. Nr 9, poz.68) 9. 118 dąb 260 377 26 Wełcz, Leśnictwo Zarośle Zarządzenie nr 28/81 Wojewody Toruńskiego z dnia 21.10.1981 r. (Dz.U. Nr 4, poz.57) 10. 140 dąb szypułkowy 280 394 26 11. 143 cis dwupienny 100 A – 40, B – 27 5,5 Biały Bór przy zabudowaniach p.Tabor Leśnictwo Marusza Zarządzenie nr 44/82 Wojewody Toruńskiego z dnia 25.08.1982 r. Zarządzenie nr 44/82 Wojewody Toruńskiego z dnia 25.08.1982 r. 12. 168 cis dwupienny 300 A – 145, B – 85 11 Marusza w parku PGR Zarządzenie nr 66/83 Wojewody Toruńskiego z dnia 31.12.1983 r. olsza czarna 150 267 31 388 0,66 ha 22 13. 193 14. 194 15. 195 Wałdowo Szl. U p.Przanowskiego jesion wyniosły 200 nisza źródliskowa (źródłowa), źródlisko w obniżeniu terenowym wśród lasu z przewagą sosny Mokre oddz. 162l, Leśnictwo Białochowo, Nadleśnictwo Jamy nisza źródliskowa (źródłowa), źródlisko porasta drzewostan olszowy lipa drobnolistna 160 440 19 Turznice, działka p.A.Pełka i p.J.Pełka Mały Rudnik u p.J.Lewandowskiej Inną formą szczególnej ochrony zasobów przyrody na terenie gminy Grudziądz objęto użytki ekologiczne (rozporządzenie Wojewody Toruńskiego nr 10/98 z dnia 15 maja 1998 roku w sprawie uznania za użytki ekologiczne tworów przyrody położonych na terenie województwa toruńskiego - Dz. U. Woj.Tor. Nr 16 poz.88). Na omawianym obszarze są to śródleśne łąki oraz bagna, będące pozostałością ekosystemów mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów gatunkowych i środowiskowych. 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Wykaz użytków ekologicznych na terenie gminy Grudziądz Jamy/ Chełmno Oddział / pododdział leśny 11 b 1/.1 1,24 bagno 2. U468 Grudziądz Jamy/ Chełmno 15 i 47 0,49 bagno 3. U470 Grudziądz Jamy/ Chełmno 20 g 14 0,43 bagno 4. U471 Grudziądz Jamy/ Chełmno 22 g 26 0,64 bagno 5. U472 Grudziądz Jamy/ Chełmno 22 j 4 1,13 bagno 6. U473 Grudziądz Jamy/ Chełmno 22 i 4 0,80 bagno 7. U474 Grudziądz Jamy/ Chełmno 23 b 33 0,75 bagno 8. U475 Grudziądz Jamy/ Chełmno 23 k 33 0,22 bagno Lp 1. Nr rej. wojewódzki Gmina ego U467 Grudziądz Nadleśnictwo /leśnictwo Działka ewidencyjna Powierzchnia w ha Opis powierzchni 9. U476 Grudziądz Jamy/ Chełmno 24 b 23 0,23 bagno 10. U477 Grudziądz Jamy/ Chełmno 25 b 23 3,39 bagno 11. U478 Grudziądz Jamy/ Chełmno 26 f 35 0,20 bagno 12. U494 Grudziądz Jamy/ Chełmno 45 b 57 4,69 bagno 13. U495 Grudziądz Jamy/ Chełmno 45 d 57 2,77 oczko wodne 14. U496 Grudziądz Jamy/ Chełmno 45 h 57 0,36 bagno 15. U497 Grudziądz Jamy/ Chełmno 46 m 57 0,45 bagno 16. U498 Grudziądz Jamy/ Chełmno 46 n 57 0,43 bagno 17. U499 Grudziądz Jamy/ Chełmno 50 b 57 0,27 bagno 18. U500 Grudziądz Jamy/ Chełmno 50 c 57 0,42 bagno 19. U501 Grudziądz Jamy/ Chełmno 50 d 57 0,44 bagno 20. U502 Grudziądz Jamy/ Chełmno 50 f 57 1,96 oczko wodne 21. U503 Grudziądz Jamy/ Chełmno 50 h 57 3,05 bagno 22. U504 Grudziądz Jamy/ Chełmno 51 c 57 0,92 bagno 23. U505 Grudziądz Jamy/ Chełmno 51 d 57 1,04 bagno 24. U506 Grudziądz Jamy/ Chełmno 52 c 57 0,42 bagno 25. U507 Grudziądz Jamy/ Chełmno 52 d 57 1,00 bagno 26. U508 Grudziądz Jamy/ Chełmno 52 g 57 0,54 bagno 27. U509 Grudziądz Jamy/ Chełmno 56 f 8./3 0,72 bagno 28. U510 Grudziądz Jamy/ Chełmno 61 f 70 6,41 łąka śródleśna 29. U511 Grudziądz Jamy/ Chełmno 61 h 70 6,88 łąka śródleśna 30. U512 Grudziądz Jamy/ Chełmno 62 g 97./2 0,38 bagno 31. U513 Grudziądz Jamy/ Chełmno 62 h 97./2 0,04 bagno 32. U514 Grudziądz Jamy/ Chełmno 63 f 97./3 0,26 bagno 33. U515 Grudziądz Jamy/ Chełmno 83 j 259 0,36 bagno 34. U516 Grudziądz Jamy/ Chełmno 86 n 488 490 0,75 łąka śródleśna 35. U518 Grudziądz Jamy/ Chełmno 106 d 27/1. 1,39 Bagno 36. U519 Grudziądz Jamy/ Chełmno 106 f 27/1. 0,42 Oczko wodne 37. U520 Grudziądz Jamy/ Chełmno 106 t 16 0,46 Bagno 38. U586 Grudziądz Jamy 62 k 36 0,95 Bagno 39. U587 Grudziądz Jamy 66 Ab 34 0,46 bagno 40. U588 Grudziądz Jamy 66 Ak 46/1 0,35 bagno 41. U604 Grudziądz Jamy 176 g 382 0,33 bagno 42. U605 Grudziądz Jamy 176 i 376 0,30 bagno 43. U606 Grudziądz Jamy 177 j 374 0,41 bagno 44. U607 Grudziądz Jamy 184 i 55,61/1 0,58 bagno 45. U608 Grudziądz Jamy 184 k 67 3,81 remiza Zgodnie z Rozporządzeniem Wojewody Toruńskiego nr 9/98 z dnia 15 maja 1998 r. chronić należy unikatowe stanowisko dokumentacyjne obejmujące zalesiony fragment 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ zboczowy Basenu Grudziądzkiego i wysoczyzny morenowej, pociętej siecią źródlisk i wąwozów z wychodnią skał plejstoceńskich, gdzie deniwelacje terenu osiągają głębokość 40 m. Na terenie gminy występują parki wiejskie, które wraz z zadrzewieniami przydrożnymi, śródpolnymi i nadwodnymi powstrzymują degradację gleb, mają znaczenie wodochronne i glebochronne. Układy wodne wewnątrz parków, pełniąc funkcję zbiorników retencyjnych, poprawiają uwilgotnienie gleby i wywołują korzystne zmiany mikroklimatyczne. 3.2.2. Ochrona gatunkowa zwierząt O składzie fauny na terenie gminy Grudziądz decyduje urozmaicona rzeźba, sieć wód powierzchniowych, szata roślinna i zagospodarowanie terenu. Świat kręgowców związany jest ze środowiskiem wodnym i leśnym. Z ryb spotyka się okonia, karasia, lina, szczupaka, płoć oraz amura i tołpygę. Płazy i gady reprezentowane są przez gatunki spotykane na terenie całej Polski (traszka, żaba, ropucha, zaskroniec, żmija). Spotyka się liczne ptaki osiadłe (wróbel, dzięcioł), wędrowne (słonka, jeżyk), koczownicze (czeczotka, jemiołuszka, bojownik). W parkach i lasach spotyka się kosa, ziębę, słowika, nad zbiornikami wodnymi: czaplę, perkoza, derkacza i kaczki. Gady reprezentowane są przez: zaskrońca (Natrix natrix), jaszczurkę zwinkę (Lacerta agilis) a płazy przez: żabę (Rana sp.), ropuchę (Bufo sp.). Ssaki reprezentowane są przez około 40 gatunków zamieszkujących głównie środowisko leśne. Na terenie gminy Grudziądz znajdują się również liczne gniazda bocianie. Bocian biały podlega ochronie ścisłej w całej Polsce. Ograniczenia, zakazy, nakazy oraz zakres odpowiedzialności za ich naruszanie określone są w ustawie o ochronie przyrody oraz w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz. U. z 2001 r. Nr 130, poz. 1456). Wykaz gniazd bocianich na terenie gminy Grudziądz Nazwa miejscowości Lp. Ilość gniazd 1. Wielki Wełcz 4 2. Dusocin 1 3. Sosnówka 3 4. Mokre 2 5. Skarszewy 1 6. Sztynwag 1 7. Mały Rudnik 1 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 8. Zakurzewo 3 9. Piaski 4 10. Szynych 2 Razem 22 3.2.3. Podsumowanie Od roku 1999 na terenie gminy Grudziądz nie uznano nowych pomników przyrody. Przeprowadzony przegląd zinwentaryzowanych pomników przyrody wykazał, że część pomników nie jest w dobrej kondycji zdrowotnej. 3.3. Gleby 3.3.1. Ogólna charakterystyka glebowa Gleby są bardzo ważnym elementem środowiska przyrodniczego, mającym bezpośredni wpływ na wartość gospodarczą danego obszaru. Powstają one w wyniku działania czynników fizycznych (abiotycznych) i organicznych (biotycznych). Zachodzi w nich ciągły proces przemiany substancji organicznej w mineralną i odwrotnie. O wartości użytkowej decyduje wiele elementów, a przede wszystkim litologia (skład mechaniczny), rzeźba, stosunki wodne, szata roślinna oraz działalność człowieka. Z bogactwem form geomorfologicznych na obszarze gminy Grudziądz wiąże się duże zróżnicowanie litologii warstw przypowierzchniowych. W dolinie Wisły (na terasie zalewowej i nadzalewowych), występują holoceńskie piaski rzeczne, mułki, namuły piaszczyste i torfowe i lokalnie iły, w strefie krawędziowej wysoczyzny i na wysoczyźnie zalegają utwory akumulacji lodowcowej, wykształcone głównie w postaci gliny zwałowej. Lokalnie występują gliny deluwialne, mułki, iły zastoiskowe oraz piaski wodnolodowcowe. Analizy warunków glebowych terenu gminy Grudziądz dokonano na podstawie danych uzyskanych z ewidencji gruntów Urzędu Gminy Grudziądz oraz opracowań Państwowego Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach: „Warunki przyrodnicze produkcji rolnej - woj. Toruńskie” Puławy 1983 r. i „Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin” suplement z 1985 r. i 1994 r. praca pod kierunkiem prof. dr T.Witka. Z bonitacji rzeźby do waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynika, że tereny: a) bardzo korzystne dla potrzeb rolnictwa zajmują 58 % powierzchni gminy b) korzystne - 1% c) średnio korzystne - 12 % d) mało korzystne - 22 % 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ e) bardzo niekorzystne 7% Średni wskaźnik bonitacji rzeźby terenu gminy wynosi 7,5 ( w skali 10 punktowej). Z danych tych wynika, że rzeźbę bardzo korzystną dla potrzeb rolnictwa posiada około 58% powierzchni gminy. Są to tereny położone głównie w zachodniej i środkowej części gminy. Rzeźbę bardzo niekorzystną ma obszar krawędziowy doliny Wisły, czyli północne, wschodnie i południowe obrzeża gminy. Ocena warunków wodnych gminy przedstawia się następująco: a) tereny z przewagą gleb o okresowym nadmiarze wody stanowią 10 % b) tereny z przewagą gleb o relatywnie optymalnej ilości wody stanowią 43 % c) tereny z przewagą gleb o okresowym niedoborze wody stanowią 28 % d) tereny z przewagą gleb o stałym niedoborze wody stanowią 19 % powierzchni gruntów. Ogólnie stosunki wodne ocenia się jako średnio korzystne, a średni wskaźnik bonitacyjny wynosi 5,8. Uregulowania stosunków wodnych wymaga 9,7% gruntów ornych i 33,5 % użytków zielonych. Gleby zagrożone erozją (3, 4 i 5 stopień) zajmują 3,1 % powierzchni użytków rolnych. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie Grudziądz przedstawia się następująco: wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej wynosi 48,4, agroklimatu - 9,4, rzeźby terenu - 3,7, warunków wodnych - 2,9, czyli ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 64,4. 3.3.2. Ocena wartości gleb gminy Grudziądz W strukturze użytkowania dominują użytki rolne, stanowiące 67,07 % powierzchni gminy, w tym grunty orne (48,67%) oraz użytki zielone, które zajmują 15,90%. Z przedstawionych danych wynika, że struktura użytkowania jest korzystna dla rozwoju rolnictwa, umożliwia rozwój produkcji roślinnej jak i zwierzęcej, głównie hodowli bydła. Znaczna jest również powierzchnia lasów, które stanowią 22,65%. Jest to zjawisko bardzo korzystne zarówno ze względów przyrodniczych jak i rekreacyjnych oraz gospodarczych. Struktura użytkowania gruntów gm. Grudziądz Rodzaj użytku Grunty orne Użytki zielone Tereny do zalesienia Sady Powierzchnia ha 8035,375 2626,205 413,070 0,130 % całej powierzchni 48,67 15,90 2,50 0,001 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Użytki rolne (razem) Lasy i grunty leśne Wody Użytki kopalne Drogi Tereny komunikacyjne Koleje Tereny osiedlowe Tereny rekreacyjne Nieużytki Pozostałe grunty Razem 11074,780 3738,820 633,610 11,220 380,640 142,750 29,810 1,540 6,060 223,700 272,280 16515,23 67,07 22,65 3,85 0,06 2,30 0,85 0,18 0,01 0,04 1,34 1,65 100,00 Wśród użytków rolnych przeważają gleby klasy IV (36,53%) oraz klasy III (27,34%). Największe ich powierzchnie występują na glinach wysoczyzny morenowej w sołectwach: Wielkie Lniska, Węgrowo, Dusocin i Nowa Wieś. Natomiast niewielkie powierzchnie gleb najlepszych rozwinęły się w dolinie Wisły i Osy, są to mady I i II klasy i występują w sołectwach: Parski, Rozgarty, Wielki Wełcz i Zakurzewo. Klasy bonitacyjne użytków rolnych w gminie Grudziądz na podstawie ewidencji gruntów Użytki rolne Klasy I II III IV V VI Pozostałe niesklasyfikowane Razem 1,14 144,63 3027,55 4046,15 2096,18 1759,13 % w stosunku do całej powierzchni gminy 0,01 0,88 18,47 26,18 15,62 15,25 23,59 - 11074,78 100,00 100,00 Powierzchnia w ha % w stosunku do użytków rolnych 0,01 1,31 27,34 36,53 18,93 15,88 Wśród użytków zielonych, dominują gleby klasy IV (1077,25 ha), ale i znaczny jest udział gleb słabych klasy V (647,60 ha). Wartość użytkowa gleby wyraża się w jej przynależności do danego kompleksu przydatności rolniczej. Procentowy udział kompleksów rolniczej przydatności gleb w gminie Grudziądz zawiera tabela. Kompleksy rolniczej przydatności gleb w gminie Grudziądz Grunty orne Nazwa kompleksu 1. Pszenny bardzo dobry 2. Pszenny dobry 3 .Pszenny wadliwy 4. Żytni bardzo dobry 5. Żytni dobry 6. Żytni słaby 7. Żytni bardzo słaby 8. Zbożowo-pastewny mocny 9. Zbożowo-pastewny słaby Użytki zielone % powierzchni Nazwa kompleksu % powierzchni użytków gruntów ornych zielonych 0,7 1. Zielone bardzo dobre i dobre 3,8 22,8 2. Zielone średnie 75,2 8,0 3. Zielone bardzo słabe 21,0 10,1 11,9 17,3 21,0 5,2 3,0 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Wśród gruntów ornych największą powierzchnię zajmuje kompleks pszenny dobry, a następnie żytni bardzo słaby. W użytkach zielonych zdecydowanie dominuje kompleks określony jako użytki zielone średnie. 3.3.3. Podsumowanie Z przedstawionych danych wynika, że struktura użytkowania jest korzystna dla rozwoju rolnictwa, umożliwia rozwój produkcji roślinnej jak i zwierzęcej, głównie hodowli bydła. Z bonitacji rzeźby do waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynika, że tereny: a) bardzo korzystne dla potrzeb rolnictwa zajmują 58 % powierzchni gminy b) korzystne - 1% c) średnio korzystne - 12 % d) mało korzystne - 22 % e) bardzo niekorzystne 7% Dużym problemem dla gminy Grudziądz jest stosowanie przez rolników komunalnych osadów ściekowych. Niestety nie zawsze dotrzymywane są: - warunki, jakie muszą być spełnione przy wykorzystywaniu komunalnych osadów ściekowych, - dawki, które można stosować na gruntach. 3.4. Lasy Gmina Grudziądz charakteryzuje się lesistością niższą od krajowej, która w roku 1997 wynosiła 28,1%. Lasy zajmują 3800,3 ha (na podstawie najnowszych planów urządzenia lasu), co stanowi 23,0% powierzchni gminy. Jest ona jednak wyższa od średniego wskaźnika lesistości ówczesnego województwa toruńskiego, który wynosił w 1997 roku 18,0%. Powierzchnia lasów Skarbu Państwa w poszczególnych sołectwach gminy Grudziądz Lasy (grunty leśne) Obręby ewidencyjne Biały Bór Brankówka Zalesione - Zalesione drzewostan – plantacje Razem zalesione Niezalesione Razem zalesione i niezalesione Związane z gospodarką leśną 1001,54 0,00 1001,54 0,67 1002,21 32,00 17,18 0,00 17,18 0,00 17,18 0,10 Dusocin 3,34 0,00 3,34 0,00 3,34 0,34 Gogolin 36,16 0,00 36,16 0,00 36,16 0,67 Grabowiec 48,87 0,00 48,87 0,00 48,87 0,70 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Kobylanka 15,32 0,00 15,32 0,00 Leśniewo 68,29 Lisie Kąty 220,88 0,00 68,29 0,00 220,88 Mały Rudnik 15,32 0,47 0,00 68,29 0,80 0,14 221,02 5,39 0,00 0,00 Mokre 55,24 0,00 55,24 0,00 55,24 1,44 Nowa Wieś 45,42 0,00 45,42 0,00 45,42 0,28 Parski 1,94 0,00 1,94 0,00 1,94 0,06 Piaski 22,60 0,00 22,60 0,00 22,60 0,31 Pieńki Królewskie 29,85 0,00 29,85 0,00 29,85 0,00 Ruda 27,69 0,00 27,69 0,00 27,69 0,18 Skarszewy 220,24 13,37 233,61 0,00 233,61 3,71 Sosnówka 10,08 0,00 10,08 0,00 10,08 0,30 Stary Folwark 18,45 0,00 18,45 0,00 18,45 0,12 7,63 0,00 Sztynwag 0,00 Szynych Świerkocin 0,00 7,63 0,00 7,63 0,00 6,43 0,00 6,43 0,00 6,43 0,07 Turznice 205,01 1,99 207,00 0,27 207,27 2,78 Wałdowo Szlacheckie 148,80 0,00 148,80 0,00 148,80 1,14 Węgrowo 100,18 0,00 100,18 0,00 100,18 0,97 Wielki Wełcz 479,32 3,29 482,61 0,58 483,19 11,40 Wielkie Lniska 125,00 0,85 125,85 0,00 125,85 0,50 Zakurzewo 116,66 0,00 116,66 0,00 116,66 0,57 3032,12 19,50 3051,62 1,66 3053,28 64,30 Suma Największe kompleksy leśne (Skarbu Państwa) występują w części południowej, w okolicach wsi Biały Bór (10034,21 ha), a następnie Wielkiego Wełcza (494,59 ha) i Skarszew (237,32 ha). Zestawienie powierzchni lasów prywatnych w gminie Grudziądz Dusocin 10,20 W tym ubyło pow. leśnej [ha] 0 Leśniewo 17,48 0 0,28 0,47 Mokre 35,02 0 0,47 0 Nazwa wsi Parski Powierzchnia objęta urządzaniem lasu [ha] W tym nowe zadrzewienia [ha] 1,85 W tym do zalesienia [ha] 0,59 2,84 0 2,06 0 Wielki Wełcz 34,15 0 7,38 0 Zakurzewo 13,84 0 1,10 0 Biały Bór 29,85 0 0,61 0 Brankówka 11,64 0 4,23 0 Gogolin 16,79 0 0,08 0 Mały Rudnik 23,30 0 2,12 0 Sosnówka 3,38 0 0,11 0 Sztynwag 1,27 0,16 0 0 Szynych 1,25 0,26 0 0 Kobylanka 11,26 0,57 0 0 Piaski 19,60 0 1,08 0 2,48 0,17 0 0 Skarszewy 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Stary Folwark 0,80 0 0 0 Turznice 54,66 0 1,11 0 Nowa Wieś 29,88 0 6,72 0 Pieńki Królewskie 22,62 0 0 0 Ruda 100,65 0 8,82 0 Wałdowo Szlacheckie 119,32 0 12,58 0 Grabowiec 16,85 0 1,31 0,30 Grabowiec 16,85 0 1,31 0,30 Lisie Kąty 5,80 1,04 0 0 Świerkocin 17,24 0 0,83 0 Węgrowo 26,64 0 1,62 0 4,01 0 3,40 0 632,82 2,2 57,76 1,36 Wielkie Lniska Razem Źródło: Inwentaryzacja stanu lasu na okres od 01.01.1999 do 31.12.2008 w gminie Grudziądz. Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa. Wykonawca: EKOLAS – PROJEKT, Ul.Matejki 53/7, Toruń. Największe zespoły lasów prywatnych rosną we wsiach Wałdowo (119,32 ha) i Ruda (100,65 ha). W pozostałych wsiach lasy zajmują od kilku do kilkunastu hektarów. Pod względem typów siedliskowych dominuje bór świeży, w którym przeważa sosna z nielicznym udziałem brzozy brodawkowatej, świerka i dębu szypułkowego. Podszyt nie jest bogaty, w przeciwieństwie do runa, w którym występuje m.in. borówka czernica i brusznica. Mniejsze powierzchnie zajmuje bór mieszany, który występuje na żyźniejszych piaskach gliniastych o nieco lepszych warunkach uwilgocenia. W skład drzewostanu wchodzą: sosna, dąb, grab i brzoza brodawkowata. Podszyt jest bogaty, składający się m.in. z leszczyny, kruszyny, jarzębiny. Największy obszar tego typu lasu występuje w Białym Borze. Wzdłuż cieków, na żyznych glebach okresowo zalewanych, występuje głównie łęg olszowo-jesionowy. Przeważająca część lasów (88,0 %) w gminie Grudziądz (ze względu na położenie w odległości mniejszej niż 10,0 km od miasta powyżej 50.000 mieszkańców) objęta jest ochroną i ma służyć do celów rekreacyjnych i turystycznych. Część lasów państwowych jest uznana za ochronne: wodochronne i glebochronne (głównie w strefie krawędziowej doliny Wisły i Osy). Nie ma natomiast lasów prywatnych zatwierdzonych jako ochronne. W najnowszej wspomnianej wyżej „Inwentaryzacji" proponuje się uznać jako glebochronne część lasów we wsiach Parski i Ruda oraz jako wodochronne (ochrona źródlisk) w Turznicach. Naturalne zespoły roślinne występują również w podmokłych obniżeniach, przy czym jest to roślinność wodna, bagienna i torfowa. Typowa zieleń parkowa na terenie gminy Grudziądz występuje w Wielkich Lniskach, Maruszy i Węgrowie. Pod względem florystycznym najbardziej interesująca jest roślinność stepowa (kserotermiczna),pochodząca bądź z południowo- wschodniej Europy i Azji bądź z 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Turyngii. Najwięcej jej stanowisk znajduje się na silnie nasłonecznionych stokach Gór Łosiowych, gdzie rosną m.in. dzwonek syberyjski, ostrołódka kosmata, aster gawędka. 3.4.1. Podsumowanie Lasy stanowią jeden z najważniejszych zespołów przyrodniczych w gminie Grudziądz i objęte są szczególną ochroną (Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Nr 252 z dnia 24 grudnia 1996 r.). Na terenie gminy jako lasy ochronne zostało uznane 2.745,47 ha lasów Skarbu Państwa (90,0 % ogólnej ich powierzchni) o następujących kategoriach: - glebochronnych– 1480,30 ha - wodochronnych – 384,18 ha - położonych w odległości do 10 km od miasta - 2685,26 ha - obronności państwa - 19,27 Większość lasów zaliczonych jest równocześnie do kilku kategorii ochronności. Nie ma natomiast lasów prywatnych zatwierdzonych jako ochronne. W najnowszej wspomnianej wyżej „Inwentaryzacji" proponuje się uznać jako glebochronne część lasów we wsiach Parski i Ruda oraz jako wodochronne (ochrona źródlisk) w Turznicach. 3.5. Gospodarka odpadami Każdy system gospodarki odpadami stanowi zamkniętą całość, na którą składają się zadania i podmioty wykonujące te zadania, zarządzające, kontrolujące i finansujące system. Liczba i zakres zadań oraz liczba podmiotów uczestniczących w ich realizacji decydują o stopniu złożoności systemu zagospodarowania odpadów. Odpady komunalne z terenu gminy Grudziądz zbierane są na trzech trasach wywozowych: Trasa I – obsługiwana w poniedziałek każdego tygodnia, opróżnieniu podlega 350 pojemników. Trasa II – obsługiwana w środę każdego tygodnia, opróżnieniu podlega 350 pojemników. Trasa III – obsługiwana w piątek każdego tygodnia, opróżnieniu podlega 180 pojemników. Wykonawcą usługi w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości jest Przedsiębiorstwo Usług Miejskich „PUM” spółka z o.o. z siedzibą w Grudziądzu. Odpady komunalne składowane są przede wszystkim na składowisku odpadów komunalnych w Zakurzewie. 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Mieszkańcy gminy po podpisaniu umowy na odbiór odpadów z terenu posesji otrzymują pojemnik do gromadzenia odpadów. Są to typowe pojemniki typu SM 110 przystosowane do opróżniania przez śmieciarki SM 101. Częstotliwość opróżniania ustalona z wykonawcą usługi - 1raz / tydzień. Oceniając stan aktualny gospodarki odpadami na terenie gminy Grudziądz wnioskujemy, że na 11 mieszkańców przypada 1 pojemnik do gromadzenia odpadów. Z porównania liczby potencjalnych źródeł powstawania odpadów z ilością pojemników na terenie gminy wynika, że pojemnik do gromadzenia odpadów jest wyposażone, co czwarte gospodarstwo domowe. System odbioru odpadów z gospodarstw domowych na terenie gminy Grudziądz jest realizowany od 1998 r. 3.5.1. Podsumowanie Z analizy ilości zebranych odpadów na terenie gminy w porównaniu do liczby mieszkańców wynika, że część odpadów trafia na „dzikie wysypiska” lub znajduje inny nie kontrolowany sposób zagospodarowania. Prowadzoną w gminie Grudziądz gospodarkę odpadami komunalnymi należy ocenić jako niewystarczającą z uwagi na niski procent objęcia mieszkańców systemem zorganizowanej zbiórki odpadów komunalnych. Niepokojący jest brak działań systemowych w zakresie finansowania zbierania odpadów na terenie gminny. Nie prowadzi się zbiórki selektywnej odpadów u źródła ich powstawania. Pozytywnym zjawiskiem jest oddzielanie przez mieszkańców ze strumienia odpadów komunalnych odpadów ulegających biodegradacji i ich zagospodarowanie przy produkcji kompostu na potrzeby własne. Władze gminy Grudziądz nie prowadziły ewidencji dzikich wysypisk. Odnotowuje się liczne punktowe zanieczyszczenia terenu odpadami. 3.6. Wody podziemne Pod względem hydrogeologicznym rejon grudziądzki zaliczony został do regionu północno-mazowieckiego makroregionu wschodniego Niżu Polskiego tworzącego 3 ciągłe piętra wodonośne (kredowe, trzeciorzędowe i czwartorzędowe). Lokalnie sytuacja ta wykazuje nawet duże modyfikacje, tzn. istnienie więcej niż 3 poziomów wodonośnych, bądź brak któregoś z nich (Malinowski 1991). Inne podziały zaliczają rejon grudziądzki do rejonu Doliny Dolnej Wisły regionu Mazurskiego (Płochniewski, 1988). Jednak bez względu na przynależność autorzy są zgodni, iż w 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ rejonie doliny Dolnej Wisły wyróżnia się generalnie 3 poziomy wodonośne związane z kredą górną, trzeciorzędem i czwartorzędem. Poziom kredowy obejmuje margle i wapienie margliste i występuje tylko lokalnie. Warstwa wodonośna występuje z reguły 90-100 metrów pod powierzchnią terenu. Wody kredowe są pod ciśnieniem około 1100 kPa. Stwierdzona wydajność mieści się w przedziale 20-40 m3/h. Poziom trzeciorzędowy budują piaski i piaski mułkowate należące do miocenu (południe omawianego terenu) i oligocenu (północ omawianego terenu). Poziom ten występuje na głębokości 70-120 metrów i zawiera wody pod ciśnieniem 700-1000 kPa. Wydajność warstwy wynosi 10-30 m3/h, miejscami nawet 90 m3/h, przy czym poziom trzeciorzędowy nie tworzy ciągłej warstwy na omawianym terenie i występuje tylko lokalnie. Generalnie brak go w wielu miejscach środkowej i południowej części rejonu. Poziom czwartorzędowy - główny poziom użytkowy - stwierdza się na głębokościach do 20 metrów pod powierzchnią terenu, a na kępach wysoczyznowych od 20 do 60 metrów. Jest to poziom o swobodnym zwierciadle wody gruntowej lub pod ciśnieniem około 100 kPa. Średnie miąższości warstwy wodonośnej wahają się od 5 do 15 metrów lokalnie do 25 metrów. Wydajność studni wynosi 10-30 m3/h (południowa i północna część gminy), w basenie 30-70 m3/h (środkowa część gminy, okolice Nowej Wsi), a miejscami nawet 120 m3/h. Na tym tle Kotlina hydrogeologicznymi. Grudziądzka W rejonie wyróżnia Grudziądza się skomplikowanymi występuje kilkanaście warunkami poziomów wodonośnych, z których tylko jeden poziom - czwartorzędowy - ma znaczenie eksploatacyjne. Na najstarsze poziomy wodonośne - paleozoiczne i mezozoiczne składają się: 3 poziomy permskie, 1 poziom triasowy, 4 poziomy jurajskie, 1 poziom kredowy. Wszystkie poziomy paleozoiczne i mezozoiczne to warstwy solankowe, z których na uwagę zasługuje jeden z poziomów jurajskich, leżący ponad 1600 m poniżej poziomu terenu z mineralizacją około 8 g/l, o wydajności 35 m3/h oraz temperaturze 50°C. Na podstawie analiz chemicznych typ wody określono na solankę chlorkowo-sodowobromkowo-jodkowo-borową, a mineralizacja tego poziomu kwalifikuje warstwę do ujmowania w celu balneologiczno-leczniczym. 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Wyniki badań wody ze poziomu jurajskiego Wskaźnik Wartość Na 26500 mg/dm3 K 232 mg/dm3 Fe 0,67 mg/dm3 Mn 908 mg/dm3 Ca 2599 mg/dm3 Cl 46585 mg/dm3 Br 139,7 mg/dm3 J 4,29 mg/dm3 SO4 621,5 mg/dm3 HCO3 226,4 mg/dm3 Niewielkie znaczenie eksploatacyjne ma poziom kredowy, który ujmowany jest przez jedną ciągle eksploatowaną studnię w rejonie miejskich wodociągów w Grudziądzu. Wyniki badań wody z tej studni przedstawiono w tabeli niżej. Na terenie basenu Grudziądzkiego udokumentowano dwa trzeciorzędowe poziomy wodonośne związane z paleocenem i miocenem. Pierwszy z nich występuje w utworach gezowych leżących na głębokości około 100 m pod poziomem terenu, natomiast drugi na głębokości koło 70 metrów. Poziomy te mają charakter nieciągły, są słabo zasobne w wodę i w związku z tym nie mają one znaczenia eksploatacyjnego (są one jednak lokalnie ujmowane w studniach w Mokrem). Wyniki badań wody ze poziomu kredowego (dane MWiO Grudziądz) Wskaźnik PH twardość ogólna Żelazo Mangan Wapń Magnez Chlorki Siarczany Pb, Cr, Ni, Cd Wartość 7,16 9,03 mval/dm3 0,9 mg/dm3 nw 118,24 mg/dm3 38,06 mg/dm3 588,83 mg/dm3 13 mval/dm3 nw nw - nie wykryto Czwartorzędowe poziomy wodonośne cechuje duża zmienność, która jest uzależniona od warunków geologicznych poszczególnych obszarów Basenu Grudziądzkiego. Na wysoczyznach można wyróżnić 3 poziomy plejstoceńskie, na równinach sandrowych 2 poziomy wodonośne, natomiast w dnie kotliny 1 poziom plejstoceński oraz 1 poziom holoceński. Poziom plejstoceński tworzy bardzo zasobne źródło wody pitnej, które zostało wydzielone jako zbiornik nr 129 Dolnej Osy na mapie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych wymagających specjalnej ochrony (Kleczkowski 1990). 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Zestawienie zbiorcze Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) zachodniej części Pojezierza Chełmińskiego (Kleczkowski, 1990) Numer zbiornika Nazwa zbiornika Geneza Powierzchnia GZWP (km2) 129 Dolina Dolnej Osy Zbiornik Dolinny 112 Moduł zasobów dyspozycyjnych (l/s/km2) 8.27 Klasa jakości wód Ic, Id Klasa jakości wód wg PIOŚ III Całkowita powierzchnia tego zbiornika wynosi około 112 km2. Zbiornik dolnej Osy, podobnie jak inne zbiorniki dolinne i pradolinne, jest zbiornikiem otwartym do powierzchni. Jego zasilanie odbywa się w wyniku bezpośredniego zasilania wodami opadowymi, poza tym część wód pochodzi również z drenażu poziomów wodonośnych otaczających zbiornik wysoczyzn. W obrębie GZWP nr 129 występuje zasadniczo jeden plejstoceński poziom wodonośny, który miejscami przewarstwiony utworami słabo przepuszczalnymi, tworzy lokalnie 2, 3 warstwy wodonośne (Kopczyński, 1982). Według Kleczkowskiego (1990) średnia głębokość ujęć wynosi od 50 do 60 metrów. Jednak na podstawie materiałów archiwalnych można, stwierdzić, że najintensywniej wykorzystywana jest warstwa wodonośna, której zwierciadło statyczne mieści się w przedziale głębokości: 19 - 34 metrów, a miąższości wahają się od 6 do 16 m. Średni współczynnik filtracji tej warstwy wynosi 1,8 m/h (zakres zmienności 0,18 - 7,5 m/h), a wodoprzewodność zawiera się w przedziale od 0,18 - 120 m2/h. Warstwa wodonośna występująca na głębokości poniżej 50 m jest słabo rozpoznana. Zwierciadło dynamiczne tej warstwy kształtuje się na wysokości 24 m n.p.m., co wskazuje na silny drenaż tej warstwy. Miąższość tej warstwy wynosi 6-7 m, współczynniki filtracji są zmienne i wynoszą od 0.25 do 1.05 m/h, a wodoprzewodność waha się od 1,69 do 6,3 m2/h. Średnia głębokość zalegania pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego sięga do 20 metrów. Miejscami jednak pierwszy poziom występuje dużo głębiej, nawet do 60 metrów (okolice Nowej Wsi, strefy krawędzi wysoczyznowych). Naturalny układ pola hydrodynamicznego został zdeformowany długoletnią intensywną eksploatacją prowadzoną w licznych ujęciach leżących na terenie miasta i gminy Grudziądz. W ciągu ostatnich lat zauważa się spadek pobieranej wody spowodowany recesją gospodarczą, wprowadzaniem nowoczesnych technologii oraz oszczędnym gospodarowaniem wody przez samych mieszkańców. Czwartorzędowy poziom wodonośny leżący w obrębie gminy Grudziądz pozbawiany jest praktycznie izolacji od powierzchni terenu. Tylko na wysoczyznach oraz w rejonie Nowej Wsi izolacja ta jest pełna i wystarczająca. W południowej części terenu izolacja jest połowiczna szczególnie w rejonie na południe od Jeziora Rudnickiego. 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Parametry hydrogeologiczne GZWP zachodniej części Pojezierza Chełmińskiego Numer zbiornika 129 Powierzchnia zbiornika (km2) 65 Miąższość poziomu wodonośne - go (m) 0.5- 33.8 Współczynnik filtracji k (m/h) kśr (m/h) 0.1 - 7.5 1.8 Wodoprzewodność T (m2/h) Tśr(m2/h) 0.18 - 120 36 Wydajność z pojedynczych studni Q (m3/h) 2.5-90 Depresj a s (m) Wydajność jednostkowa (m3h/1 mS) 0.2-13.5 0.18 - 36 W 1998 roku przeprowadzono inwentaryzację ujęć wodnych na terenie ówczesnego województwa toruńskiego, z czego na terenie gminy Grudziądz zarejestrowano 35 udokumentowanych ujęć wody, w ramach, których działało 41 studni, w tym 28 eksploatowanych, przy czym stan techniczny większości z ujęć był zły. Czwartorzędowy poziom wodonośny charakteryzuje się wodą o barwie 5-15 mg/dm3 Pt, bez smaku, bez zapachu, średnio twardą lub twardą (3-7 mval/dm3). Woda piętra czwartorzędowego, wodorowęglanowo-wapniowa o odczynie słabo zasadowym lub obojętnym zawiera ponadnormatywne ilości żelaza i manganu. Dlatego też przed spożyciem musi być poddawana uzdatnieniu. Lista ujęć wody w gminie Grudziądz Lp. Numer* Miejscowość pozwolenie wodnoprawne wydajność m3/h 2 liczba studni eksploatowanyc h 2 1. 833, 834 jest bd 2. Czwartorzęd 2 1 brak 23,3 Wielki Wełcz Czwartorzęd 1 1 brak 7,2 614 Leśniewo Czwartorzęd 1 1 brak 5,0 5. 620 Mokre Czwartorzęd 1 1 jest 24,2 6. Bn Mokre Czwartorzęd 1 0 jest bd 7. 619 Mokre Czwartorzęd 1 0 brak 45,1 8. 623 Nowa Wieś Czwartorzęd 2 2 jest 37,7 9. 637 Świerkocin Czwartorzęd 1 1 brak 14,5 10. Bn Mokre Trzeciorzęd 1 1 brak bd 11. 802 Gać Czwartorzęd 2 1 jest 44,9 12. 880 Węgrowo Czwartorzęd 1 1 jest 18,2 13. 837 Marusza Czwartorzęd 0 0 brak 9,1 14. Marusza Czwartorzęd 3 1 jest bd 15. 836, 838, 839 831 Kobylanka Czwartorzęd 1 0 brak 26,8 16. 870 Rudnik Czwartorzęd 1 1 jest 13,7 17. Bn Biały Bór Czwartorzęd 1 1 brak bd 18. 853 Piaski Czwartorzęd 1 0 brak 51,6 19. 854 Piaski Czwartorzęd 1 1 jest 3,1 20. 782 Sosnówka Czwartorzęd 1 0 brak 38,4 liczba studni ogółem Wielkie Lniska Ujmowane piętro wodonośne Czwartorzęd 832 Małe Lniska 3. 638 4. 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 21. 776 Rudnik Czwartorzęd 1 1 brak 2,7 22. Bn Turznice Czwartorzęd 2 1 jest bd 23. Bn Biały Bór Czwartorzęd 1 0 brak bd 24. 876, 877 Turznice Czwartorzęd 1 1 brak bd 25. Bn Pieńki Królewskie Czwartorzęd 1 1 brak Bd 26. Bn Pieńki Królewskie Czwartorzęd 1 1 brak Bd 27. Bn Szynych Czwartorzęd 1 1 jest Bd 28. Bn Turznice Czwartorzęd 1 1 brak Bd 29. Bn Turznice Czwartorzęd 1 1 brak Bd 30. 878 Turznice Czwartorzęd 1 1 brak Bd 31. Bn Kobylanka Czwartorzęd 1 1 brak bd 32. bn Skarszewy Czwartorzęd 1 1 brak Bd 33. bn Marusza Czwartorzęd 0 0 jest Bd 34. bn Wielkie Lniska Czwartorzęd 1 0 brak Bd 35. bn Mokre Czwartorzęd 1 1 brak Bd *numer - numer na hydrogoelogicznej mapie Polski arkusz Grudziądz 1:200 000 bn - brak numeru (studnia nie uwzględniona na mapie hydrogeologicznej) bd - brak danych Skład chemiczny wody piętra czwartorzędowego zanotowany w wybranych studniach gminy Grudziądz Sucha pozostałość mg/dm3 Twardość mval/ dm3 Cl mg/dm3 SO4 mg/dm3 Fe mg/dm3 298-684 4,4-10,2 7-43 0-267 0,1-8,5 Mn mg/dm3 0,1-0,55 NH4 mg/dm3 0,002-1,8 NO2 mg/dm3 0,001-0,09 NO3 mg/dm3 0,04-9 Wskaźnik Coli 0-14 3.6.1. Podsumowanie W ciągu ostatnich lat zauważa się spadek pobieranej wody spowodowany recesją gospodarczą, wprowadzaniem nowoczesnych technologii oraz oszczędnym gospodarowaniem wody przez samych mieszkańców. Czwartorzędowy poziom wodonośny leżący w obrębie gminy Grudziądz pozbawiany jest praktycznie izolacji od powierzchni terenu. Tylko na wysoczyznach oraz w rejonie Nowej Wsi izolacja ta jest pełna i wystarczająca. W południowej części terenu izolacja jest połowiczna szczególnie w rejonie na południe od Jeziora Rudnickiego. Na terenie gminy Grudziądz zarejestrowano 35 udokumentowanych ujęć wody, w ramach, których działało 41 studni, w tym 28 eksploatowanych, przy czym stan techniczny większości z ujęć był zły. Czwartorzędowy poziom wodonośny 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ charakteryzuje się wodą o barwie 5-15 mg/dm3 Pt, bez smaku, bez zapachu, średnio twardą lub twardą (3-7 mval/dm3). Woda piętra czwartorzędowego, wodorowęglanowowapniowa o odczynie słabo zasadowym lub obojętnym zawiera ponadnormatywne ilości żelaza i manganu. Dlatego też przed spożyciem musi być poddawana uzdatnieniu. 3.7. Wody powierzchniowe Położona w obrębie Basenu Grudziądzkiego gmina Grudziądz posiada bogatą sieć hydrograficzną. Rozwinięciu się różnych form wód powierzchniowych sprzyjała zróżnicowana budowa geologiczna, urozmaicona rzeźba terenu oraz działalność człowieka. Wisła (główna rzeka badanego terenu) oraz pozostałe cieki Kotliny Grudziądzkiej posiadają śnieżno-deszczowy typ ustroju, charakteryzujący się dwoma maksimami: wiosennym (roztopowym, spowodowanym topnieniem śniegów) oraz letnio-jesiennym (opady). Niżówki występują głównie latem, rzadziej zimą. W okresie średnich i niskich stanów wody na Wiśle następuje odpływ wód z Basenu do rzeki, natomiast podczas stanów wysokich - infiltracja wód wiślanych przez wały ochronne, retencjonowanie ich na zawalu oraz nadmierne uwilgocenie gleb. Obszar ten charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem gęstości sieci wodnej uwarunkowanym zmienną przepuszczalnością utworów powierzchniowych. Na terenach o dużej przepuszczalności sieć wód powierzchniowych jest uboga (głównie górne terasy Wisły), a bogata na równinach zalewowych. Tam, gdzie w podłożu występują utwory nieprzepuszczalne, utworzyły się jeziora, mokradła, torfowiska, wykopano również rowy melioracyjne. W podziale Polski na regiony hydrograficzne (dokonanym przez K. Dębskiego) Basen Grudziądzki położony jest w podregionie hydrograficznym nr 34, którego bilans wodny charakteryzuje się wskaźnikami: opad - 500 mm, odpływ - 73 mm i zużycie gospodarcze - 427 mm. Obszar Basenu Grudziądzkiego leży w obrębie zlewni Wisły - I rzędu oraz czterech zlewni II rzędu: Osy (wraz ze zlewnią III rzędu Kanału Trynka ), Maruszy (Rudniczanki Mniszka i Kanału Głównego), Rowu Hermana oraz Mątawy. Wszystkie wody powierzchniowe Basenu Grudziądzkiego i otaczającej go wysoczyzny spływają do rzeki Wisły, która stanowi główną oś hydrograficzną tego obszaru. Jej długość w granicach Basenu wynosi 21,8 km, szerokość pod Grudziądzem od 350,0 do 400,0 m, a przeciętna głębokość od 3,0 do 5,0 m. Charakterystyczną cechą Wisły jest duża zmienność stanów wody, a zwłaszcza wielka rozpiętość między stanami wysokimi a niskimi. Najwyższy poziom wody w okolicy Grudziądza wystąpił w dniu 26 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ III 1877 r. i wynosił 1053 cm, a najniższy 115 cm (9.XII.1959 r.)przy amplitudzie wahań wynoszącej 938 cm. Wysokie stany wody na Wiśle trwają średnio 44 dni w roku.. Stan wody w poziomie podstawy wezbrań, czyli tzw. wodę przyborową osiąga Wisła przy 488 cm, natomiast całkowite wypełnienie koryta (wody brzegowe) występują przy 544 cm. Średni roczny przepływ wody w Wiśle wynosi 1012 m3/s, w czasie przyboru wzrasta nawet do 8000 m3/s, a w okresie niskiej wody spada do 240 m3/s. Wezbrania Wisły powodują wysokie stany cieków lokalnych (podparcie wód). Drugim największym ciekiem omawianego obszaru jest płynąca w północnej części gminy rzeka Osa, prawobrzeżny dopływ Wisły. Powierzchnia dorzecza Osy wynosi 1605 km2, a długość rzeki - 103 km. Rzeka bierze swój początek z jez. Perkun (woj. warmińsko- mazurskie). W dolnym odcinku, na 10,7 km przed ujściem, spiętrzona jest jazem, gdzie następuje rozdział wód. Część z nich odpływa naturalnym korytem, uchodzi do Wisły pod Zakurzewem, część natomiast kierowana jest do Wisły kanałem Trynka, poprzez jezioro Tarpno i miasto Grudziądz. Jej średni spadek wynosi 0,86%, współczynnik rozwinięcia rzeki wynosi 1,16 i doliny 1,66. Reżim hydrologiczny rzeki określa się jako nie wyrównany z wezbraniami letnimi, a typ zasilania jako deszczowogruntowo-śnieżny. Według danych IMGW na wodowskazie w Lisnowie strefę stanów średnich na rzece Osie określa się na 48-138 cm, a wartość średnich przepływów na 3,97- 0,83 m3/s (lata 1971-75), a na wodowskazie w Rogóźnie w latach 1966-1975 średni stan wynosił 93 cm i średni przepływ 4,6 m3/s. Osa na przeważającej długości, silnie meandrując, płynie w głęboko wciętej dolinie, przyjmując większe i mniejsze dopływy. Największym lewostronnym dopływem jest Lutryna, a prawostronne dopływy stanowią rzeki: Gardeja (Gardęga), Pręczawa i Łasinka. Zlewnia Osy ma charakter typowo rolniczy. Południowo-wschodni skraj gminy odwadnia rzeczka Marusza - Rudniczanka. Jej długość wynosi 26,5 km, zlewnia obejmuje 146,0 km2. Wypływa ona z Jeziora Dużego (na Pojezierzu Chełmińskim), a uchodzi do Jeziora Rudnickiego Wielkiego. Na odcinku o długości 16,1 km, płynie w rynnie subglacjalnej, wcinającej się w wysoczyznę do głębokości 40,0-50,0 m. Pomiędzy jeziorem Rudnickim Wielkim i Małym przyjmuje nazwę Rudnianki lub Rudniczanki, przepływa przez Jezioro Rządz i łączy się z Kanałem Głównym. Największym jej dopływem jest Turznica, wypływająca ze źródła położonego na stoku morenowym w Brzezinach. Ważnym dopływem Jeziora Rządz jest ciek zwany Młynówką lub Strugą Sarnowską, który charakteryzuje się wyrównanym przebiegiem stanów wody, o rocznym wahaniu sięgającym kilkunastu centymetrów. Ważną rolę w sieci hydrograficznej gminy odgrywają kanały i rowy. W południowo-zachodniej części gminy płynie Kanał Główny o długości 22,4 km. Bierze 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ on swój początek z Jeziora Bielawki koło Chełmna, w dolnym biegu płynie równolegle z Młynówką (koryto o szerokości 10 m), następnie od zachodu omija Jezioro Rządz, by na jego północnym krańcu połączyć się z Rudniczanką. Oba cieki do miejsca złączenia się mają prawie tę samą długość, jednak z uwagi na to, że Kanał Główny ma większy przepływ niż Rudniczanka, uznaje się go za ciek podstawowy. Środkowe obszary wschodniej części gminy odwadnia głównie Rów Hermana, którego początek znajduje się na gruntach wsi Pastwiska, a do Wisły uchodzi w nabrzeżu basenu portu rzecznego w Grudziądzu. Jego długość wynosi około 7,9 km, a przepływ 0,14 m3/s. Rów ten jest prawdopodobnie zmeliorowanym odcinkiem dawnego cieku Gać. Zasilają go wody dwóch rowów melioracyjnych (z rejonu Tuszewa i Węgrowa). W sieci hydrograficznej gminy Grudziądz jeziora ogrywają niewielką rolę z uwagi na niewielkie powierzchnie. Mają przy tym różną genezę oraz sytuację geomorfologiczną - położone są na terasie nadzalewowej II (Mały Rudnik, jezioro w rejonie Hannowa), na równinie zalewowej – w okolicy Sosnówki, na wysoczyżnie morenowej w Wielkich Lniskach, Nowej Wsi, Skarszewach. Jeziora aktualnie nie posiadają większego znaczenia rekreacyjnego, ulegając powolnemu zanikowi w wyniku zamulania, zarastania i niewłaściwej gospodarki ludzkiej. Do znaczących zjawisk hydrograficznych na omawianym terenie należą mokradła stałe lub okresowe, występujące wzdłuż cieków, wokół starorzeczy i w dnach obniżeń lokalnych. 3.7.1. Monitoring rzeki Marusza-Rudniczanka Marusza-Rudniczanka bierze początek na Pojezierzu Chełmińskim, gdzie wypływa z jeziora Dużego. Następnie przepływa przez jeziora Wilczak i Skąpe oraz Jezioro Rudnickie w Basenie Grudziądzkim. Całkowita długość rzeki wynosi 24 km. Na terenie gminy Grudziądz badania prowadzono na stanowisku w Linarczyku - w bezpośrednim sąsiedztwie miasta, na dopływie do Jeziora Rudnickiego. Stanowisko nr 5 - powyżej Jeziora Rudnickiego zlokalizowano w Linarczyku na moście drogowym. Wody Maruszy, dopływające do Jeziora Rudnickiego, nie spełniały wymogów norm dopuszczalnych, o czym decydował wskaźnik azotynów. Podwyższone wartości wykazywały przewodnictwo i fosfor ogólny - III klasa. Również wskaźniki biologiczne: wskaźnik saprobowości sestonu oraz miano coli spełniały wymogi klasy III. Zawartość chlorofilu „a" przez cały rok nie przekroczyła norm klasy II. Wyjątkowo wysoki poziom zanieczyszczenia notowano w lipcu, kiedy stan sanitarny i szereg wskaźników fizycznochemicznych przekraczały normy dopuszczalne. 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Stanowisko nr 6 - poniżej Jeziora Rudnickiego. Wody odpływające z Jeziora Rudnickiego nie spełniały norm czystości z uwagi na bardzo wysoką zawartość chlorofilu „a". Fizycznochemiczna jakość wód Maruszy-Rudniczanki poniżej jeziora spełniała wymogi klasy III, o czym decydowało stężenie azotynów. Bardzo wysoka, pozaklasowa zawartość chlorofilu wy stąpiła w czerwcu (92 ug/1) oraz późnym latem i jesienią. Stan sanitarny odpowiadał normom klasy II. Pozostałe wskaźniki spełniały normy klasy i III. Stanowisko nr 7 - ujście do Kanału Głównego. Stan czystości MaruszyRudniczanki, uchodząc do Kanału Głównego, kształtował się na poziomie klasy III. Decydowały o tym wskaźniki azotynów i fosforu ogólnego oraz miano coli i zawartość chlorofilu „a". Pozostałe wskaźniki utrzymywały się na poziomie klasy I II. Zawartość pestycydów fosforoorganicznych wykazywała obecność niewielkiej ilości (w granicach klasy I) parationu metylowego, zaś w zakresie pestycydów chloroorganicznych -DDE, DDT i DMDT. Obecności PCB nie stwierdzono. Marusza-Rudniczanka (2002 r.) - stężenia charakterystyczne Powierzchnia Stanowisko Jeziora Rudnickiego km Odczyn 7,7 km pH Poniżej Jeziora Rudnickiego 4,9 km Ujście do Kanału Głównego 0,5 km 8,0-8,3 7,9-8,5 7,8-8,2 μS/cm 916 746 735 mgO2/dm3 5,7 5,9 5,0 mgO2/dm 3 5,1 6,9 4,7 mgO2/dm 3 14,5 12,8 12,4 Związki rozpuszczone mg/dm 3 596 490 473 Zawiesina mg/dm3 27 11 16 Przewodnictwo Tlen rozpuszczony BZT5 Utlenialność 3 Azot amonowy mgNNH4/dm 0,69 0,66 0,69 Azot azotynowy mgNNO2/dm3 0,066 0,040 0,058 mgNNO3/dm3 3,88 2,72 2,03 mgN/dm3 6,22 4,43 3,35 mgO2/dm 3 0,34 0,34 0,32 MgPO4/dm 3 0,39 0,23 0,37 mgO2/dm3 2,55 2,01 0,01 0,2 0,04 12,1 75,4 25,4 Azot azotanowy Azot ogólny mg N/dm 3 Fosforany Fosfor ogólny Seston Miano coli Chlorofil „a” Klasa czystości mgO2/dm 3 I klasa II klasa III klasa Klasa n.o.n. 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 3.7.2. Monitoring rzeki Osy Osa jest prawobocznym dopływem Wisły, uchodzącym do niej na 842 km w Zakurzewie – gmina Grudziądz. Administracyjnie zlewnia obejmuje swą powierzchnią gminy lub ich fragmenty: Grudziądz, Rogóźno, Łasin, Gruta, Świecie n/Osą, Jabłonowo Pomorskie, Bobrowo, Książki, Radzyń Chełmiński, Wąbrzeźno. Część wód odpływa naturalnym korytem bezpośrednio do Wisły we wsi Zakurzewo, część kierowana jest do Wisły kanałem Trynka, poprzez jezioro Tarpno i miasto Grudziądz. Jednym z punktowych źródeł zanieczyszczeń zlewni Osy jest Miejska Oczyszczalnia dla miasta Grudziądza zlokalizowana w Nowej Wsi – gmina Grudziądz. Efektywność działania istniejącej oczyszczalni, a obowiązujące wymagania Właściciel Lp. Miejscowość RLM Wartość dopuszczalna ustalona w pozwoleniu wodnoprawnym Aktualne wyniki Użytkownik 1. Nowa Wieś Ocena Z dnia 17-03-2004 198 000 BZT5 – 4,5 mg/dm3 ChZT – 42,3 mg/dm3 zaw. og. – 7,0 mg/dm3 Pog – 2,05 mg/dm3 Nog – 4,0 mg/dm3 BZT5 – 15 mg/dm3 ChZT – 135 mg/dm3 zaw. og. – 40 mg/dm3 Pog – 1,5 mg/dm3 Nog – 25 mg/dm3 Konieczna poprawa usuwania fosforu Stężenia charakterystyczne dla Osy – wyniki z 2001 r. Świerkocin – 4,7 Stanowisko km 7,6-8,2 μS/cm 700 705 mgO2/dm 3 5,9 6,3 mgO2/dm 3 4,7 5,0 mgO2/dm 3 15,2 15,5 mg/dm3 485 476 30 27 Odczyn Przewodnictwo Tlen rozpuszczony BZT5 Utlenialność Związki rozpuszczone Zakurzewo -0,8 km 7,7- 8,2 pH mg/dm 3 Azot amonowy mgNNH4/dm 3 0,28 0,53 Azot azotynowy mgNNO2/dm3 0,053 0,049 Azot azotanowy mgNNO3/dm3 2,25 2,20 mgN/dm3 5,65 6,39 3 0,41 0,39 MgPO4/dm3 0,28 0,35 3 2,12 2,08 0,04 0,04 71,8 72,0 Zawiesina Azot ogólny mg N/dm3 Fosforany Fosfor ogólny Seston mgO2/dm mgO2/dm Miano coli Chlorofil „a” Klasa czystości mgO2/dm I klasa 3 II klasa III klasa Klasa n.o.n. 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 3.7.3. Oczyszczalnie przydomowe Na terenie gminy Grudziądz w celu ochrony wód powierzchniowych i podziemnych realizuje się inwestycje polegające na budowie oczyszczalni przydomowych. Planowane są następne oczyszczalnie przydomowe na terenach trudno dostępnych do prowadzenia sieci kanalizacyjnej w następujących wsiach: - Wałdowo Szlacheckie, - Gogolin, - Skarszewy. Zestawienie istniejących oczyszczalni przydomowych na terenie gminy Grudziądz Lp. Nazwa miejscowości Ilość oczyszczalni 1. Mały Rudnik 15 2. Lisie Kąty 2 3. Pieńki Królewskie 6 4. Mokre 5 5. Sztynwag 6 6. Węgrowo 10 7. Gać 5 8. Wałdowo Szlacheckie 8 9. Biały Bór 12 10. Linarczyk 5 Razem 74 3.7.4. Podsumowanie 1. Wody Maruszy, dopływające do Jeziora Rudnickiego, nie spełniały wymogów norm dopuszczalnych, o czym decydował wskaźnik azotynów. Podwyższone wartości wykazywały przewodnictwo i fosfor ogólny - III klasa. Również wskaźniki biologiczne: wskaźnik saprobowości sestonu oraz miano coli spełniały wymogi klasy III. Zawartość chlorofilu „a" przez cały rok nie przekroczyła norm klasy II. Wyjątkowo wysoki poziom zanieczyszczenia notowano w lipcu, kiedy stan sanitarny i szereg wskaźników fizyczno-chemicznych przekraczały normy dopuszczalne. 2. Wody odpływające z Jeziora Rudnickiego nie spełniały norm czystości z uwagi na bardzo wysoką zawartość chlorofilu „a". Fizyczno-chemiczna jakość wód MaruszyRudniczanki poniżej jeziora spełniała wymogi klasy III, o czym decydowało stężenie azotynów. Bardzo wysoka, pozaklasowa zawartość chlorofilu wy stąpiła w czerwcu (92 ug/1) oraz późnym latem i jesienią. Stan sanitarny odpowiadał normom klasy II. Pozostałe wskaźniki spełniały normy klasy i III. 3. Na stanowisku zlokalizowanym na rzece Osa w miejscowości Świerkocin przekroczenie norm utrzymywało się w zakresie chlorofilu „a”. Nastąpił wzrost azotu ogólnego. 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Na stanowisku przy ujściu do Wisły (Zakurzewo) nie spełniała wymogów 4. dopuszczalnych klas czystości z uwagi na zawartość chlorofilu. Nie stwierdzono obecności związków PCB, pestycydów fosforoorganicznych. Jedynie DDD i DMDT wykazywały obecność niewielkich ilości. 3.8. Powietrze atmosferyczne Zanieczyszczenia emitowane są do atmosfery ze źródeł naturalnych i antropogenicznych. Do naturalnych zanieczyszczeń powietrza zalicza się np. pyły i gazy pochodzące z wulkanów, popioły pochodzenia roślinnego powstające podczas pożarów lasów czy wypalania traw itd. Zanieczyszczenia antropogeniczne, związane są głównie z procesem spalania paliw stałych, płynnych i gazowych (elektrownie, elektrociepłownie, indywidualne paleniska, środki transportu). Zanieczyszczenia emitowane są także przez przemysł hutniczy, chemiczny oraz rolnictwo (fermy hodowlane, rozpylanie nawozów i środków ochrony roślin). 3.8.1. Ocena stanu powietrza na terenie gminy Grudziądz Ocena wstępna jakości powietrza w województwie kujawsko-pomorskim za lata 1997-2001 wraz z klasyfikacją stref (strefa oznacz aglomeracje o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy oraz obszary powiatów nie wchodzące w skład aglomeracji) wykonana przez WIOŚ w Bydgoszczy dla powiatu grudziądzkiego przedstawia się następująco: Lp. 1. Klasa strefy pod kątem Aglomeracja /strefa Powiat Ochrony roślin Ochrony zdrowia SO2 NO2 Pył PM10 CO Ołów Benzen Ozon SO2 NOx Ozon IIIb IIIb I IIIb IIIb II I IIIb IIIb I grudziądzki I – najbardziej niekorzystna klasa Przeprowadzona roczna ocena jakości powietrza w województwie kujawskopomorskim za 2002 rok wykazała, że teren powiatu grudziądzkiego sklasyfikowany został do najkorzystniejszej klasy A, gdzie żadna z kryterialnych substancji nie przekroczyła poziomu dopuszczalnego. Odnosi się to zarówno do klasyfikacji ze względu na ochronę zdrowia (SO2, NO2, PM 10, Pb, toluen, CO i O3), jak również ze względu na ochronę roślin (SO2, NOX, O3). Wynika z tego, że emisje pyłów i gazów generowane z terenu powiatu w makro skali nie mają istotnego wpływu na stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Klasa strefy ze względu na Lp. 1. ochronę zdrowia Aglomeracja/strefa ochronę roślin SO2 NO2 PM 10 Pb C6H6 CO O3 Klasa ogólna SO2 NOx O3 Klasa ogólna A A A A A A A A A A A A Powiat grudziądzki Klasa A – gdzie żadna substancja nie przekracza poziomu dopuszczalnego 3.8.2. Podsumowanie Na terenie gminy Grudziądz w ostatnich pięciu latach nie przeprowadzono monitoringu lokalnego związanego z ograniczeniem niskiej emisji i ochroną atmosfery. Występujący problem zanieczyszczania powietrza związany jest z emisją zanieczyszczeń z tuneli foliowych. Przeprowadzona roczna ocena jakości powietrza w powiecie grudziądzkim za 2002 rok wykazała, że teren powiatu grudziądzkiego, a tym samym gminy Grudziądz sklasyfikowany został do najkorzystniejszej klasy A, gdzie żadna z kryterialnych substancji nie przekroczyła poziomu dopuszczalnego. Odnosi się to zarówno do klasyfikacji ze względu na ochronę zdrowia (SO2, NO2, PM 10, Pb, toluen, CO i O3), jak również ze względu na ochronę roślin (SO2, NOX, O3). Wynika z tego, że emisje pyłów i gazów generowane z terenu powiatu i gminy w makroskali nie mają istotnego wpływu na stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Rozpatrywane w tej skali emisje zanieczyszczeń o charakterze przemysłowym również nie mają wpływu na jakość powietrza w gminie. 3.9. Klimat akustyczny Hałasem nazywa się wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego, działające za pośrednictwem powietrza na organ słuchu i inne elementy organizmu ludzkiego. W zależności od pochodzenia (źródła) hałasu środowiskowego rozróżnia się następujące podstawowe kategorie hałasu: - hałas komunikacyjny, a w tym: drogowy, lotniczy, kolejowy - hałas przemysłowy Hałas środowiskowy w środowisku zewnętrznym na obszarach o różnym stopniu antropopresji, jest emitowany głównie przez środki transportu drogowe, kolejowe czy lotnicze. Hałas komunikacyjny - pochodzi od środków transportu drogowego, kolejowego i lotniczego. Na hałas pochodzący od transportu drogowego narażona jest znaczna część mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego, zwłaszcza w dużych miastach. 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Skuteczna realizacja ochrony środowiska przed hałasem w ramach eksploatacji istniejących obiektów, ich modernizacji, bądź realizacji nowych inwestycji na danym terenie wymaga prawidłowego rozpoznania diagnostycznego występujących tam zagrożeń akustycznych. Monitoring hałasu jako rozwiązanie okresowej lub stałej kontroli klimatu akustycznego, oparty jest na procedurach badawczych i odgrywa w tym zakresie szczególną rolę. Uzyskiwane dane z systemu monitoringu akustycznego środowiska umożliwiają bowiem: - rozpoznanie stanu zagrożeń akustycznych środowiska spowodowanych przez poszczególne obiekty znajdujące się na jego terenie - weryfikację zgodności danych dostarczonych przez użytkowników środowiska z ustawowymi wymogami - w przypadku pomiarów powtarzających się na ocenę zmian sytuacji akustycznej na terenie miasta w ciągu minionych np.; dziesięciu lat. Przez teren powiatu grudziądzkiego przebiegają następujące drogi: Drogi krajowe nr 16 Dolna Grupa – Grudziądz - Olsztyn, nr 55 Stolno – Grudziądz – Malbork - Nowy Dwór Gdański, Drogi wojewódzkie nr 514 Stolno - Olsztyn, nr 534 Rypin - Grudziądz, nr 535 Radzyń Chełmiński – Łasin - Rozdroże, nr 543 Paparzyn -Radzyń Chełmiński - Jabłonowo Pomorskie - Szabda, W miejscowościach położonych na terenie gminy Grudziądz nie wykonano pomiarów hałasu. 3.9.1. Podsumowanie Wyniki prowadzonych przez Inspekcję Ochrony Środowiska w 2002 roku pomiarów hałasu w ramach monitoringu szczególnych uciążliwości akustycznych wzdłuż drogi krajowej nr 16 wykazały, że we wszystkich punktach pomiarowych przekroczony został dopuszczalny poziom dźwięku dla poszczególnych typów przyległych do drogi terenów. Ponieważ nie ma danych pomiaru hałasu w gminie Grudziądz nie można ocenić stan akustyczny gminy. 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 3.10. Surowce mineralne Bardzo zróżnicowana budowa geologiczna Basenu Grudziądzkiego sprzyja występowaniu praktycznie wszystkich typów stałych kopalin pospolitych. Na terenie gminy Grudziądz prace terenowe udokumentowały występowanie kruszywa naturalnego grubego i drobnego (żwiry i piaski) oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Nie stwierdzono natomiast występowania surowców stałych pochodzenia organicznego (np. kredy jeziornej) nadających się do gospodarczego użytkowania. Łącznie zlokalizowano występowanie 17 odkrywek i odsłonięć, z których możliwe jest gospodarcze pozyskiwanie surowców mineralnych. Aktualnie na terenie gminy Grudziądz znajdują się dwa udokumentowane złoża: iłów do produkcji ceramiki budowlanej w Świerkocinie, piasków dla potrzeb budownictwa w dolinie Osy w Świerkocinie. Zasoby złoża iłów w Świerkocinie określono na 789 tys m3 w kategorii B oraz 1403 tys m3 w kategorii C1, natomiast złoże kruszyw posiada zasoby bilansowe na poziomie 97,8 tys. ton oraz zasoby pozabilansowe w wysokości 7,3 tys. ton. Udokumentowane złoża na terenie gminy Grudziądz Miejscowość Świerkocin Świerkocin Surowiec Iły kruszywo naturalne Eksploatacja Eksploatowane nie eksploatowane Wykorzystanie ceramika budowlana budownictwo W 17 odkrywkach i odsłonięciach zlokalizowanych na terenie gminy Grudziądz występują iły warwowe, piaski o różnej granulacji, żwir oraz glina polodowcowa, przy czym odkrywki piasków o różnorodnej granulacji głównie na północy w okolicach Zakurzewa, Leśniewa, Starego Folwarku, Piask, Wałdowa Szlacheckiego, Sosnówki, Gogolina i Owczarek. Piaski z okolic Zakurzewa, Leśniewa i Wałdowa Szlacheckiego nadbudowują krawędź wysoczyzny polodowcowej, okalającą od północy i południa Kotlinę Grudziądzką. Piaski występujące w okolicach Gogolina i Sosnówki stanowią utwory wydmowe występujące na zalewowym tarasie Wisły, a w rejonie Piask występują one na III tarasie rzecznym doliny Wisły. Utwory piaszczyste występujące w okolicach Starego Folwarku i Owczarek zlokalizowane są w rozcięciu erozyjnym krawędzi wysoczyzny polodowcowej wschodniej części Kotliny Grudziądzkiej. W północno-wschodniej części gminy Grudziądz zlokalizowano w zboczu krawędzi wysoczyzny polodowcowej odkrywkę glin zwałowych. 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Odkrywki na terenie gminy Grudziądz Lp Miejscowość Surowiec iły warwowe Miąższość surowca (m) 10 Rodzaj i klasa gruntów obszar zabudowany 1. Świerkocin 2. Zakurzewo piasek drobnoziarnisty 20 las, VI 3. Zakurzewo 1,7 las, VI 4. Zakurzewo piasek różnoziar- nisty, żwir piasek drobnoziarnisty 1,2 las, VI 5. Leśniewo piasek drobnoziarnisty 1,2 las, VI 6. Sosnówka piasek drobnoziarnisty 1,5 nieużytek, VI 7. Sosnówka piasek drobnoziarnisty 0,9 nieużytek, VI 8. Gogolin piasek drobnoziarnisty 0,7 łąka, V 9. Gogolin piasek drobnoziarnisty 1,2 nieużytek, VI 10. piasek drobnoziarnisty 1,7 las, VI piasek drobnoziarnisty 1,7 nieużytek, VI 12. Wałdowo Szlacheckie Wałdowo Szlacheckie Piaski piasek drobnoziarnisty 1,2 nieużytek, VI 13. Stary Folwark piasek drobnoziarnisty 12 las, VI 14. Stary Folwark 1,7 las, VI 15. Stary Folwark 4 grunt orny, V 16. Sadowo piasek różnoziar- nisty, żwir piasek różnoziar- nisty, żwir Glina zwałowa 1,7 grunt orny, V 17. Owczarki piasek różnoziar- nisty, żwir 1,2 grunt orny, V 11. Uwagi duża wielkość eksploatacyjna duża wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna mała wielkość eksploatacyjna Badania terenowe oraz materiały archiwalne pozwalają na wytypowanie czterech perspektywicznych rejonów dla poszukiwań złóż kruszyw mineralnych dla potrzeb budownictwa: dwóch dla piasków oraz dwóch dla żwirów. Nie znaleziono natomiast podstaw do wytypowania rejonów perspektywicznych dla surowców ilastych oraz surowców organicznych. Pierwszy rejon perspektywiczny dla kruszyw naturalnych, tzn. żwiru oraz pospółki, znajduje się w północnej części gminy i obejmuje dolinę rzeki Osy na obszarze od Lisich Kątów na południowym-wschodzie po Zakurzewo na północnymzachodzie. Drugi perspektywiczny obszar występowania kruszyw znajduje się w południowo-wschodniej części gminy w okolicach Starego Folwarku i obejmuje on część erozyjnego rozcięcia krawędzi wysoczyzny polodowcowej, które dzisiaj wykorzystuje Marusza i jej dopływy. Dwa rejony perspektywiczne do poszukiwań osadów piaszczystych znajdują się na północy gminy w Zakurzewie oraz na południu gminy w Wałdowie Szlacheckim. Rejon północny stanowi krawędź wysoczyzny polodowcowej położonej na północ od miejscowości Zakurzewo. Rejon południowy stanowią piaski nadbudowujące krawędź wysoczyzny polodowcowej i obejmujące obszar po obu stronach linii kolejowej 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ prowadzącej z Grudziądza do Torunia między Wałdowem Szlacheckim a Sarnowem. Rejony perspektywiczne poszukiwań surowców mineralnych na terenie gminy Grudziądz Lp 1. 2. 3. 4. Rejon Dolina Osy (Zakurzewo - Lisie Kąty) Stary Folwark Zakurzewo - Mokre Wałdowo Szlacheckie Surowiec Kruszywo naturalne Kruszywo naturalne Piaski Piaski Ziemia Grudziądzka kryje w sobie jeszcze jedno specyficzne bogactwo naturalne. W 1972 roku w czasie poszukiwań w Maruszy złóż bituminów natrafiono na bogate złoża solanki. W trakcie opróbowania otworu wiertniczego na poziomie skał należących do jury dolnej (głębokość 1630-1607 metrów pod powierzchnią terenu) uzyskano samowypływ gorącej solanki o wysokości 13 metrów nad poziom terenu. Wydajność określono na 35 m3/h, a zmierzona temperatura osiągnęła wartość 44°C (stwierdzono przy tym tendencję rosnącą temperatury). Mineralizację solanki określono na poziomie 78,18 g/dm3. W czasie analiz chemicznych okazało się, iż solanka z Maruszy swoim składem przypomina solankę z Ciechocinka, przewyższając ją temperaturą oraz zawartością jodu i bromu. Na podstawie analiz uznano ją jako solankę 7,8%, bardzo gorącą (wg skali Iwanowa), chlorkowo-sodową, bromkową, jodkową, borową. Charakterystyka chemiczna kwalifikuje ją do wykorzystania rekreacyjno-balneologicznego, natomiast wartość temperatury solanki umożliwia wykorzystanie jej w celach geotermalnych (mając na uwadze stwierdzony w 1972 roku stały wzrost temperatury solanki można przyjąć, iż będzie ona mogła być wykorzystywana w pełnym procesie ogrzewania). Wykonany w 1987 roku drugi otwór wiertniczy potwierdził występowanie wód typu solankowego w skałach jury (głębokość 1672-1708 metrów pod powierzchnią terenu). Analizy chemiczne wykazały solankę chlorkowo-wapniową o temperaturze 48°C. Zawartość pozostałych jej składników była niższa od zawartości stwierdzonej w odwiercie w 1972 roku. Skład chemiczny solanki z Maruszy Wskaźnik Na K Fe Mn Ca Cl Br J SO4 HCO3 Wartość 26500 mg/dm3 232 mg/dm3 0,67 mg/dm3 908 mg/dm3 2599 mg/dm3 46585 mg/dm3 139,7 mg/dm3 4,29 mg/dm3 621,5 mg/dm3 226,4 mg/dm3 Wartość uznawana za leczniczą powyżej 5 mg/dm3 powyżej 1 mg/dm3 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 3.10.1. Podsumowanie 1. Na terenie gminy Grudziądz prace terenowe udokumentowały występowanie kruszywa naturalnego grubego i drobnego (żwiry i piaski) oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Nie stwierdzono natomiast występowania surowców stałych pochodzenia organicznego (np. kredy jeziornej) nadających się do gospodarczego użytkowania. 2. Badania terenowe oraz materiały archiwalne pozwalają na wytypowanie czterech perspektywicznych rejonów dla poszukiwań złóż kruszyw mineralnych dla potrzeb budownictwa: dwóch dla piasków oraz dwóch dla żwirów. Nie znaleziono natomiast podstaw do wytypowania rejonów perspektywicznych dla surowców ilastych oraz surowców organicznych. 3. Na poziomie skał należących do jury dolnej (głębokość 1630-1607 metrów pod powierzchnią terenu) uzyskano samowypływ gorącej solanki o wysokości 13 metrów nad poziom terenu. Wydajność określono na 35 m3/h, a zmierzona temperatura osiągnęła wartość 44°C (stwierdzono przy tym tendencję rosnącą temperatury). Mineralizację solanki określono na poziomie 78,18 g/dm3. Solanka z Maruszy swoim składem przypomina solankę z Ciechocinka, przewyższając ją temperaturą oraz zawartością jodu i bromu. Charakterystyka chemiczna kwalifikuje ją do wykorzystania rekreacyjno-balneologicznego, natomiast wartość temperatury solanki umożliwia wykorzystanie jej w celach geotermalnych. 3.11. Promieniowanie elektromagnetyczne 3.11.1. Charakterystyka oddziaływania promieniowania na organizmy żywe Nowym czynnikiem występującym w środowisku naturalnym jest pole elektromagnetyczne (PEM) wytwarzane sztucznie. Pole elektromagnetyczne jest wytwarzane praktycznie przez powszechne urządzenia używane bezpośrednio przez człowieka (telefony komórkowe, golarki, pralki, kuchenki mikrofalowe) jak również przez instalacje służące do komunikacji za pomocą fal (stacje telefonii komórkowej, anteny radiowo-telewizyjne, stacje radarowe, radiolinie itp.). Oddziaływanie biologiczne PEM na człowieka jest bardzo różnorodne i wiąże się z efektem termicznym i nietermicznym. Ponieważ energia pola pochłonięta przez organizm zamienia się na ciepło, co objawia się wzrostem temperatury ciała, w wielu pracach wyrażono pogląd, że wyłącznie efekt termiczny stanowi przyczynę działania biologicznego PEM. Obecnie stwierdzono, iż nagrzewanie się tkanek nie jest jedynym skutkiem ekspozycji. W pracach doświadczalnych na zwierzętach i w badaniach na 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ ludziach wykazano, że promieniowanie elektromagnetyczne wpływa na przebieg wielu procesów biologicznych, także wówczas, gdy natężenia PEM są znacznie niższe od dolnej granicy efektu termicznego (tj. poniżej 10 mW/cm2). Przejawy tego działania określane jako efekt nietermiczny PEM występują dla całego zakresu częstotliwości promieniowania niejonizującego. Efekty nietermiczne mogą naruszać prawidłowy przebieg własnych procesów elektromagnetycznych wewnątrz komórki, tkanki czy narządu, chroniących ustrój przed niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi. Wskutek tego w wymienionych strukturach biologicznych mogą powstać różne zaburzenia przemian chemicznych i reakcji enzymatycznych, pociągające za sobą określone efekty biologiczne. 3.11.2. Identyfikacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy Głównymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego w dolnym paśmie wysokich częstotliwości (0,1-300 MHz) są liczne urządzenia radiokomunikacyjne, takie jak: - nadajniki radiowe, - nadajniki telewizyjne, - radiotelefony, - stacje przekaźnikowe, - rozmaite techniczne urządzenia przemysłowe, - urządzenia medyczne. Postęp technik mikrofalowych oraz rozwój sieci bezprzewodowych powoduje, iż lawinowo wzrasta ilość nowych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego, co pociąga za sobą zwiększenia mocy wypromieniowanej i automatycznie pogorszenie warunków środowiska naturalnego. Sytuacja ta spowodowała, iż w trosce o zdrowie człowieka, wprowadzono normy i ograniczenia dotyczące lokalizacji i użytkowania emisji promieniowania elektromagnetycznego. Zgodnie z zapisami zawartymi w ustawie – Prawo Ochrony Środowiska, pewne ograniczenia dotyczą następujących instalacji: - linii i stacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, - instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych i radiolokacyjnych, których równoważna moc promieniowana izotropowo jest równa 15 W lub wyższa, emitujących pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0,03 MHz do 300 000 MHz 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Stąd w niniejszym opracowaniu w zakresie promieniowania elektromagnetycznego uwzględniono: - linie elektroenergetyczne o napięciu 110 kV lub wyższym [natężenia pól elektrycznych szybko maleją wraz z oddalaniem się od linii – poniżej 1kV /m ( dopuszczalna wg obowiązujących do 30.06.2003 r. przepisów dla obszarów zabudowy mieszkaniowej) w odległości od 10 do 30 m licząc od rzutu skrajnego przewodu na powierzchnie terenu; - stacje elektroenergetyczne o napięciu 110 kV lub wyższym (z reguły charakteryzują się oddziaływaniem ograniczonym do terenu zajmowanej działki) - stacje bazowe telefonii komórkowej (charakterystyka oddziaływania poniżej). Na terenie gminy Grudziądz nie ma lokalizacji stacji bazowych telefonii komórkowych. Zlokalizowane jest natomiast urządzenie kontroli ruchu lotniczego DVOR/DME, NDB oraz radiostacja kontroli obszaru zlokalizowana w Nowej Wsi k/Grudziądz. Użytkownikiem tych urządzeń jest Przedsiębiorstwo Państwowe „Porty Lotnicze” w Warszawie, które decyzją Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 stycznia 2004 r. posiada pozwolenie na emitowanie pól elektromagnetycznych. 3.11.3. Podsumowanie Na podstawie wykonanych pomiarów promieniowania elektromagnetycznego dla celów ochrony środowiska dla wyżej wymienionych urządzeń wynika, że pomiary natężeń pól elektromagnetycznych prowadzone wokół tych urządzeń nie wykazują przekroczeń wartości dopuszczalnych dla środowiska. 4.0. CELE I PRIORYTETY EKOLOGICZNE GMINY GRUDZIĄDZ Podstawowymi dokumentami, które zawierają rozdziały dotyczące polityki ekologicznej gminy Grudziądz są: „Program ochrony środowiska województwa kujawsko-pomorskiego”, „Program ochrony środowiska powiatu grudziądzkiego”, „Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego”, „Strategia rozwoju powiatu grudziądzkiego”, „Strategia rozwoju gminy Grudziądz”. Jako podstawowy cel ekologiczny na obszarze gminy Grudziądz do 2012 r. przyjęto zachowanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego powiatu w celu 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ poprawy jakości życia mieszkańców oraz zwiększenia atrakcyjności i możliwości rozwoju gospodarczego powiatu. Realizacja celu głównego jest możliwa pod warunkiem przyjęcia jako powszechnie obowiązującej zasady zrównoważonego rozwoju, identyfikacji określonych priorytetów ochrony środowiska oraz realizacji celów cząstkowych. Analiza aktualnego stanu środowiska na obszarze gminy Grudziądz i ocena najważniejszych problemów ekologicznych upoważniają do stwierdzenia, że operacyjnymi celami ochrony środowiska na obszarze gminy Grudziądz są: dalsza poprawa jakości wód powierzchniowych, zachowanie jakości wód podziemnych i ich ochrona przed degradacją, rozbudowa zbiorczych systemów kanalizacyjnych, poprawa jakości powietrza atmosferycznego, w tym eliminacja emisji złowonnych, poprawa warunków klimatu akustycznego, wdrożenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, zwiększenie lesistości gminy, zachowanie i kształtowanie różnorodności biologicznej, ochrona gruntów przed erozją i przeciwdziałanie degradacji gleb, kształtowanie systemu obszarów chronionych. Ocena stanu środowiska na obszarze gminy, analiza wytycznych z dokumentów wojewódzkich, powiatowych oraz analiza wytycznych ze Strategii rozwoju gminy Grudziądz upoważniają do stwierdzenia, że większość zagrożeń stanu środowiska i zaistniałych degradacji poszczególnych komponentów środowiska wynika z dużego stopnia antropopresji i wiąże się ze specyfiką gminy położonego w sąsiedztwie ponad 100 tysięcznego miasta. Podstawowymi priorytetami ekologicznymi na obszarze gminy Grudziądz są: 1. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków dla miejscowości o zabudowie rozproszonej. 2. Budowa sieci kanalizacyjnych dla miejscowości o zwartej zabudowie. 3. Ograniczanie powstawania i migracji do środowiska zanieczyszczeń obszarowych głównie z terenów intensywnej gospodarki rolnej. 4. Ochrona wód powierzchniowych przed migracją zanieczyszczeń ze źródeł punktowych. 5. Zabezpieczenie potrzeb ludności w zasoby wody pitnej. 6. Wspieranie alternatywnych źródeł energii. 7. Wspieranie technologii minimalizujących ilość wytwarzanych odpadów. 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 8. Rozpoczęcie wdrażania nowoczesnego systemu gospodarowania odpadami oraz rozwój selektywnej zbiórki odpadów. 9. Rozpoczęcie wdrażania instrumentów służących ekologizacji gospodarki rolnej, w tym programów rolno-środowiskowych. 10. Sukcesywne zwiększanie lesistości gminy. 11. Wprowadzanie zadrzewień na terenach wiejskich. 12. Dalszy rozwój rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego. 13. Ochronę przed hałasem komunikacyjnym i przemysłowym. 14. Podniesienie poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa powiatu. 5.0. RODZAJ I HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘĆ PROEKOLOGICZNYCH DLA GMINY GRUDZIĄDZ Działania programowe w zakresie ochrony środowiska na obszarze gminy Grudziądz wynikają z niezadowalającego stanu poszczególnych komponentów środowiska, oraz z dynamicznego rozwoju gospodarki, turystyki i budownictwa mieszkaniowego. Procesy te powodują nieustanne powstawanie nowych zagrożeń, które powinny być minimalizowane już na etapie planowanego rozwoju. Bardzo istotne jest także podjęcie działań zmierzających do zapewnienia trwałej ochrony terenów i obiektów o najwyższych na terenie gminy zasobach przyrodniczych i walorach krajobrazowych. Poniżej wykazano kierunki ochrony środowiska do 2012 r.: - ochrona zasobów przyrodniczych, - ochrona powierzchni ziemi, - ochrona wód powierzchniowych, - ochrona wód podziemnych, - ochrona powietrza atmosferycznego, - ochrona przed hałasem, - ochrona przed polami elektromagnetycznymi, - edukacja ekologiczna. Realizacja działań wymienionych w programie we wszystkich ww. dziedzinach pozwoli na sukcesywną poprawę stanu środowiska gminy oraz spełnianie wymogów aktualnej ustawy o ochronie środowiska z zachowaniem wymogów i standardów Unii Europejskiej. 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 5.1. Ochrona zasobów przyrodniczych Do poważnych zagrożeń na terenie gminy Grudziądz w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych zaliczamy: nasilający się niekontrolowany ruch turystyczny zagrażający najcenniejszym przyrodniczo terenom, w szczególności południowo-zachodni skraj gminy (fragment Chełmińskiego Parku Krajobrazowego), obszary leśne znajdujące się na terenie gminy, intensywny rozwój budownictwa mieszkaniowego, zmniejszającą się powierzchnię terenów zielonych, bezmyślną wycinkę śródpolnych zadrzewień Głównym czynnikiem powodującym degradację szaty roślinnej jest: - ruch turystyczny, - dzikie wysypiska, - sąsiedztwo osiedli mieszkaniowych. Głównym celem ochrony zasobów przyrodniczych na terenie gminy Grudziądz jest zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu właściwego jej składników, w szczególności ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbliżonym do naturalnego. W zakresie ochrony zasobów przyrodniczych określa się następujące kierunki ochrony do 2012 r.: przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej w celu szczegółowego rozpoznania i udokumentowania zasobów przyrodniczych gminy, ocena zdrowotna zinwentaryzowanych istniejących pomników przyrody, uznawanie kolejnych pomników przyrody, użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych i stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej, zwiększenie lesistości gminy zgodnie z założeniami wojewódzkiego programu lesistości, wprowadzanie zadrzewień i rozwój terenów zielonych. Do roku 2012 przewiduje się realizację następujących kierunków działań proekologicznych w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych: 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ ZADANIA DO REALIZACJI Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu Zadanie Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Opracowanie dokumentacji ekofizjograficznej gminy będącej podstawa sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Dokonanie przeglądu istniejących pomników przyrody pod kątem ich stanu sanitarnego Opracowanie dokumentacji i utworzenie kolejnych pomników przyrody i użytków ekologicznych Popularyzacja idei ochrony przyrody w społeczeństwie Inwentaryzacja gniazd bocianich, zakładanie nowych stanowisk Ochrona podmokłych terenów, na których żerują bociany Bieżące uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego nowych form ochrony przyrody Termin realizacji Jednostki realizujące zadania lub współdziałające Szacunkowy koszt (tys. zł) Źródło finansowania Osiągnięty cel Pełna diagnoza środowiska przyrodniczego w gminie, identyfikacja obszarów, siedlisk, gatunków roślin i zwierząt zasługujących na ochronę Objęcie opieką konserwatorska przed zniszczeniem 2005-2006 Rada gminy, Wójt 40 000 Budżet gminy, środki pomocowe 2004-2005 Wojewódzki Konserwator Przyrody, organy gminy 1 000 Budżet gminy 2004-2005 Wojewódzki Konserwator Przyrody, organy gminy 10 000 Budżet gminy 100 000 (10 000 rocznie) Budżet gminy, sponsorzy, środki pomocowe Edukacja ekologiczna 2004-2012 Rada Gminy. Wójt, Dyrektorzy szkół, organizacje pozarządowe Budżet gminy, sponsorzy, środki pomocowe Budżet gminy, sponsorzy, środki pomocowe Ochrona prawna, edukacja ekologiczna 2004-2012 Organy gminy 20 000 2004-2012 Organy gminy, właściciele gruntów 20 000 2004-2012 Organy gminy - - Szacunkowy koszt (tys. zł) Źródło finansowania Ochrona prawna obszaru o dużej wartości przyrodniczej Ochrona prawna, edukacja ekologiczna Aktualne dane dotyczące o stanie środowiska przyrodniczego miasta Zwiększanie lesistości Lp. Zadanie 1. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczonych do zalesiania 2. 3. Zalesianie gruntów o niskiej bonitacji Termin realizacji 2004-2012 Organy gminy - - 2004-2012 Organy gminy, właściciele gruntów - - 50 000 Budżet gminy, Fundusze ochrony środowiska środki pomocowe Opracowanie mapy terenów pod zalesienia Informowanie Starosty Grudziądzkiego o zmianach przeznaczenia lasów na inne cele Osiągnięty cel Aktualna informacja o możliwości zalesień 2004-2012 4. Jednostki realizujące zadania lub współdziałające 2004-2012 Rada Gminy, Wójt Organy gminy - - Zwiększenie lesistości gminy Racjonalne zalesianie gruntów o niskiej bonitacji Aktualna informacja o stanie lasów na terenie powiatu grudziądzkiego 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Zwiększanie obszarów przeznaczonych do zadrzewień i zakrzewień Lp. Zadanie Termin realizacji Jednostki realizujące zadania lub współdziałające Szacunkowy koszt (tys. zł) 1. Wprowadzanie zieleni na terenach wiejskich 2004-2012 Organy gminy 30 000 2. Opracowanie i wspomaganie realizacji planu zadrzewień 2004-2012 Rada Gminy, Budżet gminy, środki pomocowe Budżet gminy, budżet województwa, środki pomocowe 12 000 Wójt Źródło finansowania Osiągnięty cel Większa powierzchnia terenów zielonych Zwiększenie terenów zielonych 5.2. Ochrona gleb Zagadnienia ochrony powierzchni ziemi wiążą się głównie z ochroną zasobów glebowych, a zagrożeniami są najczęściej te działy gospodarki, dla których stanowią bazę produkcyjną bądź funkcjonalną, a więc rolnictwo i budownictwo, i obecnie coraz częściej, transport samochodowy. Zagrożenia powierzchni ziemi wynikają również z prowadzonej na lokalną skalę eksploatacji kopalin, gospodarki odpadami, erozji gleb oraz rozwoju urbanistycznego. Najbardziej charakterystycznym tego typu przejawem jest przejmowanie terenów leśnych pod pola uprawne i zabudowę. Pod względem przyrodniczym przekształcenia polegają na ingerencji w siedliska, prowadząc do zmniejszenia bioróżnorodności, co w efekcie obniża odporność środowiska przyrodniczego na degradację. Monitoring gleb ma na celu śledzenie zmian różnych cech gleb, szczególnie właściwości chemicznych, zachodzących w określonych przedziałach czasu, pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka (antropopresji). Kontrola i śledzenie rodzaju zmian zachodzących w środowisku glebowym jest ważne zarówno z poznawczego, jak i praktycznego punktu widzenia. Wzrastające od lat natężenie ruchu drogowego oraz zmniejszenie udziału kolei państwowych w transporcie krajowym, przyczynia się do stwarzania nowego źródła zanieczyszczeń środowiska, jakim są drogi publiczne. Podstawowym działaniem proekologicznym w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest zapewnienie racjonalnego sposobu pozyskiwania surowców naturalnych. Na obszarze gminy Grudziądz znajdują się dwa udokumentowane złoża: iłów do produkcji ceramiki budowlanej w Świerkocinie (eksploatowane), piasków dla potrzeb budownictwa w dolinie Osy w Świerkocinie (nie eksploatowane). Badania terenowe oraz materiały archiwalne pozwalają na wytypowanie czterech perspektywicznych rejonów dla poszukiwań złóż kruszyw mineralnych dla potrzeb budownictwa: dwóch dla piasków oraz dwóch dla żwirów. Pierwszy rejon 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ perspektywiczny dla kruszyw naturalnych, tzn. żwiru oraz pospółki, znajduje się w północnej części gminy i obejmuje dolinę rzeki Osy na obszarze od Lisich Kątów na południowym-wschodzie po Zakurzewo na północnym-zachodzie. Drugi perspektywiczny obszar występowania kruszyw znajduje się w południowo-wschodniej części gminy w okolicach Starego Folwarku i obejmuje on część erozyjnego rozcięcia krawędzi wysoczyzny polodowcowej, które dzisiaj wykorzystuje Marusza i jej dopływy. Dwa rejony perspektywiczne do poszukiwań osadów piaszczystych znajdują się na północy gminy w Zakurzewie oraz na południu gminy w Wałdowie Szlacheckim. Rejon północny stanowi krawędź wysoczyzny polodowcowej położonej na północ od miejscowości Zakurzewo. Rejon południowy stanowią piaski nadbudowujące krawędź wysoczyzny polodowcowej i obejmujące obszar po obu stronach linii kolejowej prowadzącej z Grudziądza do Torunia między Wałdowem Szlacheckim a Sarnowem. Ziemia Grudziądzka kryje w sobie jeszcze jedno specyficzne bogactwo naturalne. W 1972 roku w czasie poszukiwań w Maruszy złóż bituminów natrafiono na bogate złoża solanki, która swoim składem przypomina solankę z Ciechocinka, przewyższając ją temperaturą oraz zawartością jodu i bromu. Na podstawie analiz uznano ją jako solankę 7,8%, bardzo gorącą (wg skali Iwanowa), chlorkowo-sodową, bromkową, jodkową, borową. Charakterystyka chemiczna kwalifikuje ją do wykorzystania rekreacyjno-balneologicznego, natomiast wartość temperatury solanki umożliwia wykorzystanie jej w celach geotermalnych (mając na uwadze stwierdzony w 1972 roku stały wzrost temperatury solanki można przyjąć, iż będzie ona mogła być wykorzystywana w pełnym procesie ogrzewania). Największe szkody w środowisku przyrodniczym powoduje eksploatacja „dzika”, która odbywa się w miejscach przypadkowych, bez rozpoznania wielkości i zasięgu złoża. Wyrobiska te najczęściej stają się z czasem miejscami wysypywania śmieci i odpadów. Najistotniejszym kierunkiem działań w zakresie ochrony zasobów kopalin jest ich racjonalne pozyskiwanie zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego oraz wydanymi koncesjami. Sposób rekultywacji i zagospodarowania terenu po zakończeniu eksploatacji określa starosta. Sposób rekultywacji i zagospodarowania terenu musi być zgodny z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Na terenie gminy Grudziądz w miejscowości Świerkocin, prace rekultywacyjne prowadzi się w kierunku: wykorzystania wyrobiska na miejsce składowania odpadów. 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Właściwie przeprowadzona rekultywacja pozwala na zmniejszenie uciążliwości terenów poeksploatacyjnych. Na terenie gminy większość przekształceń powierzchni ziemi związana jest z nielegalnym gromadzeniem odpadów („dzikie wysypiska”). Zanieczyszczenia powierzchni ziemi mogą też wystąpić w miejscach zdarzeń awaryjnych (awarii przemysłowych i wypadków komunikacyjnych) zawiązanych z przetwórstwem i transportem substancji niebezpiecznych. Do roku 2012 przewiduje się realizację następujących kierunków działań proekologicznych w zakresie ochrony powierzchni ziemi: ZADANIA DO REALIZACJI Ochrona powierzchni ziemi i terenów zdegradowanych Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Zadanie Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów do planowanej eksploatacji kopalin Wykorzystanie źródeł geotermalnych Likwidacja wszystkich dzikich miejsc eksploatacji kopalin Termin realizacji Jednostki realizujące zadania lub współdziałające Informacja dla mieszkańców o wynikach monitoringu gleb Szacunkowy koszt Osiągnięty cel (tys. zł) 2004-2012 Organy gminy - - 2004-2012 Organy gminy, organy powiatu, inwestorzy Środki pomocowe, budżet gminy Brak danych 2004 - 2012 Organy gminy, organy powiatu, - - 2004-2012 Organy gminy Budżet gminy 100 000 2008 2012 Organy gminy, organy powiatu Budżet gminy 30 000 2008 2012 Organy gminy - - Likwidacja dzikich wysypisk Prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi Źródło finansowania Wyznaczanie terenów, na których mogą występować potencjalne złoża kopalin Racjonalne wykorzystanie kopalin Informacja o stanie zanieczyszczenia gleb Zmniejszenie degradacji gleb Informacja o stanie czystości gleb Informacja o stanie czystości gleb i możliwościach produkcji rolnej 5.3. Ochrona wód powierzchniowych Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ścieki są to wprowadzane do wód lub do ziemi: - wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze, - ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczone do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w przepisach o nawozach i nawożeniu, - wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych, w tym z centrów miast, terenów przemysłowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów o trwałej nawierzchni, 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ - wody ociekowe ze składowisk, wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne, - wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wprowadzanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilości substancji zawartych w wodzie wprowadzanej do górotworu są, tożsame z rodzajem i ilością zawartymi w pobranej wodzie, - wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, jeżeli występują w nich nowe substancje lub zwiększone zostaną ilości substancji w stosunku do zwartych w pobranej wodzie. Główne źródła emisji zanieczyszczeń na terenie gminy Grudziądz wprowadzane do wód powierzchniowych to: - ścieki komunalne, - zanieczyszczenia z rolnictwa, - wody opadowe. Po przeprowadzeniu analizy stanu zanieczyszczenia jakości wód rzek znajdujących się w granicach gminy Grudziądza pod kątem ich oddziaływania na zasoby wód powierzchniowych oraz stopień rozwiązania gospodarki ściekowej pozwala na wskazanie obszarów najbardziej zagrożonych: a) rzeka Marusza (Rudniczanka)- (na całej długości nie odpowiada normom), b) rzeka Osa, Wskazana powyżej rejonizacja zagrożeń i problemów wyznacza kierunki ochrony wód powierzchniowych do 2012 r. Ogólnie sformułować można je następująco: ograniczanie wprowadzanego ze ściekami komunalnymi ładunku zanieczyszczeń do wód powierzchniowych, zaprzestanie nielegalnego zrzutu ścieków bytowych Jak wynika z charakterystyki stanu czystości wód powierzchniowych stan ten w dużej mierze jest determinowany niedostatecznym poziomem rozwiązań gospodarki ściekami komunalnymi. W związku z krajowym programem oczyszczania ścieków komunalnych, możliwościami finansowania inwestycji ze źródeł własnych jak i zewnętrznych zarysowują się następujące obszary działań proekologicznych w obrębie gospodarki ściekami komunalnymi na terenie gminy poprzez: Racjonalne rozwijanie sieci kanalizacyjnych na terenie gminy i skierowanie ścieków do oczyszczalni w Nowej Wsi. Zasadnicza cześć przedsięwzięcia powinna być zrealizowana w latach 2004-2012. W zakresie rozwijania sieci kanalizacyjnych wskazane jest podejmowanie decyzji na podstawie wyniku ekonomicznej opłacalności inwestycji. Zwłaszcza tam, gdzie dominuje luźna zabudowa, a liczba ludności nie będzie wzrastać. Może się okazać, że 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ bardziej racjonalne jest wspieranie konstrukcji przydomowych oczyszczalni lub pozostawienie gromadzenia ścieków w zbiornikach bezodpływowych i ich wywóz do punktów zlewnych. Rozwijanie sieci kanalizacyjnych powinno uwzględniać opłacalność skierowania ścieków do sieci miejskiej. Ścieki przemysłowe, jak wynika z oceny stanu nie mają istotnie negatywnego wpływu na stan czystości wód powierzchniowych. W związku z tym działania w najbliższej przyszłości powinny zmierzać do przeglądu warunków korzystania ze środowiska w poszczególnych obiektach i nadzoru nad funkcjonowaniem urządzeń chroniących wody. Preferowanymi obszarami lokalizacji obiektów przemysłowych powinny być tereny zwodociągowane i skanalizowane. Istotnym źródłem zagrożenia na wód powierzchniowych gminy Grudziądz są zanieczyszczenia obszarowe z terenów intensywnego rolnictwa. Zagrożenie jest większe tam, gdzie nie występują lasy. W wyniku zachodzących przemian w rolnictwie prowadzących do wzrostu intensywności i koncentracji produkcji rolnej może nastąpić wzrost zanieczyszczeń obszarowych z terenów rolniczych. Spowodować to może przyspieszenie eutrofizacji już aktualnie przeżyźnionych wód powierzchniowych. Działaniem redukującym wpływ rolnictwa na jakość zasobów wodnych jest jego ekologizacja między innymi przez realizację programów rolno-środowiskowych. Ważnym kierunkiem działań będzie tworzenie biologicznych stref ochronnych wzdłuż linii brzegowych cieków. Uzyska się przez to poprawę struktury przyrodniczej przestrzeni rolniczej oraz ograniczy się spływ zanieczyszczeń obszarowych z terenów rolniczych. Bardzo ważnym elementem ograniczania negatywnego oddziaływania rolnictwa na zasoby wodne będzie intensywna edukacja rolników w zakresie wdrażania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Do roku 2012 przewiduje się realizację następujących kierunków działań proekologicznych w zakresie ochrony wód: ZADANIA DO REALIZACJI Ochrona wód powierzchniowych Zadanie Lp. 1. 2. 3. Likwidacja szamb na terenach objętych kanalizacją Likwidacja zrzutu ścieków w dorzeczu rzeki Osy i Jeziora Rudnickiego Opracowanie gminnego programu ograniczania związków azotowych ze źródeł rolniczych Termin realizacji Jednostki realizujące zadania lub współdziałające Szacunkowy koszt (tys. zł) Źródło finansowania 2004-2013 Rada Gminy Wójt - - 2004-2005 Samorządy gmin Brak danych Budżet gminy, budżet powiatu 2005-2007 Rada Gminy Wójt Brak danych Budżet gminy, środki pomocowe Osiągnięty cel Informacja o ilości ścieków gromadzonych w zbiornikach bezodpływowych Ochrona wód przez zanieczyszczaniem Ochrona wód przez zanieczyszczaniem 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 4. 5 6. 7. 8. 9. 10. Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdrażania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych 2004-2012 Organy gminy, RCDRRiOW Przysiek 10 000 2005-2006 Rada Gminy Wójt 10 000 000 Zakończenie kanalizacji Nowa Wieś-Świerkocin Kanalizacja miejscowości Mokre-Leśniewo-DusocinZakurzewo-Lisie Kąty, ok. 35 km (łącznie z wodociągiem w jednym wykopie) Kanalizacja miejscowości Piaski-Turznice-SkarszewyStary Folwark, ok.35 km Kanalizacja miejscowości położonych w południowej części gminy (11 sołectw), 120 km 2006-2007 Rada Gminy, wójt we współpracy z samorządem gminy Rogóźno 2007-2008 Rada Gminy Wójt 8 000 000 2009-2013 Rada Gminy Wójt 32 000 000 2009-2010 Rada Gminy Wójt 2 400 000 Kanalizacja miejscowości Wielki Wełcz, ok. 10 km Budowa oczyszczalni przydomowych na terenach trudnych 8 000 000 Rada Gminy Wójt, zainteresowani właściciele 2004-2012 Brak danych Budżet gminy, środki pomocowe Ograniczenie negatywnego oddziaływania rolnictwa na zasoby wodne Budżet gminy – Poprawa jakości 25% wód Środki pomocowe – 75% Budżety gmin, Poprawa jakości użytkownicy– wód 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy, Poprawa jakości użytkownicy– wód 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy, Poprawa jakości użytkownicy– wód 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy, Poprawa jakości użytkownicy– wód 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy, Poprawa jakości użytkownicy– wód 25% Środki pomocowe – 75% 5.4. Ochrona wód podziemnych Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach (punktach obserwacyjnych, otworach, źródłach) powtarzalnych pomiarów stanu (głębokości zalegania) zwierciadła wód podziemnych źródeł badań ich jakości. Zadaniem zmierzających do likwidacji lub monitoringu jest wspomaganie działań ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne. Wody podziemne na terenie gminy Grudziądz znajdują się w Głównym Zbiorniku Wód Podziemnych oznaczonym numerem 129. Wody nie są ujęte do badań jakości zwykłych wód podziemnych w ramach monitoringu krajowego. W latach 20002002 wody z otworów nr 95 i nr 5 badane były w ramach monitoringu regionalnego i zostały zaklasyfikowane do III klasy – jakość wód niska. Kierunki ochrony wód podziemnych do 2012 r. ogólnie sformułować można następująco: 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ usuwanie przyczyn zanieczyszczenia wód podziemnych w szczególności pierwszego poziomu wodonośnego. Działania w najbliższej przyszłości powinny zmierzać do przeglądu warunków korzystania ze środowiska w poszczególnych obiektach i nadzoru nad funkcjonowaniem urządzeń chroniących wody. Preferowanymi obszarami lokalizacji obiektów przemysłowych powinny być tereny zwodociągowane i skanalizowane. Do roku 2012 przewiduje się realizację następujących kierunków działań proekologicznych w zakresie ochrony wód: ZADANIA DO REALIZACJI Ochrona zasobów wód podziemnych Zadanie Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony Głównego zbiornika Wody Podziemnej nr 129 Budowa sieci wodociągowej w południowej części gminy, ok. 120 km Budowa sieci wodociągowej Mokre-Zakurzewo-Lisie Kąty, ok. 20 km Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Wielki Wełcz, ok. 10 km (łącznie z kanalizacją w jednym wykopie) Termin realizacji 2004-1012 2004 2006-207 2009-2010 Modernizacja sieci wodociągowej w Nowej Wsi 2005-2006 6. 7. Szczegółowa analiza lokalizacji stacji paliw pod kątem zapisów w planach przestrzennych zagospodarowania Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdrażania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych Jednostki realizujące zadania lub współdziałające Szacunkowy koszt (tys. zł) Organy gminy Rada Gminy Wójt Rada Gminy Wójt Rada Gminy, wójt we współpracy z samorządem gminy Sadlinki Rada Gminy Wójt Źródło finansowania - 9 000 000 1 500 000 750 000 750 000 Budżet gminy, użytkownicy– 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy, użytkownicy– 25% Środki pomocowe – 75% Budżety gmin , użytkownicy– 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy, użytkownicy– 25% Środki pomocowe – 75% Osiągnięty cel Ochrona poziomu wodonośnego przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi Ochrona poziomu wodonośnego przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi Ochrona poziomu wodonośnego przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi Ochrona poziomu wodonośnego przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi Ochrona poziomu wodonośnego przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi Ochrona wód podziemnych 2004-2012 Organy gminy 2004-2012 Organy gminy, RCDRRiOW Przysiek - 10 000 Budżet gminy, środki pomocowe Ograniczenie negatywnego oddziaływania rolnictwa na zasoby wodne 63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 5.5. Ochrona powietrza atmosferycznego Pierwsza roczna ocena jakości powietrza atmosferycznego wykonana została za 2002 rok. Klasyfikacji oceny dokonano dla stref, czyli dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy oraz obszarów powiatów nie wchodzących w skład aglomeracji. Celem prowadzenia corocznej oceny jakości powietrza jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref, w zakresie umożliwiającym: - Dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyjęte kryteria: dopuszczalny poziom substancji w powietrzu oraz poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji. Klasyfikacja jest podstawą do podjęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza w danej strefie (opracowywanie programów ochrony powietrza POP). - Uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na obszarze stref, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych oraz określenie poziomów stężeń występujących na tych obszarach. - Analiza prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach. - Wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu i oceny. Przeprowadzona roczna ocena jakości powietrza w województwie kujawskopomorskim za 2002 rok wykazała, że teren powiatu grudziądzkiego sklasyfikowany został do klasy A, gdzie żadna z kryterialnych substancji nie przekroczyła poziomu dopuszczalnego. Odnosi się to zarówno do klasyfikacji ze względu na ochronę zdrowia (SO2, NO2, PM 10, Pb, toluen, CO i O3), jak również ze względu na ochronę roślin (SO2, NOX, O3). Wynika z tego, że emisje pyłów i gazów generowane z terenu powiatu w makroskali nie mają istotnego wpływu na stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Analiza emisji wskazuje na wyraźną dominację zanieczyszczeń z energetycznego spalania paliw głównie węgla. Można zatem mówić, że produkcja ciepła zarówno komunalnego jak i technologicznego jest głównym źródłem emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla oraz pyłów na terenie gminy. Niska emisja zanieczyszczeń energetycznych znajdzie odzwierciedlenie we wzroście stężeń zanieczyszczeń, a zwłaszcza dwutlenku siarki w okresie sezonu grzewczego. Największy wzrost stężeń występuje na terenach o największej koncentracji źródeł niskiej emisji (tereny zabudowy wiejskiej). 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Rozpatrywane w tej skali emisje zanieczyszczeń o charakterze przemysłowym również nie mają wpływu na jakość powietrza w gminie. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z określonymi wymaganiami dotyczącymi działań na rzecz poprawy jakości powietrza w przypadku, gdy nie są spełnione określone kryteria, lub na rzecz utrzymania tej jakości, jeśli spełnia ona przyjęte standardy. Wymagane działania w zależności od klasy strefy obejmują: dla klasy A – utrzymanie standardów jakości powietrza na dotychczasowym poziomie. Głównym celem ochrony powietrza atmosferycznego na terenie gminy Grudziądz do 2012 roku jest utrzymanie standardów jakości powietrza na dotychczasowym poziomie. W związku z powyższym w rozwoju społeczno-gospodarczym gminy powinno się: pozyskiwać ciepło komunalne i technologiczne ze źródeł o niskich wskaźnikach - emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla oraz pyłów, eliminować i ograniczać lokalizację instalacji o emisji substancji technologicznych w - obszarach konfliktowych tj. w szczególności na terenach chronionych prawem i w pobliżu stref zabudowy mieszkaniowej. Do roku 2012 przewiduje się realizację następujących kierunków działań w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: ZADANIA DO REALIZACJI Ochrona wód powierzchniowych Zadanie Lp. 1. Gazyfikacja gminy Grudziądz Termin realizacji 2005-2013 Jednostki realizujące zadania lub współdziałające Szacunkowy koszt (tys. zł) Inwestor - 3. Uwzględnianie w planach przestrzennych zagospodarowania terenu zapisów dotyczących zamiany kotłowni węglowych na kotłownie ekologiczne 2004-2012 Organy gminy Brak danych Ograniczenie emisji SO2, NO2, CO2 pomocowe, właściciele gospodarstw domowych Ograniczenie emisji SO2, NO2, CO2 2004-2012 Organy gminy - 4. Opracowanie planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, gaz Środki własne inwestora Osiągnięty cel Środki własne, Ograniczenie emisji SO2, NO2, CO2 środki 2. Utrzymanie dobrego stanu powietrza na terenach wiejskich poprzez wymianę palenisk węglowych na ekologiczne, gazyfikacja gospodarstw domowych Źródło finansowania 2004-2012 Zarząd gminy, Wójt Brak danych - Środki własne, Określenie sposobu rozwiązania środki ogrzewania i zasilania pomocowe, w ciepłą wodę użytkową 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 5. 6. 7. Propagowanie pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych (siłownie wiatrowe, kolektory słoneczne, geotermia, biopaliwa) Uprawa roślin energetycznych Propagowanie upraw roślin do produkcji biopaliw 2004-2012 2004-2012 2004-2012 Rada Gminy, Wójt, zainteresowani użytkownicy Rada Gminy, Wójt, zainteresowani użytkownicy Rada Gminy, Wójt, zainteresowani użytkownicy Budżet gminy, Ograniczenie emisji SO2, NO2, CO2 środki 20 000 Brak danych pomocowe Budżet gminy, Wykorzystanie ekologicznej energii środki pomocowe Budżet gminy 10 000 Wykorzystanie ekologicznej energii 5.6. Ochrona przed hałasem Zagadnienia ochrony przed hałasem reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn.zm.). Zgodnie z art. 112 ustawy ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, a w szczególności poprzez: a) utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, b) zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Zgodnie z art. 113 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn.zm.), minister właściwy dla spraw środowiska w porozumieniu z ministrem zdrowia został zobowiązany do wydania rozporządzenia określającego dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, które miało określać: a) zróżnicowane poziomy hałasu dla poszczególnych terenów pod zabudowę mieszkaniową, szpitale, domy opieki społecznej, budynki związane ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, na cele uzdrowiskowe, na cele rekreacyjno-wypoczynkowe poza miastem (są to tak zwane tereny chronione) b) poziomy hałasu z uwzględnieniem rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu, c) poziomy hałasu dla pory dnia i nocy, d) okresy, do których odnoszą się poziomy hałasu, jako czas odniesienia. Rozporządzenie nie zostało dotychczas wydane w związku z powyższym do 30 czerwca 2004 roku obowiązuje rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku z 13 maja 1998 roku (Dz. U. z 1998 r. Nr 66, poz. 436). 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Ustawa Prawo ochrony środowiska wprowadziła pojęcie terenu zagrożonego hałasem (art. 118, pkt 6). Zaliczenie terenu do tej kategorii następuje, gdy poziom hałasu przekracza wartości określane przez Ministra Środowiska w rozporządzeniu z dnia 9 stycznia 2002 roku w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. z 2002 r. Nr 8, poz. 81). Dla terenów zagrożonych hałasem należy prowadzić przedsięwzięcia ochronne w pierwszej kolejności. Tereny zagrożone hałasem winny zostać określane na etapie sporządzania map akustycznych. Obowiązkiem sporządzenia map akustycznych, oprócz aglomeracji o liczbie mieszkańców, objęte są również odcinki autostrad, dróg ekspresowych oraz pozostałych dróg krajowych, na których średni dobowy ruch pojazdów samochodowych, wykazany w pomiarach generalnych ruchu przekracza 8200 pojazdów na dobę, położonych na lub w sąsiedztwie terenów chronionych. Dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny tworzy się programy działań, których celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego. Starosta na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska sporządza mapy akustyczne. Szczegółowe wymagania, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem zostały ustalone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 roku (Dz. U. Nr 179, poz. 1498). Istotnym elementem prawnym w ochronie środowiska przed hałasem jest regulacja wprowadzona ustawą POŚ, dotycząca możliwości określenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego standardów akustycznych. Głównym źródłem hałasu w gminie Grudziądzu jest hałas komunikacyjny, a w szczególności hałas drogowy. Uciążliwości związane z emisją hałasu przemysłowego występują okresowo i mają zasięg jedynie lokalny. Zmniejszenie uciążliwości hałasu drogowego ze szczególnym uwzględnieniem obszarów zurbanizowanych uznać należy za podstawowy cel ekologiczny programu ochrony środowiska przed hałasem gminy Grudziądz do roku 2012. Cel taki jest zbieżny z polityką ekologiczną Państwa i koresponduje z polityką i programem ochrony środowiska województwa kujawsko-pomorskiego. Żeby osiągnąć poprawę klimatu akustycznego i zmniejszyć skalę narażenia mieszkańców miasta na ponadnormatywny poziom hałasu, podjęte działania muszą być przedmiotem długofalowej polityki „hałasowej” i związanymi z nią programami naprawczymi. Oprócz działań o charakterze ciągłym niezbędna też będzie realizacja zadań doraźnych i w krótszych horyzontach czasowych. W zakresie ochrony przed hałasem określa się następujące kierunki działań ochronnych do 2012 r.: 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Wymiana nawierzchni dróg Prowadzenie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska monitoringu hałasu w rejonach szczególnej uciążliwości akustycznej. Wprowadzenie zapisów do planów zagospodarowania przestrzennego sprzyjających ograniczaniu zagrożenia środowiska hałasem (np. ustalenie odpowiednio odległej nieprzekraczalnej linii zabudowy od dróg i innych obiektów emisji hałasu). Wprowadzenie pasów zieleni izolacyjnej (biologiczne ekrany akustyczne) wzdłuż szlaków komunikacyjnych oraz wzdłuż granic terenów i obiektów chronionych przed hałasem. ZADANIA DO REALIZACJI Ochrona przed hałasem Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Zadanie Inwentaryzacja źródeł uciążliwości akustycznej przemysłowej Wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż szlaków komunikacyjnych oraz terenów chronionych Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego danych o: dopuszczalnym poziomie hałasu w środowisku na terenach chronionych akustycznie, obszarach ograniczonego użytkowania Modernizacja drogi powiatowej MokreZakurzewo Modernizacja drogi powiatowej WęgrowoMarusza (Biała Droga) Modernizacja drogi powiatowej GrudziądzChełmo przez Gogolin Termin realizacji Jednostki realizujące zadania lub współdziałające 2004-2005 Organy gminy, WIOŚ w Toruniu 2004-2012 Organy gminy 2004-2012 Organy gminy 2004-2005 Powiatowy Zarząd Dróg we współpracy z samorządami gmin 2004 Powiatowy Zarząd Dróg we współpracy z inwestorem 2007-2008 Powiatowy Zarząd Dróg Szacunkowy koszt (tys. zł) - - 30 000 Budżet powiatu, fundusze ochrony środowiska - 8. Powiatowy Zarząd Dróg Modernizacja drogi powiatowej Biały Bór-Ruda 2006-2007 Powiatowy Zarząd Dróg - Osiągnięty cel Baza danych o źródłach uciążliwości akustycznej Mniejsza uciążliwość hałasu przemysłowego i drogowego dla ludności Zapobieganie lokalizacji inwestycji uciążliwych akustycznie na terenach chronionych pod kątem przekraczającym dopuszczalne normy Budżet powiatu Budżet miasta Grudziądza Budżet gminy Środki pomocowe Inwestor prywatny Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Brak danych Budżet powiatu Środki pomocowe Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Brak danych Budżet powiatu Środki pomocowe Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Brak danych Budżet powiatu Środki pomocowe 50 000 (udział gminy) Brak danych 7. Modernizacja drogi powiatowej GrudziądzParski (patrz pkt. 1.1.4.1) Źródło finansowania Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 9. 10. 11. 12. 13. 14. Modernizacja drogi powiatowej Mokre (od pomnika do przystanku autobusowego), około 1500 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej GogolinTrzebiełuch, ok. 670 mb 2004-2005 Rada Gminy Wójt Budowa nawierzchni drogi gminnej Piaski-HanowoBiały Bór I i II etap, ok. 1900 mb 2004 Budowa nawierzchni drogi gminnej Piaski-HanowoBiały Bór III etap, ok. 700 mb 2005 Modernizacja drogi gminnej Nowa Wieś, ul. Grunwaldzka, ok. 1380 mb 2005-2006 Rada Gminy Wójt Rada Gminy Wójt Rada Gminy Wójt Budowa nawierzchni drogi gminnej Grudziądz-Nowa Wieś-Parski-Zakurzewo 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Budowa nawierzchni drogi gminnej Nowa Wieś, ul. 29 Października, ok. 1400 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Szynych-Gogolin, ok. 2500 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej SkarszewyWiktorowo, ok. 800 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Nowa Wieś, Osiedle 6 Marca, ok. 800 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Nowa Wieś, Osiedle Parkowe, ok.1000 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Biały Bór, ul. Pańska (dom weselnypomnik), ok. 3000 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Węgrowo-Gać (Czarna droga), ok. 2000 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Wałdowo-Mały Rudnik, ok. 500 mb Brak danych 2004 2008-2009 15. Powiatowy Zarząd Dróg Rada Gminy, wójt we współpracy z samorządem miasta i powiatu 2005-2006 Rada Gminy Wójt 2013 Rada Gminy Wójt 2008 Rada Gminy, wójt we współpracy z samorządem gminy Gruta 2007 Rada Gminy Wójt 2006 Rada Gminy Wójt 2010-2011 Rada Gminy Wójt 2009 Rada Gminy Wójt 2012 Rada Gminy Wójt 500 000 1 500 000 700 000 700 000 3 000 000 700 000 800 000 400 000 600 000 800 000 1 300 000 800 000 350 000 Budżet powiatu Środki pomocowe Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Budżet gminy – 55% Środki pomocowe – 45% Budżet gminy – 55% Środki pomocowe – 45% Budżet gminy – 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy – 25% Środki pomocowe – 75% Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Budżet gminy, budżet miasta Grudziądza, budżet powiatu – 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy – 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy – 25% Środki pomocowe – 75% Budżety gmin – 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy – 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy – 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy – 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy – 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy – 25% Środki pomocowe – 75% Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 23. 24. 25. 26. 27. 28. Budowa nawierzchni drogi gminnej Wałdowo-Piliewice, ok. 2500 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Mokre-Mokre (koło tuczarni), ok. 2500 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Mokre-Mokre (parafia-osiedle domków jednorodzinnych), ok. 2500 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Piaski-Mniszek, ok. 1000 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Linarczyk, ok. 600 mb Budowa nawierzchni drogi gminnej Turznice-Hanowo (koło cmentarza), ok. 500mb Lepsza nawierzchnia – zmniejszenie hałasu Realizacja uwarunkowana budową ubojni w Dąbrówce, gmina Płużnica 2005-2006 Rada Gminy Wójt 1 000 000 2006-2007 Rada Gminy Wójt 1 000 000 2007 Rada Gminy Wójt 400 000 2006 Rada Gminy Wójt 320 000 2008-2013 Rada Gminy Wójt 300 000 Budżet gminy – Lepsza nawierzchnia – 25% zmniejszenie hałasu Środki pomocowe – 75% Lepsza nawierzchnia – Budżet gminy – zmniejszenie hałasu 25% Środki pomocowe – 75% Lepsza nawierzchnia – Budżet gminy – zmniejszenie hałasu 25% Środki pomocowe – 75% Budżet gminy – Lepsza nawierzchnia – 25% zmniejszenie hałasu Środki pomocowe – 75% Lepsza nawierzchnia – Budżet gminy zmniejszenie hałasu Środki pomocowe 5.7. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Zagadnienia związane z ochroną środowiska przed polami elektromagnetycznymi określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn.zm.). Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na utrzymaniu poziomów pól elektromagnetycznych na poziomie nie przekraczającym dopuszczalnego, a w przypadku ich przekroczenia - na obniżeniu wartości tych pól przynajmniej do wartości dopuszczalnych. W zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi określone zostały następujące kierunki: Określenie standardów jakości środowiska Na podstawie art. 122 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn.zm.), ukazało się rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883). Do kompetencji Wojewody w ramach państwowego monitoringu środowiska będzie ocena wartości promieniowania elektromagnetycznego oraz prowadzenie pomiarów i rejestr obszarów, na których stwierdzono przekroczenia. Do kompetencji Starosty Powiatowego w Grudziądzu będzie należało wykonanie: 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ - Kompleksowej inwentaryzacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Przedstawiona w analizie środowiska inwentaryzacja źródeł na terenie gminy Grudziądz jest w momencie tworzenia niniejszego programu pełna. - Ciągłej aktualizacji inwentaryzacji źródeł promieniowania poprzez uzupełnianie jej o dane na temat terenów o stwierdzonych przekroczeniach dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych z podziałem na tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową i tereny dostępne dla ludności wykorzystując dane z państwowego monitoringu środowiska. Lokalizacja i realizacja obiektów – źródeł promieniowania elektromagnetycznego W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. z 2002 r. Nr 179, poz. 1490) określono rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (kompetencje wojewody) oraz rodzaje przedsięwzięć, dla których obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany. Procedura lokalizacji i realizacji inwestycji jest jednym z ważniejszym elementem prawnym mającym wpływ na kształtowanie zakresu i skali oddziaływania źródeł promieniowania elektromagnetycznego na środowisko. W kompetencji Starosty Powiatowego w Grudziądzu znajdują się przedsięwzięcia, dla których raport może być wymagany w procesie postępowania lokalizacyjnego i budowy i należą do nich: - stacje elektroenergetyczne lub linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kV, - instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne, emitujące pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz. Wójt gminy Grudziądz uczestnicząc w procesie uzgadniania warunków zabudowy wyżej wyszczególnionych instalacji jak również w procesie uzgadniania dokumentów związanych z planami przestrzennego zagospodarowania terenu powinien zwracać uwagę na ewentualne konflikty społeczne wynikające z lokalizacji tych przedsięwzięć. 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Przedstawiona w analizie środowiska inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy Grudziądz jest w momencie tworzenia niniejszego programu pełna. tworzenie obszarów ograniczonego oddziaływania Kolejnym instrumentem prawnym pomocnym w realizacji podstawowego celu jest możliwość objęcia radionawigacyjnych, źródeł promieniowania radiokomunikacyjnych, elektromagnetycznego radiolokacyjnych oraz linii (stacji i stacji elektromagnetycznych) obszarami ograniczonego użytkowania na terenie, którego dopuszcza się przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Obszar ograniczonego użytkowania tworzy rada powiatu na podstawie art.135 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn.zm.). pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych Jest to kolejny przepis prawa pozwalający kontrolować źródło promieniowania elektromagnetycznego w fazie użytkowania obiektu w zakresie dotrzymywania nie tylko wartości dopuszczalnych. Instalacjami objętymi obowiązkiem uzyskania pozwoleń na emitowanie pól elektromagnetycznych, pozostającymi w gestii Starostwa Powiatowego w Grudziądzu są: - stacje elektroenergetyczne lub linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kV - instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne, emitujące pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz W chwili obecnej wymagane pozwolenia na emitowanie pół elektromagnetycznych posiada następujące oddane do użytkowania urządzenie kontroli ruchu lotniczego DVOR/DME, NDB oraz radiostacja kontroli obszaru zlokalizowana w Nowej Wsi k/Grudziądza. Użytkownikiem tych urządzeń jest Przedsiębiorstwo Państwowe „Porty Lotnicze” w Warszawie Informacje o obszarach występowania ponadnormatywnych pól elektromagnetycznych powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Do roku 2012 przewiduje się realizację następujących kierunków działań proekologicznych w zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi: L.p. 1. ZADANIA DO REALIZACJI Ograniczenie promieniowania elektromagnetycznego do obowiązujących norm Jednostki Szacunkowy Termin realizujące Źródło Zadanie koszt Osiągnięty cel finansowania realizacji zadania lub (tys. zł) współdziałające Uwzględnianie w Zapobieganie miejscowych planach lokalizacji inwestycji zagospodarowania uciążliwych pod kątem przestrzennego danych o: 2004-2012 Organy gminy promieniowania źródłach promieniowania elektromagnetycznego elektromagnetycznego przekraczającym dopuszczalne normy 5.8. Edukacja ekologiczna Analizując występujące na terenie gminy Grudziądz zaniedbania w zakresie środowiska stwierdzono bardzo słaby udział mieszkańców miasta w realizowaniu działań proekologicznych. Zaangażowanie dzieci i młodzieży w różne formy konkursów i olimpiad ekologicznych nie przedkłada się na ogólną ocenę w zakresie właściwego poziomu edukacji ekologicznej. Do dużych zaniedbań w zakresie edukacji ekologicznej społeczeństwa zaliczamy: - zły stan środowiska (dzikie wysypiska śmieci, niszczenie zieleni, wprowadzanie ścieków do gruntu i wód) świadczący o braku troski mieszkańców o walory środowiska, - brak nawyków kultury ekologicznej, - mało informacji o treści ekologicznej w środkach masowego przekazu dotyczących działań na terenie miasta, Głównymi celami edukacji ekologicznej na terenie miasta są: - kształtowanie świadomości i budzenie zainteresowań społeczeństwa wzajemnie powiązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi, - kształtowanie zwłaszcza wśród młodzieży, poczucia odpowiedzialności za stan i potrzebę ochrony środowiska, - tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań jednostek, grup i społeczeństwa, uwzględniających troskę o jakość środowiska. Zadania do realizacji w zakresie podwyższenia poziomu edukacji ekologicznej podzielono na dwa etapy: ETAP 1 – Działania związane ze zwiększeniem aktywności mieszkańców na rzecz ochrony środowiska, ETAP 2 – Działania na rzecz podwyższenia świadomości ekologicznej mieszkańców. 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Do roku 2012 przewiduje się realizację następujących kierunków działań w zakresie edukacji ekologicznej: ZADANIA DO REALIZACJI Większa aktywność mieszkańców na rzecz ochrony środowiska Lp. 1. Zadanie Organizowanie konkursów: „Ekologiczna szkoła” Termin realizacji Jednostki realizujące zadania lub współdziałające Źródło finansowania 2006 i 2010 Organy gminy, placówki oświatowe, Budżet gminy, fundusze ochrony środowiska Organy gminy, sołtysi, mieszkańcy wsi Budżet gminy, fundusze ochrony środowiska Placówki oświatowe, Nadleśnictwa, RCDRRRiOW w Przysieku Zadanie własne przy współpracy z biurem opracowującym plany oraz mieszkańców Budżet gminy, nadleśnictwa fundusze ochrony środowiska „Ekologiczna wieś” 2006 i 2010 2. Rozwój ścieżek edukacyjnoprzyrodniczych 2004-2012 3. 4. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego zadań w zakresie zagospodarowania sozotechnicznego terenów atrakcyjnych turystycznie Organizowanie zielonych punktów w zakresie magazynowania, segregacji, odzysku odpadów, utrzymania czystości i porządku w miejscach publicznych, na szlakach turystycznych 2004-2012 2004-2012 Zadanie własne przy współpracy organizacjami ekologicznymi, mieszkańcami - Budżet gminy, nadleśnictwa fundusze ochrony środowiska, środki pomocowe Szacunkowy koszt Osiągnięty cel (tys. zł) 30 000 Szkoły przyjazne środowisku Wieś przyjazna środowisku 50 000 30 000 - 50 000 Wyższy stan świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży Czyste środowisko (mniej odpadów, czysta woda, czyste lasy) Zaangażowanie społeczeństwa w przedsięwzięcia proekologiczne Wyższa świadomość ekologiczna społeczeństwa Lp. 1. 2. 3. 4. Zadanie Organizacja i rozwój bazy danych o środowisku i jego ochronie Utworzenie i rozwijanie gminnych centrów edukacji ekologicznej Prowadzenie zajęć dydaktycznych z zakresu edukacji leśnej Termin realizacji 2004 - 2012 Źródło finansowania Szacunkowy koszt Organy gminy - 2005 - 2012 Organy gminy Budżet gminy, fundusze ochrony środowiska, środki pomocowe 50 000 2004-2012 Organy gminy, nadleśnictwa - - Publikacje o stanie środowiska: 2006 2008 Wydanie informacji o realizacji Planu gospodarki odpadami na terenie gminy Grudziądz Jednostki realizujące zadania lub współdziałające 2012 Organy gminy Budżet gminy, fundusze ochrony środowiska - 20 000 Osiągnięty cel Wyższy stan świadomości ekologicznej społeczeństwa Wyższy stan świadomości ekologicznej społeczeństwa Wyższy stan świadomości ekologicznej społeczeństwa Wzrost wiedzy o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 5. 6. 7. 2008 Dzień Ziemi, Dzień Ochrony Środowiska, Sprzątanie Świata Wdrażanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej Szkolenie rolników w zakresie rolnictwa ekologicznego i agroturystyki Organy gminy 2012 Współorganizowanie akcji edukacyjnych: Budżet gminy, fundusze ochrony środowiska 2006 Wydanie informacji o realizacji Programu ochrony środowiska na terenie gminy Grudziądz 2004 - 2012 Budżet gminy, fundusze ochrony środowiska Organy gminy, placówki oświatowe, inne organizacje Budżet gminy, fundusze ochrony środowiska Organy gminy, 2004-2012 RCEE w Przysieku Budżet gminy, fundusze ochrony środowiska Organy gminy, 2004-2012 RCEE w Przysieku 20 000 Wzrost wiedzy o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony Wzrost wiedzy ekologicznej 30 000 Brak danych Brak danych Wzrost wiedzy ekologicznej Wzrost wiedzy ekologicznej 6.0. ŚRODKI NIEZBĘDNE DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW Realizacja założonych celów w Programie ochrony środowiska gminy Grudziądz jest możliwa poprzez: - pozyskiwanie środków finansowych na realizację inwestycji służących ochronie środowiska, - optymalne wykorzystanie rozwiązań o charakterze organizacyjnym z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, - przestrzeganiu założonych zasad zarządzania środowiskiem, - otrzymanie przyzwolenia społecznego na wdrażanie programu ochrony środowiska. 6.1. Mechanizmy prawno-ekonomiczne Instrumenty służące realizacji Programu ochrony środowiska gminy Grudziądz wynikają z obowiązujących przepisów prawa, w tym ustaw: Prawo ochrony środowiska, o odpadach, o ochronie przyrody, Prawo wodne, Prawo geologiczne i górnicze, o ochronie gruntów rolnych i leśnych, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Prawo budowlane itd. Do instrumentów prawnych należących do zadań gminy należy: 1. Wydawanie opinii dotyczących gospodarowania odpadami. 2. Gminny program ochrony środowiska. 3. Plan gospodarki odpadami. 4. Plan zagospodarowania przestrzennego gminy. 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 5. Strategia rozwoju gminy. 6. Uchwała w sprawie budżetu gminy. 7. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. 8. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. 9. Decyzje administracyjne w sprawie wycinki drzew lub krzewów. 10. Monitoring stanu środowiska. Podstawowe kompetencje kontrolne w zakresie przestrzegania wymogów ochrony środowiska należą do Wojewody Kujawsko-Pomorskiego oraz Starosty Grudziądzkiego, który jest podstawowym organem, w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, w zakresie wydawania decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości powiatu, w tym w zakresie gospodarki wodnej, rybactwa śródlądowego, gospodarki leśnej, prawa łowieckiego, postępowania z odpadami, ochrony powietrza atmosferycznego, ochrony przed hałasem, ochrony przyrody, prawa geologicznego, ochrony zwierząt oraz gospodarki gruntami rolnymi i leśnymi. 6.2. Środki finansowe Finansowanie inwestycji służących ochronie środowiska stanowi podstawowy instrument realizacji Programu ochrony środowiska. Środki finansowe pozyskiwane są i będą poprzez: opłaty i kary za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz fundusze celowe. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska pełnią funkcję prewencyjną i redystrybucyjną. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez zachęcanie podmiotów gospodarczych do instalowania odpowiednich urządzeń ochronnych, wyboru najlepszej i proekologicznej technologii, optymalnej lokalizacji inwestycji oraz oszczędnego korzystania z zasobów środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków przeznaczonych na ochronę środowiska. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska pobierane są za: wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza atmosferycznego, pobór wody, odprowadzanie ścieków, składowanie odpadów, zmianę sposobu użytkowania gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne oraz usuwanie drzew i krzewów. Opłaty kierowane są do funduszy celowych, w tym do gminnych funduszy ochrony środowiska. Kary pieniężne pobierane są za działanie niezgodne z obowiązującym prawem, w tym z wydanymi pozwoleniami, decyzjami i koncesjami. Możliwości pozyskiwania środków z funduszy celowych dla inwestycji proekologicznych realizowanych na terenie gminy Grudziądz istnieją poprzez dotacje i 76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ pożyczki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu oraz Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Grudziądzu. Instrumenty finansowania ochrony środowiska: Opłaty za korzystanie ze środowiska - za emisję zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi i za składowanie odpadów. Administracyjne kary pieniężne – wymierza, w drodze decyzji wojewódzki inspektor ochrony środowiska za: - przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości lub rodzajów gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza, - przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości, stanu lub składu ścieków, - przekroczenie określonej w pozwoleniach na pobór wód ilości pobranej wody, - naruszenie warunków składowiska odpadów decyzji albo zatwierdzającej decyzji instrukcję określającej miejsce eksploatacji i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami o odpadach, co do rodzaju i sposobu składowania lub magazynowania odpadów, przekroczenie określonych w pozwoleniach poziomów hałasu. Odpowiedzialność cywilna – do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za te zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w razie, gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on zażądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie. Jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem może wystąpić Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna. Odpowiedzialność karna – zgodnie z obowiązującymi przepisami szczególnymi w tym zakresie. Odpowiedzialność administracyjna - jeżeli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, organ ochrony środowiska może w drodze decyzji, nałożyć obowiązek: 77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ - ograniczenia oddziaływania na środowisko - przywrócenia środowiska do stanu właściwego Instrumenty finansowe w układzie podmiotowym finansowania ochrony środowiska: Budżet państwa Z tego źródła finansuje się w trybie dotacji inwestycje ponadregionalne, realizowane przede wszystkim przez jednostki samorządu terytorialnego. W ten sposób finansowane mogą być m.in. inwestycje w zakresie gospodarki wodnej, zalesienia, Fundusze ekologiczne Obecnie funkcjonują następujące fundusze ekologiczne: - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, - Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Grudziądzu, - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundusze te funkcjonują na podstawie obecnie obowiązującej ustawy - Prawo ochrony środowiska. Poniżej przedstawiono listę przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, który dofinansowuje przedsięwzięcia służące ochronie środowiska przyczyniające się do realizacji następujących celów: Ochrona wód i gospodarka wodna: 1. Budowa oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych: - dla aglomeracji ponad 2.000 RLM, - na terenach głównych zbiorników wód podziemnych i obszarach ich zasilania. 2. Ochrona jezior przed zanieczyszczeniami i eutrofizacją poprzez budowę oczyszczalni ścieków na punktowych źródłach wprowadzających zanieczyszczenia do wód i rozbudowę kanalizacji wokół jezior. 3. Ograniczanie zanieczyszczeń obszarowych poprzez budowę płyt obornikowych, zbiorników na odcieki, gnojówkę i gnojowicę. 4. Realizacja zadań dotyczących zwiększania zasobów wodnych i bezpieczeństwa powodziowego województwa kujawsko-pomorskiego. 5. Ograniczanie zużycia wody w procesach technologicznych. 78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Gospodarka odpadami: 1. Budowa i modernizacja zakładów unieszkodliwiania odpadów (zgodnie z wymogami ustawy o odpadach) powodująca odzysk surowców i zmniejszenie objętości składowanych odpadów. 2. Wspieranie technik i technologii ograniczających ilość wytwarzanych odpadów. Ochrona powietrza: 1. Ograniczenie emisji na obszarach: - aglomeracji miejsko-przemysłowych, gdzie potrzeby ciepłowniczo -komunalne są zabezpieczone przez paleniska indywidualne lub kotłownie lokalne oraz gdy w sezonie grzewczym notowane są przekroczenia średniodobowych stężeń zanieczyszczeń, - miejscowości uzdrowiskowych, posiadających taki status z nadania Ministerstwa Zdrowia, - miejscowości, w których znajdują się cenne zabytki kultury materialnej, gdzie istnieje niebezpieczeństwo wpływu emitowanych substancji zanieczyszczających te obiekty. 2. Modernizacja technologii powodująca zmniejszenie emisji zanieczyszczeń. 3. Alternatywne źródła energii. Ochrona przyrody: 1. Zwiększenie lesistości regionu wynikające z zapisów ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych pod zalesienia. 2. Realizacja konserwatorskiej ochrony przyrody. Edukacja ekologiczna: Dofinansowywanie programów edukacyjnych i konkursów ekologicznych. Fundusze pomocowe: Wspieranie zadań, które objęte zostały dofinansowaniem ze środków przedakcesyjnych Unii Europejskiej. Inne przedsięwzięcia wynikające ze Strategii rozwoju województwa kujawskopomorskiego i Polityki ekologicznej województwa kujawsko-pomorskiego. Banki Większość banków ma w swojej ofercie kredyty inwestycyjne, w tym również na przedsięwzięcia proekologiczne. Znaczący udział w kredytowaniu inwestycji w zakresie ochrony środowiska o znaczeniu ponadregionalnym ma Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Finansuje on inwestycje wymagające znacznych nakładów, realizowane głównie przez jednostki samorządu terytorialnego. Liderem w zakresie kredytowania w formach preferencyjnych jest Bank Ochrony Środowiska S.A. 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Fundacje i agencje - Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej ,,Counterpart Fund”- środki tego funduszu przeznacza się na m.in. na inwestycje z zakresu ochrony środowiska na obszarach wiejskich, - Fundacja Wspomagająca Zaopatrzenie Wsi w Wodę - podstawowym jej celem jest wspieranie budowy obiektów zaopatrzenia wsi w wodę oraz gospodarki ściekowej, - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - finansuje, głównie w formie dotacji, przedsięwzięcia proekologiczne realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na terenach wiejskich, - Ekofundusz – wspiera przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska. Zadaniem Ekofunduszu jest ułatwianie transferu na polski rynek najlepszych technologii i stymulowanie polskiego przemysłu ochrony środowiska, - Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej – udziela dotacji m.in. na projekty infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska. Przy realizacji konieczna jest współpraca z partnerem niemieckim, - Globalny Fundusz Środowiska (GEF/SGP) – uruchomił Program małych dotacji dla wspierania przedsięwzięć wpływających na poprawę stanu środowiska poprzez ochronę różnorodności biologicznej, wykorzystywanie odnawialnej energii, stosowanie energooszczędnych technologii, ochronę zasobów wodnych. Podmioty gospodarcze Projekty realizowane przez podmioty gospodarcze, tj. podmioty nastawione na osiąganie zysku, otrzymują wsparcie najczęściej w postaci niskooprocentowanych kredytów (kredytów preferencyjnych), rzadziej dotacji. Środki własne tych podmiotów są, więc głównym źródłem finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska. Instytucje zagraniczne Do podmiotów tych zaliczyć trzeba przede wszystkim agendy Unii Europejskiej. Unia uruchomiła pomoc w finansowaniu ochrony środowiska w postaci następujących programów: - Program PHARE, - Program ISPA – w sektorze środowiska pomoc z ISPA przeznaczona jest głównie na inwestycje związane z jakością powietrza, zaopatrzeniem w wodę pitną, oczyszczaniem ścieków oraz gospodarką odpadami, - Program SAPARD – wspiera modernizację rolnictwa i rozwój obszarów wiejskich. 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ W związku z tym, że realizacja Programu będzie odbywała się już w po uzyskania przez Polskę akcesji do Unii Europejskiej istotne znaczenie mają możliwości finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska przy udziale środków Wspólnoty. Możliwości te obejmują: 1. Fundusze strukturalne, mają na celu realizację polityki strukturalnej Unii Europejskiej, zmierzającą do wyrównywania różnic między regionami. W skład funduszy strukturalnych wchodzą: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, oraz Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa. Fundusze Strukturalne przysługują regionom, których PKB na mieszkańca wynosi mniej niż 75 proc. średniego PKB Unii Europejskiej. Nowością wprowadzoną w Agendzie 2000, jest przyjęcie ograniczenia pomocy, jaką dany kraj może uzyskać z Unii Europejskiej, do równowartości 4 proc. PKB tego kraju. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej – FELGA - głównym zadaniem funduszu jest wspieranie przekształceń struktury rolnictwa oraz wspomaganie rozwoju obszarów wiejskich. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - FEDER - głównym zadaniem funduszu jest likwidowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. W ramach funduszu może być udzielona pomoc na: inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy; inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla regionów gdzie dochód PKB na mieszkańca jest poniżej 75 proc., tereny słabo zaludnione (poniżej 8 mieszkańców na jeden km kwadratowy) oraz obszary ultraperyferyjne; inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w najsłabiej rozwiniętych regionach; rozwój potencjału lokalnego: małych i średnich przedsiębiorstw; działalność badawczo-rozwojową; inwestycje związane z ochroną środowiska. Europejski Fundusz Socjalny - FSE - jest pierwszym z zastosowanych we Wspólnocie instrumentów polityki strukturalnej, jego głównym celem jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich. Środki finansowe są przeznaczane na pomoc dla różnych regionów i grup społecznych w tym w szczególności dla pracowników zagrożonych bezrobociem długoterminowym oraz dla ludzi młodych (do 25 roku życia) wkraczających dopiero na rynek pracy. Pomoc z Europejskiego Funduszu Socjalnego jest realizowana między innymi poprzez: organizowanie szkoleń rozwijających umiejętności zawodowe; ulepszanie i dostosowywanie do potrzeb rynku pracy systemów powszechnego kształcenia; kształcenie kadr, ekspertów i personelu dydaktycznego; - wspieranie programów mających na celu 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ tworzenie nowych miejsc pracy w tym zatrudnienia w małych i średnich przedsiębiorstwach; - walkę z dyskryminacją zawodową w tym wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy; wspieranie grup ludzi odrzuconych i defaworyzowanych przez społeczeństwo (np. bezdomnych i uzależnionych); pomoc techniczną, badania naukowe i promowanie nowych technologii. 2. Fundusz Spójności, inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim Funduszem Kohezji, to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, których Produkt Krajowy Brutto nie przekracza 90 proc. średniej dla wszystkich państw członkowskich. Jedna z podstawowych cech Funduszu Spójności, która jednocześnie odróżnia go od Funduszy Struturalnych, jest ograniczenie jego działania w określonym czasie. Cechą różniącą go od Funduszy Strukturalnych jest krajowy, a nie regionalny zasięg pomocy oferowanej w ramach programu. Podstawowym celem Funduszu Spójności jest zminimalizowanie różnic pomiędzy krajami, których poziom ekonomiczny znacznie odbiega od średniej UE. W związku z tym kładzie on nacisk na współpracę zapewniając rozwój regionów słabiej rozwiniętych z regionami, których gospodarki funkcjonują lepiej. Państwa ubiegające się o pomoc muszą przygotować konkretny program prowadzący do spełniania kryteriów spójności. Realizowane programy, zgodnie z Traktatem z Maastricht, muszą przyczyniać się do spełnienia kryteriów konwergencji ekonomicznej oraz nie dopuszczać do powstania nadmiernego długu publicznego. Jeśli Rada stwierdzi nadmierny dług publiczny w danym kraju, żaden nowy projekt, lub w przypadku ważnych projektów składających się z wielu etapów, żaden nowy etap tego projektu, nie będzie finansowany przez Fundusz dla tego kraju. Takie zawieszenie finansowania trwa, aż do momentu, gdy nowa decyzja Rady nie zniesie poprzedniej. 3. Inicjatywy Wspólnotowe to programy pomocy bezzwrotnej, finansowane ze środków Funduszy Strukturalnych, skierowane do określonych środowisk i grup społecznych jedynie państw członkowskich Unii Europejskiej. INTERREG III to program Unii Europejskiej dotyczący wzmacniania współpracy transgranicznej, międzyregionalnej i międzynarodowej, oraz mający służyć zrównoważonemu rozwojowi oraz integracji całego terytorium UE. LEADER + to program wspomagający wdrażanie nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich. Program jest finansowany przez Sekcję Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 6.3. Instrumenty społeczne Do instrumentów społecznych zaliczamy: Współdziałanie Narzędzia dla usprawniania współpracy i budowania partnerstwa, tzw. „uczenie się poprzez działanie”. Wśród nich istnieje podział na dwie kategorie wewnętrzne: - pierwsza dotyczy działań samorządów poprzez m.in. dokształcanie profesjonalne i systemy szkoleń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych. - druga polega na budowaniu powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem jest to przede wszystkim udział społeczeństwa w zarządzaniu poprzez systemy konsultacji i debat publicznych, wprowadzanie mechanizmów, tzw. budowania świadomości (kampanie edukacyjne). Edukacja ekologiczna Ta forma edukacji jest bardzo ważnym instrumentem społecznym wspomagającym wdrażanie programu ochrony środowiska. Głównym jej celem jest kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków i codziennych postaw. W społeczeństwie zaczyna istnieć coraz większa potrzeba posiadania takiej wiedzy. W ciągu ostatnich dziesięciu lat obserwuje się znaczny rozwój edukacji ekologicznej. Rolę koordynującą tutaj odgrywają pozarządowe organizacje ekologiczne (POE) bardzo prężnie działające na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Do najważniejszych z nich należą: - Liga Ochrony Przyrody, - Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Przysieku, - Kujawsko – Pomorskie Centrum Edukacji Ekologicznej w Myślęcinku, - inne. Szkolenia Działania edukacyjne realizowane są w różnych formach i na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Działalność ta prowadzona jest od wielu lat, lecz ciągle wymaga dalszego poszerzania sposobów aktywizacji społeczeństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych. W szczególności powinny być organizowane szkolenia dla: - pracowników administracji, - samorządów mieszkańców, - nauczycieli szkół wszystkich szczebli, 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ - członków organizacji pozarządowych, - dziennikarzy, - dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Podstawą skuteczności działań edukacyjnych jest rzetelne informowanie społeczeństwa nt. stanu środowiska np. poprzez wydawanie ogólnodostępnych raportów o stanie środowiska. Istotne jest także komunikowanie się ze społeczeństwem przy podejmowaniu decyzji o działaniach inwestycyjnych. Edukacja i informacja oraz komunikacja są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa informacja potęguje proces edukacji. 7.0. SYSTEM MONITORINGU I OCENY REALIZACJI PROGRAMU Podstawowym organem, który jest odpowiedzialny za realizację Programu ochrony środowiska jest Zarząd Gminy Grudziądz. Ustawa przewiduje, że Zarząd Gminy, co 2 lata składać będzie Radzie Gminy stosowne sprawozdanie z realizacji programu. Projektowany Program będzie jednym z pierwszych testów skuteczności działania administracji samorządowej na tym szczeblu w zakresie ochrony środowiska i wprowadzania w życie zasady zrównoważonego rozwoju. Podstawową zasadą skutecznej realizacji Programu ochrony środowiska jest właściwe adresowanie poszczególnych zadań i świadome ich przyjęcie przez wykonawców. Z punktu widzenia miejsca w strukturze zarządzania Programem wyróżnić można: jednostki realizujące określone w Programie zadania (podmioty gospodarcze, zarząd gminy, inne jednostki zarządzania szczebla gminnego), instytucje finansujące (budżet państwa - Wojewoda, fundusze celowe) i wsparcia finansowego (banki, fundusze pomocowe UE), instytucje nadzoru i kontroli oraz monitorowania efektów (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Państwowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna). Organizacją i zarządzaniem Programem powinien zająć się zespół osób wyłoniony spośród Rady i Zarządu Gminy, reprezentacji podmiotów gospodarczych oraz partnerów społecznych. Do zadań zespołu nadzorującego należeć powinno m.in.: czuwanie nad prawidłową realizacja programu, opracowywanie wniosków do instytucji finansowych o środki na realizację zadań ujętych w programie, zapewnienie korelacji z programem powiatowym, dostosowanie programu do nowych regulacji prawnych, promocja i popularyzacja programu. 84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Najważniejszym procesem wdrażania Programu i realizacji założonych w nim celów jest rejestracja zmian środowiska poprzez monitorowanie jego stanu jako całości i poszczególnych komponentów. Działania te wraz z oceną stopnia realizacji zadań określonych celami niniejszego opracowania dostarczą podstawowych informacji o stopniu wdrożenia i efektach realizacji powyższego Programu. W celu zwiększenia efektywności działań na rzecz ochrony środowiska oraz skuteczności realizowanego Programu prowadzony jest przez organy administracji system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska zwany państwowym monitoringiem środowiska, którego podstawowym zadaniem jest dostarczanie informacji o: - aktualnym stanie środowiska i stopniu zanieczyszczenia jego poszczególnych komponentów, - ładunkach zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska, - dynamice antropogenicznych przemian środowiska przyrodniczego, - przewidywanych skutkach korzystania ze środowiska. Przyjęty w Programie główny cel polityki ekologicznej gminy Grudziądz to zachowanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego gminy w celu poprawy jakości życia mieszkańców oraz zwiększenia atrakcyjności i możliwości rozwoju gospodarczego gminy. Realizacja celu głównego jest możliwa pod warunkiem przestrzegania zasady zrównoważonego rozwoju, zachowania bezpieczeństwa ekologicznego gminy oraz realizacji założonych celów cząstkowych, zawartych w niniejszym projekcie Planu. Wskaźnikiem skuteczności realizacji polityki ekologicznej gminy będzie system nadzoru i kontroli wdrażania Programu, który będzie polegał na: dokonywaniu co 2 lata oceny realizacji Programu, dokonywaniu oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska. Głównym elementem realizacji Programu do 2012 roku będzie całkowita harmonizacja i dostosowanie wszystkich działań do obowiązujących procedur prawnych. Miernikami skuteczności polityki ekologicznej powinny być: stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska a naukowo uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym, ilość zużywanej energii, materiałów, wody oraz ilość wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego 85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ lub wielkość produkcji (wyrażoną w jednostkach fizycznych lub wartością sprzedaną), stosunek kosztów do uzyskiwanych efektów ekologicznych (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska), techniczno-ekologiczne charakterystyki materiałów, urządzeń, produktów (np. zawartość ołowiu w benzynie, zawartość rtęci w bateriach, jednostkowa emisja węglowodorów przy eksploatacji samochodu, poziom hałasu w czasie pracy samochodu itp.); zgodnie z zasadą dostępu do informacji dane te powinny być ujawniane na metkach lub w dokumentach technicznych produktów. Powyższe wskaźniki powinny być gromadzone i wykorzystywane do ocen realizacji polityki ekologicznej państwa w dwóch przekrojach: terytorialnym (do zakładu włącznie) i branżowym. Poza głównymi miernikami przy ocenie skuteczności realizacji Programu będą stosowane wskaźniki społeczno-ekonomiczne, wskaźniki presji na środowisko i stanu środowiska oraz wskaźniki reakcji państwa i społeczeństwa, a mianowicie: Wskaźniki społeczno-ekonomiczne: poprawa stanu zdrowia obywateli, mierzona przy pomocy takich mierników jak długość życia, spadek umieralności niemowląt, spadek zachorowalności na obszarach, w których szkodliwe oddziaływania na środowisko i zdrowie występują w szczególnie dużym natężeniu (obszary najsilniej uprzemysłowione i zurbanizowane), zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji oraz zmniejszenie całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce, zmniejszenie tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego użytkowania dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych, coroczny przyrost netto miejsc pracy w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony środowiska. Wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko: zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód lądowych i morskich, poprawę jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników wód podziemnych, poprawę jakości wody do picia oraz spełnienie przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej, poprawa jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszczeń wywierających najbardziej niekorzystny wpływ na ekosystemy, a więc przede 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ wszystkim metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych), zmniejszenie uciążliwości hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu na granicy własności wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych, zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenie zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych, ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie powierzchni obszarów zdegradowanych, w tym likwidacja starych składowisk odpadów, zwiększenie skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenie pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych i powstrzymanie procesów degradacji zabytków kultury, wzrost lesistości kraju, wzrost poziomu różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i poprawa stanu zdrowotności lasów będących pod wpływem zanieczyszczeń powietrza, wody lub gleby, zahamowanie zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą. Wskaźniki aktywności państwa i społeczeństwa: kompletność regulacji prawnych i tempo ich harmonizacji z prawem wspólnotowym i prawem międzynarodowym; spójność i efekty działań w zakresie monitoringu i kontroli; zakres i efekty działań edukacyjnych oraz stopień udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych; opracowywanie i realizowanie przez grupy i organizacje pozarządowe projektów na rzecz ochrony środowiska. Harmonogram wdrażania Programu Określenie działania / odpowiedzialny Lp. Termin/okres realizacji 1. Uchwalenie Programu / Rada Gminy do 31.06.2004 r. 2. Powołanie zespołu nadzorującego / Rada Gminy do 31.08.2004 r. 3. Przekazanie ustaleń Programu wykonawcom / Zarząd Gminy III kwartał 2004 r. 4. Upowszechnienie treści Programu wśród społeczeństwa gminy /Zarząd Gminy Organizacja cyklu spotkań (szkoły) Wydanie broszury zawierającej skrót Programu Publikacja na stronie internetowej Gminy III półrocze 2004 r. 87 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 5. Opiniowanie gminnych programów ochrony środowiska i planów gospodarki I półrocze 2004 r. odpadami / Zarząd Gminy 6. 7. Monitoring realizacji Programu / sekretariat Programu: Ocena w oparciu o mierniki efektywności 2010 (2020) Ocena realizacji listy priorytetów co 2 lata Raporty z realizacji Programu co 2 lata Monitoring stanu środowiska / uprawnione instytucje kontroli stanu środowiska stały nadzór wg harmonogramów instytucji kontrolnych 8. Aktualizacja Programu / Zarząd Gminy co 4 lata, wg potrzeb 8.0. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska Zarząd Gminy Grudziądz w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, został zobowiązany do sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami, który powinien określić w szczególności: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram przedsięwzięć ekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Uchwalony przez Radę Gminy Grudziądza Program Ochrony Środowiska będzie podstawą działań Zarządu Gminy w kierunku stworzenia warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, w tym realizacji wybranych programów branżowych. Przyjęto, że Program Ochrony Środowiska będzie zawierał określenie celów ekologicznych na lata 2004 – 2012. Z wykonania programu Zarząd Gminy sporządza, co 2 lata raporty, które przedstawia Radzie Gminy. Program został opracowany zgodnie ze zleceniem Urzędu Gminy w Grudziądzu. Podstawą do sporządzenia oceny stanu środowiska gminy Grudziądz były dane i materiały Urzędu gminy w Grudziądzu, wykorzystano również inne dostępne materiały i opracowania branżowe. Pierwszym strategicznych, etap opracowania programowych i był przegląd planistycznych dokumentów i na szczeblu opracowań wojewódzkim i powiatowym, które miały istotne znaczenie dla niniejszego Programu oraz ocena stanu środowiska gminy Grudziądz wykonana do dnia 31 grudnia 2003 r. Ocena zawiera analizę stanu środowiska na obszarze gminy w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikację i rejonizację zagrożeń środowiska w kontekście polityki ekologicznej województwa i powiatu, a także w kontekście wymagań i standardów Unii Europejskiej. 88 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ Następnie określono cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Problematyka gospodarki odpadami znajduje się Planie gospodarki odpadami gminy, który stanowi integralną część Programu ochrony środowiska gminy Grudziądz. Jako podstawowy cel ekologiczny na obszarze gminy Grudziądz do 2012 r. przyjęto zachowanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego gminy w celu poprawy jakości życia mieszkańców oraz zwiększenia atrakcyjności i możliwości rozwoju gospodarczego gminy. Realizacja celu głównego jest możliwa pod warunkiem przyjęcia jako powszechnie obowiązującej zasady zrównoważonego rozwoju, identyfikacji określonych priorytetów ochrony środowiska oraz realizacji celów cząstkowych. Ocena aktualnego stanu środowiska na obszarze gminy i identyfikacja najważniejszych problemów ekologicznych upoważniają do stwierdzenia, że głównymi celami ochrony środowiska na obszarze gminy Grudziądz są: dalsza poprawa jakości wód powierzchniowych, zachowanie jakości wód podziemnych i ich ochrona przed degradacją, rozbudowa zbiorczych systemów kanalizacyjnych, dalsza poprawa jakości powietrza atmosferycznego, w tym eliminacja emisji złowonnych, poprawa warunków klimatu akustycznego, wdrożenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, zachowanie i kształtowanie różnorodności biologicznej, ochrona gruntów przed erozją i przeciwdziałanie degradacji gleb, kształtowanie systemu obszarów chronionych. Ocena stanu środowiska na obszarze gminy, analiza wytycznych z dokumentów wojewódzkich i powiatowych oraz analiza wytycznych ze Strategii rozwoju gminy Grudziądz upoważniają do stwierdzenia, że większość zagrożeń stanu środowiska i zaistniałych degradacji poszczególnych komponentów środowiska wynika z dużego stopnia antropopresji i wiąże się ze specyfiką gminy Grudziądz. Podstawowymi priorytetami ekologicznymi na obszarze gminy są m.in.: - kształtowanie systemu obszarów chronionych w celu stworzenia ciągłości przestrzennej obszarów chronionych, - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków dla miejscowości kanalizacyjnych rozproszonej zabudowie, - budowa sieci kanalizacyjnych dla miejscowości o zwartej zabudowie, - ochrona wód powierzchniowych, przed migracja zanieczyszczeń ze źródeł punktowych i obszarowych, 89 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ - zabezpieczenie potrzeb ludności w zasoby wody pitnej, - ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, - wspieranie alternatywnych źródeł energii, - rozpoczęcie wdrażania nowoczesnego systemu gospodarowania odpadami oraz rozwój selektywnej zbiórki odpadów, - sukcesywne zwiększenie lesistości gminy oraz kontynuowanie przebudowy drzewostanów, - ochronę przed hałasem komunikacyjnym i przemysłowym, - podniesienie poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy. Program zawiera szczegółowy harmonogram przedsięwzięć proekologicznych. Działania programowe w zakresie ochrony środowiska na obszarze gminy wynikają z jednej strony z niezadowalającego stanu środowiska, w tym poszczególnych jego komponentów, z drugiej zaś strony z dynamicznego, lecz często żywiołowego, rozwoju procesów urbanizacyjnych, w tym rozwoju gospodarki, turystyki i budownictwa mieszkaniowego. Procesy te powodują nieustanne powstawanie nowych zagrożeń, które powinny być minimalizowane już na etapie planowania rozwoju. Program zawiera kierunki ochrony środowiska do 2012 r. Zastosowano podział na następujące bloki zagadnień tematycznych: - ochrona zasobów przyrodniczych, - ochrona powierzchni ziemi, - ochrona wód powierzchniowych, - ochrona wód podziemnych, - ochrona powietrza atmosferycznego, - ochrona przed hałasem, - ochrona przed polami elektromagnetycznymi, - edukacja ekologiczna. Projekt Programu, zaakceptowany przez Zarząd Gminy, zostanie przedstawiony do zaopiniowania Zarządowi Województwa Kujawsko-Pomorskiego oraz Zarządowi Powiatu. Jednocześnie projekt zostanie udostępniony do wglądu wszystkim zainteresowanym i po rozpatrzeniu wszystkich wniesionych uwag, wniosków i propozycji projekt Programu zostanie przedstawiony właściwym komisjom Rady Gminy i przekazany do uchwalenia Radzie Gminy Grudziądz. 90 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 9.0. WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA 9.1. Wybrane akty prawne Analiza w zakresie ochrony środowiska została oparta na stanie prawnym ustalonym w aktach podstawowych i wykonawczych podanych poniżej: - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn.zm.), - Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach, oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późn.zm), - Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity w Dz. U. Nr 99, poz. 1079 z późn.zm), - Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn.zm), - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn.zm), - Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78 z późn.zm), - Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96 z późn.zm), - Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 89, poz. 415 z późn.zm), - Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414 z późn.zm), - Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury ( tekst jednolity w Dz. U. z 1999 r. Nr 98, poz. 1150 z późn.zm), - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490) - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 stycznia 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony powierzchni ziemi (Dz. U. Nr 4, poz. 23), 9.2. Literatura i wybrane dokumenty programowe 1. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzień 2002 r., 91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 2. Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 opracowana przez Radę Ministrów i przyjęta uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003 r. (Monitor Polski Nr 33, poz. 433), 3. II Polityka Ekologiczna Państwa, Rada Ministrów, Warszawa, 2000 r., 4. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 – 2010, Rada Ministrów, Warszawa, listopad 2002 r., 5. Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego przyjęta uchwałą Nr 439/2000 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z 20 czerwca 2000 r., 6. Strategia Rozwoju Powiatu Grudziądzkiego przyjęta Uchwałą Nr V/11/2003 Rady Powiatu Grudziądzkiego z dnia 13 marca 2003 r., 7. Strategia Rozwoju gminy Grudziądz przyjęta Uchwałą Nr XIV/96/2003 Rady Gminy Grudziądz z dnia 29 grudnia 2003 r., 8. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego przyjęty uchwałą nr XI/135/03 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 czerwca 2003 r. i ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Województwa Kujawsko – Pomorskiego Nr 97, poz. 1437, 9. Projekt Programu ochrony środowiska województwa kujawsko-pomorskiego, Zarząd Województwa Kujawsko – Pomorskiego, czerwiec 2003 r., 10. Projekt Programu ochrony środowiska dla powiatu grudziądzkiego, 11. Uchwała Nr XV/103/2004 Rady Gminy Grudziądz z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie budżetu na 2004 rok, 12. Raporty o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego, WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz, 1999, 2000, 2001, 2002, 13. Roczna ocena jakości powietrza atmosferycznego w województwie kujawskopomorskim za 2002 rok wraz z klasyfikacją stref, WIOŚ Bydgoszcz, 2003 r., 14. Przyroda Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki, Wojewódzki Konserwator Przyrody, Bydgoszcz, 2001r., 15. Dysarz R., Przystalski A. (red.) 2001. Raport o stanie przyrody województwa kujawsko-pomorskiego. Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki, Wojewódzki Konserwator Przyrody; Bydgoszcz, 16. Program zwiększania lesistości i zadrzewień w latach 2001-2020, Wojewoda Kujawsko-Pomorski, Bydgoszcz, 2001r., 17. Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 2001 r. na podstawie badań monitoringowych, WIOŚ, Biblioteka Monitringu Środowiska, Warszawa 2002 r., 18. Rejewski M., Bielecki P. (red.) Rezerwaty przyrody województwa toruńskiego, Urząd Wojewódzki w Toruniu Wydział Ochrony Środowiska, Wojewódzki Konserwator Przyrody, Toruń 1996, 92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA - dla gminy GRUDZIĄDZ ____________________________________________________________________________________ 19. Marszelewski W., Burak Sz.., Solarczyk A., Jeziora województwa kujawskopomorskiego, Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki, Wydział Ochrony Środowiska, Bydgoszcz, 2000, 20. Fizyczno-chemiczne i biologiczne referencyjne metody badań komunalnych osadów ściekowych, WIOŚ Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2003 r., 21. Stan klimatu akustycznego w kraju w świetle badań WIOŚ, Biblioteka Monitroingu Środowiska, Warszawa 2002 r., 22. Ocena stanu zanieczyszczenia województwa toruńskiego metalami ciężkimi i siarką, WIOŚ Biblioteka Monotoringu Środowiska, Toruń 1998 r., 23. Rocznik statystyczny województwa kujawsko-pomorskiego, US Bydgoszcz, 2002 r., 24. Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002, 25. Kleczkowski A.S., 1990, Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, Instytut Hydrologii i Geologii Inż. AGH Kraków. 10.0.ZAŁĄCZNIKI 93
