Unia ekonomiczna - wyższa forma wspólnego rynku, w którym kraje

Celem referatu jest przedstawienie zagadnień związanych z unia ekonomiczną w
historycznym kontekście integracji europejskiej. Unia Europejska jest jedynym
ugrupowaniem integracyjnym, które zgodnie z decyzją podjętą w 1989 roku na szczycie
unijnym w Madrycie przystąpiło do wcielania w życie przedsięwzięcia tak bardzo trudnego do
realizacji jak Unia ekonomiczna. Proces ten jest częścią szerszej integracji tj. scalania się
gospodarki światowej i pozwoli Unii Europejskiej sprostać wyzwaniom globalizacji i w jego
wyniku powstanie obszar o potencjale gospodarczym porównywalnym z potencjałem USA.
Unia celna1 „ jedna z form integracji gospodarczej polegająca na liberalizacji wymiany
towarowej między państwami członkowskimi oraz wprowadzeniu wspólnych regulacji w
wymianie z państwami trzecimi. Utworzenie unii celnej z reguły poprzedza ustanowienie strefy
wolnego handlu. Unia celna stała się podstawą współpracy państw członkowskich,
kontynuowanej następnie w ramach wspólnej polityki handlowej. Obejmuje ona – zgodnie z
art. 23 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską /TWE/ – całą wymianę towarową oraz
zakaz nakładania między państwami członkowskimi ceł przywozowych i wywozowych i opłat
o podobnych skutkach, a także wspólną taryfę celną wprowadzoną wobec państw trzecich.
Realizacja unii celnej została powierzona Komisji, która wykonując to zadanie, kieruje się (art.
27 TWE): 1. potrzebą wspierania handlu między państwami członkowskimi i państwami
trzecimi; 2. rozwojem warunków konkurencji w ramach Wspólnoty w takim stopniu, w jakim
prowadzą one do zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw; 3. potrzebą zaopatrzenia
Wspólnoty w surowce i półfabrykaty przy zachowaniu zasady konkurencji w odniesieniu do
produktów końcowych; 4. potrzebą uniknięcia poważnych zakłóceń w gospodarce państw
członkowskich oraz potrzebą zapewnienia racjonalnego rozwoju konsumpcji i produkcji w
ramach Wspólnoty.”
Polityka ekonomiczna to ogół działań państwa mających na celu stymulowanie
procesów gospodarczych zgodnie z celami ogólnogospodarczymi i ogólnospołecznymi. W
ujęciu makroekonomicznym polityka ekonomiczna zmierza do utrzymania produkcji na
poziomie zapewniającym pełne wykorzystanie czynników produkcji (zwłaszcza siły roboczej),
stabilnego poziomu cen i wzrostu gospodarczego.
Jej elementami są: polityka fiskalna i monetarna. Polityka ekonomiczna może być także
nakierowana na określone dziedziny życia gospodarczego (np. przemysł, budownictwo
mieszkaniowe, rolnictwo, handel zagraniczny itp.) lub dotyczyć konkretnych problemów (np.
1
Źródło: Unia Europejska. Słownik Encyklopedyczny pod red. Elżbiety Stadtmuller. Wyd. Europa 2003r
1
inwestycje, ochrona środowiska, ubezpieczenia, kształtowanie cen, płac, walka z bezrobociem,
inflacją).
Unia ekonomiczna 2– „najwyższy etap integracji gospodarczej, w którym następuje
unifikacja polityki monetarnej, fiskalnej i socjalnej oraz powoływane są władze o charakterze
ponadnarodowym, wydające decyzje wiążące dla krajów członkowskich. W wyniku
zacieśnienia współpracy w ramach Unii Europejskiej następuje zatem pełna koordynacja
różnych dziedzin gospodarki różnych państw”.
Współczesna koncepcja zjednoczenia Europy narodziła się po drugiej wojnie światowej w
latach wielkiego rozwoju ekonomiczno- gospodarczego, w państwach zachodniej Europy. Okres
ten zwany ”Złotą Erą” (1950-1969) wynikał ze wzrostu zaufania we własne siły państw
europejskich spowodowany wygraną wojną, odbudową powojenną i wyśmienitą koniunkturą
gospodarczą spowodowaną miedzy innymi amerykańską pomocą finansową w postaci planu
Marshalla3.
Obawy przed amerykańską ekspansją gospodarczą jak i ideologiczną i militarną ekspansją ZSRR
zdopingowały państwa Zachodniej Europy do zabiegania o znoszenie barier handlowych między
sobą jak i integracji miedzy sąsiadami. Na podatny grunt padały więc hasła, że jeśli Europa
Zachodnia chce być samodzielną i niezależną to powinna się zjednoczyć by utworzyć trzecią siłę
równoważną USA i ZSRS.
Powojenna kooperacja gospodarcza w Europie kontynentalnej została ujęta w ramy
instytucjonalne wraz z utworzeniem 16 kwietnia 1948 roku w Paryżu Organizacji Europejskiej
Współpracy Gospodarczej (ang. Organization for European Economic Co-operation, OEEC).
Zrzeszała ona szesnaście państw: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia,
Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania i
Włochy. Jej powstanie wiązało się w dużym stopniu z realizacją Planu Marshalla, a dokładnie z
alokacją środków przydzielonych w jego ramach Europie Zachodniej oraz z dążeniem do
przyspieszenia powojennej odbudowy i rekonstrukcji gospodarki tego regionu. W latach
pięćdziesiątych stopniowo znoszone były ograniczenia ilościowe i płatnicze w handlu między
Źródło: Unia Europejska. Słownik Encyklopedyczny pod red. Elżbiety Stadtmuller. Wyd. Europa 2003r
Plan Marshalla (oficjalna nazwa ang. European Recovery Program) – program pomocy gospodarczej Stanów
Zjednoczonych dla Europy, mający służyć odbudowie gospodarek poszczególnych krajów po drugiej wojnie
światowej; uchwalony przez Kongres w 1948 r. i preliminowany na lata 1948-1951, kiedy to oficjalnie się
zakończył. Potoczna nazwa planu pochodzi od nazwiska sekretarza stanu USA, gen. George'a Marshalla, który
zaprezentował jego koncepcję 5 czerwca 1947 r. na Uniwersytecie Harvarda. Autorami zasadniczej koncepcji
planu byli George Kennan i William Clayton. Plan został oficjalnie przedstawiony 12 lipca 1947 na konferencji
Paryżu, na którą zaproszono wszystkie kraje europejskie. 3 kwietnia 1948 r. Kongres uchwalił ustawę Foreign
Assistance Act of 1948, w której zawarto podstawowe zasady programu.
2
3
2
krajami członkowskimi OEEC, rozwijała się między nimi wymiana handlowa i współpraca w
rożnych dziedzinach. Organizacją ułatwiającą wielostronne rozliczenia handlowe była utworzona
w 1950 roku Europejska Unia Płatnicza4, rozwiązana po wejściu w życie w 1958 roku Traktatu
Rzymskiego. Jednocześnie w Europie Zachodniej coraz częściej mówiono, że OEEC nie jest
organizacją jakiej region potrzebuje, aby zacieśniać więzi handlowe i ekonomiczne między
poszczególnymi gospodarkami.
W następstwie negocjacji powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali, EWWiS, z
franc. Communauté Européenne du Charbon et de l'Acier (CECA), organizacja europejska
posiadająca osobowość prawną z siedzibą w Luksemburgu, powołana na okres 50 lat, na mocy
układu międzyrządowego podpisanego w Paryżu 18 kwietnia 1951 przez przedstawicieli sześciu
państw europejskich (Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN, Włoch), który wszedł
następnie w życie 23 VII 1952. Traktat o EWWiS wygasł z dniem 23 lipca 2002. Inicjatywa
powstania była związana z planem Schumana5. Celem powstania EWWiS było utworzenie
wspólnego rynku węgla i stali między Francją i RFN – bardzo istotnych gałęzi przemysłu w
okresie powojennym. Francja zyskiwała w ten sposób możliwość kontroli nad ważną częścią
przemysłu RFN, ta z kolei poprzez włączenie do organizacji ingerującej powojenną Europę stała
się partnerem w procesie jednoczenie się kontynentu. Od początku działalności organizacja
składała się z 6 członków: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN i Włoch.
Najważniejsze zadania Wspólnoty to: pomoc w rozwoju gospodarczym państw członkowskich i
poprawa stopy życiowej ich mieszkańców; zapewnienie regularnych dostaw węgla i stali i
stworzenie równych szans dostępu do nich; polepszenie warunków pracy i życia robotników;
rozwój wymiany międzynarodowej przy jednoczesnej likwidacji ceł, opłat, subwencji i
ograniczeń ilościowych, które mogłyby naruszać wolność konkurencji.
Europejska Unia Płatnicza, European Payments Union, EPU, wielostronne porozumienie finansowokredytowe państw-członków Europejskiej Organizacji Współpracy Gospodarczej, zawarte w 1950, w celu
stworzenia systemu wielostronnych rozliczeń międzynarodowych w warunkach braku wymienialności walut, a
także wzajemnego kredytowania obrotów handlowych. Comiesięcznych rozliczeń na zasadzie clearingu i ustalenia
zadłużenia lub wierzytelności poszczególnych krajów względem Unii dokonywał Bank Rozrachunków
Międzynarodowych, a salda podlegały spłacie w złocie lub dolarach amerykańskich. Początkowy kapitał EPU w
wysokości 350 mln dolarów, umożliwiający rozpoczęcie działalności i zapewniający płynność, pochodził ze
Stanów Zjednoczonych i stanowił formę pomocy dla Europy Zachodniej w ramach planu Marshalla. Po reformie
systemów walutowych w 1958 i wprowadzeniu wymienialności walut EPU została rozwiązana, a w jej miejsce
powstał Europejski Układ Walutowy.
5
Plan Schumana - plan przedstawiony 9 maja 1950 r. przez ministra spraw zagranicznych Francji Roberta
Schumana we współpracy z Jeanem Monnetem dotyczący propozycji wspólnej koordynacji produkcji węgla i stali
w RFN i Francji. Na tej podstawie miała powstać organizacja międzynarodowa, otwarta dla innych państw
Europy. W konsekwencji plan miał za zadanie ekonomicznie powiązać Francję i Niemcy tak, aby nowa wojna
stała się niemożliwa z przyczyn ekonomicznych oraz podwyższyć stopę życiową społeczeństw. Plan był
zalążkiem europejskiej integracji i przyczynił się do stworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.
4
3
Te same kraje 25 marca 1957 roku w Rzymie podpisały Traktat Rzymski6 , na mocy
którego powołano do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą, EWG, z ang. European
Economic Community (EEC), z franc. Communauté Économique Européenne (CEE) oraz
odrębna umowa utworzyła Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, EUROATOM. Traktaty
weszły w życie 1 stycznia 1958 roku.
Główne cele EWG to: równomierny rozwój gospodarczy państw członkowskich, spójność
ekonomiczna, wzrost stopy życiowej oraz zacieśnianie stosunków między krajami EWG. Cele te
realizowane są dzięki: znoszeniu w stosunkach handlowych między członkami ograniczeń
celnych, ograniczeń ilościowych oraz innych opłat i barier o podobnych skutkach; ustanowieniu
wspólnej zewnętrznej taryfy celnej; swobodnemu przepływowi ludzi, towarów, usług i kapitału;
wspólnej polityce w zakresie handlu, rolnictwa, transportu, ochrony środowiska, energetycznej i
kulturalnej; wspieraniu badań; ujednoliceniu wolnego rynku i ustawodawstwa państw
członkowskich; stowarzyszeniu i szerokiej współpracy z krajami trzecimi (EWG w stosunkach
gospodarczych występowała jako jednolity podmiot).
Zrealizowany został jeden z najważniejszych celów pierwotnych EWG, czyli doprowadzenie do
wspólnego rynku oraz unii gospodarek i walut.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej ma charakter sektorowy i obejmuje kwestie związane z
pokojowym wykorzystaniem energii atomowej. Głównym zadaniem Wspólnoty jest
przyczynianie się do podwyższania poziomu życia w Państwach Członkowskich i rozwijania
stosunków z innymi państwami poprzez ustanowienie warunków niezbędnych do stworzenia i
szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego.
Pozostałe zadania to:
1) rozwijanie badań w dziedzinie atomistyki i rozpowszechnianie ich rezultatów;
2) stworzenie wspólnego rynku materiałów i surowców przemysłu jądrowego;
3) zapewnienie swobody przepływu kapitału i siły roboczej w tym sektorze;
4) ustanowienie jednolitych norm bezpieczeństwa dla sanitarnej ochrony ludności i pracowników
oraz czuwanie nad przestrzeganiem tych norm;
Traktaty rzymskie – ogólna nazwa dwóch umów międzynarodowych, podpisanych przez Francję, Republikę
Federalną Niemiec, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg 25 marca 1957. Uroczystość miała miejsce w sali
Horacjuszy i Kuracjuszy w Palazzo dei Conservatori na Kapitolu w Rzymie.
Pełna nazwa pierwszego z dokumentów brzmiała: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą,
zwany obecnie Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską (TWE), ponieważ Traktat z Maastricht usunął
przymiotnik gospodarczy, tak z nazwy traktatu, jak i z nazwy wspólnoty. Drugą umową był podpisany Traktat
ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Oba te traktaty weszły w życie 1 stycznia
1958.
6
4
5) nawiązywanie z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi stosunków
umożliwiających postęp w pokojowym wykorzystaniu energii jądrowej.
Kolejna organizacja o charakterze integracyjnym w Europie Zachodniej to Europejskie
Stowarzyszenie Wolnego Handlu - (ang. European Free Trade Association, EFTA),
międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 r. na mocy konwencji
sztokholmskiej (podpisanej 4 stycznia 1960), mająca na celu utworzenie strefy wolnego handlu
między państwami członkowskimi. Siedziba Sekretariatu EFTA mieści się w szwajcarskiej
Genewie.
Pierwotnymi członkami EFTA były: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria,
Szwecja i Wielka Brytania. Z czasem większość członków wystąpiła, wybierając członkostwo
w konkurencyjnej i o zdecydowanie większej integracji ekonomicznej EWG . EFTA utworzyły
więc państwa, które z przyczyn politycznych lub ekonomicznych, bądź jednych i drugich nie
przystąpiły do EWG.
Strefa wolnego handlu między państwami EFTA powstała w 1968 roku.
Celem EFTA jest przyspieszenie wzrostu gospodarczego państw członkowskich poprzez
znoszenie ograniczeń we wzajemnej wymianie handlowej. W przeciwieństwie do umowy
EWG znoszenie barier handlowych nie obejmuje ceł na produkty rolne, ani rybołówstwo
morskie (ze względu na istotność tej branży dla krajów skandynawskich). Konwencja
Sztokholmska stawiała sobie zatem głównie zadania gospodarcze, czyli: przyczynianie się do
zrównoważonego wzrostu gospodarczego, pełne zatrudnienie, wzrost wydajności pracy,
utrzymywanie stabilności finansowej oraz wzrost stopy życiowej, zapewnienie uczciwych
warunków konkurencji w wymianie handlowej, równe warunki w dostępie do surowców,
wreszcie- przyczynianie się do harmonijnego rozwoju i ekspansji rozwoju światowego oraz
usuwanie barier rozwoju.
Od 1977 państwa EWG i EFTA utworzyły wspólną strefę wolnego handlu towarami
przemysłowymi.
W 1992 roku ( 2 maja w Porto) EWG i EFTA porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej
strefy wolnego handlu na wszystkie towary. Porozumienie w tej sprawie, nie obejmujące
jednak Szwajcarii, weszło w życie w 1994 r. tworząc Europejski Obszar Gospodarczy. EOG
opiera się na czterech fundamentalnych wolnościach: swobodzie przepływu ludzi, kapitału,
towarów i usług. Na mocy umowy z Porto obywatele wszystkich państw należących do EOG
mogą się swobodnie przemieszczać, osiedlać i nabywać nieruchomości na ich terenie. W
zamian EFTA łoży na unijny Fundusz Spójności. Kraje EFTA przyjęły do swojego
5
ustawodawstwa dużą część szczegółowych przepisów wspólnotowych, lecz bez przepisów
dotyczących polityki rolnej czy walutowej.
Traktat ustanawiający EWG był dużym krokiem na drodze do pełnej integracji
gospodarczej, to jednak realizacja jego założeń sprowadzała się często jedynie do realizacji
wytycznych dotyczących wprowadzenia unii celnej. Nie było to działanie na tyle
wystarczające, by pobudzić integrację gospodarczą. Zbyt ogólnikowo potraktowano tak istotne
sprawy jak choćby: swoboda konkurencji, czy też wolny przepływ towarów, usług, kapitału
oraz siły roboczej. O różnych niepowodzeniach, zahamowaniu tych procesów decydowały
różnego rodzaju bariery formalne, takie jak np. niejednorodne przepisy prawne. Nie
wspomagały także procesu m. in. wymiany kontrole graniczne. Konieczne stało się podjęcie
działań, które wsparłyby w sposób rzeczywisty powstanie jednolitego rynku europejskiego.
W efekcie znowelizowano Traktat Rzymski oraz trzy Traktaty założycielskie: EWWIS
(1951), EWG (1957) i Euroatomu (1957) powstał tzw. Jednolity Akt Europejski, JAE, (ang.
Single European Act – SEA) uchwalony podczas konferencji rządowej w Luksemburgu i w
Brukseli (9 września 1985 - 27 stycznia 1986),. Układ wszedł w życie 1 lipca 1987 roku.
Państwa członkowskie: Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia,
Luksemburg, Portugalia, RFN, Wielka Brytania i Włochy.
Jednolity Akt Europejski zakładał utworzenie do 1992 r. Wewnętrznego /Jednolitego/ Rynku.
W Akcie określono zasady konkurencji, niezakłóconego przepływu towarów, usług, kapitału i
siły roboczej. Zmierzono się z problematyką spójności gospodarczej i społecznej w ramach
Wspólnot tworząc mechanizmy pomocy dla krajów członkowskich, które były słabiej
rozwinięte pod względem gospodarczym.
Jednolity Rynek obejmujący obszar UE bez granic wewnętrznych, barier celnych i innych
ograniczeń charakteryzuje się czterema podstawowymi wolnościami/ swobodami/:
- swoboda przepływu kapitału dotycząca produktów przemysłowych, rolnych i
spożywczych. Wszystkie towary podlegają tym samym normom i wymogom certyfikacyjnym i
obłożone są tymi samymi podatkami. Zniesione są wszelkie bariery taryfowe i pozataryfowe /
np. jakościowe, ilościowe i fiskalne/.Państwa UE mogły wprowadzać ograniczenia importowe,
eksportowe i tranzytowe ze względu na : moralność publiczną, ochronę zdrowia i życia ludzi,
porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrony narodowych dóbr kultury itp.
- swoboda przepływu usług zagranicznych, świadczonych przez podmioty z innych krajów
członkowskich. Prawo do sprzedaży własnych usług na terytorium UE, w tym prawo do
6
podejmowania i wykonywania pracy na własny rachunek, zakładania i prowadzenia
przedsiębiorstw i spółek w dowolnym kraju członkowskim.
- swoboda przepływu osób tzn. prawo obywateli UE do pracy, życia, osiedlania się i
korzystania ze zdobyczy socjalnych w każdym kraju na terenie UE, bez względu na
przynależność państwową. Pracownik z innego kraju UE nie może być dyskryminowany –
posiada prawo do równego wynagrodzenia, zatrudnienia i dostępu do instytucji kształcenia
zawodowego.
- swoboda przepływu kapitału dotycząca samodzielnych transakcji finansowych nie
związanych z przepływem towarów, usług lub osób. Obywatele i przedsiębiorstwa z obszaru
UE maja nieskrępowane prawo do wyboru miejsca zakładania rachunków bankowych,
utrzymywania lokat oraz dokonywania operacji bankowych. Liberalizacja przepływu kapitału
powinna doprowadzić do powstania wspólnego rynku usług finansowych i rynku papierów
wartościowych.
Odpowiednio funkcjonujący rynek wewnętrzny ma wpływać na poprawę wyników
gospodarczych państw członkowskich dzięki oddziaływaniu na rzecz lepszej alokacji
czynników produkcji, umożliwieniu zwiększenia skali produkcji i osiągnięciu płynących z tego
korzyści, zapewnieniu swobody konkurencji i stwarzaniu zachęt do inwestowania. Konsumenci
dokonujący zakupów na rynku wewnętrznym są lepiej poinformowani oraz lepiej chronieni
przed ewentualnymi niebezpieczeństwami wynikającymi z zakupu danego towaru czy usługi.
System kontroli przestrzegania istniejących przepisów został pomyślany tak, aby mógł
skutecznie działać wewnątrz jednolitego rynku, a nie w momencie przekraczania granic
narodowych przez towar. Idea jednolitego rynku opiera się na wysokim poziomie wzajemnego
zaufania oraz na równoważności systemów regulacyjnych.
Kolejnym krokiem w integracji było podpisanie 7 lutego 1992 roku Traktatu w
Maastricht – Traktatu w sprawie Unii Europejskiej; wszedł w życie 1 listopada 1993 roku - po
referendach przeprowadzonych w państwach członkowskich. Na mocy Traktatu z Maastricht
EWG zmieniła nazwę na Wspólnotę Europejską. Traktat ustanowił Unię Europejską, która
obejmowała państwa członkowskie trzech wspólnot/EWWiS, Euroatom, EWG/. Traktat nie
pozbawił osobowości prawnej istniejących trzech Wspólnot Europejskich, ani nie wyposażył
UE w podmiotowość prawną co oznacza, że UE nie jest formalnie podmiotem w stosunkach
międzynarodowych, a wszelkie umowy z krajami trzecimi nadal są zawierane przez Wspólnoty
lub przez kraje członkowskie. Traktat wprowadził zmiany do postanowień założycielskich
7
Wspólnoty i ustanowił instytucję obywatelstwa UE. Stworzono także nowe modele współpracy
państw członkowskich, np. w dziedzinie obrony, wymiaru sprawiedliwości i spraw
wewnętrznych. Po połączeniu tego modelu współpracy międzyrządowej z istniejącym
systemem Wspólnoty za sprawą Traktatu z Maastricht powstała UE – nowa struktura
polityczno-gospodarcza oparta na trzech filarach:

Wspólnota Europejska, Europejska Wspólnota Węgla i Stali i Euroatom,

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (WPZiB),

Wymiar Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.
Traktat był rezultatem kompromisu pomiędzy zwolennikami integracji ponadnarodowej i
międzynarodowej.
Wraz z Traktatem z Maastricht Wspólnota wykroczyła wyraźnie poza granice wyznaczone
pierwotnym celem gospodarczym, jakim było stworzenie wspólnego rynku. Do głosu doszły
jej ambicje polityczne. W tym kontekście Traktat z Maastricht pozwolił osiągnąć pięć
podstawowych celów:
1) umocnił legitymację demokratyczną instytucji;
2) poprawił skuteczność instytucji;
3) ustanowił unię gospodarczą i walutową;
4) przyspieszył rozwój społecznego wymiaru Wspólnoty;
5) ustanowił wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa.
Ustalono też nowe ramy instytucjonalne UE: Rada Europejska , Rada Unii Europejskiej
(dawniej: Rada Ministrów), Komisja Europejska (dawniej: Komisja Wspólnot Europejskich),
Parlament Europejski oraz Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Rewidentów Księgowych ,
które pozostają trybunałami Wspólnot Europejskich.
Podsumowując należy stwierdzić, że integracja gospodarcza pozwala nam uzyskać
korzyści wynikające ze scalania gospodarek państw członkowskich. Stanowi praktyczne
sprawdzenie znanego od starożytności powiedzenia: ”całość jest czymś więcej niż prostą sumą
części składowych7”. Tym „ czymś więcej” jest poprawa gospodarowania, co oznacza w
danych warunkach więcej dóbr i usług, ich lepszą jakość bądź mniejsze koszty.
7
Arystoteles: Ekonomika. Dzieła wszystkie, t. VI, tłum. zbiorowe, Warszawa: PWN 2001,
8
Literatura :
Arystoteles – Ekonomika. Dzieła wszystkie, t. VI, tłum zbiorowe. Wyd. PWN. Warszawa 2001
Gaziński Benon –„ Unia Europejska nie tylko dla początkujących”- Wyd. Littera. Olsztyn 2002
Stadtmuller Elżbieta /red./ – „ Unia Europejska. Słownik Encyklopedyczny” – wyd. Europa.
Wrocław 2003
Jantoń- Drozdowska Elzbieta– „ Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze” – wyd. Ars boni et
aequi. Poznań 2004
Milczarek Dariusz, Nowak Alojzy Z./ red./- „Europeistyka w zarysie” – wyd. Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2006
9