1 - Żyrardów
advertisement
Załącznik nr 1 do Uchwały nr …XLIX/409/10………. z dnia …30.09.2010 r…………. MIASTO ŻYRARDÓW PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA ŻYRARDOWA NA LATA 2010-2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014-2017 (AKTUALIZACJA) Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Styczeń 2010 SPIS TREŚCI 1. INFORMACJE OGÓLNE ____________________________________________________________________ 4 1.1. Podstawa prawna opracowania _______________________________________________________ 4 1.2. Cel aktualizacji Programu _____________________________________________________________ 4 1.3. Zakres programu _______________________________________________________________________ 5 1.4. Metodyka opracowania programu i główne uwarunkowania programu ____________ 6 1.5. Okres objęty aktualizacją Programu __________________________________________________ 8 2. DIAGNOZA __________________________________________________________________________________ 8 2.1. Podstawowe dane o mieście Żyrardowie _____________________________________________ 8 2.1.1. Położenie geograficzne i struktura administracyjna ___________________________________ 8 2.1.2. Demografia __________________________________________________________________________ 9 2.1.3. Gospodarka Żyrardowa ______________________________________________________________ 9 2.1.4 Struktura użytkowania gruntów_____________________________________________________ 11 2.1.5. Infrastruktura drogowa _____________________________________________________________ 12 2.1.6. Infrastruktura społeczna ____________________________________________________________ 13 2.1.7. Turystyka i rekreacja________________________________________________________________ 13 2.1.8. Historia i zabytki miasta _____________________________________________________________ 14 2.1.9. Organizacje pozarządowe działające na terenie miasta Żyrardowa ___________________ 16 2.2. Ocena stanu środowiska______________________________________________________________ 2.2.1. Warunki klimatyczne ________________________________________________________________ 2.2.2. Jakość powietrza ____________________________________________________________________ 2.2.3. Wody powierzchniowe i podziemne __________________________________________________ 2.2.3.1. Wody powierzchniowe __________________________________________________________ 2.2.3.2. Wody podziemne _______________________________________________________________ 2.2.4. Budowa geologiczna i surowce mineralne ____________________________________________ 2.2.5. Jakość gleb _________________________________________________________________________ 2.2.6. Przyroda ____________________________________________________________________________ 16 16 18 20 20 24 25 26 27 2.3. Presje wywierane na środowisko ___________________________________________________ 2.3.1. Presje wywierane na powietrze ______________________________________________________ 2.3.2. Presje wywierane na wody powierzchniowe i podziemne _____________________________ 2.3.2.1. Pobór wód ______________________________________________________________________ 2.3.2.2. Gospodarka ściekowa ___________________________________________________________ 2.3.2.3. Zanieczyszczenia obszarowe ____________________________________________________ 2.3.2.4. Zbiorniki wodne ________________________________________________________________ 2.3.3. Odpady _____________________________________________________________________________ 2.3.4. Hałas _______________________________________________________________________________ 2.3.5. Promieniowanie elektromagnetyczne ________________________________________________ 2.3.6. Poważne awarie _____________________________________________________________________ 2.3.7. Gospodarka energią _________________________________________________________________ 33 33 39 39 40 43 43 44 47 49 50 51 2.4. Wnioski z diagnozy stanu środowiska _______________________________________________ 53 3. KLUCZOWE PROBLEMY EKOLOGICZNE WYMAGAJĄCE ROZWIĄZANIA __________________ 54 4. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM ______________________________________________________________ 55 5. PODSTAOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU ____________________________________________________ 56 Styczeń 2010 2 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 5.1. Polityka ekologiczna państwa ________________________________________________________ 56 5.2. Strategia rozwoju kraju ______________________________________________________________ 61 5.3. Narodowa Strategia Spójności _______________________________________________________ 62 5.4. Program ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r. _______________________________________________ 63 6. CELE I PRIORYTETOWE DZIAŁANIA EKOLOGICZNE W POWIECIE ŻYRARDOWSKIM 65 7. PROGRAM ZADANIOWY DLA MIASTA ŻYRARDOWA ______________________________________ 72 7.1. CEL SZCZEGÓŁOWY: OGRANICZENIE EMISJI SUBSTANCJI I ENERGII _____________ 7.1.1. DZIAŁANIA: Osiągnięcie lepszej jakości wód w zakresie badanych parametrów _______ 7.1.2. DZIAŁANIE: Osiągnięcie lepszej jakości powietrza ___________________________________ 7.1.3. DZIAŁANIE: Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnety-cznego do obowiązujących norm ______________________________________________________________________ 7.1.4. DZIAŁANIE: Minimalizacja wytwarzania oraz składowania odpadów, osiągnięcie maksymalnych poziomów odzysku odpadów _______________________________________________ 7.1.5. DZIAŁANIE: Zapobieganie awariom przemysłowym _________________________________ 72 72 72 7.2. CEL SZCZEGÓŁOWY: Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu 7.2.1. DZIAŁANIE: Ochrona przyrody, krajobrazu i rozwój turystyki z uwzględnieniem wymogów UE ______________________________________________________________________________ 7.2.2. DZIAŁANIE: Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych _________________ 7.2.3. DZIAŁANIE: Ochrona wód podziemnych ____________________________________________ 75 7.3. CEL SZCZEGÓŁOWY : Racjonalne gospodarowanie środowiskiem __________________ 7.3.1. DZIAŁANIE: Ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości gospodarki, zatrzymanie wody w środowisku _________________________________ 7.3.2. DZIAŁANIE: Wykorzystanie energii odnawialnej do 7,5 % ogółu energii ______________ 7.3.3. DZIAŁANIE: Usprawnienie zarządzania środowiskiem _______________________________ 77 73 74 75 75 76 77 77 78 78 7.4. CEL SZCZEGÓŁOWY: Wyższa stan aktywności świadomości ekologicznej społeczeństwa _____________________________________________________________________________ 79 7.4.1. DZIAŁANIE: Wyższa świadomość ekologiczna społeczeństwa _________________________ 79 7.4.2. DZIAŁANIE: Większa aktywność społeczeństwa na rzecz środowiska _________________ 79 8. HARMONOGRAM FINANSOWY DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH _________________________ 81 9. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU ____________________________________________________ 8.1. Środki własne przedsiębiorców _______________________________________________________________ 8.2. Środki z budżetu Państwa ___________________________________________________________________ 8.3. Własne środki samorządu terytorialnego ________________________________________________________ 8.4. Środki prywatno-publiczne __________________________________________________________________ 8.5. Środki funduszy ochrony środowiska __________________________________________________________ 8.6. Fundusze Unii Europejskiej __________________________________________________________________ 8.7. Banki ___________________________________________________________________________________ 84 84 84 84 85 85 86 89 10.UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU _____________________________________________ 90 10.1. Zgodność Programu z innymi dokumentami _______________________________________ 90 10.2. Rozwiązania prawne ________________________________________________________________ 92 10.3 Uwarunkowania przestrzenne ______________________________________________________ 94 10.4. Uwarunkowania społeczne __________________________________________________________ 94 11. WDRAŻANIE I MONITORING PROGRAMU _______________________________________________ 95 12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM __________________________________ 101 Styczeń 2010 3 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 1. INFORMACJE OGÓLNE 1.1. Podstawa prawna opracowania Zgodnie z Art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późniejszymi zmianami) Prezydent Miasta Żyrardowa zobowiązany jest do sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska, którego celem jest realizacja Polityki Ekologicznej Państwa. Program obejmuje 4 lata z perspektywą na kolejne 4 lata. Zgodnie z Art.18 ustawy POŚ z wykonania Programu organ wykonawczy Miasta sporządza co 2 lata Raport, który przedstawiany jest Radzie Miasta. Pierwszy program ochrony środowiska wraz z Planem gospodarki odpadami dla miasta Żyrardowa został przyjęty Uchwałą Nr XXX/234/04 Rada Miasta Żyrardowa z 30.12.2004 r. i obejmował okres lat 2004-2011. W Programie dokonano oceny stanu środowiska w mieście Żyrardowie i na tej podstawie określono główne cele i kierunki działań w dziedzinie ochrony środowiska. W grudniu 2009 r. sporządzono raport z realizacji „Programu ochrony środowiska dla Miasta Żyrardowa i Planu Gospodarki Odpadami”, który przedstawiono Radzie Miasta Żyrardowa. W sprawozdaniu określono najważniejsze problemy związane z realizacją Programu, stopień realizacji założonych celów i działań ekologicznych oraz przedstawiono propozycje zmian w obowiązującym Programie ochrony środowiska. Niniejsza aktualizacja „Programu ochrony środowiska dla Miasta Żyrardowa” jest dokumentem programowym określającym zadania w zakresie ochrony środowiska na terenie Miasta Żyrardowa na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017 wykorzystującym wnioski z realizacji dotychczasowego Programu. 1.2. Cel aktualizacji Programu Głównym i nadrzędnym celem „Programu ochrony środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010-2013 z perspektywą lat 2014-2017” jest wdrożenie Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do 2016 r. na poziomie miasta. Obowiązujący obecnie Program ochrony środowiska wymaga aktualizacji ze względu na: nową Polityką Ekologiczną Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do 2016 r. Styczeń 2010 4 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) zmiany w prawodawstwie polskim, głównie wynikające z konieczności dostosowania przepisów polskich do wymogów Unii Europejskiej, niezrealizowaniem części zadań określonych w obowiązującym Programie, głównie ze względu na brak środków finansowych. Niniejszy program jest spójny z: Dyrektywami UE, Agendą 21 – Ramowym Programem Działań, Prawodawstwem polskim, Politykę Ekologiczną Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, Strategią Rozwoju Kraju (2007), Narodową Strategią Spójności (2007), Programem ochrony środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r. Programem możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla województwa mazowieckiego (2006 r.), Aktualizacją krajowego i wojewódzkiego planu gospodarki odpadami Programem zwiększania lesistości dla województwa mazowieckiego. Programem ochrony środowiska dla powiatu żyrardowskiego na lata 2004-2012 Cele programu: stanowią pochodną celów określonych w Polityce ekologicznej państwa oraz w „Programie ochrony środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 20072010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r.” wynikają z weryfikacji priorytetów i zadań określonych w „Raporcie z realizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Żyrardowa za lata 2004-2008”, 1.3. uwzględniają wymogi obowiązującego prawa krajowego i UE. Zakres programu Aktualizacja „Programu ochrony środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010-2013 z perspektywą lat 2014-2017” określa: - aktualną diagnozę stanu środowiska i główne przyczyny tego stanu, - główne problemy ekologiczne miasta, Styczeń 2010 5 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) - priorytetowe cele i działania w podziale na krótkoterminowe (lata 2010 – 2013) i długoterminowe (do roku 2017), - harmonogram zadań w zakresie poprawy stanu środowiska w mieście, - instrumenty prawne i ekonomiczne niezbędne do wdrożenia Programu, - system monitoringu i zarządzania Programem. Szczegółowym rozwinięcie Programu w zakresie gospodarki odpadami jest Plan gospodarki odpadami. Zaktualizowany „Program ochrony środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” będzie wykorzystany do: strategicznego zarządzania miastem w zakresie ochrony środowiska, racjonalnej gospodarki przestrzennej i rozwoju społecznego, gospodarczego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, tworzenia programów operacyjnych dla Miasta, planowania budżetu Miasta, ubiegania się o fundusze celowe ze źródeł krajowych i Unii Europejskiej, działań w zakresie edukacji ekologicznej, informacji i promocji miasta. Realizacja polityki ekologicznej w Mieście będzie procesem ciągłym, aktualizowanym stosownie do sytuacji społeczno-gospodarczej kraju i powiatu oraz zmieniających się przepisów prawa. 1.4. Metodyka opracowania programu i główne uwarunkowania programu Opracowanie „Programu ochrony środowiska dla miasta Żyrardowa” zlecono Zakładowi Ochrony Środowiska „POL-OTTO” w Pruszkowie. Z wykonawcą opracowania współpracował etatowy pracownik Urzędu Miasta zajmujący się sprawami z zakresu ochrony środowiska. Za podstawę aktualizacji „Programu ochrony środowiska Miasta Żyrardowa na lata 20102013 z perspektywą lat 2014-2017” przyjęto: dostępne opracowania i dokumenty dotyczące m.in. Polityki Ekologicznej Państwa oraz Programu ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r., „Raport z realizacji Programu ochrony środowiska dla Miasta Żyrardowa za lata 20042008”, Styczeń 2010 6 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) analizę prowadzonych aktualnie działań dla poprawy stanu środowiska, dane uzyskane z Urzędu Miasta Żyrardowa oraz Starostwa Powiatowego w Żyrardowie, dane z WUS za rok 2008 r., dane zamieszczone na stronie internetowej UM w Żyrardowie www.zyrardow.pl Raport o stanie środowiska w woj. mazowieckiego za rok 2008” – strona internetowa www.wios.warszawa.pl, Program małej retencji województwa mazowieckiego, Program możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla województwa mazowieckiego. Jako punkt odniesienia dla Programu przyjęto stan środowiska oraz infrastruktury środowiska na terenie miasta na koniec 2008 r. lub w przypadku braku danych za rok miniony, informacje za rok 2007 (głównie w zakresie danych GUS). W pierwszym etapie pracy nad aktualizacją Programu opracowujący dokument dokonali analizy posiadanych materiałów oraz przeprowadzili konsultacje z przedstawicielami Urzędu Miasta. Projekt Programu został przedstawiony zgodnie z ustawą z 3.X.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr 199, poz. 1227) do konsultacji społecznych. Program został opracowywany zgodnie z metodologią właściwą dla planowania strategicznego polegającego na: określeniu diagnozy stanu środowiska w mieście Żyrardowie we wszystkich komponentach środowiska oraz zdefiniowaniu głównych problemów w mieście, przedstawieniu celów strategicznych służących poprawie stanu środowiska w mieście oraz wskazaniu kierunków działań wraz z opracowaniem programów operacyjnych dla realizacji przyjętych celów, opracowaniu harmonogramu rzeczowo-finansowy realizacji Programu, przedstawieniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawno-instrumentalnych i źródeł finansowania, określeniu zasad monitorowania efektów wdrażania Programu. Styczeń 2010 7 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 1.5. Okres objęty aktualizacją Programu Aktualizacja Program ochrony środowiska wraz z Planem gospodarki odpadam obejmuje okres lat 2010-2017. Program zawiera zadania dla dwóch faz: cele krótkoterminowe – lata 2010 – 2013 cele długoterminowe – lata 2014-2017. Raport z realizacji zadań Programu wykonywany będzie zgodnie z wymogami ustawy co 2 lata od przyjęcia Programu. Aktualizacja zarówno Programu ochrony środowiska jak i Planu gospodarki odpadami może nastąpić po upływie 4 lat. 2. DIAGNOZA 2.1. Podstawowe dane o mieście Żyrardowie 2.1.1. Położenie geograficzne i struktura administracyjna Miasto Żyrardów położone jest w północnej części powiatu żyrardowskiego w odległości około 45 km od Warszawy w zachodnim rejonie województwa mazowieckiego. Położenie Miasta Żyrardowa wyznaczają następujące współrzędne geograficzne: = 52 04’45” szerokości geograficznej północnej - kraniec południowy = 52 01’55” szerokości geograficznej północnej - kraniec wschodni = 20 24’30” długości geograficznej wschodniej - kraniec zachodni = 20 28’35” długości geograficznej wschodniej - kraniec północny Według fizycznogeograficznego podziału Polski obszar Miasta Żyrardowa położony jest w granicach rozległej jednostki morfologicznej Równiny Łowicko-Błońskiej, która należy do makroregionu Niziny Środkowomazowieckiej. Powierzchnia Miasta Żyrardowa wynosi 14,35 km2 i zamieszkuje ją ok. 41 tys.mieszkańców. Rozległość Miasta wynosi licząc z północy na południe około 4,5 km, a ze wschodu na zachód około 4,8 km miasto graniczy: - na północy i zachodzie z gminą Wiskitki, - na południu z gminą Radziejowice, - na wschodzie z gminą Jaktorów (pow. Grodziski, woj. mazowieckie). Styczeń 2010 8 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Przez teren Żyrardowa przebiegają ważne szlaki komunikacyjne: z zachodu na wschód linia kolejowa Warszawa-Wiedeń i droga Nr 719 Skierniewice - Grodzisk Mazowiecki oraz z północy na południe droga krajowa nr 50 Sochaczew - Grójec. Miasto Żyrardów pełni rolę ośrodka powiatowego, w którym skupione są główne zakłady przemysłowe powiatu. 2.1.2. Demografia Liczba mieszkańców Żyrardowa wynosi 41 110 osób. Miasto charakteryzuje się wysokim zaludnieniem, które wynosi około 3000 osób na km2. Dominującą grupę stanowi ludność w wieku produkcyjnym. Podobnie jak w całym województwie dominują kobiety. Żyje ich tu o około 7% więcej niż mężczyzn. 2.1.3. Gospodarka Żyrardowa Na strukturę gospodarczą miasta składa się obecnie 5 391 jednostek gospodarczych (dane GUS), z których przeważająca część skupionych jest w sektorze prywatnym. Do największych przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym należą: TCL Operations Polska Sp. z o. o., Knauf Plasitcs Sp. z o.o., Ruukki Polska, Sp. z o. o. Stabar Sp. z o.o. j.v. , Arlen SA, Girard Dupont Sp. z o.o., Polmos Żyrardów Sp. z o.o. Duże sieci handlowe reprezentują: Kaufland Polska Sp z o.o., Carrefour Polska Sp. z o.o, Lidl Polska Sp. z o.o. W mieście zlokalizowana jest restauracja firmy McDonald`s Polska Sp. z o.o. Przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym zatrudniają w Żyrardowie łącznie około 1,5 tys. pracowników. Wśród firm polskich przeważają przedsiębiorstwa budowlane i handlowe. Tradycje producenta wyrobów z lnu podtrzymuje Fabryka Wyrobów Lnianych Sp. z o.o., zlokalizowana na terenie dawnych zakładów lniarskich. Ważną rolę w działalności gospodarczej odgrywają Spółki miejskie: Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Żyrardów” Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej „Żyrardów” Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej „Żyrardów” Sp. z o.o. Styczeń 2010 9 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 1. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze sektorów własnościowych w mieście Żyrardowie w 2008 r. (dane GUS) Podmioty gospodarczy Jednostki gospodarcze Ogółem 5 391 Sektor publiczny podmioty gospodarki narodowej ogółem 195 Sektor prywatny podmioty gospodarki narodowej ogółem 5 196 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 4 529 spółki handlowe 161 spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 36 spółdzielnie 22 fundacje 9 stowarzyszenia i organizacje społeczne 71 Żyrardów jest miejscowością bardzo atrakcyjną dla inwestorów. Główne atuty miasta to: położenie w centrum kraju, między dwoma dużymi rynkami Warszawy i Łodzi, dobre połączenia komunikacyjne: przez miasto przebiegają dwie krajowe trasy tranzytowe i linia kolejowa, w pobliżu miasta biegnie trasa szybkiego ruchu Warszawa - Katowice, blisko jest do lotniska w Warszawie (ok. 45 minut), blisko jest do planowanego węzła autostrady A2 (5 km). stale rozwijająca się infrastrukturę techniczna i społeczna, w mieście skupia się doświadczona kadra potencjalnych pracowników, opracowana jest Strategię Rozwoju Miasta do 2015 r., opracowane jest Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego i na bieżąco opracowywane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. stosowanie specjalnych udogodnień dla inwestorów ( Uchwała Rady Miejskiej o zwolnieniach z podatku od nieruchomości dla przedsiębiorców, „Program pomocy publicznej dla przedsiębiorców”), Styczeń 2010 10 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) działające Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości. Jego bogata oferta stanowi ciekawą propozycję dla przedsiębiorców, osób chcących rozpocząć własną działalność oraz dla osób bezrobotnych, szukających zatrudnienia. Rolnictwo Gleby obszaru Żyrardowa zostały wykształcone bezpośrednio na podłożu osadów czwartorzędowych. Praktycznie cały obszar miasta (wyłączając tereny zurbanizowane i nie klasyfikowane rolniczo z zabudową miejską i infrastrukturą techniczną) zajmują gleby czarne i szare ziemie wytworzone z glin zwałowych lekkich i piasków gliniastych leżących na glinach. Rolnictwo w mieście nie odgrywa istotnej roli gospodarczej. 2.1.4 Struktura użytkowania gruntów Największy obszar miasta zajmują grunty zabudowane i zurbanizowane - 64,9%. Grunty rolne stanowią 25,8% a pozostałe tereny to 9,3% całej powierzchni miasta Żyrardowa. GRUNTY (według użytków) – powierzchnia ogółem 1435 ha Użytki rolne 370 ha Grunty orne 232 Sady 7 Łąki 65 Pastwiska 43 Grunty rolne zabudowane 17 Grunty pod rowami 6 Grunty leśne oraz zadrzewione 96 ha Lasy 70 Grunty zadrzewione 26 Grunty zabudowane i zurbanizowane 932 ha Tereny mieszkaniowe 365 Tereny przemysłowe 98 Inne tereny zabudowane 103 Zurbanizowane tereny niezabudowane 93 Styczeń 2010 11 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tereny rekreacji i wypoczynku 52 Drogi 195 Tereny kolejowe 24 Inne 2 Grunty pod wodami 28 ha Użytki ekologiczne 2 ha Nieużytki 1 ha Tereny różne 6 ha 2.1.5. Infrastruktura drogowa Dużym atutem Żyrardowa jest lokalizacja miasta w centrum Polski oraz bardzo dobre połączenia komunikacyjne. Przez miasto przebiegają dwie krajowe trasy tranzytowe i linia kolejowa, w pobliżu miasta biegnie trasa szybkiego ruchu Warszawa - Katowice, blisko jest do lotniska w Warszawie (ok. 45 minut) oraz do planowanego węzła autostrady A2 (5 km). Przez Żyrardów i w jego pobliżu przebiegają ważne szlaki komunikacyjne: trasa tranzytowa TIR - droga krajowa nr 50, z zachodu na wschód Polski, droga wojewódzka nr 719 Warszawa-Skierniewice, droga szybkiego ruchu Warszawa-Katowice - w odległości 9 km od Żyrardowa, linia kolejowa z północy na południe Polski, węzeł komunikacyjny planowanej autostrady A2 - 7 km od Żyrardowa, lotnisko Warszawa-Okęcie - oddalone o godzinę jazdy samochodem. Nadal problemem dróg jest ich niedostateczna nośność oraz zły stan, wymagający ciągłej modernizacji. Trwają intensywne prace modernizujące nawierzchnię drogową. Dla Miasta Żyrardowa został opracowany „Program budowy i przebudowy dróg miejskich w latach 2006-2010”, który stanowi załącznik do uchwały Nr L/388/06 Rady Miejskiej Żyrardowa z dnia 26 października 2006 r. Do chwili obecnej duża część założeń programowych została zrealizowana. Bardzo ważną inwestycją drogową będzie budowa obwodnicy Żyrardowa. 21 lipca 2009 r. w siedzibie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Warszawie podpisana została umowa na budowę obwodnicy Żyrardowa. Wykonawcą będzie konsorcjum DROGBUD Podkarpacki Holding Budowy Dróg Sp. z o.o. Strzyżów/ Bogl a Krysl k.s. Czechy / Bogl & Krysl Polska Sp. z o.o. Cieszyn / POL-DRÓG Piła Spółka z o.o. 15-kilometrowa obwodnica Żyrardowa powstać ma w ciągu 18 miesięcy od daty rozpoczęcia robót (nie licząc Styczeń 2010 12 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 3-miesięcznych okresów zimowych). Można więc przyjąć, że realizacja inwestycji zajmie w sumie około 2 lat. Żyrardów ma bogatą ofertę środków komunikacji miejskiej. Od 1 września 2009 r. usługi komunikacji miejskiej na terenie Żyrardowa świadczy Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej z Grodziska Mazowieckiego. Ponadto, na terenie Miasta funkcjonuje spółka PKS, świadcząca usługi komunikacji podmiejskiej oraz kilka prywatnych firm taksówkarskich i przedsiębiorców, posiadających busy kursujące na terenie miasta i powiatu żyrardowskiego. W Żyrardowie jest również dworzec PKP, na którym zatrzymują się pociągi podmiejskie na trasie Warszawa - Łódź i krajowe dalekobieżne. 2.1.6. Infrastruktura społeczna Szkolnictwo W październiku 2008 r., zgodnie z decyzją Rady Miasta Żyrardowa, wprowadzona została reorganizacja sieci szkół, polegająca na utworzeniu sześciu zespołów szkół publicznych, na bazie wcześniej istniejących czterech szkół podstawowych i dwóch gimnazjów utworzonych z dniem 1 września 2008 r. Uchwałami Rady Miasta Żyrardowa Nr 147-152/08 z dnia 28 lutego 2008 r. dwóch szkół podstawowych i czterech gimnazjów. Aktualnie w każdym zespole szkół publicznych funkcjonuje szkoła podstawowa i gimnazjum. W mieście funkcjonują również trzy szkoły ponadgimnazjalne oraz Wyższa Szkoła Rozwoju Lokalnego. Na uczelni działa Wydział Ekonomiczny o specjalnościach: ekonomika ochrony środowiska, finanse i bankowość komercyjna, gospodarka lokalna, logistyka i marketing. Opieka zdrowotna W Żyrardowie rolę zakładu opieki zdrowotnej lecznictwa zamkniętego pełni szpital im. Zenona Tokarskiego zlokalizowany przy ul. Limanowskiego 30. Ponadto na terenie Miasta działają Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej, m.in.: NZOZ „ESKULAP” przy ul. Wyspiańskiego 6B i ul. POW 5, NZOZ „NEUROMEDYKA” przy ul. Okrzei 51 C. Styczeń 2010 13 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 2.1.7.Turystyka i rekreacja Możliwości rekreacji zapewniają tereny zielone i zbiorniki wodne. Najciekawsze krajobrazowo tereny zielone (parki, skwery) miasta Żyrardowa położone są nad zbiornikami wodnymi: „Zalew Żyrardowski” i „Ruda”, rzeką Pisią-Gągoliną (park wzdłuż ul. Stanisława Wyspiańskiego, Park Zabytkowy im. K. Dittricha, „stary park” Ośrodka Sportu i Rekreacji przy ul. Żeromskiego). Park im. Karola Augusta Dittricha, położony nad rzeką Pisią, charakteryzuje się łagodnie ukształtowana rzeźba terenu z naturalistycznym układem cieków wodnych i wieloma mostkami oraz okazały starodrzew z jedenastoma pomnikami przyrody. Uwagę przykuwają dwa potężne platany klonolistne (Platanus x hispanica), trzy okazałe olszyny (Alnus) nad kanałem, trzy wiązy szypułkowe (Ulmus laevis), grab (Carpinus) i dąb szypułkowy (Quercus rober). Najwyższym z pomników przyrody, mierzącym około 40 m jest potężny orzech czarny (Juglans nigra) o egzotycznych, strzępiastych liściach. Dzięki zakończonemu w 2007 roku procesowi rewaloryzacji parku udało się w dużej mierze przywrócić jego dawną świetność, a jednocześnie dostosować do współczesnych potrzeb mieszkańców miasta. Na tyłach pałacyku Dittricha powstał amfiteatr, gdzie w sezonie letnim odbywają się cotygodniowe niedzielne koncerty muzyki poważnej. W zachodniej części parku znajduje się plac zabaw dla dzieci. Obecnie park jest ulubionym miejscem wypoczynku i rekreacji mieszkańców Żyrardowa i jedną z największych atrakcji turystycznych w mieście. W Żyrardowie znajdują się także inne tereny zielone, takie jak: park Reymonta, zieleniec przy ul. Wyspiańskiego czy „stary” park Ośrodka Sportu i Rekreacji. Doskonałym miejscem wypoczynku i rekreacji jest „Zalew Żyrardowski” . Baza turystyczna jest jednak niewystarczająca. Brakuje przede wszystkim tanich miejsc noclegowych oraz tanich noclegowni typu schroniska młodzieżowe, campingów, a także galerii i podobnych obiektów szeroko rozumianej kultury. 2.1.8. Historia i zabytki miasta Żyrardów to, bez wątpienia jedno z ciekawszych miast Zachodniego Mazowsza, położone niemal w połowie drogi między Łodzią a Warszawą, na szlaku dawnej Kolei WarszawskoWiedeńskiej. Powstanie i rozwój Żyrardowa wiąże się z lokalizacją na tym terenie na początku XIX wieku fabryki lniarskiej. Nazwa miasta pochodzi od nazwiska utalentowanego francuskiego inżyniera Filipa de Girarda, pierwszego technicznego dyrektora zakładu, Styczeń 2010 14 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) a zarazem wynalazcy maszyny do mechanicznego przędzenia lnu, którą po raz pierwszy zastosowano właśnie w żyrardowskiej fabryce, i która zrewolucjonizowała proces produkcji. Okres największego rozwoju i rozbudowy Żyrardowa przypada na drugą połowę XIX w., kiedy to żyrardowska fabryka trafiła w ręce dwóch niemiecki przemysłowców - Karola Hiellego i Karola Augusta Dittricha. To za ich sprawą fabryka w krótkim czasie stała się jednym z największych i najnowocześniejszych zakładów lniarskich ówczesnej Europy. Dzięki nowym właścicielom wokół fabryki, na pow. 36 ha, powstała też bardzo skrupulatnie zaprojektowana osada fabryczna, stanowiąca dziś, unikatowe w swym charakterze, centrum współczesnego Żyrardowa. Na osadę fabryczną składa się osiedle murowanych z czerwonej cegły domów dla robotników, dzielnica willowa dla kadry kierowniczej i właścicieli fabryki, a także szereg budynków użyteczności publicznej - kościoły, szkoły, przedszkole, szpital, resursa, dom kultury, a także pralnia i łaźnia miejska. Regularna siatka ulic, dużo zieleni, wyraźny podział na część mieszkaniową oraz przemysłową – to najbardziej charakterystyczne elementy XIXwiecznego Żyrardowa, stanowiące o rzeczywistym spełnieniu postulatów idealnego miasta przemysłowego przełomu wieków. Do czasów nam współczesnych zachowało się blisko 95% pierwotnej zabudowy, która w większości przypadków wciąż pełni nadane jej przez budowniczych funkcje. Poszczególne zabytkowe obiekty stanowią o całości zachowanego w bardzo dobrym stanie unikalnego na skalę europejską modelowego układu urbanistycznego. W gminnej ewidencji zabytków widnieje na ten moment ponad 300 obiektów. Ochroną konserwatorską objęty jest obszar o powierzchni około 70 ha. Świadczy to najdobitniej o niezwykłych walorach i skali wielkości przestrzennej żyrardowskiej starówki. Żyrardów ze swoją unikatową architekturą industrialną przeżywa dziś prawdziwy renesans. Moda na adaptację obiektów pofabrycznych na cele usługowo-mieszkaniowe sprawiła, że przesiąknięte historią mury dawnej fabryki otrzymują zupełnie nowe funkcje, odzyskując przy tym, dzięki starannie prowadzonej rewitalizacji, pierwotny, imponujący wygląd. Miasto na wiele sposobów stara się wyeksponować swój potencjał. Temu służyć ma m.in. wyznaczenie miejskiego szlaku turystycznego, pod nazwą „Spacer po XIX-wiecznej osadzie fabrycznej”. Prezentuje on najcenniejsze i najciekawsze z punktu widzenia historii miasta obiekty żyrardowskiej starówki. Miasto z czerwonej cegły, w którym swoje miejsce znalazła każda dziedzina ludzkiego życia, do dzisiaj zachwyca swoim rozmachem. Szukającym atrakcji turystom Żyrardów oferuje jedyne w swoim rodzaju spojrzenie w przeszłość i przyszłość jednocześnie. Styczeń 2010 15 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Najważniejsze zabytki miasta to: „Plac targowy”, budynek mieszkalny zbudowany w latach 90 - tych XIX w, Ochronka, Babiniec, Budynek magistratu, Budynek szkoły żeńskiej, Dom Ludowy im. Karola Dittricha tzw. "Ludowiec",Kantoratschule, Kościół p.w. Matki Bożej Pocieszenia, Nowy świat, Paweł Hulka-Laskowski (1881-1946), Kościół p.w. św. Karola Boromeusza , Szpital , Przytułek dla starcó,w, Stara Szkoła, Nowa Szkoła – Resursa, Dawna ul. Wiskicka. 2.1.9. Organizacje pozarządowe działające na terenie miasta Żyrardowa Miasto i Organizacje Pozarządowe współpracują ze sobą od wielu lat. Była i jest to współpraca nie tylko finansowa, ale i pozafinansowa. Na drodze konsultacji społecznych opracowano: "Kartę współpracy Miasta Żyrardów z Organizacjami Pozarządowymi", która zawiera podstawowe zasady partnerskiej współpracy. Na stronie internetowej Urzędu Miasta została umieszczona „Lista Organizacji Pozarządowych”, na której znajduje się 66 organizacji. Ważną rolę w kształtowaniu postaw proekologicznych odgrywa Fundacja Ochrony Środowiska Naturalnego Miasta Żyrardowa i Okolic. 2.2. Ocena stanu środowiska 2.2.1. Warunki klimatyczne Obszar Miasta Żyrardów pod względem regionalizacji klimatycznej (wg A. Wosia, Atlas RP, 1993) sytuuje się w północno-wschodniej części XVII regionu klimatycznego zwanego Regionem Środkowopolskim. Pod względem klimatycznym obszar ten cechuje się rosnącym kontynentalizmem w kierunku wschodnim. Obszar charakteryzuje się m.in. wysokimi rocznymi sumami promieniowania słonecznego (pow. 86,3 kcal/cm2) oraz jednymi z mniejszych w Polsce sumami rocznymi opadów atmosferycznych. Wartości średnich rocznych opadów atmosferycznych z wielolecia (1955 - 1995) kształtują się w przedziale od 521 mm/rok (posterunek opadowy – Brwinów) 532 mm/rok (posterunek opadowy – Miedniewice). Parowanie terenowe waha się w granicach 500 - 520 mm/rok. Przy średnich opadach atmosferycznych w latach suchych i przeciętnych, występuje deficyt wód w glebie, Styczeń 2010 16 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) gdyż część wody opadowej bierze udział w odpływie powierzchniowym i wgłębnym. Zróżnicowanie przestrzenne średniej rocznej temperatury powietrza na terenie miasta jest nieznaczne. Temperatury wahają się od –3o C (luty) do 18,4o C (lipiec) przy średniej rocznej 7,8o C. Najbardziej pogodnymi miesiącami są sierpień i wrzesień, natomiast najwyższe wartości średniego zachmurzenia notuje się w okresie od listopada do lutego z maksimum przypadającym w miesiącu grudniu. W związku z ogólną cyrkulacją atmosferyczną na całym obszarze miasta Żyrardów dominują wiatry o kierunku zachodnim, południowo-zachodnim, których udział jest największy w lipcu i lutym. Od listopada do stycznia trwa nieprzerwana dominacja wiatrów północno-zachodnich. Średnie wartości procentowe częstości kierunków wiatrów i cisz z wielolecia (1951-1970) dla reprezentatywnych stacji meteorologicznych tego rejonu (Brwinowa) przedstawiono na załączonym wykresie. Na obszarze miasta zdecydowanie najmniej jest wiatrów północnych i północno-wschodnich. Liczba dni z ciszą (dla stacji Brwinów) średnio w roku wynosi aż 42 dni. Tabela 2. Wybrane wartości elementów klimatycznych miasta Żyrardowa Lp. Element klimatyczny Wartość 1. Średnia roczna temperatura powietrza z wielolecia 1951-1990 7,6 – 8,0 oC 2. Liczba dni zalegania pokrywy śnieżnej 26 – 90 dni 3. Średnia liczba dni zalegania pokrywy śnieżnej 70 dni 4. Pojawianie się pokrywy śnieżnej 25 XI 5. Zanik pokrywy śnieżnej 30 III 6. Czas trwania okresu wegetacyjnego 210 – 220 dni 7. Średnio w roku dni przymrozkowych (t. Min < 0º C) 110 – 130 dni 8. Okres bezprzymrozkowy obejmuje miesiące VI – IX 9. Dni mroźnych 30 – 45 10. Dni mroźnych (max. przypadającym na miesiąc luty) > 10 11. Dni bardzo mroźnych z (t. max.< 10ºC) w ciągu roku 5 – 10 12. Średnia roczna liczba dni gorących (t. max. > 25ºC) 35 – 40 13. Okres występowania dni gorących V – IX 14. Dni upalnych z (t. max. > 30ºC) 8 – 12 Styczeń 2010 17 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 2.2.2. Jakość powietrza O stanie jakości powietrza decyduje zawartość w nim różnorodnych substancji, których koncentracja jest wyższa w stosunku do warunków naturalnych. Wartości stężeń dopuszczalnych zanieczyszczeń w powietrzu zawarte są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 47, poz. 281). Wojewódzki inspektor ochrony środowiska co roku dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w podlegających mu strefach. W rozumieniu ustawy strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy, obszar jednego lub więcej powiatów położonych na obszarze tego samego województwa, niewchodzących w skład aglomeracji. Wojewódzki Inspektprat Ochrony Środowiska w Warszawie monitoruje stan jakości powietrza na terenie województwa mazowieckiego w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Wyniki pomiarów stanowią podstawę do wykonania rocznej oceny oraz klasyfikacji stref, która wykonana została w 18 strefach (Aglomeracja Warszawska, cztery powiaty grodzkie, pięć powiatów ziemskich oraz 8 stref łączonych z kilku powiatów) dla dwóch kryteriów: ochrona zdrowia i ochrona roślin. Teren Żyrardowa wchodzi w skład strefy pruszkowsko-żyrardowskiej (rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref). Na terenie miasta, przy ul. Roosvelta zlokalizowana jest automatyczna stacja pomiarów jakości powietrza. Główne parametry mierzone na stacji to: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek azotu, tlenek wegla, ozon, pył zawieszony PM10, prędkość wiatru, kierunek wiatru, temperatura powietrza, opad atmosferyczny i wilgotność. W 2008 roku została wykonana siódma roczna ocena jakości powietrza dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, benzen, ołów, pył PM10, arsenu, niklu, kadmu, benzo/a/piranu i ozonu). Strefa pruszkowsko-żyrardowska została zaliczona do klasy C tj. stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne dla PM10. Pozostałe stężenia zanieczyszczeń w strefie nie przekraczały wartości dopuszczalnych. Styczeń 2010 18 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Głównymi przyczynami wysokich poziomów stężeń pyłu zawieszonego PM 10 w Żyrardowie jest: stosowanie paliw o wysokiej zawartości popiołu w nieprzystosowanych do tego paleniskach, wysoki udział indywidualnego ogrzewania węglowego w zaspokajaniu potrzeb grzewczych mieszkańców (zwłaszcza w dzielnicach gdzie występują przekroczenia), stosowanie wyeksploatowanych instalacji energetycznych o małej mocy i niskiej sprawności, duże straty energii cieplnej spowodowane złym stanem technicznym budynków. Mapa 2. Strefy województwa, w których w latach 2002-2008 wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 (źródło: WIOŚ) W związku z powyższym dla miasta został opracowany „Program obniżenia emisji na terenie Miasta Żyrardowa w latach 2009-2017”. Podstawą prawną dla opracowania ww. Programu było Rozporządzenie nr 65 Wojewody Mazowieckiego z dnia 21 grudnia 2007 roku w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy powiat żyrardowski z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10. Dotyczy to głównie obszaru ograniczonego następującymi ulicami: od północy – ul. Leszno, 1 Maja, Piękna; od wschodu– ul. Moniuszki, Piaskowa, Bohaterów Warszawy; od południa – Styczeń 2010 19 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) ul. Jaktorowska, Radziejowska, Reymonta; od zachodu – ul. Legionów Polskich, Roosevelta, Żeromskiego. Głównym celem Programu jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery na terenie miasta Żyrardowa, a w efekcie uzyskania wymaganych standardów jakości powietrza. Poważny problem na terenie całego województwa mazowieckiego stanowi występowanie wysokich stężeń benzo/a/piranu w pyle PM10. Poziom docelowy przekroczony był na wszystkich stacjach pomiarowych. Wysokie stężenia wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, w tym B(a)P jest głównie wynikiem niskiej emisji z indywidualnych palenisk domowych. 2.2.3. Wody powierzchniowe i podziemne 2.2.3.1. Wody powierzchniowe Obszar Żyrardowa położony jest w całości w dorzeczu rzeki Bzury, stanowiącej bezpośredni lewy dopływ Wisły. Zasadniczo teren Żyrardowa w jego środkowej i południowej części jest odwadniany bezpośrednio przez zlewnię Pisi-Gągoliny (w tym również Kanał Ulgi) oraz ujściowy odcinek rzeki Okrzeszy, w części zachodniej poprzez rów burzowy „L”, zaś w części północnej poprzez rowy burzowe „51” i „60”. Natomiast niewielkie wschodnie rejony miasta są odwadniane poprzez fragmenty zlewni rzeki Wierzbianki. Na terenie Żyrardowa długości poszczególnych cieków powierzchniowych wynoszą: rzeka Pisia-Gągolina 5+530 km Kanał Ulgi 1+070 km rzeka Wierzbianka 1+750 km rzeka Okrzesza 0+450 km. Rzeką o największym znaczeniu gospodarczym i hydrograficznym w mieście jest Pisia Gągolina. Jest ona głównym źródłem poboru wody w Żyrardowie do celów przemysłowych i jednocześnie głównym odbiornikiem ścieków z miasta. Od dnia przystąpienia do Unii Europejskiej tj. od 1 maja 2004 r. Polska zobowiązana jest wdrażać zapisy Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) z dnia 23 października 2000 rokudokumentu uznawanego za jeden z najbardziej kompleksowych pakietów dotyczących celów i zobowiązań w zakresie gospodarki wodnej. Styczeń 2010 20 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Głównym celem wdrażania jej zapisów jest osiągnięcie do roku 2015 dobrego stanu ekologicznego i chemicznego w wodach powierzchniowych oraz dobrego stanu chemicznego i ilościowego w wodach podziemnych. Jednym z narzędzi służących do osiągnięcia celów Ramowej Dyrektywy Wodnej jest monitoring, który powinien dostarczyć spójnej i pełnej informacji o stanie ekologicznym i chemicznym wód w obrębie każdego obszaru dorzecza. Od 2008 roku obowiązuje nowa klasyfikacja rzek. Reguluje ją rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008). W nowej klasyfikacji ocenie poddane są jednolite części wód na podstawie wyników uzyskanych dla punktu pomiarowokontrolnego zlokalizowanego na zamknięciu lub najbliżej zamknięcia jednolitej części wód. Wstępna ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych (rzek) wykonana została na zlecenie GIOŚ przez IMGW w Katowicach. Zgodnie z ustaleniami z rozporządzenia w celu dokonania klasyfikacji wód dla każdego punktu pomiarowego należy określić stan ekologiczny, a w przypadku wód sztucznych i silnie zmienionych potencjał ekologiczny oraz stan chemiczny. Stan jednolitych części wód powierzchniowych ocenia się, porównując wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych z wynikami klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych. Jeżeli w jednolitej części wód powierzchniowych nie ustanowiono żadnego punktu pomiarowo – kontrolnego, oceny jej stanu chemicznego dokonuje się na podstawie wyników uzyskanych dla innej jednolitej części wód powierzchniowych należącej do tej samej kategorii, typu i będącej pod takim samym wpływem wynikającym z działalności człowieka. W Żyrardowie w 2008 roku badano dwie jednolite części rzek: Pisię od źródeł do ujścia ścieków w Żyrardowie i od ujścia ścieków do ujścia do Bzury. Obie jednolite części wód należą do cieków silnie zmienionych. Pierwsza z nich uzyskała potencjał ekologiczny dobry i powyżej dobrego, a druga uzyskała potencjał umiarkowany. O takim stanie zadecydowały wyniki badań fizykochemicznych (głównie azot azotanowy, fosfor ogólny), bowiem stan elementów biologicznych był dobry i bardzo dobry. W obecnej klasyfikacji nie uwzględniono elementów hydromorfologicznych, bowiem brakuje odpowiednich metodyk. Do czasu ich opracowania dopuszczalne jest dokonanie klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego wód z pominięciem tych elementów. Dobry jest również stan chemiczny. Ogólna klasyfikacja, po porównaniu stanu ekologicznego i chemicznego, pozwoliła na zaliczenie wód Pisi Gągoliny od źródeł do zrzutu ścieków z Żyrardowa do wód dobrych, a poniżej zrzutu do wód złej jakości. Styczeń 2010 21 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 3. Ocena jednolitych części wód w Żyrardowie w roku 2008 (źródło: GIOŚ) Ocena Nazwa części wód Typ cieku Nazwa ppk Rzeka Km elementy biologiczne Pisia Gągolina od źródeł do zrzutu ścieków z oczyszczalni Pisia od zrzutu ścieków z oczyszczalni w Żyrardowie do ujścia elementy substancje elementy Potencjał Stan ekologiczny chemiczny5 Stan ogólny wód fizykochemiczne szczeg. szkodl. hydromorfologiczne 17 Radziejowice Pisia 47,20 2 2 0 0 19 Boryszew Pisia 1,10 1 3 0 0 Dobry i pow. dobrego Umiarkowany 0 Dobry 0 Zły Objaśnienia do tabeli: OPIS Wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia (Dz. U. Nr 162, poz. 1008) NAZWA KOLUMNY Ocena elementów biologicznych: Ocena elementy biologiczne cyfry 1 - 5 odpowiadają klasom z 2008r., 0- brak wyników pomiarów wskaźników biologicznych 1 oznacza stan bardzo dobry, 2- stan dobry, 3 – umiarkowany, 4- słaby, 5- zły Ocena elementy fizykochemiczne Ocena elementów fizykochemicznych: cyfry 1 - 3 odpowiadają klasom z rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008r. 1- I klasa, 2 – II klasa, 3- wartość pozaklasowa Ocena substancje szczególnie. Ocena substancji szczególnie szkodliwych ujętych w załączniku 5 rozporządzenia Ministra Środowska z 20 sierpnia 2008r. szkodliwych. 0 - oznacza brak przekroczeń, 1 - oznacza przekroczenia. Ocena elementy Ocena elementów hydromorfologicznych. Ze względu na brak danych elementy hydromorfologiczne zostały pominięte przy ocenie hydromorfologiczne stanu/potencjału ekologicznego. Wyniki oceny stanu chemicznego JCW. Ocena substancji priorytetowych ujętych w załączniku 8 rozporządzenia Ministra Środowiska z 20 Stan chemiczny sierpnia 2008r. 0 - oznacza stan dobry, 1 - oznacza nie osiągający stanu dobrego. Styczeń 2010 22 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Decydujące znaczenie dla kształtowania się maksymalnych stanów wody na rzekach tej części dorzecza Bzury i ekstremalnych przepływów maksymalnych w rzekach mają głównie wezbrania zimowo-wiosenne o charakterze roztopowym (marzec-kwiecień) oraz intensywne wezbrania opadowe (maj- lipiec). Niżówki letnie są poprzedzone okresem długotrwałej suszy atmosferycznej oraz suszy glebowej. Rozpoczynają się wtedy, gdy ustaje praktycznie odpływ powierzchniowy, a rzeki główne i ich ważniejsze dopływy zasilane są wyłącznie wodami podziemnymi. Niżówki letnie maja charakter bardziej długotrwały, gdyż czas odbudowy zasobów wodnych w zlewni, wystarczających do ponownego wystąpienia odpływu powierzchniowego jest praktycznie zawsze uzależniony od znacznych opadów atmosferycznych powodujących z reguły sukcesywny zanik zjawisk suszy glebowej i suszy atmosferycznej. Natomiast niżówki zimowe powstają w następstwie ustania spływu powierzchniowego, znacznego ograniczenia odpływu wód podziemnych poprzez zamarznięcie wierzchniej warstwy gruntu oraz zamarznięcie rzeki. Niżówki zimowe występują z reguły w grudniu i styczniu i mają charakter krótkotrwały ze względu na cykliczność występowania ociepleń wpływających na zjawisko topnienia pokrywy śnieżnej. Jedną z niekorzystnych cech klimatu na obszarze miasta Żyrardowa jest częste występowanie susz glebowych oraz hydrologicznych. Pojawiają się one przeważnie okresowo, w różnych porach roku i powodują niejednokrotnie poważne straty w środowisku wodnym oraz gospodarce. Bezpośrednim skutkiem występowania, a następnie trwania suszy jest zakłócenie naturalnego bilansu wodnego na tym obszarze. W efekcie występuje nadmierne przesuszenie gleby, obniżenie poziomu zalegania pierwszego poziomu wód gruntowych oraz w dalszej konsekwencji drastyczne zmniejszenie przepływów wody w rzekach. Istniejące zasoby wód zlewni rzek Pisi-Gągoliny na obszarze Żyrardowa są użytkowane głównie dla potrzeb przemysłu, rekreacji i sportów wodnych oraz amatorskiego połowu ryb. Obecna zabudowa hydrotechniczna rzeki Pisi-Gągoliny należy do znaczących w całej zlewni i jest zgrupowana głównie na odcinku miasta Żyrardowa i powyżej aż do źródeł rzeki. Na terenie Żyrardowa zlokalizowane są trzy obiekty zabudowy hydrotechnicznej. Potencjalne zasoby wodne rzeki Pisi-Gągoliny, przy istnieniu tylu zbiorników wodnych, mogą być z powodzeniem retencjonowane i racjonalnie wykorzystane, poprawiając w istotnym stopniu bilans wodny dla przemysłu i gospodarki komunalnej miasta Żyrardowa. Styczeń 2010 23 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 4. Charakterystyka głównych zbiorników retencyjnych zlokalizowanych w Żyrardowie na rzece Pisi-Gągolinie (źródło, Starostwo Powiatowe w Żyrardowie). Lp. Nazwa zbiornika (piętrzenia) NPP MPP Wysokość [m] [m] piętrzenia n.p.m. n.p.m. H w [m] Pojemność Powierzchnia w (ha) w tys. (m3) Całkowita Użytkowa 1. Zalew Żyrardowski 123,50 124,00 4,50 13,8 401,0 138,0 2. Zbiornik Ruda 117,25 117,45 2,35 1,23 29,2 22,3 3. Zbiornik Centrala 114,90 115,10 1,47 0,88 23,7 18,0 4. Jaz Luca 111,30 113,50 2,55 - - - Wszystkie zbiorniki retencyjne na terenie miasta Żyrardowa są eksploatowane w ramach Systemu Wodno-Gospodarczego rzeki Pisi-Gągoliny, nadzorowanego przez Fundację Ochrony Środowiska Naturalnego w Żyrardowie. W systemie zarządzania gospodarką wodną obszar miasta Żyrardowa należy do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie. Monitoring rzek w Żyrardowie realizuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Delegatura w Płocku. 2.2.3.2. Wody podziemne Na terenie miasta Żyrardowa zasadniczym i jedynym zarazem poziomem użytkowym wód podziemnych powszechnie eksploatowanym i mającym największe znaczenie gospodarcze jest czwartorzęd. Główne czwartorzędowe ujęcie wód podziemnych dla potrzeb komunalnych miasta Żyrardowa, zlokalizowane jest na obszarze tzw. Lasu Sokulskiego, obrębu ewidencyjnego Działki w południowo-wschodniej części Gminy Wiskitki. Badania jakości wody surowej ze studni wykonane w latach 1969 - 1998 wykazały, że woda nie nadaje się do picia i na potrzeby gospodarcze ze względu na nadmierną zawartość związków żelaza i manganu, z czym związana jest podwyższona barwa i mętność. Taki typ zanieczyszczenia określany jest jako geogeniczny, tzn. niezależny od wpływów antropogenicznych. Stan bakteriologiczny wody był dobry. Woda do celów pitnych wymaga więc uzdatniania, polegającego na wytrącaniu żelaza i manganu w procesie napowietrzania Styczeń 2010 24 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) i filtrowania przez złoże piaskowo – żwirowe z odpowiednimi prędkościami. Uzdatnianie wody odbywa się w Stacji Uzdatniania Wody „Mokra”. Wody pobierane przez miasto Żyrardów nigdy nie były przedmiotem badań w ramach monitoringu krajowego, który na obszarze kraju prowadzi Państwowy Instytut Geologiczny ani regionalnego prowadzonego przez Delegaturę w Płocku. W rejonie miasta wg Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce, wymagających szczególnej ochrony występuje również tzw. główny zbiornik wód podziemnych (GZWP), do którego należy cały trzeciorzędowy (oligoceński) poziom wodonośny, zaklasyfikowany do trzeciorzędowego GZWP – 215A (Subniecka Warszawska). Z uwagi na sprzyjające ochronie warunki hydrogeologiczne tego rejonu, brak rozpoznanych i udokumentowanych zasobów wód podziemnych tego poziomu wodonośnego, nie zachodziła w praktyce potrzeba wydzielenia dla trzeciorzędowego poziomu wodonośnego dodatkowych obszarów (ONO) o najwyższej ochronie, jak i (OWO) o wysokiej ochronie. Natomiast w przypadku eksploatowanego czwartorzędowego ujęcia wód podziemnych „Sokule”, które jest aktualnie jedynym czynnym ujęciem komunalnym dla miasta Żyrardowa, zachodziła konieczność wprowadzenia dla tego ujęcia, rozległej strefy ochrony pośredniej o izolinii czasu migracji możliwych zanieczyszczeń równej 25 lat. Ustanowiona strefa ochrony pośredniej terenu ujęcia „Sokule” (obejmująca swoim zasięgiem obszary Lasu Sokulskiego w obrębie ewidencyjnym Działki, Gmina Wiskitki oraz fragmenty zachodniej dzielnicy miasta Żyrardowa), została uznana za obszar wymagający najwyższej ochrony. 2.2.4. Budowa geologiczna i surowce mineralne Pod względem geograficznym obszar Żyrardowa położony jest na granicach rozległej jednostki morfologicznej - Równiny Łowicko-Błońskiej (318.72), która należy do makroregionu – Niziny Środkowomazowieckiej (318.7) (J. Kondracki i A. Rychling - Atlas RP, 1993). Obszar miasta zlokalizowany jest w zachodniej części depresyjnej formy – Niecki Warszawskiej (C.2.w) w obrębie Synklinorium Brzeżnego (C.2). Na osadach kredowych, w stropie których w okresie ruchów laramijskich powstała rozległa depresja (-75 m p.p.m.), zalega wypełniony osadami eocenu i seriami ilastymi pliocenu (iły pstre – poznańskie) kompleks osadów trzeciorzędowych, tworząc tzw. Nieckę Mazowiecką. Powierzchnia Styczeń 2010 25 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) trzeciorzędowa zalega na rzędnej 48,0 m n.p.m. Ukształtowanie powierzchni trzeciorzędowej w aspekcie prowadzonych w tym rejonie badań m.in. geoelektrycznych, pozwoliło na określenie rozpoznanej tu formy morfologicznej jako tzw. „kopalna dolina Kozłowicka”. W okresie czwartorzędu utwory serii górno-kredowej i trzeciorzędowej zostały pokryte płaszczem osadów czwartorzędowych, które dla budowy geologicznej i rzeźby terenu współczesnej powierzchni terenu mają zasadnicze znaczenie. Utwory te osiągają na tym obszarze miąższość w przedziale 30-70 m i są to głównie osady plejstoceńskie o genezie lodowcowej i wodnolodowcowej. Serie czwartorzędowe składają się generalnie z dwóch kompleksów utworów glacjalnych i limnoglacjalnych (glin zwałowych lub mułków i iłów), deponowanych głównie w okresie zlodowaceń południowopolskich (starsze, niższe) oraz zlodowaceń środkowopolskich (młodsze, wyższe). Kompleksy te są rozdzielone jedną serią piaszczysto-żwirową akumulowaną w interglacjale wielkim, pomiędzy ww. zlodowaceniami. W podłożu utworów powierzchniowych stwierdzono występowanie serii utworów lodowcowych stadiału Pilicy zlodowacenia Warty, zwietrzałych w stropie do postaci glin eluwialnych, tworzących serię utworów eluwialnych strefy peryglacjalnej zlodowacenia Wisły. W dolinach rzek: Pisi-Gągoliny i Wierzbianki zalegają holoceńskie mułki, piaski i żwiry rzeczne. Natomiast na przeważającym obszarze miasta z zabudową miejską i szeregu obiektów infrastruktury technicznej występują warstwy współczesnych osadów antropogenicznych, zalegających ciągłą warstwą na powierzchni terenu. Na terenie miasta Żyrardów brak jest udokumentowanych złóż kruszywa naturalnego. 2.2.5. Jakość gleb Gleby obszaru Żyrardowa zostały wykształcone bezpośrednio na podłożu osadów czwartorzędowych. Poszczególne typy genetyczne gleb rozwinęły się w silnym związku zarówno z ukształtowaniem terenu, podłożem mineralnym i stosunkami wodnymi. Praktycznie cały obszar miasta Żyrardowa (wyłączając tereny zurbanizowane i nie klasyfikowane rolniczo z zabudową miejską i infrastrukturą techniczną) zajmują gleby czarne i szare ziemie wytworzone z glin zwałowych lekkich i piasków gliniastych leżących na glinach. Są to gleby należące do żytniego bardzo dobrego rolniczego kompleksu przydatności gleb. Styczeń 2010 26 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych wynosi od 21 do 40%. Gleby Żyrardowa są zasobne w makroskładniki, tj. magnez, fosfor i potas. Wykazują naturalną zawartość metali ciężkich. Na terenie miasta Żyrardowa nie zidentyfikowano terenów zdegradowanych w myśl ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. 75, poz. 493). 2.2.6. Przyroda Formy ochrony przyrody W rozumieniu ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 880), ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową; zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia; siedlisk przyrodniczych; siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów; tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt; krajobrazu; zieleni w miastach i wsiach; zadrzewień. Na terenie Żyrardowa obszary prawnie chronione zajmują ogółem powierzchnię 4,6 ha, co stanowi tylko 0,003% powierzchni miasta. Na terenie miasta występują tylko 2 formy ochrony przyrody: - pomniki przyrody, - użytki ekologiczne. Szczegółowy wykaz form ochrony przyrody i bioróżnorodności biologicznej na terenie miasta Żyrardów zamieszczono w poniższej tabeli 5. Styczeń 2010 27 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 5. Ochrona przyrody i bioróżnorodności biologicznej na terenie miasta Żyrardowa w 2008 roku Obszary prawnie chronione (ha) parki krajobrazowe Lp. Gmina ogółem 1. m. Żyrardów 4,6 Powiat żyrardowski 32 362,4 rezerwaty przyrody 0,0 299,3 obszary chronionego krajobrazu razem w tym rezerwa ty i pozostałe razem formy ochrony przyrody w tym użytki rezerwa ekologity i czne pozostałe formy ochrony przyrody 0,0 9 877,0 0,0 120,3 0,0 167,0 0,0 22 390,4 4,6 83,0 zespoły przyrod Pomniki przyrody niczokrajobra zowe 0,0 0,0 19 129 Pomniki przyrody Są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Uznanie obiektu za pomnik przyrody następuje w drodze rozporządzenia wojewody albo uchwały rady gminy, jeżeli wojewoda nie ustanowił tej formy ochrony przyrody. Na terenie Miasta Żyrardowa występuje 19 pomników przyrody. Są to głównie pojedyncze okazy drzew. Większość z nich znajduje się w parku miejskim im. Karola Dittricha: - 2 platany klonolistne - o obwodach: 302 cm, 225 cm, - 3 wiązy szypułkowe - o obwodach: 375 cm, 325 cm, 268 cm, - orzech czarny - o obwodzie 346 cm, mierzący około 40 m o egzotycznych liściach, - grab pospolity - o obwodzie 284 cm, - dąb szypułkowy - o obwodzie 342 cm. Pozostałe pomniki przyrody na terenie Żyrardowa to: - dąb szypułkowy - o obwodzie 456 cm – cmentarz parafialny, - klon pospolity - o obwodzie 333 cm – cmentarz parafialny, - klon pospolity - o obwodzie 269 cm – cmentarz parafialny, Styczeń 2010 28 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) - topola biała - o obwodzie 402 cm – cmentarz parafialny. - dąb szypułkowy – obwód 465 cm – przy ul. Akacjowej 28, - dąb szypułkowy – obwód 337 cm – przy ul. Młyńskiej 9, - dąb szypułkowy – obwód 335 cm – przy ul. 1 Maja 52, - dąb szypułkowy – obwód 347 cm – przy ul. Czystej 5, - dąb szypułkowy – obwód 310 cm – przy ul. Bohaterów Warszawy 34, - dąb szypułkowy – obwód 305 cm przy ul. Bohaterów Warszawy 34, - dąb szypułkowy – obwód 310 cm – teren Skarbu Państwa przyległy do PKP. Użytki ekologiczne Są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania Różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub sezonowego przebywania. Ustanowienie użytku ekologicznego jako formy ochrony przyrody następuje w drodze uchwały Rady Gminy, jeżeli wojewoda nie ustanowił tej formy ochrony przyrody. Użytki ekologiczne uwzględnia się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i uwidacznia w ewidencji gruntów. Na terenie Miasta Żyrardowa użytki ekologiczne zajmują łącznie powierzchnię 4,6 ha, co stanowi 100% ogólnej powierzchni obszarów prawnie chronionych miasta i tylko 0,0001% powiatu żyrardowskiego. Tereny zieleni W lokalnym krajobrazie dużą rolę odgrywają tereny zieleni jak: parki, zieleńce czy tereny zieleni osiedlowej. Na terenie Miasta Żyrardowa zajmują one powierzchnię 78,1 ha, co stanowi 0,05% powierzchni miasta. W skład terenów zielonych miasta wchodzą 4 parki spacerowo-wypoczynkowe,16 zieleńców, tereny zieleni osiedlowej oraz zieleń uliczna. Styczeń 2010 29 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Najciekawsze krajobrazowo tereny zielone Miasta Żyrardowa położone są nad zbiornikami wodnymi: „Zalew Żyrardowski” (dawniej nazywany „Łąki Korytowskie”) i “Ruda” (tzw. „Zalew Świętego Jana), rzeką Pisią-Gągoliną (zieleniec przy ul. St. Wyspiańskiego, park miejski im. Karola Dittricha, „stary park” Ośrodka Sportu i Rekreacji) oraz Eko-Park w Północnej Dzielnicy Mieszkaniowej. Spośród kilku parków spacerowo-wypoczynkowych Miasta Żyrardowa, na szczególną uwagę zasługuje zabytkowy park im. Karola Augusta Dittricha. Park został założony w końcu XIX w. w stylu krajobrazowo-naturalistycznym. Zaprojektowany przez Karola Sparmania, znanego ogrodnika Warszawskiego Ogrodu Botanicznego. Park stanowił prywatną własność ówczesnego właściciela fabryki - Karola Dittricha. Park o powierzchni 6,8 ha, zlokalizowany jest w samym centrum miasta, w rezydencjonalnej części osady fabrycznej. Park stanowi okazałe otoczenie zbudowanej w stylu „kostiumu francuskiego” reprezentacyjnej willi jednego z właścicieli fabryki, Karola Dittricha jr. Dziś zabytkowy pałacyk jest siedzibą Muzeum Mazowsza Zachodniego. Park, położony nad rzeką Pisią, charakteryzuje łagodnie ukształtowana, swobodna rzeźba terenu z naturalistycznym układem wodnym dwóch strumieni, z dziewięcioma kamiennymi mostkami oraz okazały starodrzew z jedenastoma pomnikami przyrody. Przez kanał przemysłowy dzielący park na dwie części zostały przerzucone dwa mostki. Kolejne dwa przechodzą nad rzeką Pisią. W 2007 roku zakończono proces rewaloryzacji parku dzięki, któremu udało się w dużej mierze przywrócić jego dawną świetność i jednocześnie dostosować do współczesnych potrzeb mieszkańców miasta. Na tyłach pałacyku Dittricha powstał amfiteatr, gdzie w sezonie letnim odbywają się cotygodniowe niedzielne koncerty muzyki poważnej. W zachodniej części parku znajduje się plac zabaw dla dzieci. Obecnie park jest ulubionym miejscem wypoczynku i rekreacji mieszkańców Żyrardowa i jedną z największych atrakcji turystycznych miasta. Ciekawym obiektem przyrodniczym Żyrardowa jest także parafialny cmentarz, głównie stara jego część pochodząca z XIX wieku. Oryginalne, stare nagrobki cmentarza ewangelickiego i katolickiego sąsiadują z czterema pomnikami przyrody i aleją platanów. Styczeń 2010 30 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Źródło: wwww.zyrardow.pl Lasy Najbardziej naturalną formacją przyrodniczą, nierozerwalnie związaną z krajobrazem są lasy. Są one naturalnym bogactwem i stanowią niezbędny czynnik równowagi ekologicznej. Od zarania wieków pełniły one różnorakie funkcje, które były zmienne w czasie, lecz zawsze ważne dla rozwoju materialnego i kulturalnego, gdyż wywierały ogromny wpływ na wszystkie dziedziny ludzkiego życia. Lasy spełniają szereg ważnych funkcji, do których można zaliczyć m.in. funkcję ochronną (kształtowanie klimatu, regulację obiegu wody, ochrona przed erozją, powodziami) oraz gospodarczą (zdolność do produkcji biomasy). Lasy są dobrem ogólnospołecznym kształtującym jakość życia człowieka. Powierzchnia lasów na terenie miasta Żyrardów zajmuje 69,1 ha, co odpowiada 4,8% lesistości (ogólna powierzchnia lasów w powiecie żyrardowskim wynosi 12 045,4 ha, co odpowiada 22,6% lesistości). Styczeń 2010 31 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Lasy położone są w południowo-zachodniej części Żyrardowa, łączą się bezpośrednio z kompleksem leśnym Puszczy Bolimowskiej. Północno-wschodnia część miasta tzw. lasek międzyborowski stanowi fragment wydmy międzyborowskiej. Powierzchnie gruntów leśnych, lasów, zalesienia oraz stopień lesistości na terenie miasta Żyrardów przedstawia poniższa tabela 6. Tabela 6. Leśnictwo na terenie miasta Żyrardowa w 2008 roku Powierzchnia gruntów leśnych (ha) Lp. 1. Gmina ogółem Miasto żyrardowski ogółem 71,4 69,4 12 256,9 8 975,9 Żyrardów Powiat publiczne prywatne 2,0 3 281,0 Lasy Lasy ogółem ochronne (ha) (ha) 69,1 0,0 12 045,4 0,0 Lesistość (%) Zalesienia ogółem (ha) 4,8 22,6 0,0 2,0 W strukturze własnościowej gruntów leśnych miasta Żyrardowa dominują grunty leśne publiczne - 73% ogólnej powierzchni gruntów leśnych, w tym 99,9% to lasy Skarbu Państwa. Lasy zazwyczaj występują na terenach o najsłabszych glebach. Ze względu na typy siedliskowe dominuje bór świeży. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna z dębem szypułkowym i bezszypułkowym. Stan zdrowotny i zagrożenia lasów Stan zdrowotny lasów jest funkcją czynników biotycznych, abiotycznych i antropogenicznych. Wpływają one na złożony układ ekosystemu leśnego. Za miernik kondycji lasów uznaje się poziom redukcji powierzchni asymilacyjnej drzew (defoliacji koron) w stosunku do drzew zdrowych w danych warunkach siedliskowych i klimatycznych. Stan zdrowotny i sanitarny lasów ogólnie został określony jako zadowalający i dobry. Poważniejsze zagrożenia ze strony owadów i grzybów pasożytniczych nie występowały poza lokalnymi przypadkami. Poprawa zdrowotności lasów wynika z obniżenia poziomu emisji zanieczyszczeń powietrza oraz zmniejszenia deficytu wodnego w okresie wegetacji. Styczeń 2010 32 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Do najważniejszych współczesnych zagrożeń dla przyrody polskiej należą: zmiany cech siedlisk, spowodowane m.in.: eutrofizacją, odwodnieniem, zakwaszeniem gleby, bądź skażeniem toksycznymi związkami chemicznymi, przekształcenia struktury krajobrazu i likwidacja siedlisk/ekosystemów na skutek zmian sposobów użytkowania ziemi, fragmentacja siedlisk, negatywna presja człowieka na gatunki postrzegane jako niepożądane, nadmierna eksploatacja populacji gatunków użytkowych, zmiany systemu uprawy i hodowli, inwazja gatunków obcych lub zaplanowane ich introdukcje. Poważnym zagrożeniem dla środowiska leśnego są pożary. U podstaw tych zagrożeń leżą: postawy i aspiracje życiowe znacznej części społeczeństwa wyrażające się wzrastającą konsumpcją dóbr, w tym zasobów środowiska przyrodniczego, gwałtowny wzrost motoryzacji i związana z tym rozbudowa układów komunikacyjnych powodująca zajmowanie nowych obszarów oraz fragmentację i izolację ekosystemów, zmiany struktury własności ziemi, szczególnie w wyniku prywatyzacji państwowych gruntów rolnych, co prowadzi do przebudowy przyrodniczych elementów krajobrazowych, stosunkowo niska wrażliwość przyrodnicza społeczeństwa - w tym przedstawicieli władz rządowych i samorządowych, brak dostatecznych środków na ochronę przyrody. 2.3. Presje wywierane na środowisko 2.3.1. Presje wywierane na powietrze Zła jakość powietrza na terenie Miasta Żyrardowa jest wynikiem: 1) emisji napływowej spoza województwa mazowieckiego, 2) emisji napływowej z terenu województwa mazowieckiego (emisją napływową występującą we wschodniej części powiatu żyrardowskiego, Styczeń 2010 33 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 3) emisji z terenu miasta Żyrardowa (głównie emisja z ogrzewania indywidualnego). Z uwagi na rodzaj źródła, emisję można podzielić następująco: • punktową (wysoką), • powierzchniową (niską), • liniową. 1. Emisja punktowa (wysoka) Emisja punktowa to emisja zorganizowana pochodząca z procesów energetycznych (elektrownie, elektrociepłownie, ciepłownie) i technologicznych (zakłady przemysłowe). emisje energetyczne System ciepłowniczy miasta Żyrardów obsługiwany jest przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej "ŻYRARDÓW" Spółka z o.o.. PEC "Żyrardów" Sp. z o.o. to jednoosobowa spółka Gminy Żyrardów. Dostarcza ciepło z następujących źródeł: Ciepłowni Miejskiej przy ulicy Jodłowskiego 82 wyposażonej w 4 zmodernizowane kotły wodne przepływowe typu WR-10 o mocy cieplnej 54 MW, lokalnej kotłowni węglowej przy ulicy Kanałowej 6a i zainstalowanej mocy cieplnej około 1,2 MW, lokalnej kotłowni olejowej przy ulicy Kanałowej 6a i zainstalowanej mocy cieplnej 0,92 MW obecnie nie eksploatowanej. W wyniku energetycznego spalania paliw emitowane są następujące zanieczyszczenia: SO 2, pył, NO2, CO, B(a)P. Sieć ciepłownicza wysokich parametrów według stanu na styczeń 2009 roku ma długość 26,8 km, w tym: 16,5 km wykonane jest w technologii rurociągów preizolowanych. Dystrybucja ciepła do odbiorców jest realizowana poprzez system 24 węzłów grupowych i 157 węzłów indywidualnych. Od 2003 roku wszystkie węzły w PEC są zautomatyzowane. Na ternie miasta Żyrardowa istnieją również inne, mniejsze źródła emisji energetycznej. emisje technologiczne W roku 2007 na podstawie bazy prowadzonej przez Urząd Marszałkowski zebrano i uszczegółowiono informacje o emisji zanieczyszczeń do powietrza z 122 zakładów zlokalizowanych w obrębie miasta Żyrardów. W 2007 roku z zakładów przemysłowych na Styczeń 2010 34 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) terenie Żyrardowa wyemitowano ogółem 57 456 Mg zanieczyszczeń, w tym 67 Mg pyłów, a wśród zanieczyszczeń pozostałych m.in.: dwutlenek siarki 173,5317 Mg/rok dwutlenek azotu 78,98381 Mg/rok tlenek węgla 60,10017 Mg/rok węglowodory alifatyczne do C12 1,500301 Mg/rok węglowodory aromatyczne 1,011981 Mg/rok, B(a)P – 0,01011 Mg/rok oraz wiele innych zanieczyszczeń, Tabela 7. Wykaz firm posiadających pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza z terenu miasta Żyrardowa Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Podmiot PEC "Żyrardów" Spółka z o.o. ul. Konarskiego 2 Żyrardów KNAUF Pack Sp. zo.o. Zakład w Żyrardowie 96-300 Żyrardów ul. Mickiewicza 31/41 STABAR Sp. zo.o. 96-300 Żyrardów ul. Jaktorowska 21 Kreis Pack Sp. zo.o. 64-320 Buk Niepruszewo ul. Leśna 22 Oddział Żyrardów 96-300 Żyrardów ul. Okrzei 51 TCL Operations Polska Sp. zo.o. 96-300 Żyrardów ul. Mickiewicza 31/41 STRARIFORME IMMOBILIER Sp. zo.o. 96-300 Żyrardów ul. Mazowiecka 40-46 siedziba główna: 00-675 Warszawa ul. Koszykowa 54 Data wydania Data obowiązywania Znak sprawy 28.10.2005r. 31.12.2016r. Pozwolenie zintegrowane 16 czerwca 2006r. 16 czerwca 2016r. OŚ.II.7143/06/06 10 października 2006 r. 10 października 2016r. OŚ.II.7143/11/06 23 października 2007r. 25 października 2017r. OŚ.II.7143/18/07 7 stycznia 2008r. 10 stycznia 2018r. OŚ.II.7143/01/08 20 lutego 2008r. 1 marca 2018r. OŚ.II.7143/09/08 Styczeń 2010 35 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 2. Emisja powierzchniowa (niska) Emisja powierzchniowa to emisja pochodząca z dużych obszarów np.: z terenów zabudowy mieszkaniowej ogrzewanej indywidualnie, hałd, wysypisk, oczyszczalni ścieków, obszarów użytkowanych rolniczo itp. Zanieczyszczeniami wprowadzanymi do powietrza są: SO2, NO2, CO, CO2, pył oraz odory. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń ze źródeł powierzchniowych na terenie miasta Żyrardowa jest emisja zanieczyszczeń z terenu zabudowy mieszkaniowej ogrzewanej indywidualnie. Podstawowym nośnikiem energii dla ogrzewania budynków jedno i kilku rodzinnych zlokalizowanych na terenie dzielnic, gdzie występują przekroczenia stężenia pyłu zawieszonego PM10 jest paliwo stałe, przede wszystkim węgiel kamienny, w tym również węgiel złej jakości, np. muł węglowy. Procesy spalania takiego paliwa w urządzeniach małej mocy, o niskiej sprawności bieżącej i średniorocznej, bez systemów oczyszczania spalin (piece kaflowe, domowe kotły c.o. i inne), są źródłem emisji substancji szkodliwych dla środowiska, takich, jak: CO, SO2, NOx, pyły, zanieczyszczenia organiczne, w tym rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), włącznie z benzo-(α)pirenem, dioksyny i furany, oraz węglowodory alifatyczne, aldehydy i ketony, a także metale ciężkie. Należy również przyjąć, że w okresie zimowym w paleniskach domowych spalane są niektóre frakcje odpadów komunalnych, które powinny być unieszkodliwiane przez składowanie lub poddawane procesowi utylizacji biologicznej. Do emisji niezorganizowanej na terenie miasta Żyrardowa zaliczyć można emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza z obiektów powierzchniowych (np. oczyszczalni ścieków), jak również emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych (dla zakładów nie objętych systemem opłat prowadzonych przez Urząd Marszałkowski) np. spawanie czy lakierowanie wykonywane poza obrębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw itp. 3. Emisja liniowa Źródłem emisji zanieczyszczeń tego typu jest spalanie paliw płynnych w silnikach spalinowych pojazdów samochodowych, w maszynach rolniczych oraz w kolejnictwie. Styczeń 2010 36 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Elementem emisji, w tym zakresie jest również emisja powstająca w obrocie paliwami występująca głównie w czasie tankowania oraz przeładunku. W wyniku emisji liniowej wprowadzane są do powietrza takie zanieczyszczenia jak: SO2, NO2, CO, CO2, pył oraz odory. Na wielkość emisji komunikacyjnej mają wpływ: • stan nawierzchni; • konstrukcja i stan techniczny silników pojazdów, warunki pracy silników; • rodzaj paliwa; • płynność ruchu. Zgodnie z „Programem obniżenia niskiej emisji na terenie miasta Żyrardowa” roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu wynosiła w 2008 r. : CO – 114 298 kg/rok C6H6 – 1 000 kg/rok HC – 22 756 kg/rok HCal – 15 929 kg/rok HCar – 4 779 kg/rok NOx – 54 241 kg/rok TSP - 2 988 kg/rok SOx – 4 073 kg/rok Pb – 11 kg/rok CO2 – 9 449 907 kg/rok 4. Sumaryczna emisja zanieczyszczeń na terenie miasta Żyrardowa Najbardziej szkodliwym źródłem emisji zanieczyszczeń do atmosfery na terenie miasta Żyrardowa jest niska emisja ze źródeł niezorganizowanych, głównie z osiedli mieszkaniowych opalanych węglem kamiennym (tabela 8). W największej ilości do atmosfery emitowane są takie zanieczyszczenia jak: CO, SO2, NOx, pyły, pył PM10, zanieczyszczenia organiczne, w tym rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Głównym kierunkiem działań w zakresie ograniczenia emisji jest: wymiana nieefektywnych kotłów i pieców węglowych na źródła opalane paliwami ekologicznymi, montaż urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii oraz dalsze przyłączanie budynków miejskich do sieci CO. Styczeń 2010 37 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 8. Sumaryczna emisja zanieczyszczeń na terenie miasta Żyrardowa w 2008 r. (wg danych zawartych w „Programie obniżenia niskiej emisji na terenie miasta Żyrardowa”) Niska emisja Substancja Jednostka emisji Budynki jednorodzinne Budynki wielorodzinne Budynki handlu, usług i przemysłu Wysoka emisja Suma Emisja liniowa Łączna emisja zanieczyszczeń niskiej emisji SO2 kg/rok 218 618 181 096 137 726 183 400 183 400 4 073 724 914 NO2 kg/rok 16 373 13 239 21 395 62 200 60 200 54 241 165 448 CO kg/rok 1 365 679 1 132 253 798 781 39 100 39 100 114 298 3 450 112 CO2 kg/rok 29 178 409 23 887 039 22 380 662 47 241 000 47 241 000 9 449 907 132 137 017 pył kg/rok 307 257 254 689 183 262 88 00 88 000 2 988 836 196 Pył PM10 kg/rok 230 457 191 022 137 788 22 000 22 000 2 988 584 255 B(a)P kg/rok 273 226 159 9,0 9,0 0,0 667,4 Emisja zastępcza CO2 Mg/rok 3 547 2 937 2 127 689 689 227 9 528 Styczeń 2010 38 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 2.3.2. Presje wywierane na wody powierzchniowe i podziemne Istotnym problemem ekologicznym w województwie mazowieckim jest zanieczyszczenie wód. Następstwem ich degradacji jest ograniczenie możliwości ich użytkowania do celów komunalnych, rekreacyjnych oraz przemysłowych, jak również zagrożenie dla stanu ekosystemów wodnych i od wód zależnych. Na jakość wód powierzchniowych wpływają uwarunkowania naturalne: warunki klimatyczne, hydrograficzne, tempo przebiegu procesów biohydrochemicznych w wodach (tzw. zdolność samooczyszczania się wód), presje antropogeniczne. Do głównych presji wywieranych na środowisko wodne należą: pobór wód, emisja ścieków ze źródeł przemysłowych i komunalnych, odprowadzanie ścieków nieoczyszczonych lub niedostatecznie oczyszczonych, niewystarczające skanalizowanie obszarów zurbanizowanych, niewłaściwy sposób postępowania z wodami opadowymi i roztopowymi, zanieczyszczenia obszarowe, niewłaściwa gospodarka odpadami. 2.3.2.1. Pobór wód Ważnym czynnikiem, który może powodować zagrożenia dla wód podziemnych jest nieracjonalny pobór wód. Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w Żyrardowie w 2008 roku wyniosło 1650,6 dam3. Struktura wykorzystania pobieranej wody przedstawia się następująco: przemysł – 39 dam3 (3,4%), eksploatację sieci wodociągowej – 1611,6 dam3 (97,6 %), Do celów przemysłowych pobierana jest woda podziemna ze źródeł własnych (29 dam 3) i woda powierzchniowa (8 dam3). Woda zakupiona z wodociągów komunalnych wynosi 2 dam3. Do zaopatrzenia ludności pobierana jest tylko woda podziemna. Styczeń 2010 39 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 9. Gospodarka wodna w Żyrardowie w 2008 r. (źródło: GUS) Wyszczególnienie Żyrardów - miasto Woda dostarczana gospodarstwom domowym (dam3) 1371,2 Długość sieci wodociągowej (km) 89,1 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności 92,4 Zużycie wody m3/mieszkańca 36,1 Na pobór wód podziemnych Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Żyrardów” Sp. z o.o. posiada pozwolenie wodno-prawne ważne do 2012 roku. 2.3.2.2. Gospodarka ściekowa Główną źródłem zanieczyszczenia Pisi Gągoliny w Żyrardowie jest zrzut ścieków z komunalnej oczyszczalni ścieków. Oczyszczalnia komunalna dla miasta Żyrardowa eksploatowana jest przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej “Żyrardów” w Żyrardowie. Komunalna oczyszczalnia ścieków zlokalizowana jest w północno - wschodniej, peryferyjnej części miasta przy ul. Czystej 5 nad rzeką Pisią Gągoliną Do oczyszczalni dopływają ścieki z miasta Żyrardowa i gminy Jaktorów, jak również taborem asenizacyjnym dowożone są nieczystości płynne z okolicznych gmin. Oczyszczalnia została zaprojektowana na maksymalną przepustowość 24 000 m3/dobę. Faktyczna ilość odbieranych ścieków wynosi obecnie 8000 – 12000 m3/d w zależności od warunków atmosferycznych. Rezerwy przepustowości oczyszczalni pozwolą na rozbudowę sieci kanalizacyjnej oraz na podłączenie sieci kanalizacyjnej z okolicznych gmin. Aktualnie obiekt obsługuje 41068 mieszkańców. Projektowana obciążenie oczyszczalni wyrażone równoważną liczbą mieszkańców RLM wynosi 52800. Ścieki z oczyszczalni odprowadzane są do Pisi - Gągoliny w 34,0 km biegu rzeki. Są to ścieki bytowe z obiektów mieszkalnych i usługowych oraz ścieki technologiczne ze wszystkich zakładów zlokalizowanych w mieście. Udział ścieków przemysłowych wynosi około 3% ogółu odprowadzanych ścieków z miasta. Oczyszczalnia posiada punkt zlewny, do którego w roku 2008 trafiło 65 dam3 ścieków, w tym 1 % ścieków przemysłowych. Na oczyszczalni zlokalizowana jest w pełni zautomatyzowana zlewnia ścieków z szamb przydomowych wyposażona w sito, prasę do skratek, piaskownik wirowy i układ automatycznego poboru próbek ścieków. Ścieki ze zlewni dopływają wraz ze ściekami bytowymi i przemysłowymi z miasta do przepompowni ścieków miejskich wyposażonej Styczeń 2010 40 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) w kratę hakową i automatyczną prasę skratek, które są przepłukiwane, workowane i wywożone na składowisko odpadów. Po mechanicznym oczyszczeniu na kracie ścieki przepływają do napowietrzanego piaskownika, w którym następuje oddzielenie zawiesiny mineralnej od ścieków. Piasek z piaskownika wypompowywany jest pompą zatapialną i przez hydrocyklon kierowany do klasyfikatora piasku skąd oczyszczony piasek usuwany jest podajnikiem ślimakowym do kontenerów i wywożony na składowisko odpadów. Z piaskownika ścieki przepływają do osadników wstępnych poziomych wyposażonych w zgarniacze łopatowe do usuwania zatrzymanych osadów. Osady z osadników przepompowywane są do zagęszczacza grawitacyjnego. Z osadników wstępnych ścieki grawitacyjnie dopływają do pompowni głównej, skąd podawane są do beztlenowej komory defosfatacji, do której doprowadzony jest również osad recyrkulowany. Następnie ścieki wraz z osadem grawitacyjnie przepływają do komory denitryfikacji i komór nitryfikacji. Komory nitryfikacji wyposażone są w system napowietrzania drobnopęcherzykowego za pomocą paneli napowietrzających. Po biologicznym oczyszczaniu w komorach, ścieki wraz z osadem odprowadzane są do dwóch osadników radialnych, w których następuje oddzielenie ścieków od osadu w procesie sedymentacji. Osady z osadnika odprowadzane są za pomocą lewarów ssawkowych do pompowni osadów biologicznych, skąd zawracane są częściowo (jako osad recyrkulowany) do komory defosatacji i denitryfikacji, a częściowo jako osad nadmierny do dwóch zagęszczaczy grawitacyjnych. Sklarowane ścieki odprowadzane są poprzez dwa końcowe osadniki klarujące do odbiornika – rzeki Pisi Gągoliny. Połączone ze sobą osady nadmierne i wstępne z zagęszczaczy grawitacyjnych pompowane są do wydzielonych, zamkniętych komór fermentacyjnych, w których podczas procesu fermentacji mezofilowej następuje wydzielanie biogazu. Powstający biogaz kierowany jest z komór fermentacyjnych poprzez instalację odsiarczania do zbiornika gazu i wykorzystywany w generatorze energetycznym. Energia elektryczna wytwarzana przez agregat wykorzystywana jest w całości dla zaspokojenia potrzeb energetycznych zakładu na potrzeby technologiczne i bytowe natomiast energia cieplna odzyskana z generatora służy ogrzewaniu technologii i na cele bytowe. Z komór fermentacyjnych osad ściekowy odprowadzany jest grawitacyjnie do zbiornika uśredniającego, w którym następuje jego odgazowanie przed odwadnianiem na prasie. Styczeń 2010 41 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Ze zbiornika osad pompowany jest mimośrodową pompą ślimakową bezpośrednio na prasę taśmową filtracyjną i odwadniany. Odcieki pofiltracyjne z odwadniania osadu kierowane są do kanalizacji wewnętrznej. Po odwodnieniu na prasie osad odprowadzany jest przy użyciu przenośnika ślimakowego do rozrzutnika, a następnie wywożony na pola do rolniczego wykorzystania. Podczas badań kontrolnych w 2008 roku w odprowadzanych ściekach okresowo stwierdzano przekroczenia fosforu ogólnego w stosunku do norm obowiązujących w pozwoleniu wodno prawnym. W mieście istnieje układ kanalizacji typu rozdzielczego. Łączna długość sieci kanalizacyjnej w Żyrardowie wynosi 80,1 km, (długość sieci wodociągowej wynosi 89,1 km) co oznacza, że miasto w dużej części jest skanalizowane. Tabela 10. Gospodarka ściekowa w Żyrardowie w 2008 r. (źródło: GUS i WIOŚ) Wyszczególnienie Żyrardów - miasto Ilość ścieków (dam3) oczy- nieoczy- szczanych szczanych 2495,0 2,4 Długość sieci Korzystający z Wielkość kanalizacyjnej instalacji w % ogółu oczyszczalni w (km) ludności RLM 80,1 81,5 52 800 Niebagatelny wpływ na jakość wód powierzchniowych mają wody opadowe pochodzące z powierzchni szczelnych terenów przemysłowych, składowych, baz transportowych, centrów miast, dróg, parkingów, a także z obiektów magazynowych i dystrybucji paliw. Miasto posiada wydzieloną sieć kanalizacji deszczowej, odbierającą wody opadowe głównie z powierzchni utwardzonych, gdzie zlokalizowane są wpusty uliczne. Część miasta nie posiada podziemnego systemu odprowadzania ścieków, a wody opadowe odprowadzane są rowami otwartymi. Wody opadowe odprowadzane są do naturalnych cieków a więc do rzek Pisi, Wierzbianki i rowów melioracyjnych niejednokrotnie bez ich uprzedniego oczyszczenia. Wody te przed wprowadzeniem do odbiorników powinny być podczyszczane w piaskownikach i separatorach. Niewłaściwa praca tych urządzeń lub ich brak powodują przedostawanie się zanieczyszczeń do odbiorników. Istotnym problemem jest również brak ujęcia wód opadowych w systemy kanalizacyjne i ich spływ powierzchniowy do wód i do ziemi. Zdarzają się przypadki wprowadzania ścieków bytowych do sieci kanalizacyjnej wód opadowych oraz sytuacje odwrotne. Styczeń 2010 42 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Duże znaczenie dla poprawy jakości wód powierzchniowych w Żyrardowie ma właściwie prowadzona gospodarka odpadami. Składowanie odpadów powinno odbywać się w sposób kontrolowany w przygotowanych do tego odpowiednich miejscach tak aby sposób ich unieszkodliwiania miał jak najmniejszy wpływ na środowisko. 2.3.2.3. Zanieczyszczenia obszarowe Wody powierzchniowe na teren Żyrardowa wpływają obciążone już zanieczyszczeniami obszarowymi pochodzącymi z terenów rolniczych. Zanieczyszczenia te odprowadzane są do wód w sposób niezorganizowany, trudny do określenia pomiarowego. Głównym źródłem tych zanieczyszczeń są mineralne i organiczne nawozy stosowane pod uprawy oraz chemiczna ochrona roślin. Transport tych substancji z terenu zlewni odbywa się przez wody roztopowe, opadowe i infiltracyjne na całej długości rzeki. Powyższy zespół zagrożeń doprowadza do nadmiernego wzbogacenia wód w substancje biogenne. Przeżyźnienie wód powoduje nadmierny rozwój organizmów, a ich masowy rozkład obniża parametry biochemiczne wód. 2.3.2.4. Zbiorniki wodne Woda jest ważnym elementem środowiska przyrodniczego. Spełnia ona wiele funkcji. Stanowi podstawowy czynnik rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego oraz kształtuje zróżnicowanie elementów biologicznych. Retencja pozwala na zmagazynowanie części odpływu wody w okresach jej nadmiaru oraz wykorzystanie nagromadzonej wody w okresach posusznych. Jest to równoznaczne ze zwiększeniem zasobów wodnych czyli poprawą struktury bilansu wodnego. Na terenie Żyrardowa zlokalizowane są znaczące obiekty zabudowy hydrotechnicznej. Potencjalne zasoby wodne rzeki Pisi-Gągoliny, przy istnieniu tylu zbiorników wodnych, mogą być z powodzeniem retencjonowane i racjonalnie wykorzystane, poprawiając w istotnym stopniu bilans wodny dla przemysłu i gospodarki komunalnej miasta Żyrardowa. Styczeń 2010 43 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 11. Charakterystyka głównych w Żyrardowie na rzece Pisi-Gągolinie Lp. Nazwa zbiornika (piętrzenia) Zalew Żyrardowski (tzw. Łąki Korytowkie) 2. Zbiornik Ruda 3. Zbiornik Centrala 4. Jaz Luca 5. Próg „Polmos” Łącznie: 1. NPP (m) n.p.m. MPP (m) n.p.m. zbiorników Wysokość piętrzenia H (m) retencyjnych Powierzchnia (ha) zlokalizowanych Pojemność (tys. m3) całkowita użytkowa 123,50 124,00 4,50 13,8 401,0 138,0 117,25 114,90 111,30 - 117,45 115,10 113,50 - 2,35 1,47 2,55 0,75 - 1,23 0,88 15,91 29,2 23,7 453,9 22,3 18,0 178,3 Źródło: FOŚNm.ŻiO – Żyrardów, Starostwo Powiatowe w Żyrardowie Wszystkie zbiorniki retencyjne, jazy oraz stopnie, na terenie miasta Żyrardowa są eksploatowane w ramach Systemu Wodno-Gospodarczego rzeki Pisi-Gągoliny, nadzorowanego przez Fundację Ochrony Środowiska Naturalnego m. Żyrardowa i Okolic w Żyrardowie. 2.3.3. Odpady Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych na terenie Żyrardowa są: gospodarstwa domowe, obiekty infrastrukturalne tj.: handel, usługi zakłady rzemieślnicze, zakłady produkcyjne w części socjalnej, szkolnictwo itp. W strumieniu odpadów komunalnych zarówno w gospodarstwach domowych, jak i obiektach infrastruktury wyróżnić należy odpady kuchenne ulegające biodegradacji, odpady zielone, papier i tektura, tworzywa sztuczne, szkło, metale, materiały tekstylne, odpady niebezpieczne. Ponadto w skład odpadów komunalnych wchodzą odpady wytwarzane nieregularnie tj. odpady wielkogabarytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz odpady z remontów i budowy. Styczeń 2010 44 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 12. Gospodarka odpadami komunalnymi na terenie Żyrardowa miasta w latach 2006 – 2008 (według danych UM Żyrardowa) Lata Ilość odpadów 2006 2007 2008 Mg/rok % Mg/rok % Mg/rok % Ogółem (Mg) 9 838,2 100 13 858,08 100 12 616,3 100 Przekazywane do składowania (Mg) 9 472,4 96,3 13 076,3 94,4 10519,4 83,4 365,9 3,7 781,78 5,6 2096,9 16,6 238 - 344 - 313 - Odzyskiwanych w wyniku selektywnej zbiórki odpadów (Mg) Wytworzonych przez 1 mieszkańca (kg/M/rok) Na przestrzeni lat 2006-2008 ilość zebranych odpadów komunalnych znacznie wzrosła, pomimo zmniejszenia się liczby mieszkańców miasta. Jest to wynikiem trudnego do przewidzenia wzrosty gospodarczego jaki nastąpił w latach 2007-2008 oraz dużej poprawy w ewidencjonowaniu ilości odbieranych odpadów komunalnych. Ważnym czynnikiem powodującym wzrost ilości zbieranych odpadów było nałożenie na mieszkańców obowiązku podpisywania umów z odbiorcami odpadów. Wzrosła w 2008 r. średnia ilość odpadów komunalnych wytwarzanych przez jednego mieszkańca do 313 kg/mieszkańca/rok. Nastąpił również systematyczny wzrost ilości odpadów zbieranych selektywnie. Na przestrzeni ostatnich 3 lat ilość selektywnie zebranych odpadów była ponad 5-krotnie większa niż w roku 2006. Tempo wzrostu ilości zbieranych odpadów komunalnych jest znacznie mniejsze niż wzrost selektywnej zbiórki odpadów komunalnych co powoduje, że następuje proporcjonalny wzrost ilości wyselekcjonowanych odpadów w stosunku do zbieranych ogółem. Jest to tendencja bardzo pozytywna, świadcząca o podjęcie przez władze miasta dobrego kierunku w zakresie gospodarowania odpadami. Nadal jednak przeważająca część odpadów komunalnych ulega składowaniu (około 83%). Główną grupę unieszkodliwianych odpadów komunalnych stanowią niesegregowane odpady komunalne, które w 2008 roku w całości poddawane były unieszkodliwianiu przez składowanie. Styczeń 2010 45 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Odpady przemysłowe Zgodnie z informacjami zgromadzonymi w Bazie Danych Marszałka Województwa Mazowieckiego w 2008 r. w Żyrardowie wytworzono 19 481 Mg odpadów przemysłowych. Największą grupę odpadów stanowiły odpady: z procesów termicznych (mieszanki popiołowżużlowe o kodzie 10 01 80), z odwadniania separatorów (13 05 02, 13 05 08), opakowaniowe (papier i tektura 15 01 01), paliwa alternatywne (19 12 10) oraz skratki (19 08 01). Główni posiadacze odpadów z sektora gospodarczego to: EMKA” Handel-Usługi Krzysztof Rdest, Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej „Żyrardów” Sp. z o.o., POLMOS Żyrardów Sp. z o.o. TCL Operations Polska Sp z o.o. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Żyrardów”. Wszystkie wytwarzane odpady zostały przekazane do uprawnionych odbiorców w celu odzysku lub unieszkodliwiania. Główne problemy w gospodarce odpadami to: na składowiska odpadów trafia ok. 83% wytworzonych w mieście odpadów komunalnych bez wcześniejszego ich przetwarzania, nie udało się stworzyć spójnego systemu gospodarowania odpadami. Tylko 80% mieszkańców objętych jest zorganizowany systemem zbierania odpadów komunalnych, nie w pełni rozwinięty jest system selektywnej zbiórki odpadów. nie udało się stworzyć międzygminnego systemu segregacji, kompostowania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, nie istnieje system zbierania i unieszkodliwiania odpadów biodegradowalnych oraz odpadów budowlanych, nie udało się stworzyć spójnego systemu zbiórki i odzysku odpadów wielkogabarytowych, nadal na składowiska odpadów trafiają odpady niebezpieczne, funkcjonujący system zbierania odpadów opakowaniowych nie w pełni pozwala na zrealizowanie zakładanych poziomów odzysku, brak jest systemu zbierania odpadów olejów ze źródeł rozproszonych, głównie z gospodarstw indywidualnych oraz małych przedsiębiorstw, Styczeń 2010 46 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) zbieranie baterii i akumulatorów małogabarytowych funkcjonuje w niewystarczający sposób, na terenie miasta brak jest systemu zbierania odpadów budowlanych, głównie z gospodarstw domowych. Szczegółowy opis gospodarki odpadami na terenie Miasta został omówiony w „Planie gospodarki odpadami dla Miasta Żyrardowa na lata 2010-2013 z uwzględnieniem lat 2014 – 2017”. 2.3.4. Hałas Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska charakteryzującym się mnogością źródeł i powszechnością występowania. Ze względu na środowisko występowania możemy dokonać podziału hałasu na trzy podstawowe grupy: hałas w przemyśle (przemysłowy), hałas w pomieszczeniach mieszkalnych, użyteczności publicznej i terenach wypoczynkowych (komunalny), hałas od środków transportu (komunikacyjny). Źródła hałasu ze względu na obszar ich występowania można sklasyfikować w dwóch grupach: źródła pojedyncze np. środki komunikacji, transportu i produkcji w obiektach i na zewnątrz, źródła zgrupowane na określonej przestrzeni np. drogi lotniska, dworce, zajezdnie, stacje rozrządowe, obiekty przemysłowe, rozrywkowe, sportowe. Dominujący wpływ na klimat akustyczny środowiska ma hałas komunikacyjny. Istotną rolę w kształtowaniu hałasu komunikacyjnego odgrywa: natężenie ruchu pojazdów, ich moc akustyczna oraz rodzaj, stan i układ dróg. Ważnymi czynnikami wpływającymi na klimat akustyczny wokół szlaków komunikacyjnych jest zagospodarowanie otoczenia oraz zastosowane rozwiązania techniczne i budowlane. Istotny jest również stan nawierzchni drogowej. Duży wpływ na systematyczny wzrost uciążliwości hałasowej ma wpływ wzrastająca ilość samochodów i to dotyczy również miasta Styczeń 2010 47 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Żyrardowa. Bardzo często są to pojazdy stare, przywożone z krajów Wspólnoty Europejskiej, przestarzałe technologicznie i o złym stanie technicznym. Na terenie miasta na hałas komunikacyjny narażone są głównie te ulice, przez które przebiegają główne drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe, w szczególności: droga nr 50 (Sochaczew – Grójec) oraz nr 719 (Grodzisk Mazowiecki – Skierniewice). W Żyrardowie występuje również hałas kolejowy. Hałas ten związany jest z przebiegiem szlaku kolejowego Warszawa – Skierniewice. Kolejnym istotnym źródłem hałasu, które wpływa na kształtowanie lokalnego klimatu akustycznego jest hałas przemysłowy. Poziomy hałasów przemysłowych kształtują się w sposób indywidualny dla każdego obiektu i zależą od zbioru maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych oraz prowadzonego procesu technologicznego. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów można przykładowo podać, że przeciętny poziom emisji dźwięku dla niektórych urządzeń hałasotwórczych wynosi: sprężarki - od 72 do 98 dB, pompownie - od 61 do 80 dB, wentylatory - od 62 do 95 dB, skraplacze - od 67 do 73 dB, kotłownie - od 66 do 82 dB. Na terenie Miasta Żyrardowa występują źródła hałasu przemysłowego, jednak dla żadnego z podmiotów gospodarczych nie wydano decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu. W związku z tym WIOŚ nie prowadził żadnych pomiarów kontrolnych w tym zakresie. Oprócz wymienionych źródeł hałasu na terenie miasta spotykamy również inne obiekty emitujące hałas do środowiska, jednak obiekty te nie posiadają decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu i nie są więc kontrolowane przez służby ochrony środowiska w tym zakresie. Istotnym problemem jest wzrost liczby obiektów o charakterze usługowym i handlowym lokalizowanych w pobliżu zabudowy mieszkaniowej i jednocześnie stwarzających wysoką uciążliwość akustyczną dla mieszkańców. Zakłady przemysłowe i warsztaty usługowe są źródłami hałasu o ograniczonym zasięgu oddziaływania, wpływają one na warunki klimatu akustycznego, jednakże wpływ ten ma charakter lokalny. Takie stacjonarne źródła hałasu mogą jednak powodować uciążliwości dla osób zamieszkujących w ich najbliższym sąsiedztwie i podlegają ciągłej presji tego zjawiska. Styczeń 2010 48 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 2.3.5. Promieniowanie elektromagnetyczne Promieniowanie elektromagnetyczne towarzyszy człowiekowi od początku jego istnienia i do niedawna pochodziło głównie z naturalnych źródeł jakimi są Ziemia, Słońce i Wszechświat, a także z naturalnych wyładowań elektrycznych którymi są pioruny. Do sztucznych źródeł pola elektromagnetycznego, a także statycznego pola elektrycznego i magnetycznego, które towarzyszą nam w życiu codziennym, należą: odbiorniki TV i monitory komputerowe, kuchenki mikrofalowe, telefony bezprzewodowe i komórkowe, bramki w przejściach sklepów, pralki, lodówki, suszarki do włosów, aparaty CB-radio, pociągi, tramwaje, samochody, anteny nadawcze radiostacji, radary, linie energetyczne wysokiego napięcia, urządzenia przemysłowe, jak np. piece indukcyjne, piece łukowe, zgrzewarki do folii, stanowiska do naprawy TV i monitorów komputerowych itd. Szczególnie powszechnym obecnie źródłem promieniowania elektromagnetycznego są stacje bazowe telefony komórkowe. Stacje bazowe telefonii komórkowej zlokalizowane terenie Miasta Żyrardowa (według danych Starostwa Powiatowego w Żyrardowie) L.p. Nazwa Inwestora Lokalizacja Inwestycji Data wydania decyzji Polska Telefonia Cyfrowa Sp.z o.o. Al. Jerozolimskie 181 02-222 Warszawa Budowa stacji bazowej telefonii cyfrowej sieci ERA nazwa Żyrardów 28529 dz. nr ew. 6284 ul. Jaktorowska 53 12.05.2008 1. SFERIA S.A. ul. Pawia 55 01-030 Warszawa Budowa stacji bazowej sieci SFERIA S.A. nr SKI 11009 Żyrardów dz. nr ew. 8199/2 ul. Jodłowskiego 82 03.12.2009 2. Źródłem pól elektromagnetycznych są również linie energetyczne, urządzenia elektroenergetyczne. Na terenie miasta Żyrardowa są zlokalizowane stacje elektroenergetycznych i rozdzielnie prądu (2 stacje GPZ 110/15 kV i znaczna ilość rozdzielni 15/0,4 kV). Przez teren miasta przebiegają natomiast linie elektroenergetyczne. Wokół linii tworzy się (w razie potrzeby) obszary ograniczonego użytkowania, z tym przypadkiem nie mamy do czynienia w mieście. Styczeń 2010 49 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Należy mieć na uwadze, że oddziaływanie promieniowania niejonizującego na środowisko będzie stale wzrastać, co związane jest z postępem cywilizacyjnym. W celu ograniczenia uciążliwości powodowanej promieniowaniem, należy podjąć niezbędne działania, w tym: analizować wpływ na środowisko nowych obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne, zobowiązać zarządzających instalacjami do pomiaru emitowanego promieniowania i ewentualnie ograniczenia uciążliwości. 2.3.6. Poważne awarie Na terenie miasta mogą wystąpić zagrożenia: naturalne (powodzie, pożary, wichry, susze, gradobicia), zagrożenia cywilizacyjne (transport materiałów niebezpiecznych, awarie urządzeń przemysłowych i infrastruktury technicznej). Transport jest poważnym źródłem zagrożenia środowiska zarówno w skali lokalnej jak i globalnej. Jest on związany z emisją zanieczyszczeń do powietrza jak i zwiększeniem natężenia hałasu. W ostatnich latach w Polsce nastąpił gwałtowny rozwój transportu drogowego, prawie dwukrotnie wzrosła liczba prywatnych samochodów. Przez teren miasta przebiega droga krajowa nr 50 (Sochaczew – Grójec) oraz wojewódzka nr 719 (Grodzisk Mazowiecki – Skierniewice). Drogi biegną głównie przez tereny mieszkalne o stosunkowo wysokim stopniu zaludnienia co zwiększa zagrożenie dla mieszkańców. Drogi obciążone są również transportem substancji niebezpiecznych, co może być źródłem poważnych awarii. Wzrost ilości samochodów wiąże się również z powstawaniem ilości odpadów w skutek wycofywania z ruchu pojazdów już wyeksploatowanych. Ponadto przez miasto przebiega linia kolejowa Warszawa – Skierniewice. Tą drogą kolejową również odbywa się transport substancji niebezpiecznych. Znaczącym zagrożeniem dla środowiska mogą być również zbiorniki magazynowe substancji znajdujące się na stacjach paliw oraz urządzenia techniczne w zakładach magazynujących lub Styczeń 2010 50 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) stosujących w procesie produkcji toksyczne środki przemysłowe (amoniak, chlor, produkty ropopochodne). Wymienione zagrożenia mogą w niesprzyjających warunkach przyjąć znamiona poważnych awarii o znacznym zasięgu. Istotnym elementem zmniejszającym narażenie mieszkańców miasta na poważne awarie jest planowana budowa obwodnicy miejskiej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dn. 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładów o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii przemysłowych (Dz.U.58 poz.533 ze zmianami) na terenie miasta Żyrardowa zlokalizowany jest zakład zaliczany do tej grupy. Jest to „GAZGROT” Sp. z o.o. znajdujący się przy ul. Jaktorowskiej. Jednym z przyczyn wystąpienia poważnych awarii są pożary. Najczęściej występują one w rolnictwie, w lokalnych zakładach produkcyjno - usługowych oraz w lasach. Pożary w pewnych grupach obiektów ulegają sezonowemu nasileniu. W okresie letnim zwiększa się liczba pożarów na terenach wiejskich, natomiast okres wczesnowiosenny i letni to wzrost pożarów na obszarach leśnych i nieużytkach. Innymi zagrożeniami, które mogą wystąpić na terenie miasta są huragany, burze oraz gwałtowne opady atmosferyczne. 2.3.7. Gospodarka energią Globalne problemy ekologiczne świata – niekorzystne i zbyt szybkie zmiany klimatu, zakwaszenie opadów atmosferycznych oraz degradacja chemiczna gleb związane są ze wzrostem emisji dwutlenku węgla, dwutlenku siarki, tlenków azotu. Głównym antropogenicznym źródłem emisji tych gazów jest spalanie paliw, głównie dla celów energetycznych. Poziom zużycia energii jest stymulowany przez przemysł i gospodarstwa domowe. Relatywnie wysoki udział Polski w emisji gazów cieplarnianych ma swoje źródło w strukturze wykorzystywanych nośników energii. Mimo, że w ostatnich latach uległa ona istotnej poprawie, to jednak wciąż jeszcze dominującym pierwotnym źródłem energii jest węgiel kamienny. Biorąc pod uwagę niepokojące informacje naukowców na temat zmian klimatu, ważne jest, aby podejmować działania mające na celu zwiększenie efektywności wykorzystywania Styczeń 2010 51 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) surowców energetycznych, głównie poprzez zmniejszenie energochłonności procesów produkcyjnych, zmianę struktury zużywanych paliw i przyjazne środowisku zachowanie konsumenckie (poprawa efektywności energetycznej, stosowanie źródeł energii przyjaznych środowisku). Pożądany jest także wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych oraz bezemisyjnych. Problemy te charakterystyczne są także dla miasta Żyrardowa. Nakłada się na nie jeszcze problem emisji zanieczyszczeń z procesów spalania w sektorze komunalno– bytowym, gdzie głównie ze względu na wysokie ceny oleju opałowego i brak dostępności do sieci gazowych, w ogrzewaniu przeważa jako paliwo węgiel kamienny. W efekcie w sezonie grzewczym następuje wzrost emisji pyłowo–gazowej na terenach zabudowy mieszkaniowej nie podłączonej do ogólnych systemów ciepłowniczych. Sporą wagę przywiązuje się do technologii energooszczędnych w przemyśle i sektorze komunalnym. Dotyczy to nowoczesnych technologii produkcyjnych, w budownictwie i gospodarce komunalnej. Coraz bardziej popularna staje się termomodernizacja budynków wykonanych w latach poprzednich. System ciepłowniczy miasta od 1 maja 2007 roku jest obsługiwany wyłącznie przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej "ŻYRARDÓW" Spółka z o.o.. Spółka VT ENERGO z dniem 30 kwietnia 2007 roku zakończyła działalność ciepłowniczą na terenie Żyrardowa. Spółka PEC dostarcza ciepło ze swoich dwóch źródeł to jest: Ciepłowni Miejskiej przy ulicy Jodłowskiego 82 o 4 kotłach wodnych przepływowych typu WR-10 i osiągalnej mocy cieplnej 54 MW, Lokalnej kotłowni węglowej przy ulicy Kanałowej 6a i osiągalnej mocy cieplnej 1 MW. Sieć ciepłownicza PEC według stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku ma długość 16,34 km. Większość sieci (63%) jest wykonana w systemie tradycyjnym. Sieci wykonane po 1995 roku, są zbudowane w technologii rur preizolowanych z sygnalizacją stanów alarmowych. Dystrybucja ciepła do odbiorców jest realizowana poprzez system 24 węzłów grupowych i 157 węzłów indywidualnych. Od 2003 roku wszystkie węzły w PEC są zautomatyzowane. Tabela 13. Gazyfikacja w mieście Żyrardowie w 2008 r. (dane GUS) Sieć gazowa długość czynnej sieci ogółem w m długość czynnej sieci przesyłowej w m długość czynnej sieci rozdzielczej w m czynne połączenia do budynków odbiorcy gazu odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem zużycie gazu w tys. m3 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m3 ludność korzystająca z sieci gazowej m m m szt gosp.dom. gosp.dom. tys.m3 tys.m3 osoba 55 392 0 55 392 1 958 10 796 1 805 4 234 3 049 26 289 Styczeń 2010 52 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Miasto jest w pełni zelektryfikowane. Tabela 14. Elektryfikacja w mieście Żyrardowie w 2008 roku (dane GUS) Energia elektryczna w gospodarstwach domowych w miastach odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu osób zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu MW*h 18 369 31 171 2.4. Wnioski z diagnozy stanu środowiska W następstwie przeprowadzonej oceny stanu środowiska w poszczególnych jego elementach sformułowano wspólne, strategiczne czynniki, które uznano za ważne dla Miasta przy określaniu celów, kierunków i przedsięwzięć programowych. Tabela 15. Uwarunkowania wewnętrzne Żyrardowa Słabe strony Zasoby jakościowe wód Gospodarka wodno-ściekowa wysoki stopień zwodociągowania miasta, niezadawalajaca jakość wód powierzchniowych po zrzucie ścieków z wysoki stopień skanalizowania miasta, Żyrardowa, część miasta nie posiada kanalizacji ścieków i wód opadowych, napływ substancji biogennych pochodzenie rolniczego z terenów ościennych, Zasoby przyrody i krajobrazu wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe niski odsetek występowania zieleni, okolic Żyrardowa w niektórych częściach miasta Mocne strony Powierzchnia ziemi niski stopień degradacji powierzchni ziemi, niekorzystny stosunek terenów zielonych do powierzchni zabudowy miasta dobre warunki geotechniczne Powietrze objęcie dużej części miasta siecią ciepłowniczą, dostępność paliw ekologicznych: gaz ziemny, olej opałowy, opracowanie „Programu obniżenia emisji na terenie miasta Żyrardowa w latach 20092017”. zła jakość powietrza, stosowanie paliw o wysokiej zawartości popiołu w nieprzystosowanych do tego paleniskach, niekorzystna struktura paliw w systemach grzewczych w gospodarstwach indywiduaalnych, duże straty ciepła spowodowane złym stanem budynków. Styczeń 2010 53 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Słabe strony Gospodarka odpadami rozwijanie systemów zbiórki odpadów i nadal składowanie jako dominujący sposób objęcie systemem zbierania odpadów gospodarowania odpadami komunalnymi, komunalnych coraz większej liczby niedostatecznie rozwinięta selektywna mieszkańców, zbiórka odpadów, pomimo zwiększenia się zwiększająca się ilość odpadów ilości odpadów zbieranych selektywnie, komunalnych zbieranych selektywnie, brak spójnego systemu gospodarowania zmniejszenie się ilości odpadów odpadami biodegradowalnymi, unieszkodliwianych przez składowanie, budowlanymi, niebezpiecznymi wysegregowanymi z odpadów komunalnych dostosowanie składowiska w SłabomierzuKrzyżówce do wymogów prawa. Mocne strony Gospodarka zasobami środowiska wykształcona kadra zatrudniona w niewystarczająca świadomość ekologiczna, administracji samorządowej, budżet miasta niezaspokajający wymagań możliwość kształcenia na rzecz w zakresie ochrony środowiska, zrównoważonego rozwoju, brak pełnego monitoringu środowiska możliwość pozyskiwania funduszy na ochronę środowiska Tabela 16. Uwarunkowania zewnętrzne miasta Zagrożenia Szanse integracja europejska i wpływ środków UE, regulacje prawne zobowiązujące do podniesienia jakości środowiska, postęp techniczny, zainteresowanie turystów terenami cennymi historycznie i przyrodniczo, możliwość udziału w programach edukacyjnych podnoszących świadomość ekologiczną społeczeństwa. niewystarczająca świadomość ekologiczna decydentów i społeczeństwa, brak spójnych rozwiązań instytucjonalnych w zakresie ochrony środowiska, ciągła zmiana przepisów prawa ekologicznego, transport przez miasto substancji niebezpiecznych, napływ zanieczyszczeń z terenów ościennych, słaba współpraca z sąsiednimi gminami. 3. KLUCZOWE PROBLEMY EKOLOGICZNE WYMAGAJĄCE ROZWIĄZANIA Lokalne zanieczyszczenie powietrza przez źródła powierzchniowe Na teren Żyrardowa występują przekroczenia stężenia pyłu PM10 w powietrzu co w efekcie doprowadziło do zaliczenia Miasta do strefy C pod względem zanieczyszczenia powietrza. Dotyczy to głównie niskiej emisji z osiedli domów jednorodzinnych opalanych węglem kamiennym. W tej sytuacji priorytetowym działaniem jest zmiana stosowanego paliwa na źródła alternatywne tj. gaz ziemny, olej opałowy lub ciepło sieciowe. Ważna jest również poprawa termoizolacyjności budynków co ograniczy zużycie paliwa. Styczeń 2010 54 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Niska jakość wód w rzekach Wody powierzchniowe na terenie Miasta są średnio lub znacznie zanieczyszczone. W celu poprawy jakości wód należy podjąć działania prowadzące do ograniczenia dopływu zanieczyszczeń ze źródeł punktowych, w tym dalsze uporządkowanie gospodarki ściekowej, ze szczególnym uwzględnieniem wód opadowych. Konieczna jest stała kontrola gospodarki odpadami komunalnymi w mieście, która zapobiegnie tworzeniu się „dzikich wysypisk”. Brak spójnego systemu gospodarowania odpadami Gospodarka odpadami komunalnymi w Żyrardowie wymaga podjęcia działań w kierunku zmniejszenia ilości odpadów komunalnych deponowanych na składowiskach oraz redukcji składowanych odpadów biodegradowalnych. Nie w pełni wdrożono zorganizowany system gospodarki odpadami. Nadal brak jest systemu zbierania odpadów biodegradowalnych, budowlanych, niebezpiecznych wysegregowanych z odpadów komunalnych, medycznych. Występowanie uciążliwości komunikacyjnej Ograniczenie uciążliwości akustycznej dotyczy głównie terenów zlokalizowanych przy głównych trasach komunikacyjnych. Złe nawierzchnie dróg, zły stan pojazdów oraz wzmożony ruch komunikacyjny powodują dyskomfort mieszkańców. W obszarach najbardziej narażonych na hałas komunikacyjny można zastosować ekrany akustyczne lub okna o dużej dźwiękochłonności. Ważnym etapem w ograniczeniu emisji ze środków transportu będzie zakończenie budowy obwodnicy Żyrardowa. 4. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM Zarządzanie „Programem Ochrony Środowiska” powinno być realizowane zgodnie z kompetencjami i obowiązkami podmiotów zarządzających (administracji rządowej, samorządowej) w układzie odpowiednim do poziomu (województwo, powiat, gmina, jednostki gospodarcze). Reforma ustrojowa państwa oraz zmiany prawa ekologicznego spowodowały znaczące zmiany w strukturze organizacyjnej ochrony środowiska. Struktura ta jest obecnie niezwykle złożona i generalnie funkcjonuje na czterech poziomach: centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Styczeń 2010 55 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Odrębnie działają sieci branżowe. Nowy podział kompetencji wprowadzony z dniem 1 stycznia 1999 r., a następnie zmieniony nowymi regulacjami prawa ekologicznego i ustawami kompetencyjnymi, stanowi dużą uciążliwość zarówno dla administracji publicznej, jak i dla wszystkich stron biorących udział w działaniach podejmowanych na rzecz ochrony środowiska. Struktura organizacyjna ochrony środowiska nie ma charakteru hierarchicznego. Składają się na nią odrębne i niezależne od siebie organy rządowe i samorządowe, rządowa administracja zespolona i niezespolona, a dany szczebel administracji realizuje w zasadzie tylko te zadania, których nie można realizować na szczeblu niższym. W zarządzaniu Programem decydującą rolę, oprócz Prezydenta Miasta Żyrardowa, odgrywają także inne organy administracji rządowej i samorządowej, takie jak: Marszałek Województwa Mazowieckiego, Wojewoda Mazowiecki, Starosta Powiatu Żyrardowskiego, Generalny i Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie. 5. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU 5.1. Polityka ekologiczna państwa Rada Ministrów w dniu 16.12.2008 r. przyjęła projekt Polityki ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. Dokument w dniu 22.05.2009 r. został przyjęty przez Sejm RP i stał się obowiązującym dokumentem strategicznym resortu środowiska. Naczelną zasadą „Polityki ekologicznej państwa” jest zasada zrównoważonego rozwoju, która powinna być realizowana poprzez wdrażanie zasad pomocniczych i uzupełniających. Cele Polityki ekologicznej państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do 2016 roku zostały sprecyzowane w 3 grupach zagadnień: 1. kierunków działań systemowych, 2. ochrony zasobów naturalnych, 3. poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego Styczeń 2010 56 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Cele średniookresowe do 2016 r. uwzględniają: 1. Kierunki działań systemowych Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Głównym celem strategicznym jest doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Głównym celem jest uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego. Działania te powinny objąć pełną internalizację kosztów zewnętrznych związanych z presją na środowisko. Zarządzanie środowiskiem Celem podstawowym jest jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Głównym celem jest podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”. Rozwój badań i postęp techniczny Głównym celem jest zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Celem polityki ekologicznej jest stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. Styczeń 2010 57 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym W perspektywie średniookresowej jest konieczne przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. 2. Ochrona zasobów naturalnych Ochrona zasobów naturalnych Podstawowym celem jest zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów W perspektywie średniookresowej zakłada się dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody Głównym celem jest racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. Styczeń 2010 58 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Ochrona powierzchni ziemi Głównymi celami średniookresowymi dla ochrony powierzchni ziemi, a w szczególności dla ochrony gruntów użytkowanych rolniczo jest: rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenie, zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, rekreacyjną lub rolniczą. Gospodarka zasobami geologicznymi Podstawowym celem jest racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją 3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego Środowisko a zdrowie Celem działań w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska. Jakość powietrza Najważniejszym zadaniem będzie dążenie do spełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych. Z Dyrektywy LCP wynika, że emisja z dużych źródeł energii, o mocy powyżej 50 MWc, już w 2008 r. nie powinna być wyższa niż 454 tys. ton dla SO2 i 254 tys. ton dla NOx. Limity te dla 2010 r. wynoszą dla SO2 - 426 tys., dla NOx - 251 tys. ton, a dla roku 2012 wynoszą dla SO2 - 358 tys. ton, dla NOx - 239 tys. ton. Trzeba dodać, że są to limity niezwykle trudne do dotrzymania dla kotłów spalających węgiel kamienny lub brunatny nawet przy zastosowaniu instalacji odsiarczających gazy spalinowe. Podobnie trudne do Styczeń 2010 59 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) spełnienia są normy narzucone przez Dyrektywę CAFE, dotyczące pyłu drobnego o granulacji 10 mikrometrów (PM10) oraz 2,5 mikrometra (PM 2,5). Do roku 2016 zakłada się także całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski. Ochrona wód Do końca 2015 r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powyżej 2 000 RLM. Osiągnięcie tego celu będzie oznaczało przywrócenie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych w całym kraju, a także realizację Bałtyckiego Programu Działań dotyczącego walki z eutrofizacją wód Bałtyku. Naczelnym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. Ten długofalowy cel powinien być zrealizowany do 2015 r. tak, jak to przewiduje dla wszystkich krajów Unii Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE, natomiast w polskim prawodawstwie ustawa - Prawo wodne. Cel ten będzie realizowany przez opracowanie dla każdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno-środowiskowego kraju. W tych dokumentach planistycznych zawarte będą między innymi informacje na temat działań, które należy podjąć w terminie do końca 2012 r., aby móc osiągnąć zakładane cele środowiskowe. Plany gospodarowania wodami opracowane zostaną do grudnia 2009 r. Dokumenty te, zgodnie z ustawą - Prawo wodne, zatwierdzane są przez Radę Ministrów. Gospodarka odpadami Celami średniookresowymi w zakresie gospodarki odpadami są: utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej opakowań, dłuższe okresy życia produktów itp.), znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, Styczeń 2010 60 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko (obowiązek wynikający z dyrektywy 2006/21/WE oraz ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865), eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów, pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji, takie zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych. Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych Celem średniookresowym w zakresie ochrony przed hałasem jest dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe. Podobny jest też cel działań związanych z zabezpieczeniem społeczeństwa przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Substancje chemiczne w środowisku Średniookresowym celem polityki ekologicznej w odniesieniu do chemikaliów jest stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH. Nowa Polityka ekologiczna państwa zawiera także w każdym z ww. działań systemowych kierunki działań na lata 2009-2012, które zostały uwzględnione w projekcie zadaniowym. 5.2. Strategia rozwoju kraju Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jest podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety w obszarze rozwoju społeczno – gospodarczego Polski oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Strategia opracowana jest przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju, przy równorzędnym traktowaniu trzech podstawowych Styczeń 2010 61 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) filarów: gospodarczego, społecznego i środowiskowego. Dokument ten uwzględnia jednocześnie najważniejsze trendy rozwoju światowej gospodarki oraz cele, jakie stawia Unia Europejska w Strategii Lizbońskiej. SRK nadaje priorytet tym działaniom w latach 20072015. Celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski. Wśród pięciu priorytetów SRK na miejscu drugim wymienia „Poprawę infrastruktury podstawowej: technicznej i społecznej”, w której precyzuje m.in. potrzebę inwestycji z zakresu ochrony środowiska, w szczególności uwzględniających ochronę zasobów wodnych, poprawiających czystość i jakość wody oraz powietrza, zapewniających oszczędność energii, zabezpieczających przed katastrofami naturalnymi itp. Dokument stanowi podstawę do efektywnego wykorzystania przez Polskę środków finansowych krajowych, a także z Unii Europejskiej na realizację celów społecznogospodarczych. SRK stanowi bazę odniesienia dla innych strategii i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego. jest też podstawową przesłanką dla Narodowej Strategii Spójności. 5.3. Narodowa Strategia Spójności Narodowa Strategia Spójności 2007-2013 (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) jest strategicznym dokumentem określającym priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności (FS) na lata 20072013. Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki, a także stojących przed nią szans. Narodowa Strategia Spójności jest realizowana przy pomocy Programów Operacyjnych (PO) zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) zarządzanych przez zarządy poszczególnych województw. Jednym z sześciu programów operacyjnych jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ). Głównym celem tego programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej, przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia społeczeństwa, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Styczeń 2010 62 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko realizowanych jest 15 priorytetów. Są to: 1. Gospodarka wodno-ściekowa; 2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi; 3.Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom. 4. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska; 5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych; 6. Drogowa i lotnicza sieć TEN-T; 7. Transport przyjazny środowisku; 8. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe; 9. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna; 10. Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii; 11. Kultura i dziedzictwo kulturowe; 12. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia; 13. Infrastruktura szkolnictwa wyższego 14. Pomoc techniczna Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego; 15. Pomoc techniczna - Fundusz Spójności. 5.4. Program ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r. Podstawą „Programu ochrony środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r. jest zgodność z celami zawartymi w: Polityce Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy do 2010 r. Projekcie Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014, Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015, Narodowej Strategii Spójności 2007-2013, Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego, Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego, Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego. Styczeń 2010 63 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) „Programu ochrony środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r.” kontynuuje politykę ekologiczną województwa przyjętą w Programie Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2003-2011 szczególnie w zakresie polityki długoterminowej (uzyskanie poprawy stanu środowiska jest procesem długotrwałym). Program zawiera cele nadrzędne, główne, cele długoterminowe, cele strategiczne oraz kierunki działań niezbędnych do poprawy stanu środowiska w województwie mazowieckim. Mając na uwadze opisane powyżej przesłanki przyjęto, że celem nadrzędnym jest „Ochrona walorów przyrodniczych i poprawa standardów środowiska”. Cele główne Programu obejmują: 1. Zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska 2. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii oraz rozwój proekologicznych form działalności gospodarczej 3. Utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych 4. Zwiększenie lesistości i ochrona lasów 5. Poprawę stanu bezpieczeństwa ekologicznego 6. Podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej. Misją Programu jest: „Poprawa jakości życia i bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców województwa mazowieckiego” Priorytety ekologiczne: Ochrona zasobów wodnych, ochrona przed powodzią i suszą, gospodarka wodnościekowa; Racjonalna gospodarka odpadami; Ochrona powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniami; Ochrona i zwiększenie zasobów przyrody, w szczególności różnorodności biologicznej. Styczeń 2010 64 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Poza ww. priorytetami przyjęto jako ważne dla poprawy stanu środowiska, zadania w Programie dotyczące: ochrony przed hałasem (głównie drogowym), ochrony ziemi (gleby i zasobów surowców mineralnych), racjonalizacji wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym energii odnawialnej), ochrony przed PEM, ochrony przed skutkami awarii przemysłowych, wzmacniania systemu zarządzania środowiskiem i poprawy świadomości ekologicznej społeczeństwa 6. CELE I PRIORYTETOWE DZIAŁANIA EKOLOGICZNE W POWIECIE ŻYRARDOWSKIM Cel szczegółowy: Ograniczenie emisji substancji i energii Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości wód w zakresie badanych parametrów Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Inwentaryzacja źródeł emisji zanieczyszczeń ścieków w powiecie żyrardowskim (20042005) 2. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacji deszczowej i sanitarnej (2004-2006) 3. Modernizacja i rozbudowa istniejących oczyszczalni ścieków (2004-2008) 4. Opracowanie systemu oczyszczania ścieków w gminie Wiskitki i Radziejowice (budowa nowej oczyszczalni lub podłączenie do sieci kanalizacyjnej Żyrardowa 2004-2008) 5. Opracowanie i wdrożenie programu działań na rzecz ograniczenia spływów powierzchniowych ze źródeł rolniczych (2004-2008) Lata 2004 – 2012: 1. Współudział w przygotowaniu i wdrożenie systemu indywidualnego oczyszczania ścieków w terenach o rozproszonej zabudowie. Styczeń 2010 65 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 2. Dalsza modernizacja, rozbudowa i budowa systemów kanalizacji zbiorczej 3. Opracowanie i wdrożenie programu działań na rzecz ograniczenia zanieczyszczeń wprowadzanych z wodami opadowymi (2004-2010) Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości powietrza, zwłaszcza w zakresie pyłów i odorów Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Opracowanie systemu zbierania i gromadzenia danych o emisji zanieczyszczeń do powietrza we współpracy z WIOŚ i gminami (2004-2005) 2. Modernizacja kotłowni i przebudowa sieci ciepłowniczych (2004-2008) Lata 2004 – 2012: 1. Kolejny etap modernizacji sieci ciepłowniczych 2. Zmiana sposobu ogrzewania w kotłowniach indywidualnego budownictwa jednorodzinnego z węglowych na olejowe lub gazowe (2004-2012) 3. Gazyfikacja gospodarstw domowych (2004-2012) Cel operacyjny: Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego do obowiązujących norm Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Inwentaryzacja źródeł emisji pól elektromagnetycznych i obszarów objętych oddziaływaniem tych pól (2004 r.). 2. Poprawa nawierzchni dróg Lata 2004 – 2012: 1. Wprowadzanie zagadnień akustycznych w planach zagospodarowania przestrzennego. 2. Dalsza modernizacja nawierzchni dróg. 3. Sporządzenie map akustycznych terenów, na których eksploatacja obiektów (droga, linia kolejowa) może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu Styczeń 2010 66 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Cel operacyjny: Minimalizacja składowania oraz wytwarzania odpadów oraz osiągnięcie maksymalnych poziomów odzysku odpadów Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Objęcie wszystkich mieszkańców selektywną zbiórką odpadów (2006 r.) 2. Pełne wdrożenie systemu zbierania zwłok zwierzęcych (2005 r.), osiągnięcie zakładanych limitów odzysku i recyklingu odpadów: tworzyw – 22%, drewno – 15%, szkła – 35%, papieru – 45%, opakowań wielomateriałowych – 25%, odpadów wielkogabarytowych – 26%, odpadów budowlanych – 20%, odpadów niebezpiecznych – 22% (2006 r.), 3. Sukcesywne ograniczanie masy odpadów opakowaniowych deponowanych na składowiskach (2004–2006), 4. Opracowywanie i wdrożenie systemów zbierania odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i urządzeń elektronicznych (2008 r.). Stworzenie gminnych punktów zbierania odpadów. 5. Deponowanie na składowiskach nie więcej niż 75% masy wytwarzanych odpadów komunalnych (2006 r.), 6. Dostosowanie składowisk w Słabomierzu – Krzyżówce i w m. Marki-Świnice do obowiązujących norm. 7. Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Żyrardowie i Mszczonowie Lata 2004 – 2012: 1. Sukcesywne wdrożenie systemu segregacji odpadów, z uwzględnieniem odpadów opakowaniowych (2010), 2. Wdrożenie obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami (2012 r.), 3. Opracowanie i wdrożenie systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi występującymi w strumieniu odpadów komunalnych (2004-2010), 4. Zamknięcie i rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Słabomierzu-Krzyżówce i w miejscowości Marków Świnica. 5. Budowa nowej niecki składowiska. 6. Deponowanie na składowiskach nie więcej niż 60% masy wytwarzanych odpadów komunalnych i nie więcej niż 75 % odpadów ulegających biodegradacji (2010 r.). Styczeń 2010 67 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Cel operacyjny: Zapobieganie skutkom awarii przemysłowych Działania: Lata 2004 – 2012: 1. Informowanie społeczeństwa o wystąpieniu poważnych awarii (2004 -2012) 2. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustaleń w zakresie poważnych awarii (2004-2012) Cel szczegółowy: Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu Cel operacyjny: Ochrona przyrody i krajobrazu z uwzględnieniem wymogów UE Działania: Lata 2004 - 2012: 1. Objęcie ochroną terenów w ramach programu NATURA 2000 (do 2006 r.) 2. Respektowanie przez użytkowników środowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo (2004-2012) 3. Ochrona starodrzewia, parków podworskich i wiejskich (2004-2012) 4. Motywowania społeczności lokalnych do działań na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych terenów (2004-2012), 5. Opracowania ekofizjograficzne gmin jako podstawa do sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (2004-2012) Cel operacyjny: Ochrona gleb i terenów zdegradowanych Działania: Lata 2004- 2012 1. Inwentaryzacyjnych terenów zdegradowanych (2004-2005). 2. Opracowanie i realizacja powiatowego programu rekultywacji zdegradowanych gleb. (2005-2012). Cel operacyjny: Ochrona zasobów wód podziemnych Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Ograniczanie wykorzystywania wód podziemnych do celów innych niż zaopatrzenie ludności w wodę (2004-2008). Styczeń 2010 68 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 2. Modernizacja ujęcia wody „SOKULE” i stacji uzdatniania wody „MOKRA” 3. Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej w gminach Lata 2004 - 2012: 1. Ochrona wód podziemnych przed ich ilościową i jakościową degradacją (2004-2012) 2. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony głównych zbiorników wód podziemnych (2004-2012) 3. Zagospodarowanie wyrobisk poeksploatacyjnych dla potrzeb składowania odpadów obojętnych i małej retencji 4. .Dalsza rozbudowa sieci wodociągowej Cel szczegółowy: Racjonalne gospodarowanie środowiskiem Cel operacyjny: Ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości gospodarki, zatrzymanie wody w środowisku Działania: Lata 2004 - 2012 1. Egzekwowanie obowiązku rejestracji zużycia wody do celów przemysłowych w przeliczeniu na jednostkę produkcji (od 2004 r.) w celu osiągnięcia wymogów BAT, 2. Promocja i stosowanie energooszczędnych technik i technologii (od 2004 r.), 3. Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania melioracji wodnych (2004-2012), 4. Wprowadzanie technologii małoopadowych (2004-2012), 5. Wprowadzenie zasady recyklingu wraków samochodowych (2004-2012), 6. Ograniczenie zużycia wody podziemnej (od 2004 r.), Lata 2004- 2012 1. Działania w kierunku produkcji energii ze źródeł odnawialnych (biomasy, energii słońca, wody, wiatru (2004 - 2012) Styczeń 2010 69 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Cel operacyjny: Usprawnienie zarządzania środowiskiem Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Wzmocnienie (jakościowe i ilościowe) służb ochrony środowiska w powiecie (lata 20042005) 2. Rozszerzanie systemu udostępniania informacji o środowisku w/g ustawy Prawo ochrony środowiska (lata 2004 – 2008) Lata 2004 - 2012: 1. Przygotowanie służb ochrony środowiska do pełnego wdrażania prawa ekologicznego i korzystania ze środków finansowych polskich i UE (2004-2012), 2. Doskonalenie współpracy z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi, (2004-2012), 3. Zweryfikowanie lub opracowanie nowych planów zagospodarowania przestrzennego w celu uwzględnienia wymagań wynikających ze znowelizowanego prawa ekologicznego (2004–2012). Cel szczegółowy: zwiększenie aktywności obywatelskiej Cel operacyjny: Większa aktywność społeczeństwa na rzecz środowiska Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Współpraca w ramach przygotowania programu wspierania rozwoju usług turystycznych na obszarach cennych przyrodniczo i krajobrazowo (2005 r.) 2. Organizowanie akcji propagandowych z udziałem mieszkańców Żyrardowa Lata 2004 - 2012: 1. Wspieranie powstawania tzw. „zielonych miejsc pracy”, w szczególności w ekoturystyce, ochronie przyrody, gospodarce wodnej, odnawialnych źródłach energii, odzysku odpadów (2004-2012) 2. Wspieranie przedsięwzięć na rzecz odnawialnych źródeł energii, odzysku odpadów (2004– 2012) 3. Organizowanie konkursów, wystaw, imprez aktywizujących społeczeństwo do troski o środowisko (lata 2004–2012) Styczeń 2010 70 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 4. Promowanie wszelkich przykładów osiągania znacznych efektów ekologicznych (od 2004 r.) 5. Aktywizacja społeczeństwa do działań na rzecz ochrony przyrody (lata 2004–2012) 6. Propagowanie najlepszych dostępnych technik BAT (lata 2004-2012). Cel operacyjny: Edukacja ekologiczna Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Działania w kierunku utworzenia gminnych centrów edukacji ekologicznej (2004–2006) Lata 2004 - 2012: 1. Konsultacje dla sfery biznesu z zakresu rozwiązywania problemów ekologicznych (2004– 2012), 2. Zapewnienie społeczeństwu powszechnego dostępu do informacji o środowisku (2004-2012), 3. Praktyczny wpływ na kształtowanie postaw konsumentów – użytkowników środowiska, ich zachowań proekologicznych (2004-2012), 4. Szkolenia urzędników, radnych, nauczycieli, sołtysów (2004-2012), 5. Wprowadzanie programów edukacyjnych dla uczniów (2004-2012) i programów edukacyjnych dla przedsiębiorców (2004-2012), 6. Prezentacja treści ekologicznych w środkach masowego przekazu (2004-2012), 7. Organizacja imprez masowych o tematyce ekologicznej - Dzień Ziemi, Dzień Ochrony Środowiska, Sprzątanie świata (2004–2012), 8. Organizacja warsztatów, seminariów, konferencji (2004-2012), udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawach ochrony środowiska (2004-2012). Styczeń 2010 71 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 7. PROGRAM ZADANIOWY DLA MIASTA ŻYRARDOWA Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Środowiska w sprawie opracowania programów ochrony środowiska w Programie zadaniowym zapisano zadania Miasta Żyrardowa. W rozdziale 8 przedstawiono koszty realizacji Programu. 7.1. CEL SZCZEGÓŁOWY: OGRANICZENIE EMISJI SUBSTANCJI I ENERGII 7.1.1. DZIAŁANIA: Osiągnięcie lepszej jakości wód w zakresie badanych parametrów Tabela 17. Zadania w zakresie ochrony wód L.p. Zadanie Termin realizacji 1. Przebudowa oczyszczalni ścieków w Żyrardowie 2010-2017 Poprawa jakości wód 2. Przebudowa ujęcia wody „Sokule” i stacji uzdatniania wody „Mokra” w Żyrardowie 2010-2013 Ochrona wód podziemnych 3. Rozbudowa i modernizacja istniejących sieci wodociągowych 2010–2017 Zwiększenie liczby ludności zaopatrywanych w wodę o dobrej jakości 4. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej 2010–2017 Efekty Zwiększenie liczby ludności korzystającej z kanalizacji. Poprawa jakości wód 7.1.2. DZIAŁANIE: Osiągnięcie lepszej jakości powietrza Tabela 18. Zadania w zakresie ochrony powietrza L.p. Termin realizacji Zadanie Efekty 1. Realizacja „Programu obniżenia emisji na terenie miasta Żyrardowa w latach 20092017”. 2010-2017 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń, głównie z niskich źródeł 2. Rozbudowa sieci ciepłowniczej i węzłów ciepłowniczych 2010-2017 Ograniczenie emisji SO2,NO2, CO2 Styczeń 2010 72 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) L.p. Zadanie Termin realizacji 3. Rozbudowa systemu komunikacji zbiorowej 2010-2017 Ograniczenie emisji pyłu, CO2, węglowodorów, NO2 4. Uwzględnienie wymogów stosowanie technologii niskoemisyjnych, nie emitujących odorów w decyzjach o środowiskowych uwarunkowaniach 2010-2017 Ograniczenie emisji SO2, CO2, pyłu, odorów 5. Termomodernizacja budynków 2010-2017 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń 6 Budowa obwodnicy w Żyrardowie 2010-2011 Ograniczenie emisji SO2, NO2, CO2,, pyłów oraz odorów 7 Poprawa stanu nawierzchni 2010-2011 Ograniczenie emisji pyłów Efekty 7.1.3. DZIAŁANIE: Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego do obowiązujących norm Tabela 19. Zadania w zakresie ograniczenia hałasu i promieniowania elektromagnetycznego L.p. Zadanie Termin realizacji 1. Budowa obwodnicy w Żyrardowie 2010-2011 2. Poprawa stanu nawierzchni drogowej 2010-2011 3. Uwzględnienie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego danych o: dopuszczalnym poziomie hałasu w środowisku na terenach chronionych akustycznie, źródłach promieniowania elektromagnetycznego, obszarach ograniczonego użytkowania 2010–2017 Efekty Zmniejszenie uciążliwości akustycznej na terenie Miasta Zapobieganie lokalizacji inwestycji uciążliwych akustycznie na terenach chronionych pod katem akustycznym i promieniowaniu elektromagnetycznym przekraczającym dopuszczalne normy. Styczeń 2010 73 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) L.p. 2. Zadanie Budowa systemu komunikacji zbiorowej Termin realizacji Efekty Mniejszy hałas w środowisku 2009-2016 7.1.4. DZIAŁANIE: Minimalizacja wytwarzania oraz składowania odpadów, osiągnięcie maksymalnych poziomów odzysku odpadów Tabela 20. Zadania w zakresie gospodarki odpadami L.p. Zadanie Termin realizacji Efekty 1 Budowa Punktów Dobrowolnego Gromadzenia Odpadów Niebezpiecznych 2 Budowa Stacji Przeładunkowej Odpadów 3 Wdrożenie zintegrowanego systemu gospodarowania odpadami 2009-2012 4 Poprawa i doskonalenie selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych Minimalizacja odpadów składowanych na 2010-2017 składowisku, dążenie do uzyskania zakładanych limitów odzysku i recyklingu 5 Inwentaryzacja i likwidacja dzikich składowisk odpadów 2010-2017 Czyste środowisko 6. Weryfikacja regulaminów utrzymania czystości i porządku w gminach 2010-2017 Zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska 7. Wdrożenie systemu pełnej i wiarygodnej ewidencji zbieranych odpadów komunalnych 2010-2012 Informacja o ilości i przepływie odpadów 8. Objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców Miasta. 2010-2011 Czyste środowisko 2010-2012 Eliminacja zagrożeń odpadami niebezpiecznymi 2011 Racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi Eliminacja zagrożeń wywoływanych przez niewłaściwą gospodarkę odpadami Styczeń 2010 74 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Termin realizacji L.p. Zadanie Efekty 9. Wdrażanie systemów segregacji odpadów występujących w strumieniu odpadów komunalnych ze szczególnym uwzględnieniem selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych i zwiększenia stopnia odzysku odpadów biodegradowalnych 2017 Minimalizacja ilości odpadów deponowanych na składowiskach, zwiększenie stopnia odzysku i recyklingu odpadów, tworzenie gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych, w tym odczynników chemicznych ze szkół 10. Opracowanie i wdrożenie systemu gospodarowania odpadami biodegradowalnymi 2017 Minimalizacja ilości odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowiskach 12. Monitoring składowiska odpadów w Słabomierzu-Krzyżówce 2010-2017 Kontrola stanu środowiska w rejonie oddziaływania składowiska 13. Rekultywacja i monitoring składowiska odpadów w Słabomierzu-Krzyżówce 2010-2011 Zrekultywowanie terenu zdegradowanego, podniesienie walorów krajobrazowych terenu 7.1.5. DZIAŁANIE: Zapobieganie awariom przemysłowym Tabela 21. Zadania w zakresie poważnych awarii L.p. 1. 2. Termin realizacji Efekty Informowanie społeczeństwa o wystąpieniu poważnych awarii przemysłowych 2010-2017 Szybkie i rzetelne informowanie mieszkańców o zaistniałych zdarzeniach Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustaleń w zakresie poważnych awarii 2010-2017 Poprawa stanu bezpieczeństwa mieszkańców gminy, ograniczenie ewentualnych strat i zniszczeń Zadanie 7.2. CEL SZCZEGÓŁOWY: Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu 7.2.1. DZIAŁANIE: Ochrona przyrody, krajobrazu i rozwój turystyki z uwzględnieniem wymogów UE Styczeń 2010 75 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 22. Zadania w zakresie ochrony przyrody L.p. Zadanie Termin realizacji Efekty 1. Uwzględnienie w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminie ustawowego zakazu wypalania roślinności na łąkach, pastwiskach, nieużytkach, rowach, pasach przydrożnych 2010-2017 Lepsza kondycja zbiorowisk roślinnych i zwierzęcych 2. Prowadzenie działań zapobiegających bezdomności psów i kotów z uwzględnieniem działań w zakresie sterylizacji, adopcji oraz znakowania zwierząt 2010-2017 Mniejsza ilość wałęsających się psów i kotów 3. Określanie w studium uwarunkowań i kierunkach rozwoju przestrzennego Miasta obszarów oraz zasad ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu 2010-2017 Zrównoważony rozwój miasta 2010-2017 Zwiększenie zadrzewień 2010-2017 Poprawa komfortu życia mieszkańców miasta 2010-2017 Poprawa komfortu życia mieszkańców miasta 4. 5. 6. Ochrona terenów zielonych. Nasadzenia drzew i krzewów Urządzenie, utrzymanie i ochrona terenów zielonych Oznakowanie i wyposażenie w elementy małej infrastruktury (kosze na śmieci, toalety, daszki) szlaków turystyki pieszej, rowerowej, konnej, kwalifikowanej. 7.2.2. DZIAŁANIE: Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych Tabela 23. Zadania w zakresie ochrony gleb L.p. 1. Zadanie Termin realizacji Efekty 2010-2016 Utrzymanie dobrej jakości gleb Rekultywacja gleb w przypadku przekroczenia standardów jakości. Styczeń 2010 76 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 2 Informacja dla mieszkańców o wynikach monitoringu gleb 2009-2016 Informacja o stanie czystości gleb i możliwościach produkcji rolnej 7.2.3. DZIAŁANIE: Ochrona wód podziemnych Tabela 24. Zadania w zakresie poprawy jakości wód podziemnych L.p. Zadanie Termin realizacji Efekty 1. Racjonalne korzystanie z wody 2010-2017 Ochrona zasobów wodnych 2. Przebudowa ujęcia uzdatniania wody „Sokule” i stacji uzdatniania wody 2011-2015 Lepsza jakość wody 3. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony Głównego Zbiornika Wód Podziemnych oraz terenów do planowanej eksploatacji kopalin 2010–2017 Ochrona poziomu wodonośnego przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi oraz wyznaczenie terenów, na których mogą występować potencjalne złoża kopalin 7.3. CEL SZCZEGÓŁOWY : Racjonalne gospodarowanie środowiskiem 7.3.1. DZIAŁANIE: Ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości gospodarki, zatrzymanie wody w środowisku Tabela 25. Zadania w zakresie racjonalnego gospodarowania środowiskiem L.p. 1 2 Termin realizacji Zadanie Analiza zużycia wody podziemnej przez mieszkańców, działalności gospodarcze Edukacja ekologiczna społeczeństwa na rzecz ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów, oszczędzania wody i energii Efekty 2010-2017 Podstawa do zastosowania mechanizmów zmierzających do oszczędzania wody podziemnej 2009-2016 Mniej wytwarzanych odpadów Styczeń 2010 77 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 3 Energooszczędne oświetlenie na ulicach gmin 2009-2016 Mniejsze zużycie energii elektrycznej, mniejsza emisja zanieczyszczeń do powietrza 7.3.2. DZIAŁANIE: Wykorzystanie energii odnawialnej do 7,5 % ogółu energii Tabela 26. Zadania w zakresie wykorzystania energii odnawialnej L.p. 1 2 Zadanie Termin realizacji Efekty Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów możliwych do lokalizacji obiektów wykorzystujących źródeł odnawialnej energii Tereny o dogodnych warunkach do lokalizacji elektrowni wodnych wiatrowych i innych obiektów 2010-2017 źródeł odnawialnej energii Promowanie wśród mieszkańców miasta działań zmierzających do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, głównie kolektorów słonecznych, palenisk wykorzystujących drewno opałowe i słomę. 2009-2016 Zmniejszenie emisji SO2,NO2, CO2, pyłów 7.3.3. DZIAŁANIE: Usprawnienie zarządzania środowiskiem Tabela 27. Zarządzanie środowiskiem L.p. Zadania Termin Efekty 1. Rozwój bazy informatycznej o środowisku i jego ochronie 2010-2017 Wiarygodna informacja o stanie środowiska 2. Dostosowanie uchwał Rady Miasta w sprawie utrzymania czystości i porządku w gminie, zaopatrzenia w wodę, odprowadzenie ścieków do wymogów UE i prawa ekologicznego 2010-2017 Lepszy stan środowiska 3. Opracowywanie raportów z Programu ochrony środowiska i sprawozdania z planu gospodarki odpadami 2010-2017 Właściwe zarządzanie środowiskiem Styczeń 2010 78 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) L.p. Zadania Termin Efekty 4. Doskonalenie służb ochrony środowiska w zakresie prawa ekologicznego 2010-2017 Lepsze wdrażanie przepisów prawa ekologicznego 5. Realizacja Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Żyrardowa 2010-2017 Miasto oczyszczone z wyrobów zawierających azbest 7.4. CEL SZCZEGÓŁOWY: Wyższa stan aktywności świadomości ekologicznej społeczeństwa 7.4.1. DZIAŁANIE: Wyższa świadomość ekologiczna społeczeństwa Tabela 28. Zadania w zakresie podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństwa L.p. 1. 2. Zadanie Termin realizacji Rozwijanie różnych form edukacji ekologicznej społeczeństwa dorosłego i młodzieży w szkołach 2010-2017 Edukacja ekologiczna społeczeństwa 2010-2017 Efekty Wyższy stan świadomości ekologicznej, lepsza dbałość o środowisko 7.4.2. DZIAŁANIE: Większa aktywność społeczeństwa na rzecz środowiska Tabela 29. Zadania w zakresie aktywizacji społeczeństwa L.p. Zadanie Termin realizacji Efekty 2010-2017 Społeczeństwo zaangażowane w przedsięwzięciach proekologicznych Organizowanie akcji lokalnych służących ochronie środowiska: 1. Międzynarodowy Dzień Ziemi, Sprzątanie Świata Styczeń 2010 79 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) L.p. 2. 3. Termin realizacji Efekty Organizowanie tzw. zielonych miejsc pracy w zakresie magazynowania, segregacji, odzysku odpadów, utrzymania czystości i porządku w miejscach publicznych, na szlakach turystycznych, campingach, plażach konserwacji urządzeń melioracji wodnych szczegółowych 2010-2017 Czyste środowisko (mniej odpadów stałych, czysta woda, czyste lasy), sprawnie funkcjonujące systemy melioracyjne Pełne wdrożenie w Mieście systemu informacji o środowisku i jego ochronie, a potem jego uzupełnianie 2010-2017 Rozwój zrównoważony Miasta Zadanie Styczeń 2010 80 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 8. HARMONOGRAM FINANSOWY DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH Harmonogram działań sporządzono na podstawie ankiet otrzymanych z Urzędu Miasta Żyrardowa oraz innych jednostek Miasta. Tabela 30. Długoterminowy harmonogram realizacji Programu na lata 2010-2017 – zadania Gminy Miasta Żyrardów Lp. Nazwa zadania Lata realizacji Przewidywany koszt inwestycji zł. Gospodarka wodno-ściekowa 1. Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej 2011 500 000,00 2. Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej 2012 500 000,00 3. Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej 2013 500 000,00 4. Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej 2014 500 000,00 5. Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej 2015 500 000,00 6. Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej 2016 500 000,00 7. Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej 2017 500 000,00 8. 9. Ochrona powietrza Termomodernizacja budynku użyteczności Publicznej: Szkoły Podst. Nr 2010 3 im. Staszica i LO im. S. Żeromskiego Rewaloryzacja zabytkowych obiektów Resursy i Kręgielni – 2010 termomodernizacja 578 901,98 638 927,33 10. Termomodernizacja Przedszkola Nr 10 2011 400 000,00 11. Termomodernizacja hali sportowej Gimnazjum Nr 2 2011 460 000,00 12. Rewaloryzacja zabytkowego obiektu Przrzedszkola Nr 9 termomodernizacja 2013/2014 1 000 000,00 Źródło finansowania Społeczny Komitet Budowy– 200 000,00 Środki własne – 300 000,00 SKB – 200 000,00 Środki własne – 300 000,00 SKB – 200 000,00 Środki własne – 300 000,00 SKB – 200 000,00 Środki własne – 300 000,00 SKB – 200 000,00 Środki własne – 300 000,00 SKB – 200 000,00 Środki własne – 300 000,00 SKB – 200 000,00 Środki własne – 300 000,00 Środki własne UE – 313 074,39 Środki własne – 325 852,94 Dofinansowanie – 340 000,00 Środki własne – 60 000,00 Dofinansowanie – 391 000,00 Środki własne – 69 000,00 Środki własne Styczeń 2010 81 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Lp. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. Nazwa zadania Lata realizacji Rewaloryzacja zabytkowego obiektu Kantoru - termomodernizacja Budowa nawierzchni i kanalizacji deszczowej w ul. Dąbrowskiego na odc. od ul. Południowej do ul. Równoległej Budowa nawierzchni i kanalizacji deszczowej w ul. Konopnickiej na odc. od ul. Mireckiego do ul. Kościuszki Budowa ul. Wasilewskiego na odc. od ul. Skargi do ul. Bema Budowa nowych ulic z kanalizacją deszczową Budowa nowych ulic z kanalizacją deszczową Budowa nowych ulic z kanalizacją deszczową Budowa nowych ulic z kanalizacją deszczową Budowa nowych ulic z kanalizacją deszczową Budowa nowych ulic z kanalizacją deszczową Budowa nowych ulic z kanalizacją deszczową Źródło finansowania Przewidywany koszt inwestycji zł. 2 000 000,00 Środki własne 2010 2 852 000,00 Środki własne 2010 800 000,00 Środki własne 2010/2011 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 518 000,00 2 000 000,00 2 000 000,00 2 000 000,00 2 000 000,00 2 000 000,00 2 000 000,00 2 000 000,00 Środki własne Środki własne Środki własne Środki własne Środki własne Środki własne Środki własne Środki własne 2014/2017 Budowa dróg Tabela 31. Długoterminowy harmonogram realizacji Programu na lata 2010-2017 – zadania Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej „Żyrardów” Sp. z o.o. Lp. Nazwa zadania Lata realizacji Przewidywany koszt inwestycji (tys.PLN) Źródło finansowania Gospodarka wodno - ściekowa PGK 1. Budowa kolektora sanitarnego "R" w Żyrardowie 2011-2013 8 130,00 2. Budowa kolektora sanitarnego "D" w Żyrardowie 2011-2013 10 267,00 2012-2013 2 207,00 PGK 2010-2011 1 268,00 PGK 2012-2013 1 641,00 PGK 3. 4. 5. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej oraz wodociągowej w ul. Ziołowej w Żyrardowie Budowa sieci wodociągowej w ul. Jaktorowskiej w Żyrardowie Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. Chopina, Wyspiańskiego, Żabiej, Wierzbowej, Legionów Polskich w Żyrardowie PGK Styczeń 2010 82 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Lp. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Nazwa zadania Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. Andersa w Żyrardowie Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. 11-go Listopada w Żyrardowie Przebudowa oczyszczalni ścieków Przebudowa ujęcia wody „Sokule” i stacji uzdatniania wody „Mokra” w Żyrardowie - sprężarkownia Przebudowa ujęcia wody „Sokule” i stacji uzdatniania wody „Mokra” w Żyrardowie Budowa suszarni osadów w Żyrardowie Tłocznia ścieków + montaż 13. Rekultywacja składowiska odpadów ,,SłabomierzKrzyżówka” gmina Radziejowice 14. Stacja Przeładunkowa Odpadów Lata realizacji Przewidywany koszt inwestycji (tys.PLN) Źródło finansowania 2011 862,00 PGK 2010-2011 629,00 PGK 2011-2014 16 021,00 PGK 2009-2013 129,00 PGK 2011-2015 8 818,00 PGK 11 984,00 700,00 PGK PGK 2011-2015 2009-2010 Gospodarka odpadami 2009-2011 ok. 8 000,00 2010 ok.700,00 (szczegółowe dane po wykonaniu dokumentacji projektowej) środki zewnętrzne/ PGK środki zewnętrzne/ PGK Tabela 30. Długoterminowy harmonogram realizacji Programu na lata 2009-2016 – zadania Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej „Żyrardów” Sp. z o.o. Źródło finansowania Środki własne, środki Właściciela, kredyt Lp. Nazwa zadania Lata realizacji Przewidywany koszt inwestycji (PLN) 1. Budowa nowego źródła (zmniejszenie emisji CO2) 2010-2011 8.000.000 2. Modernizacja sieci ciepłowniczych i węzłów miasta Zyrardowa 2010-2014 25.000.000 Dotacja z Funduszu Spójności, środki własne, środki Właściciela, kredyt, 3. Redukacja niskiej emisji 2010-2015 750.000 Środki własne, ewentualna pożyczka z WFOŚi GW 4. Razem w latach 2010-2015 34.500.000 Styczeń 2010 83 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 9. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU Finansowania inwestycji ekologicznych może pochodzić z następujących źródeł: - funduszy własnych inwestorów, - budżetu Państwa, - środków własnych samorządu terytorialnego, - środków prywatno-publicznych, - Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - Funduszy UE, - kredytów udzielanych na preferencyjnych warunkach, - komercyjnych kredytów bankowych. 9.1. Środki własne przedsiębiorców Są to fundusze przeznaczone przez inwestorów na działania proekologiczne, a kierunek ich wydatkowania uzależniony jest od: rodzaju prowadzonej działalności, aktualnych wymogów prawa, posiadanych decyzji administracyjnych (w tym karnych), świadomości ekologicznej przedsiębiorcy. 9.2. Środki z budżetu Państwa Z budżetu Państwa będą pokrywane koszty ponoszone na działalność statutową prowadzona przez WIOŚ oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. 9.3. Własne środki samorządu terytorialnego Na realizację części zadań samorząd terytorialny musi przeznaczyć własne środki. Jest to niezbędne również z tego względu, że do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsięwzięcie własnych środków na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodzą z bieżących środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Styczeń 2010 84 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 9.4. Środki prywatno-publiczne Środki te mogą pochodzić np. ze spółek prawa handlowego z udziałem gminy. 9.5. Środki funduszy ochrony środowiska Fundusze ekologiczne są od lat najbardziej znanym i wykorzystywanym źródłem dotacji i preferencyjnych, częściowo umarzanych pożyczek na przedsięwzięcia ekologiczne. Fundusze posiadają znaczącą wysokość środków finansowych, łatwe warunki udostępniania środków. Bliskość funduszy i ich wojewódzki charakter ma duże znaczenie w realizacji Programu. Zasady funkcjonowania narodowego oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Dofinansowanie ze środków finansowych NFOŚiGW przeznacza się na cele określone w Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 25 poz. 150). Udzielone przez NFOŚiGW dofinansowanie nie może przekroczyć 80% kosztów realizacji przedsięwzięcia. Pożyczki mogą być częściowo umarzane, pod warunkiem terminowego wykonania zadań i osiągnięcia planowanych w nich efektów. Szczegółowe zasady udzielania i umarzania pożyczek, udzielania dotacji oraz dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek są uchwalane corocznie przez Radę Nadzorczą Funduszu i wraz z listą priorytetowych programów NFOŚiGW w danym roku kalendarzowym zamieszczane są na stronie internetowej www.nfosigw.gov.pl. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Podstawą oferty WFOŚiGW w Warszawie są niskooprocentowane pożyczki preferencyjne z możliwością częściowego ich umorzenia po spłacie połowy zadłużenia. Wysokość pożyczki może wynieść do 90% kosztu całkowitego przedsięwzięcia. Jej spłata może zostać rozłożona na okres do 15 lat z możliwością 18 miesięcy karencji w spłacie. Oprocentowanie pożyczki jest uzależnione od typu podmiotu oraz charakteru realizowanego przedsięwzięcia i wynosi od 0,2 do 0,8 stopy redyskonta weksli (SRW). Wysokość minimalnego oprocentowania w stosunku rocznym nie może być jednak niższa niż 3,5 %. Styczeń 2010 85 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Fundusz ma również w swojej ofercie dotacje - formę pomocy bezzwrotnej - przeznaczone głównie na realizację zadań o charakterze nieinwestycyjnym (edukacja ekologiczna, ochrona przyrody, itp.). Standardowo wynoszą one do 50% kosztów całkowitych przedsięwzięcia, ale w uzasadnionych przypadkach poziom ten może być wyższy. Kolejną propozycją są dopłaty do kredytów komercyjnych zaciąganych w bankach. Spłata takiego kredytu może zostać rozłożona maksymalnie na 8 lat, zaś jego oprocentowanie, łącznie z dopłatami Funduszu powinno wynosić 0.5 SRW. Także w tym wypadku możliwe jest uzyskanie 1 roku karencji w spłacie. Istnieją możliwości dofinansowania inwestycji realizowanych przez osoby fizyczne w formie dopłat do kredytów preferencyjnych z BOŚ S.A. WFOŚiGW w Warszawie udziela osobom fizycznym pomocy finansowej na realizację zadań o charakterze proekologicznym w postaci dopłat ze środków Funduszu do oprocentowania preferencyjnych kredytów, udzielanych przez Bank Ochrony Środowiska I Oddział w Warszawie oraz III Oddział w Warszawie. W Płocku znajduje się Oddział Operacyjny Banku Ochrony Środowiska. Pomoc ze środków WFOŚ i GW może być udzielana wszystkim podmiotom realizującym zadania w zakresie ochrony środowiska odpowiadające kryterium wyboru przedsięwzięcia na wniosek spełniający wymogi formalne. Pełne informacje znajdują się na str. Internetowej: www.wfosigw.pl 9.6. Fundusze Unii Europejskiej Unia Europejska prowadzi politykę strukturalną, tak aby zwiększyć spójność gospodarczą i społeczną należących do niej państw, co oznacza zmierzanie do zmniejszenia różnic w rozwoju pomiędzy poszczególnymi regionami w Unii. Fundusze strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE. Ponadto istnieje Fundusz Spójności będący instrumentem finansowym UE, nie należącym do Funduszy strukturalnych i wdrażany na poziomie wybranych państw a nie regionów. Jego Styczeń 2010 86 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę sieci transportowych oraz obiektów ochrony środowiska o znaczeniu ponadregionalnym. W latach 2007-2013, w wyniku reformy polityki spójności, liczba Funduszy strukturalnych została ograniczona do dwóch: Europejski Fundusz Społeczny oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Do głównego nurtu programowania został włączony również Fundusz Spójności, który w latach 2007-2013 będzie podlegał podobnym zasadom, jak Fundusze strukturalne. Fundusze UE w Polsce w latach 2007-2013 Dokumentem określającym kierunki i wysokość wsparcia finansowego ze strony Funduszy na realizację zamierzeń rozwojowych w Polsce w latach 2007-2013 jest Narodowa Strategia Spójności (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia). Narodowa Strategia Spójności (NSS) to dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności w Polsce w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007–13. Łączna suma środków zaangażowanych w realizację NSS w latach 2007-2013 wyniesie około 85,6 mld euro, z czego 67,3 mld euro będzie pochodziło z budżetu UE. Narodowa Strategia Spójności będzie realizowana za pomocą 7 programów operacyjnych. Działania inwestycyjne w kraju w zakresie ochrony środowiska w latach 2007-2013 realizowane będą głównie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ). Decyzją z dnia 7 grudnia 2007 r. Komisja Europejska zatwierdziła Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 – 2013. To zwieńczenie wielomiesięcznych prac nad przygotowaniem największego w historii Unii Europejskiej programu. Wielkość środków unijnych zaangażowanych w realizację programu wynosi prawie 28 miliardów euro, co stanowi ok. 42% całości środków polityki spójności. Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Program zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO), zatwierdzonymi 7 maja 2007 r. przez Komisję Europejską, stanowi jeden z programów operacyjnych będących podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych w nich celów przy wykorzystaniu Styczeń 2010 87 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko jest również ważnym instrumentem realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej, a wydatki na cele priorytetowe UE stanowią w ramach programu 66,23 proc. całości wydatków ze środków unijnych. Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych w realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 wynosi 37,6 mld euro, z czego wkład unijny to 27,9 mld euro, zaś wkład krajowy – 9,7 mld euro. Podział środków UE dostępnych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko pomiędzy poszczególne sektory przedstawia się następująco: transport – 19,4 mld euro środowisko – 4,8 mld euro energetyka – 1,7 mld euro szkolnictwo wyższe – 500,0 mln euro kultura – 490,0 mln euro zdrowie – 350,0 mln euro Dodatkowo dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko przewidziane zostały środki na pomoc techniczną (w sumie 581,3 mln euro). W ramach programu Infrastruktura i Środowisko określono 15 priorytetów. W ramach tego programu wszystkie priorytety będą realizowane poprzez regionalne programy operacyjne opracowane dla 16 województw. Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego (RPO WM) na lata 20072013 RPO WM będzie stanowił główny instrument służący realizacji celów zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego, przy wykorzystaniu środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Jednocześnie wpisuje się w cele i priorytety Narodowej Strategii Spójności 2007-2013, która jest podstawą przygotowania w ramach polityki spójności poszczególnych Programów Operacyjnych. Styczeń 2010 88 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Za opracowanie RPO WM na lata 2007-2013 odpowiedzialny jest Zarząd Województwa Mazowieckiego, który pełni funkcję Instytucji Zarządzającej Programem. RPO WM jest jednym z 16 programów regionalnych, które realizują Strategię Rozwoju Kraju 2007-2015 oraz odzwierciedleniem Narodową polityki Strategię rozwoju Spójności prowadzonej 2007-2013. przez Jednocześnie Samorząd jest Województwa Mazowieckiego, której podstawę stanowi Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 (SRWM). Program realizuje cele SRWM, których współfinansowanie jest możliwe z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W RPO WM zostało określonych 8 priorytetów, z których finansowanie inwestycji w dziedzinie gospodarki odpadami zaklasyfikowano do Priorytetu IV – Środowisko, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. 9.7. Banki Coraz więcej banków wykazuje zainteresowanie kredytami na przedsięwzięcia proekologiczne. Szczególną rolę odgrywa Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.), który oferuje najwięcej środków w formie preferencyjnych kredytów i dysponuje ofertą dla samorządów i osób fizycznych. Bank Ochrony Środowiska ma statutowo nałożony obowiązek kredytowania inwestycji służących ochronie środowiska. Udziela kredytów między innymi na: budowę ekologicznych źródeł ciepła, oczyszczalni ścieków, składowisk odpadów i innych obiektów do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zakup urządzeń związanych z usuwaniem odpadów, zakup sprzętu niezbędnego do zorganizowania zbiórki i transportu odpadów. Kredyty z BOŚ umożliwiają sfinansowanie zadania inwestycyjnego w 100%. Środki te są oprocentowane w zależności od rodzaju udzielonego kredytu. Podobnie zresztą jest z okresem spłaty i karencji. BOŚ udziela również kredytów ze środków NFOŚiGW i WFOŚiGW. Przedmiotem kredytowania (udzielanego we współpracy z WFOŚiGW w Warszawie) jest m.in. usuwanie i unieszkodliwianie azbestu. Wnioski kredytowe na ww. działanie należy składać w Banku. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku kwota udzielonego kredytu może wynosić do 70% (w indywidualnych przypadkach do 90%). Maksymalny okres kredytowania to 8 lat (licząc od zakończenia okresu karencji, który w tym przypadku może wynosić do 1 roku). Styczeń 2010 89 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Warunki kredytowania: kwota kredytu: do 70% kosztów zadania (w indywidualnych przypadkach do 90%), okres kredytowania: do 8 od lat licząc od dnia zawarcia umowy kredytowej, okres karencji: do 1 roku licząc od dnia zawarcia umowy kredytowej, oprocentowanie: zmienne, równe aktualnej wysokości oprocentowania w banku (na podstawie uchwały Zarządu BOŚ S.A.) pomniejszonego o 0,5 s.r.w. możliwa refundacja wydatków poniesionych przed udzieleniem kredytu- za zgodą Funduszu prowizje: zgodnie z tabelą opłat i prowizji BOŚ S.A. Szczegółowe informacje na temat rodzajów działalności Banku Ochrony Środowiska można uzyskać ze strony internetowej www.bosbank.pl. Kredyty komercyjne Komercyjne kredyty bankowe ze względu na duże koszty finansowe związane z oprocentowaniem, nie powinny być brane pod uwagę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z pożyczek preferencyjnych. Samorządy są obecnie postrzegane przez banki jako interesujący i wiarygodni klienci, stąd dostęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Warunki komercyjnych kredytów inwestycyjnych udzielanych jednostkom samorządu terytorialnego są zazwyczaj każdorazowo negocjowane indywidualnie. 10.UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU 10.1. Zgodność Programu z innymi dokumentami Niniejszy Program tworzono głównie w oparciu o „Politykę Ekologiczną Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”, „Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r.”, „Program ochrony środowiska dla powiatu żyrardowskiego” oraz o wymogi prawne obowiązujące w Polsce i Unii Europejskiej. Styczeń 2010 90 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Główne cele i kierunki działań określone w aktualizacji Programu ochrony środowiska są w pełni zgodne z Polityką ekologiczną państwa i Programem ochrony środowiska województwa mazowieckiego i Programem ochrony środowiska w powiecie żyrardowskim. Program jest zgodny w układzie hierarchicznym z dokumentami wyższego rzędu. W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej na nasz kraj nałożono obowiązek przestrzegania prawa obowiązującego w zjednoczonej Europie. Główne dokument, które mają powiązania ze zaktualizowanym Programem ochrony środowiska to: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/We z dnia 15 stycznia 2008 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz.U.L24 z 29.1.2008, str. 8-29) Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. L 327 z 22.12.2000, str. 1—73), Dyrektywa Rady z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego(Dz.U. L 375 z 31.12.1991, str. 1—8) Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.U. L 135 z 30.5.1991, str. 40—52) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystego powietrza w Europie (Dz.U. L 152, 11/06/2008 P. 0001-0044) Podstawowym dokumentem określającym ramy prawne gospodarki odpadami w Unii Europejskiej jest Dyrektywa 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów. Nakłada ona na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia odzysku i unieszkodliwiania odpadów w sposób niezagrażający zdrowiu i życiu ludzi i niepowodujący szkód w środowisku. Ponadto zobowiązuje państwa członkowskie do zapobiegania tworzeniu się lub ograniczaniu ilości odpadów i ich szkodliwości. Pod uwagę wzięto również inne dyrektywy regulujące sposób gospodarowania odpadami, w tym: Dyrektywa 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych(Dz.U. L 365 z 31.12.1994, str. 10-23) Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz.U. L 182 z 16.7.1999, str. 1-19) Styczeń 2010 91 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/53/WE z dnia 18 września 2000 r. w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.U. L 269 z 21.10.2000, str. 34-43) Dyrektywa 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego (WEEE) (Dz. U. L 37 z 13.2.2003, str. 24-39) Dyrektywa 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylająca dyrektywę 91/157/EWG (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. U. L 266 z 26.9.2006, str. 1-14) Dyrektywa Rady z dnia 19 marca 1987 r. w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu (87/217/EWG). Program ochrony środowiska jest zgodny z prawodawstwem obowiązującym w Unii Europejskiej i zawiera główne cele i kierunki polityki ekologicznej obowiązujące w krajach członkowskich. 10.2. Rozwiązania prawne Realizacja Programu przebiegać będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w oparciu o kompetencje organów zarządzających środowiskiem. Składają się na nie w szczególności: decyzje reglamentacyjne – pozwolenia: zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu, zgłoszenia emisji pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, zezwolenia na gospodarowanie odpadami, decyzje o środowiskowym uwarunkowaniu zgody na realizację przedsięwzięcia, pozwolenia wodno-prawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie w gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód, zezwolenia – koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego, cofnięcie lub ograniczenie zezwolenia lub pozwolenia na korzystanie ze środowiska, Styczeń 2010 92 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) decyzje naprawcze dotyczące zakresu i sposobu usunięcia przez podmiot korzystający ze środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska do stanu właściwego oraz zobowiązujące do usunięcia uchybień, opłaty za korzystanie ze środowiska, administracyjne kary pieniężne, decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów, programy dostosowawcze dotyczące przywracania standardów jakości środowiska do stanu właściwego, decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące użytkowanie instalacji lub obiektu, decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu, kontrole przestrzegania prawa ochrony środowiska i zobowiązań wynikających z decyzji. Wymienione instrumenty prawne będą stosowane przez RDOŚ, Marszałka Województwa Mazowieckiego, Starostę Żyrardowskiego, Prezydenta Miasta Żyrardowa, Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej zgodnie z kompetencjami wymienionych organów. Bardzo istotne są przepisy prawa miejscowego ustalone w szczególności: przez Samorząd Województwa Mazowieckiego dotyczące ochrony cennych obiektów przyrodniczych, Radę Miasta dotyczące miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zasad utrzymania czystości i porządku w gminach, zasad zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, ochronę niektórych obiektów cennych przyrodniczo ustalonych przez Radę Miasta. Na każdym stopniu samorządu terytorialnego funkcjonować będą programy ochrony środowiska będące politykami ekologicznymi: województwa mazowieckiego, powiatu żyrardowskiego oraz Miasta Żyrardowa. Będą one kompatybilne z polityką ekologiczną państwa. Programom tym będą towarzyszyć plany gospodarki odpadami. Wówczas, kiedy będą przekraczane standardy jakości środowiska, tworzone będą programy naprawcze (programy ochrony powietrza, program działań mających na celu ograniczenie odpływu związków azotu ze źródeł rolniczych). Organy przedstawicielskie mogą ustanawiać inne składniki prawa miejscowego, w szczególności dotyczące gospodarowania środowiskiem i zrównoważonego rozwoju. Styczeń 2010 93 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Program ochrony środowiska dla Miasta Żyrardowa jest tak skonstruowany, że każdy z organów może znaleźć swoje miejsce w jego realizacji. Wymienione instrumenty prawne pomogą w terminowej realizacji Programu ochrony środowiska pod warunkiem, iż wszystkie w/w organy ochrony środowiska i podmioty korzystające ze środowiska będą wywiązywać się ze swoich zadań. W Programie uwzględniono założenia Polityki ekologicznej państwa i województwa mazowieckiego. Zakłada się, że: RDOŚ, Marszałek Województwa Mazowieckiego, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz Starosta Żyrardowski będą wspomagać Miasto w realizacji Programu, wykorzystując w pełni swoje kompetencje. 10.3 Uwarunkowania przestrzenne Planowanie przestrzenne odgrywa istotną rolę w realizowaniu celów polityki ekologicznej na każdym poziomie jej stanowienia, dlatego w Polityce ekologicznej państwa wśród celów i zadań o charakterze systemowym wymienia się ekologizację planowania przestrzennego i racjonalizację użytkowania terenów. Najważniejszą rolę w opracowaniu Planu Zagospodarowania Przestrzennego odgrywa Prezydent Miasta. Planowanie przestrzenne od wielu lat nie funkcjonuje w Polsce w sposób właściwy mimo, że miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest podstawowym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego w gminach. Obserwuje się przypadki wydawania decyzji lokalizacyjnych bez uwzględnienia konieczności zachowania ładu przestrzennego i uporządkowanego rozwoju terenów mieszkaniowych, gospodarczych i rekreacyjnych. W decyzjach nie zawsze uwzględnia się wymogi ochrony środowiska. Dlatego też podczas lokalizacji inwestycji i obiektów mieszkaniowych należy zwrócić szczególną uwagę na respektowanie prawa ekologicznego oraz ładu przestrzennego. 10.4. Uwarunkowania społeczne Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska podpisana w 1999 r. w Aarhus została ratyfikowana przez Polskę, a jej tekst został ogłoszony w Dz. U. Nr 78 z 2003 r. Oznacza to, że stanowi ona część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana. Styczeń 2010 94 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Art. 7 Konwencji nakazuje zagwarantowanie udziału społeczeństwa w przygotowaniu planów i programów mających znaczenie dla środowiska, a więc także programu ochrony środowiska. Określa też podstawowe obowiązki organów w zakresie zapewnienia udziału społecznego: ustalenia zakresu podmiotowego konsultacji, ustalenia rozsądnych norm czasowych na poszczególne etapy konsultacji, przeprowadzenie konsultacji odpowiednio wcześnie w toku procedury decyzyjnej, gdy wszystkie warianty są jeszcze możliwe, a udział społeczeństwa może być skuteczny, należyte uwzględnienie konsultacji społecznych przy wydawaniu decyzji. Organy mają swobodę określania szczegółowych sposobów powiadamiania społeczeństwa, metod zbierania uwag i wniosków, czasu trwania konsultacji. Program ochrony środowiska dla miasta Żyrardowa został przygotowany z uwzględnieniem w/w obowiązków wynikających z Konwencji Aarhus, co jest odzwierciedlone w zrealizowanym harmonogramie prac nad Programem. Liczymy na aktywny udział społeczeństwa w realizacji zadań Programu. Jednym z celów operacyjnych jest większy udział społeczeństwa w działaniach proekologicznych. Wszystkie zadania, działania zapisane w Programie mają doprowadzić do realizacji ważnego celu strategicznego, tj. „Poprawy stanu środowiska przyrodniczego i ochrony jego zasobów”. 11. WDRAŻANIE I MONITORING PROGRAMU Bezpośrednią odpowiedzialność za wdrażanie programu ponosi Prezydent Miasta Żyrardowa. Realizacja szeregu zadań wymaga udziału administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego, przedsiębiorców. Wymaga także szerokiego wsparcia społecznego, w tym pozarządowych organizacji ekologicznych. Program ten musi być rozpowszechniony wśród podmiotów jego realizacji i społeczeństwa poprzez opublikowanie go na stronach internetowych Urzędu Miasta w Żyrardowie oraz poprzez środki masowego przekazu. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska z wykonania Programu Prezydent Miasta sporządza co dwa lata raporty, które przedstawia Radzie Miasta. W 2009 roku sporządzono sprawozdanie z realizacji „Programu ochrony środowiska dla Miasta Żyrardowa i Planu Gospodarki Odpadami”, który przedstawiony był Radzie Miasta. W raporcie określono Styczeń 2010 95 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) najważniejsze uwarunkowania realizacji Programu, stopień realizacji założonych celów i działań ekologicznych oraz przedstawiono propozycje zmian w obowiązującym dokumentach. Jednym z ważnych elementów procesu wdrożenia programu jest jego monitorowanie polegające na ciągłym systemie obserwacji i kontroli realizacji zadań Programu. Monitoring dostarcza informacji w oparciu o które można ocenić, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a także jest podstawą oceny efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Głównym celem monitoringu jest: - wzrost efektywności i skuteczności polityki ochrony środowiska, w tym prowadzonych inwestycji proekologicznych oraz gromadzenie, analizowanie i wykorzystywanie danych dotyczących stanu środowiska dla właściwej polityki ochrony środowiska. Przebieg realizacji „Programu Ochrony Środowiska” musi być systematycznie kontrolowany (monitorowany). System monitoringu realizacji „Programu Ochrony Środowiska” składa się z trzech elementów: monitoring środowiska, monitoring „Programu Ochrony Środowiska”, monitoring społeczny (odczucia i skutki). Monitoring środowiska Monitoring ten realizowany jest w regionie przez WIOŚ przy współudziale innych jednostek organizacyjnych i naukowo-badawczych (np. RZGW, RDLP, Starostę Żyrardowskiego). Monitoring ten realizowany jest pod nadzorem GIOŚ. Mierniki efektów ekologicznych to wielkości uzyskane podczas pomiarów lub szacunków. Wyniki monitoringu porównywane są z normatywami jakości środowiska. Normatywy te są już podstawą odniesienia oceny, ale przede wszystkim określają cele ekologiczne (jakość środowiska nie może być gorsza od wartości normatywnej). W tym ujęciu monitoring środowiska jest także narzędziem monitoringu efektów realizacji „Programu Ochrony Środowiska” (w rozumieniu osiągnięcia celów). Kryteria normatywne stanu środowiska oraz systemy ocen i pomiarów ulegają obecnie ewolucji w związku z unifikowaniem systemu krajowego z systemem monitoringu Unii Europejskiej. Planowane zmiany systemu wskaźników i normatywów będą wymagały aktualizacji oceny stanu środowiska w mieście Żyrardowie (w świetle nowych wartości normatywnych oraz zwiększenia ilości punktów pomiarowych) i rozszerzenia zasięgu merytorycznego pomiarów. Styczeń 2010 96 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Monitoring „Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 20102013 z uwzględnieniem lat 2014-2017” Realizacja tej części zadań monitoringowych składa się z oceny: Osiągnięcia celów ekologicznych: − stopnia realizacji zadań, − oceny podstaw poszczególnych realizatorów. Wyniki oceny są podstawą zarządzania „Programem Ochrony Środowiska” w aspekcie weryfikacji (aktualizacji) celów, modyfikacji mechanizmów niezbędnych do realizacji poszczególnych zadań oraz do egzekwowania zakresu realizacji od wykonawców (od urzędów, instytucji i podmiotów gospodarczych). W monitoringu osiągania celów ekologicznych wykorzystuje się wyniki monitoringu środowiska a także oceny porównawcze skali osiągnięć z osiągnięciami planowanymi. W związku z tym głównymi miernikami realizacji celów „Programu Ochrony Środowiska” są wskaźniki realizacji programu. Poniżej porównano zmiany wskaźników w okresie 5-cio letnim. Tabela 33. Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Miasta Żyrardowa (dane GUS) L.p. Wskaźniki zrównoważonego rozwoju dla miasta Żyrardowa 1 Ilość mieszkańców Żyrardowa 2 Wartość wskaźnika Wartość wskaźnika w 2004 rok w 2008 rok 42 300 41 110,0 Powierzchnia Żyrardowa (ha) 1435 1435,0 3 Zużycie energii elektrycznej kW*h 718,2 759,0 4 Zużycie wody na cele przemysłowe (dam3) 204,0 39,0 5 Zużycie wody na cele komunalne (dam3) 1441,2 1371,2 6 Zużycie wody w przeliczeniu na 1 mieszkańca/rok 36,6 36,1 7 Długość sieci wodociągowej (km) 78,4 89,1 8 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej (%) 92,0 92,4 9 Liczba przyłączy do sieci wodociągowej prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania (szt.) 2 479 2 694,0 Styczeń 2010 97 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Wskaźniki zrównoważonego rozwoju dla miasta Żyrardowa L.p. 10 Zasoby dyspozycyjne wody – wg obliczeń szacunkowych (m3/dobę) Suma zasobów eksploatacyjnych ujęć z utworów czwartorzędowych (m3/h) 11 - łącznie Wartość wskaźnika Wartość wskaźnika w 2004 rok w 2008 rok 12 000 12 000,0 1034 1034,0 500 500,0 - dla Żyrardowa 12 Ilość ścieków komunalnych ogółem (dam3) 1580,6 1479,4 13 Ilość ścieków komunalnych oczyszczonych (dam3) 1579,0 1477,0 14 Ilość ścieków komunalnych nieoczyszczonych (dam3) 1,6 2,4 15 Ilość ścieków przemysłowych odprowadzanych siecią kanalizacyjną (dam3) bd 6,0 16 Ilość ścieków przemysłowych odprowadzanych bezpośrednio do wód lub do ziemi (dam3) bd 2,0 17 Procent ludności korzystających z oczyszczalni (%) 63,8 81,5 18 Długość sieci kanalizacyjnej 72,7 80,1 19 1 498 1754,0 0 0 21 Liczba przyłączy do sieci kanalizacyjnych prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania (szt.) Wskaźnik udziału gruntów, na których nastąpiło przekroczenie standardów jakości gleby (ha) Wskaźnik emisji gazów do atmosfery (Mg/rok): bd 136 477 491 22 Wskaźnik emisji pyłów do atmosfery (Mg/rok) bd 836 196 22 Wskaźnik emisji pyłów PM10 do atmosfery (Mg/rok) bd 548 255 23 Procent ludności korzystającej z sieci gazowej (%) 63,8 63,9 24 Ilość drzew posadzonych (szt.) 123 207,0 25 Ilość drzew wyciętych (szt.) 452 387,0 26 Powierzchnia drzew posadzonych w stosunku do powierzchni drzew wyciętych (szt.) 0,2 0,5 27 Ilość krzewów posadzonych (szt.) 1 578 1 243,0 28 Ilość krzewów wyciętych (szt.) 174 207,0 29 Stosunek powierzchnia krzewów posadzonych do powierzchni krzewów wyciętych 9,0 6,0 20 Styczeń 2010 98 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Wskaźniki zrównoważonego rozwoju dla miasta Żyrardowa L.p. 30 Wartość wskaźnika Wartość wskaźnika w 2004 rok w 2008 rok Obszary prawnie chronione (ha) 4,6 4,6 19 19 313 31 Ilość pomników przyrody (szt.) 32 Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych (kg/mieszkańca/rok) 240 Ilość odpadów komunalnych unieszkodliwianych na składowisku odpadów (%) 98 33 34 83,4 w roku 2006 70 Mieszkańcy miasta objęci zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych (%) 80 w roku 2006 356,9 35 Ilość odzyskiwanych surowców wtórnych (Mg) 2096,9 w roku 2006 36 powierzchnia wód płynących (%) 37 38 1,6 1,6 Ilość instalacji posiadających pozwolenie zintegrowane (szt.) 0 3 Ilość posiedzeń rad miasta poświęconych ekologii 2 2 Analizując przedstawione powyżej wskaźniki można stwierdzić, że nastąpiła znaczna poprawa w gospodarce wodno-ściekowej w mieście Żyrardowie. Zmniejszył się znacznie pobór wód na cele komunalne i przemysłowe. Było to związane głównie z opomiarowaniem zużycia wody w gospodarstwach domowych, a także z likwidacją niektórych zakładów oraz zmianami technologii na mniej wodochłonne. Jednocześnie rozbudowano sieć wodociągową o 10,7 km. W latach 2004-2008 nastąpił spadek ilości odprowadzanych ścieków przy jednoczesnej rozbudowie sieci kanalizacyjnej, której długość wzrosła o 7,4 km. Nadal istnieje dysproporcja pomiędzy liczbą mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Z kanalizacji korzysta o około 11% mniej mieszkańców miasta niż z wodociągów. Na podstawie posiadanych informacji oraz w oparciu o wskaźnik realizacji Programu można stwierdzić, że głównym źródłem zanieczyszczenia środowiska w Żyrardowie jest emisja zanieczyszczeń do powietrza, w tym pyłów z osiedli opalanych z własnych kotłowni lokalnych. Brak jest wskaźników emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w 2004 roku, jednak emisja oszacowana w 2008 roku była wysoka (dane z Urzędu Marszałkowskiego Styczeń 2010 99 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Województwa Mazowieckiego). W związku z tym teren miasta został zaliczony do strefy C, w której występują przekroczenia wartości dopuszczalnej PM10. Niepokojącym zjawiskiem jest wzrost ilości wyciętych drzew w stosunku do nasadzeń. Stan zieleni w mieście poprawił się głównie poprzez rewaloryzacja Parku Dittricha. Wyraźnie pozytywne tendencje widoczne są w gospodarce odpadami komunalnymi. Wzrosła ilość zbieranych odpadów komunalnych przy jednoczesnym zmniejszeniu się ilości odpadów unieszkodliwianych na składowisku odpadów. Znacznemu wzrostowi uległa ilość odpadów zbieranych w sposób selektywny, głownie odpadów opakowaniowych oraz sprzętu elektrycznego i elektronicznego. W mieście nie funkcjonuje jednak system gospodarowania odpadami biodegradowalnymi, budowlanymi oraz niebezpiecznymi wysegregowanymi z odpadów komunalnych. Nie wszyscy mieszkańcy objęci są systemem zbierania odpadów komunalnych. W analizowanym okresie dwie instalacje IPPC z terenu miasta otrzymały pozwolenia zintegrowane (PEC „Żyrardów” Sp. z o.o.; VT ENERGO Sp. z o.o. Elektrociepłownia w Żyrardowie). Pozwolenie zintegrowane uzyskało również składowisko odpadów komunalnych dla miasta Żyrardowa w Słabomierzu. Monitoring społeczny (odczucia i skutki) Ważnym miernikiem realizacji „Programu ochrony środowiska” jest monitoring społeczny. Pozwala ona na analizę stopnia świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez: aktywne uczestnictwo w postępowaniach z udziałem społeczeństwa, udział w akcjach proekologicznych organizowanych w mieście, rozwój selektywnej zbiórki odpadów, promowanie zachowań proekologicznych (np. używanie opakowań wielorazowego użytku). Styczeń 2010 100 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) 12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Prezydent Miasta Żyrardowa zobowiązany jest do sporządzenia programu ochrony środowiska, którego celem jest realizacja Polityki Ekologicznej Państwa. Program obejmuje 4 lata z perspektywą na kolejne 4 lata. Zgodnie z art.18 ustawy POŚ z wykonania Programu organ wykonawczy Miasta sporządza co 2 lata Raport, który przedstawiany jest Radzie Miasta. Niniejsza aktualizacja „Programu ochrony środowiska dla miasta Żyrardowa na lata 20102013 z uwzględnieniem lat 2014-2017” jest dokumentem programowym określającym zadania w zakresie ochrony środowiska na terenie miasta Żyrardowa wykorzystującym wnioski z realizacji dotychczasowego Programu. Aktualizacja „Programu ochrony środowiska dla miasta Żyrardowa na lata 2010-2013 z uwzględnieniem lat 2014-2017” określa: cele ekologiczne; priorytety ekologiczne; rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe; sposób monitorowania przebiegu realizacji Programu. W Programie ochrony środowiska, jako podstawę do wyznaczenia głównych celów działań proekologicznych przyjęto aktualny stan środowiska w mieście oraz wskazano na presje wywoływane na środowisko. Żyrardów leży w centrum Polski, na południowo-zachodnim krańcu województwa mazowieckiego, w odległości 45 km od Warszawy i 90 km od Łodzi. Powierzchnia miasta wynosi 1.435 ha. Liczba mieszkańców wynosi ponad 40 tysięcy. Stan środowiska Na terenie Żyrardowa zanieczyszczenia do powietrza wprowadzane są przez źródła przemysłowe energetyczne i technologiczne, kotłownie lokalne osiedli mieszkaniowych i obiektów użyteczności publicznej oraz kotłownie indywidualne budynków mieszkalnych. Źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza jest również transport kołowy i kolejowy. Styczeń 2010 101 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Na podstawie siódmej rocznej oceny jakości powietrza przeprowadzonej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie teren miasta Żyrardowa, który wchodzi w skład strefy pruszkowsko-żyrardowskiej, został zaliczony do klasy C tj. stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomów dopuszczalnych dla pyłu PM10. Dotyczy to głównie obszaru ograniczonego następującymi ulicami: od północy - ul. Leszno, 1 Maja, Piękna; od wschodu - ul. Moniuszki, Piaskowa, Bohaterów Warszawy; od południaul. Jaktorowska, Radziejowska, Reymonta; od zachodu - ul. Legionów Polskich, Roosevelta, Żeromskiego. Przyczynami wysokich poziomów stężeń pyłu zawieszonego PM 10 w Żyrardowie jest: emisje napływające z terenów sąsiednich, stosowanie paliw o wysokiej zawartości popiołu w nieprzystosowanych do tego paleniskach, wysoki udział indywidualnego ogrzewania węglowego w zaspokajaniu potrzeb grzewczych mieszkańców (zwłaszcza w dzielnicach gdzie występują przekroczenia), stosowanie wyeksploatowanych instalacji energetycznych o małej mocy i niskiej sprawności, duże straty energii cieplnej spowodowane złym stanem technicznym budynków. Pośrednimi przyczynami wysokiego poziomu stężeń w Żyrardowie są: niski poziom życia części ludności, niski poziom wiedzy ekologicznej, niedostateczny poziom wydatków budżetowych na ograniczanie emisji substancji do powietrza. Pozostałe stężenia zanieczyszczeń w strefie nie przekraczały wartości dopuszczalnych. W związku z powyższym dla Miasta Żyrardowa został opracowany „Program obniżenia emisji na terenie Miasta Żyrardowa w latach 2009-2017”. Poważny problem na terenie całego województwa mazowieckiego stanowi występowanie wysokich stężeń benzo/a/piranu w pyle PM10. Poziom docelowy przekroczony był na wszystkich stacjach pomiarowych. Wysokie stężenia wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, w tym B(a)P jest głównie wynikiem niskiej emisji z indywidualnych palenisk domowych. Styczeń 2010 102 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Na jakość wód powierzchniowych wpływają uwarunkowania naturalne: warunki klimatyczne, hydrograficzne, tempo przebiegu procesów biohydrochemicznych w wodach (tzw. zdolność samooczyszczania się wód), presje antropogeniczne. Do głównych presji antropogenicznych wywieranych na środowisko wodne w mieście Żyrardowie należą: pobór wód, emisja ścieków ze źródeł przemysłowych i komunalnych, odprowadzanie ścieków nieoczyszczonych lub niedostatecznie czyszczonych, niewystarczające skanalizowanie obszarów zurbanizowanych, niewłaściwy sposób postępowania z wodami opadowymi i roztopowymi, zanieczyszczenia obszarowe, niewłaściwa gospodarka odpadami. Obszar Żyrardowa położony jest w całości w dorzeczu rzeki Bzury, stanowiącej bezpośredni lewy dopływ Wisły. Zasadniczo teren Żyrardowa w jego środkowej i południowej części jest odwadniany bezpośrednio przez zlewnię Pisi-Gągoliny (w tym również Kanał Ulgi) oraz ujściowy odcinek rzeki Okrzeszy, w części zachodniej poprzez rów burzowy „L”, zaś w części północnej poprzez rowy burzowe „51” i „60”. Natomiast niewielkie wschodnie rejony miasta są odwadniane poprzez fragmenty zlewni rzeki Wierzbianki. Rzeką o największym znaczeniu gospodarczym i hydrograficznym w mieście jest PisiaGągolina. Jest ona głównym źródłem poboru wody w Żyrardowie do celów przemysłowych i jednocześnie głównym odbiornikiem ścieków z miasta. Pisia-Gągolina na odcinku miasta Żyrardowa charakteryzuje się wodami średniej jakości, przy czym stan rzeki ulega pogorszeniu po zrzucie ścieków z miejskiej oczyszczalni ścieków. O obniżonej jakości wód w granicach miasta zadecydowały wyniki badań fizykochemicznych (głównie azot azotanowy, fosfor ogólny), bowiem stan elementów biologicznych był dobry i bardzo dobry. Największy wpływ na jakość wody w Pisi-Gągoliny, na terenie Miasta, ma zrzut ścieków z komunalnej Przedsiębiorstwo oczyszczalni ścieków. Gospodarki Komunalnej Oczyszczalnia “Żyrardów” eksploatowana w Żyrardowie. jest przez Komunalna oczyszczalnia ścieków dla zlokalizowana jest w północno - wschodniej, peryferyjnej części miasta przy ul. Czystej 5 nad rzeką Pisią-Gągoliną. Styczeń 2010 103 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Do oczyszczalni dopływają ścieki z miasta Żyrardowa i gminy Jaktorów, jak również taborem asenizacyjnym dowożone są nieczystości płynne z okolicznych gmin. Oczyszczalnia została zaprojektowana na maksymalną przepustowość 24 000 m3/dobę. Faktyczna ilość odbieranych ścieków wynosi obecnie 8000 – 12000 m3/d w zależności od warunków atmosferycznych. Rezerwy przepustowości oczyszczalni pozwolą na rozbudowę sieci kanalizacyjnej oraz na podłączeniem sieci kanalizacyjnej z okolicznych gmin. Aktualnie obiekt obsługuje 41068 mieszkańców. Projektowana obciążenie oczyszczalni wyrażone równoważną liczbą mieszkańców RLM wynosi 52800. Ścieki z oczyszczalni odprowadzane są do Pisi - Gągoliny w 34,0 km biegu rzeki. Są to ścieki bytowe z obiektów mieszkalnych i usługowych oraz ścieki technologiczne ze wszystkich zakładów zlokalizowanych w mieście. Udział ścieków przemysłowych wynosi około 3% ogółu odprowadzanych ścieków z miasta. Oczyszczalnia posiada punkt zlewny, do którego w roku 2008 trafiło 65 dam3 ścieków, w tym 1 % ścieków przemysłowych. Na terenie miasta Żyrardowa zasadniczym i jedynym zarazem poziomem użytkowym wód podziemnych powszechnie eksploatowanym i mającym największe znaczenie gospodarcze jest czwartorzęd. Główne czwartorzędowe ujęcie wód podziemnych dla potrzeb komunalnych miasta Żyrardowa, zlokalizowane jest na obszarze tzw. Lasu Sokulskiego, obrębu ewidencyjnego Działki w południowo-wschodniej części Gminy Wiskitki. Badania jakości wody surowej ze studni wykonane w latach 1969 - 1998 wykazały, że woda nie nadaje się do picia i na potrzeby gospodarcze ze względu na nadmierną zawartość związków żelaza i manganu, z czym związana jest podwyższona barwa i mętność. Taki typ zanieczyszczenia określany jest jako geogeniczny, tzn. niezależny od wpływów antropogenicznych. Stan bakteriologiczny wody był dobry. Woda do celów pitnych wymaga więc uzdatniania, polegającego na wytrącaniu żelaza i manganu w procesie napowietrzania i filtrowania przez złoże piaskowo – żwirowe z odpowiednimi prędkościami. Uzdatnianie wody odbywa się w Stacji Uzdatniania Wody „Mokra”. W rejonie miasta wg Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce, wymagających szczególnej ochrony występuje również tzw. główny zbiornik wód podziemnych (GZWP), do którego należy cały trzeciorzędowy (oligoceński) poziom wodonośny, zaklasyfikowany do trzeciorzędowego GZWP – 215A (Subniecka Warszawska). Z uwagi na sprzyjające ochronie warunki hydrogeologiczne tego rejonu, brak rozpoznanych i udokumentowanych zasobów wód podziemnych tego poziomu wodonośnego, nie zachodziła Styczeń 2010 104 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) w praktyce potrzeba wydzielenia dla trzeciorzędowego poziomu wodonośnego dodatkowych obszarów (ONO) o najwyższej ochronie, jak i (OWO) o wysokiej ochronie. Natomiast w przypadku eksploatowanego czwartorzędowego ujęcia wód podziemnych „Sokule”, które jest aktualnie jedynym czynnym ujęciem komunalnym dla miasta Żyrardowa, zachodziła konieczność wprowadzenia dla tego ujęcia, rozległej strefy ochrony pośredniej. Na terenie miasta nie występują gleb, w których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleb. Brak również terenów, na których występowałoby stwierdzone przekroczenie dopuszczalnych wartości natężenia pól elektromagnetycznych. Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych na terenie miasta Żyrardowa są: gospodarstwa domowe, obiekty infrastrukturalne tj.: handel, usługi zakłady rzemieślnicze, zakłady produkcyjne w części socjalnej, szkolnictwo itp. Łącznie w 2008 r. wytworzono 12 616 Mg odpadów komunalnych. Zgodnie z informacjami zgromadzonymi w Bazie Danych Marszałka Województwa Mazowieckiego w 2008 r. w Żyrardowie wytworzono 19 481 Mg odpadów przemysłowych. Największą grupę odpadów stanowiły odpady: z procesów termicznych (mieszanki popiołowżużlowe o kodzie 10 01 80), z odwadniania separatorów (13 05 02, 13 05 08), opakowaniowe (papier i tektura 15 01 01), paliwa alternatywne (19 12 10) oraz skratki (19 08 01). Główni posiadacze odpadów z sektora gospodarczego to: „EMKA” Handel-Usługi Krzysztof Rdest, Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej „Żyrardów” Sp. z o.o., POLMOS Żyrardów Sp. z o.o. TCL Operations Polska sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Żyrardów”, Awas-Serwis Sp. z o.o. Wszystkie wytwarzane odpady zostały przekazane do uprawnionych odbiorców w celu odzysku lub unieszkodliwiania. Główne problemy w gospodarce odpadami to: na składowiska odpadów trafia około 83% wytworzonych w mieście odpadów komunalnych bez wcześniejszego ich przetwarzania, nie udało się stworzyć spójnego systemu gospodarowania odpadami. Tylko 80% mieszkańców objętych jest zorganizowany systemem zbierania odpadów komunalnych, Styczeń 2010 105 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) nie w pełni rozwinięty jest system selektywnej zbiórki odpadów, nie udało się stworzyć międzygminnego systemu segregacji, kompostowania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, nie istnieje system zbierania i unieszkodliwiania odpadów biodegradowalnych oraz odpadów budowlanych, nie udało się stworzyć spójnego systemu zbiórki i odzysku odpadów wielkogabarytowych, nadal na składowiska odpadów trafiają odpady niebezpieczne, funkcjonujący system zbierania odpadów opakowaniowych nie w pełni pozwala na zrealizowanie zakładanych poziomów odzysku, brak jest systemu zbierania odpadów olejów ze źródeł rozproszonych, głównie z gospodarstw indywidualnych oraz małych przedsiębiorstw, zbieranie baterii i akumulatorów małogabarytowych funkcjonuje w niewystarczający sposób, na terenie miasta brak jest systemu zbierania odpadów budowlanych, głównie z gospodarstw domowych. Głównym źródłem uciążliwości akustycznej jest hałas komunikacyjny i przemysłowy. Na terenie miasta na hałas komunikacyjny narażone są głównie te ulice przez, przez które przebiegają główne drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe, w szczególności: droga nr 50 (Sochaczew – Grójec) oraz nr 719 (Grodzisk Mazowiecki – Skierniewice). W Żyrardowie występuje również hałas kolejowy. Hałas ten związany jest z przebiegiem szlaku kolejowego Warszawa – Skierniewice. Kolejnym istotnym źródłem hałasu, które wpływa na kształtowanie lokalnego klimatu akustycznego jest hałas przemysłowy. Na terenie Miasta występują źródła hałasu przemysłowego, jednak dla żadnego z podmiotów gospodarczych Starosta Powiatu Żyrardowskiego nie wydał decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu. W związku z tym WIOŚ nie prowadził pomiarów kontrolnych w tym zakresie. Istotnym problemem jest wzrost liczby obiektów o charakterze usługowym i handlowym lokalizowanych w pobliżu zabudowy mieszkaniowej i jednocześnie stwarzających wysoką uciążliwość akustyczną dla mieszkańców. Na terenie Miasta nie były prowadzone badania promieniowania elektromagnetycznego. Styczeń 2010 106 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Okolice Żyrardowa charakteryzują się dużymi walorami krajobrazowymi. Po zachodniej stronie granicy miasto otoczone jest lasami, które stykają się z terenami Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Lasy w obrębie miasta występują w kilku kompleksach. Pierwszy zich występuje w południowo – zachodniej części miasta, a drugi w sąsiedztwie terenów leśnych Międzyborowa. Tereny zielone i lasy stanowią zaledwie niespełna 5% pow. Miasta. Możliwości rekreacji na terenie miasta zapewniają tereny zielone i zbiorniki wodne. Najciekawsze krajobrazowo tereny zielone (parki, skwery) miasta Żyrardowa położone są nad zbiornikami wodnymi: „Zalew Żyrardowski” i „Ruda”, rzeką Pisia-Gągoliną (park wzdłuż ul. St. Wyspiańskiego, park zabytkowy im. K. Dittricha, „stary park” Ośrodka Sportu i Rekreacji). Baza turystyczna jest jednak niewystarczająca. Brakuje przede wszystkim tanich miejsc noclegowych oraz tanich noclegowni typu schroniska młodzieżowe a także galerii i podobnych obiektów szeroko rozumianej kultury. Kluczowe problemy ochrony środowiska to: lokalne zanieczyszczenie powietrza przez źródła powierzchniowe, szczególnie źródła niskiej emisji opalane węglem kamiennym, niezadawalająca jakość wód w Pisi Gągolinie, w niewystarczającym stopniu został wdrożony system gospodarki odpadami, występowanie uciążliwości komunikacyjnej. Cele przyjęte w Programie Jako cel strategiczny w Programie przyjęto „Poprawę stanu środowiska przyrodniczego i ochronę jego zasobów”. Cele szczegółowe to: ograniczenie emisji substancji i energii do środowisk poprzez ograniczenie emisji ścieków do wód i do ziemi, pyłów i gazów do powietrza, odorów, hałasu ilości wytwarzanych i składowanych odpadów oraz poprzez zapobieganie poważnym awariom, ochrona zasobów środowiska przyrodniczego poprzez ochronę przyrody i krajobrazu, zwiększenie lesistości powiatu, ochronę ziemi, zasobów kopalin oraz wód podziemnych, racjonalne gospodarowanie materiałochłonności, środowiskiem wodochłonności, poprzez ograniczenie energochłonności, odpadowości, wykorzystanie energii odnawialnej oraz usprawnienie zarządzania środowiskiem, Styczeń 2010 107 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) wyższy stan aktywności społecznej poprzez podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz zwiększenie aktywności społecznej. Realizacja celów będzie się odbywała poprzez wymienione w Programie działania w okresach: krótkookresowym (lata 2010 – 2013), długoterminowym (lata 2014 – 2017). Główne cle Programu są zgodne z dokumentami wyższego rzędu, tj.: Polityką Ekologiczną Państwa, „Programem ochrony środowiska województwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r.”, Krajowym Planem Gospodarki odpadami „Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2007-2011 z uwzględnieniem lat 2012 – 2015 (aktualizacja)” – Warszawa 2007 rok. W dalszej części Programu określono harmonogram działań długoterminowych wraz z szacunkiem kosztów. Przedstawiono też możliwości finansowania Programu. Ważnym elementem Programu jest określenie sposobu i zakresu monitorowania realizacji założonych celów i przyjętych działań. Monitoring Programu Przebieg realizacji „Programu Ochrony Środowiska” musi być systematycznie kontrolowany (monitorowany). Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska z wykonania Programu Prezydent Miasta sporządza co dwa lata raporty, które przedstawia Radzie Miasta, a co 4 lata Program ochrony środowiska ulega aktualizacji. System monitoringu realizacji „Programu Ochrony Środowiska” składa się z trzech elementów: a) monitoring środowiska, b) monitoring „Programu Ochrony Środowiska”, c) monitoring społeczny (odczucia i skutki). Monitoring środowiska Monitoring ten realizowany jest w regionie przez WIOŚ przy współudziale innych jednostek organizacyjnych i naukowo-badawczych (np. RZGW, RDLP). Monitoring ten realizowany jest pod nadzorem GIOŚ. Wyniki monitoringu porównywane są z normatywami jakości środowiska. Normatywy te są już podstawą odniesienia oceny, ale przede wszystkim określają cele ekologiczne (jakość Styczeń 2010 108 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) środowiska nie może być gorsza od wartości normatywnej). W tym ujęciu monitoring środowiska jest także narzędziem monitoringu efektów realizacji „Programu Ochrony Środowiska” (w rozumieniu osiągnięcia celów). Monitoring „Programu Ochrony Środowiska Miasta Żyrardowa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem lat 2013-2016” Realizacja tej części zadań monitoringowych składa się z oceny: Osiągnięcia celów ekologicznych − stopnia realizacji zadań, − oceny podstaw poszczególnych realizatorów. Głównymi miernikami realizacji celów „Programu Ochrony Środowiska” są wskaźniki realizacji Programu. Monitoring społeczny (odczucia i skutki) Ważnym miernikiem realizacji „Programu ochrony środowiska” jest monitoring społeczny. Pozwala ona na analizę stopnia świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez: aktywne uczestnictwo w postępowaniach z udziałem społeczeństwa, udział w akcjach proekologicznych organizowanych w mieście, rozwój selektywnej zbiórki odpadów, promowanie zachowań proekologicznych (np. używanie opakowań wielorazowego użytku). Styczeń 2010 109 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Wykaz tabel Tabela 1. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze sektorów własnościowych w mieście Żyrardowie w 2008 r. (dane GUS) Tabela 2. Wybrane wartości elementów klimatycznych miasta Żyrardowa Tabela 3. Ocena jednolitych części wód w Żyrardowie w roku 2008 (źródło: GIOŚ) Tabela 4. Charakterystyka głównych zbiorników retencyjnych zlokalizowanych w Żyrardowie na rzece Pisi-Gągolinie (źródło, Starostwo Powiatowe w Żyrardowie). Tabela 5. Ochrona przyrody i bioróżnorodności biologicznej na terenie miasta Żyrardowa w 2008 roku Tabela 6. Leśnictwo na terenie miasta Żyrardowa w 2008 roku Tabela 7. Wykaz firm posiadających pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza z terenu miasta Żyrardowa Tabela 8. Sumaryczna emisja zanieczyszczeń na terenie miasta Żyrardowa w 2008 r. (wg danych zawartych w „Programie obniżenia niskiej emisji na terenie miasta Żyrardowa”) Tabela 9. Gospodarka wodna w Żyrardowie w 2008 r. (źródło: GUS) Tabela 10. Gospodarka ściekowa w Żyrardowie w 2008 r. (źródło: GUS i WIOŚ) Tabela 11. Charakterystyka głównych zbiorników retencyjnych zlokalizowanych w Żyrardowie na rzece Pisi-Gągolinie Tabela 12. Gospodarka odpadami komunalnymi na terenie miasta Żyrardowa w latach 2006 – 2008 (według danych UM Żyrardowa) Tabela 13. Gazyfikacja w mieście Żyrardowie w 2008 r. (dane GUS) Tabela 14. Elektryfikacja w mieście Żyrardowie w 2008 roku (dane GUS) Tabela 15. Uwarunkowania wewnętrzne Żyrardowa Tabela 16. Uwarunkowania zewnętrzne miasta Tabela 17. Zadania w zakresie ochrony wód Tabela 18. Zadania w zakresie ochrony powietrza Tabela 19. Zadania w zakresie ograniczenia hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Tabela 20. Zadania w zakresie gospodarki odpadami Tabela 21. Zadania w zakresie poważnych awarii Tabela 22. Zadania w zakresie ochrony przyrody Tabela 23. Zadania w zakresie ochrony gleb Tabela 24. Zadania w zakresie poprawy jakości wód podziemnych Styczeń 2010 110 Program Ochrony Środowiska dla Miasta Żyrardowa na lata 2010 – 2017 (aktualizacja) Tabela 25. Zadania w zakresie racjonalnego gospodarowania środowiskiem Tabela 26. Zadania w zakresie wykorzystania energii odnawialnej Tabela 27. Zarządzanie środowiskiem Tabela 28. Zadania w zakresie podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństwa Tabela 29. Zadania w zakresie aktywizacji społeczeństwa Tabela 30. Długoterminowy harmonogram realizacji Programu na lata 2010-2017 Tabela 31. Długoterminowy harmonogram realizacji Programu na lata 2010-2017 – zadania Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej „Żyrardów” Sp. z o.o. Tabela 32. Długoterminowy harmonogram realizacji Programu na lata 2009-2016 – zadania Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej „Żyrardów” Sp. z o.o. Tabela 31. Wskaźniki zrównoważonego rozwoju miasta Żyrardowa (dane GUS) Styczeń 2010 111
