Nadpobudliwość psychoruchowa

Informacje dla rodziców – nadpobudliwość psychoruchowa
Co to jest nadpobudliwość ?
Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej układają się w trzy grupy :
 Kłopoty z kontrolą impulsywności
 Nadmierna aktywność ruchowa
 Zaburzenia koncentracji uwagi
Objawy te są nasilone w stosunku do funkcjonowania dzieci w tym samym wieku oraz do
rzeczywistego poziomu rozwoju dziecka . Zespół nadpobudliwości psychoruchowej
diagnozuje psycholog dziecięcy lub lekarz psychiatra dziecięcy.
.
Nadmierna impulsywność
Dziecko z nadpobudliwością przejawia brak zdolności do zahamowania reakcji . Dziecko
nadpobudliwe wie jak się zachować , ale zazwyczaj nie zdąży się zastanowić nad
zachowaniem i robi coś , czego nie powinno – realizuje pierwszy pomysł, który przychodzi
mu do głowy .
Spokojna osoba – pomysł – stop – decyzja – realizacja
Osoba z ADHD – pomysł – brak zahamowania – realizacja
Dzieci nadpobudliwe mają kłopot z zastosowaniem zasad w praktyce , choć zwykle je znają i
chcą przestrzegać .
Dlatego np. :
- często wtrącają się do rozmowy ,
- udzielają odpowiedzi zanim pytanie jest skończone ,
- nie potrafią czekać na swoją kolej .
Nadruchliwość
Dziecko nadpobudliwe wykazuje nadmierną , niczym nie uzasadnioną aktywność ruchową .
Szczególnie widoczne jest to w sytuacjach , w których wymaga się od niego długiego i
spokojnego siedzenia np. w klasie podczas lekcji , w kościele , autobusie .Konieczność
pozostawania w ruchu jest niezależna od dziecka . Nadruchliwość przejawia się także w
postaci niepokoju w obrębie miejsca siedzenia ( dziecko kręci się , wierci , szura nogami ,
manipuluje rękoma ) oraz nadmiernej gadatliwości .
Dziecko nadpobudliwe np. :
- wstaje z miejsca w czasie lekcji
- chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble
- niespokojnie porusza rękoma lub nogami
- wierci się na krześle .
Zaburzenia uwagi
Dzieci nadpobudliwe mają słabszą zdolność do koncentrowania się na każdym zadaniu .
Dotyczy to zarówno skierowania uwagi jak i jej utrzymania ( np. ciągłego słuchania ) .
Dziecko nadpobudliwe nie potrafi spośród dochodzących bodźców wybrać najważniejszego –
wszystkie bodźce są tak samo ważne . Zaburzenia koncentracji uwagi u dziecka nie są
identyczne w każdym otoczeniu oraz w każdej sytuacji . Zwykle są nasilone , gdy od dziecka
wymaga się wysiłku umysłowego , a więc zachowania ciągłej uwagi . Dziecko nadpobudliwe
jest w stanie skupić się natomiast na czynności je interesującej .
Objawy zaburzeń koncentracji :
- krótki czas skupienia się ,
-
-
brak umiejętności skupienia się na jednej rzeczy ,
łatwe rozpraszanie się pod wpływem zewnętrznych bodźców ,
brak umiejętności dłuższej pracy nad jednym zadaniem ,
gubienie i zapominanie rzeczy ,
śnienie na jawie .
Wskazówki dla rodziców – jak radzić sobie z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Zasada 1 – objawy ADHD nie są winą dziecka , rodziców ani nauczycieli
Zasada 2 – objawy ADHD trwają latami , z dzieckiem z ADHD nie można pracować na
zapas , praca trwa tu i teraz
Zasada 3 – dziecku nadpobudliwemu trudniej sprostać wymaganiom szkolnym i
społecznym , efektywność dziecka nadpobudliwego jest co najmniej 30 % niższa niż
przeciętnie
Zasada 4 – nie można wyleczyć ADHD , można pomóc dziecku w funkcjonowaniu
poprzez odpowiednie postępowanie z nim – stosowanie różnych sposobów tzw. okularów
Okulary na impulsywność
 Potrzebne jest ustalenie jasnych norm i zasad regulujących życie rodzinne .
Zasada powinna być :
-jasna,
-krótka ,
-opisywać konkretne zachowanie dziecka - co należy robić ( np. lekcje odrabiamy przy
biurku) ,
-określać , co się stanie jeśli jej nie dotrzymam ,
-określać , jakie otrzymam przywileje , jeśli będę przestrzegał zasad ,
-pozytywna – mówi o tym , co wolno , a nie czego nie wolno ,
-zasady dotyczą wszystkich domowników ,
-wprowadzamy na raz 2-3 zasady ,
-zasady obowiązują zawsze,
-o zasadach przypominamy dziecku zanim pojawi się zachowanie ( np. hasło – „ręce” przed
obiadem ),
- system zasad powinien być dynamiczny – kiedy dziecko znajdzie „lukę w prawie” zasadę
trzeba uszczegółowić .
 Za nieprzestrzeganie zasad nie karzemy , ale wyciągamy konsekwencje – określają
one co się stanie , jeżeli zasada nie będzie przestrzegana .Warunki skuteczności :
- konsekwencja powinna być dotkliwa ,
- dorosły pilnuje przestrzegania konsekwencji ,
- konsekwencje ustalamy z dzieckiem , ale nie dyskutujemy o niej ,
- konsekwencja powinna być nieuchronna ,
- konsekwencja powinna być naturalna np. naprawienie szkody z kieszonkowego,
odebranie przywileju , naprawienie krzywdy , odpracowanie itp.,
- konsekwencja powinna dotyczyć sfery dla dziecka ważnej – zabranie nagrody ,
odesłanie w nudne miejsce , zabranie uwagi dorosłego ,
- konsekwencje ustalamy na tu i teraz ,
- poniesienie konsekwencji wymazuje winę dziecka .
Konsekwencje można wyciągać wg sposobu
1. wskaż jak dziecko powinno się zachować zanim coś zrobi nie tak
2. wyraź ostry sprzeciw bez oskarżania – nie zgadzam się na ....
3. wyraź swoje uczucia i oczekiwania , oceniaj zachowanie dziecka , a nie dziecko - nie
podoba mi się , że zachowujesz się .... , a nie – jesteś okropny , beznadziejny , itp.
4. pokaż jak naprawić zło , także to wyrządzone przypadkiem
5. daj dziecku możliwość wyboru
6. jeśli jest to potrzebne – działaj zdecydowanie
7. pozwól ponieść konsekwencje złego zachowania
8. nie słuchaj protestów , udawaj , że nie słyszysz brzydkich słów
9. spokojnie powtórz polecenie kilkakrotnie
10. odeślij do bezpiecznego , cichego , nudnego miejsca na 4 minuty , aż nie przestanie
płakać
Bardzo ważne !
- Często chwalimy! dziecko za zachowania pożądane – można wg zasady :
A. opisz co widzisz – widzę odrobione zadanie
B. opisz co czujesz – jestem zadowolony
C. podsumuj godne pochwały zachowanie dziecka – to świetnie , że zrobiłeś to zadanie
Możemy chwalić :
- rezultat czynności ,
- czas trwania czynności ,
- opis wykonywanej czynności .
Pochwała jest zwróceniem uwagi na pozytywne wydarzenia , nie jest formą oceny .Pochwała
jest obowiązkiem każdego dorosłego wobec dziecka .
Lista słów zakazanych podczas chwalenia :
- jeśli chcesz to potrafisz ....
- udało ci się ..
- prawie ci się udało ...
- dzisiaj ...
- tylko pięć błędów ...
Stosujemy model ABC zachowania tj . rozkładamy nieakceptowane zachowanie dziecka na
etapy :
A. zachowanie poprzedzające , czyli to , co nastąpiło bezpośrednio przed nieakceptowanym
przez rodziców zachowaniem
B. właściwe , trudne zachowanie dziecka
C. następstwa :
- nagradzanie czyli wzmacnianie pożądanego zachowania
- wygaszanie czyli brak reakcji rodzica ( ew. konsekwencje )
Jak rodzic może reagować na pozytywne i negatywne zachowania dziecka :
- zachowanie pożądane + wzmocnienie ( nagroda ) = więcej zachowań
pożądanych
- zachowanie pożądane + brak wzmocnienia ( wygaszanie ) = mniej zachowań
pożądanych
- zachowanie niepożądane + brak wzmocnienia ( wygaszanie ) = mniej
zachowań niepożądanych
- zachowanie niepożądane + wzmocnienie = więcej zachowań niepożądanych .

Przypominanie zasady :
1. podejdź do dziecka i skoncentruj jego uwagę na sobie
2. przypomnij zasadę w krótkich słowach np. obiad jemy siedząc przy
stole
3. przypomnij zasadę tyle razy ile zazwyczaj potrzebuje tego dziecko
(np. 3 razy )
4. pozostań przy dziecku tak długo aż zastosuje się do zasady lub
przejdź do konsekwencji
 Sześć etapów skutecznego wykonywania polecenia :
1.wybierz polecenie , na którym ci zależy i które jesteś gotowy wyegzekwować
2.podejdź do dziecka
3.zdobądź jego uwagę
4.wydaj jednoznaczne polecenie w 2-3 słowach
5.powtórz polecenie
6. dopilnuj jego wykonania – nie odchodź aż dziecko nie skończy !

Wymyślcie wspólnie z dzieckiem określony sygnał , który będzie znaczył „nie
przerywaj”.

Nauczcie dziecko , aby przed każda czynnością zatrzymało się i policzyło do trzech.

W różnych sytuacjach zatrzymajcie się z dzieckiem na chwilę i poproście , aby
opowiedziało co może dalej się zdarzyć .

Bawcie się w grę „co by było gdyby ..”- na przykład „co by było gdyby , ktoś wbiegł
na jezdnię pomiędzy jadące samochody” itp.
Okulary na nadruchliwość




Nie możecie powstrzymać ruchliwości dziecka . Możecie jedynie sprawić , aby mniej
wszystkim przeszkadzało.
Spróbuj zamienić niepożądaną aktywność ruchową na inną .
Wykorzystaj pozytywnie potrzebę ruchu.
Zapisz dziecko na zajęcia sportowe .
Okulary na zaburzenia uwagi
 Przykładowa instrukcja pakowania tornistra :
1.razem z dzieckiem bierzemy plan lekcji na następny dzień
2.prosimy by dziecko pakowało każdy przedmiot po kolei , pokazując nam każdy
wkładany zeszyt czy podręcznik
3.sprawdzamy zawartość piórnika
4.sprawdzamy czy potrzebne są jakieś nietypowe rzeczy
5. po spakowaniu plecaka dziecko nie może go już samodzielnie otwierać .
 Instrukcja odrabiania lekcji ( dziecko na początku nauki ):
1.wyznacz godzinę odrabiania lekcji
2.moment odrabiania lekcji przypada jak najszybciej po szkole , przyjemności
przerzucone są po odrabianiu lekcji
3.dorosły pamięta i pilnuje , że zbliża się moment odrabiania lekcji
4.gdy dziecku trudno jest dotrzymać godziny siadania do lekcji wprowadzamy nagrodę za
przyjście i konsekwencję i ewent. konsekwencje
5.pilnujemy pustego biurka
6.dorosły przegląda zeszyt i sprawdza co jest zadane
7. zaczynamy od czegoś łatwego
8.pracujemy etapami do momentu kiedy dziecko potrafi się skoncentrować , gdy przestaje
pracować robimy krótka przerwę
8.kończymy odrabianie lekcji spakowaniem rzeczy na jutro .
 jak sprawić aby dziecko słyszało co do niego mówisz :
1.powiedz do dziecka – „spójrz na mnie” , „chcę ci coś powiedzieć”
2.spróbuj mówić tak , aby dziecko widziało twoje usta
3.dla zwrócenia uwagi dziecka pomocne bywają gesty
4.jeżeli dziecko jest małe lub zaburzenia uwagi są silne podejdź i chwyć dziecko np. za
ramiona
5.nie wymagaj , aby dziecko siedziało spokojnie
6.komunikat wydany dziecku powinien być krótki , szczegółowy i jednoznaczny
Inne wskazówki , które są bazą prawidłowego rozwoju emocjonalnego i osobowości
każdego dziecka :
1. buduj pozytywną samoocenę dziecka
2. akceptuj jego uczucia
3. pomagaj dziecku zapanować nad uczuciami
Opracowała
Magdalena Gawlak
Bibliografia :
1. A. Faber, E. Mazlish „Jak mówić żeby dzieci nas słuchały . Jak słuchać , żeby
dzieci do nas mówiły”.Poznań 2001 Media Rodzina
2. A. Kołakowski, A. Pisula , M .Skotnicka , T. Wolańczyk „Dziecko
nadpobudliwe w szkole . Objawy i system pomocy”.Warszawa 2005 CBT
3. T. Wolańczyk . A. Kołakowski , M. Skotnicka „Nadpobudliwość
psychoruchowa u dzieci” Lublin 199 Wydawnictwo BiFolium