Powłoki ciała

Powłoki ciała
• Skóra
• Wytwory naskórka
ü Paznokcie
ü Włosy
ü Gruczoły (potowe, łojowe, gruczoł mlekowy)
Funkcja:
v Protekcyjna (mechaniczna, przed zewnętrznymi czynnikami
uszkadzającymi)
v Bariera zabezpieczająca przed ubytkiem wody
v Bariera przed mikroorganizmami
v Termoregulacja
v Wydalanie soli
v Synteza witaminy D
v Zmysłowa (dotyk, ciepło, ucisk, ból)
v Wydzielanie ochronnie działających lipidów, mleka
> 5 mm grubości
Skóra gruba (podeszwa)
1 – 2 mm grubości
SKÓRA
Skóra cienka (np. z ramienia)
SKÓRA GRUBA
SKÓRA CIENKA
Listewki (sople)
naskórkowe
Naskórek
Nabłonek wielowarstwowy płaski
ROGOWACIEJĄCY
ØKeratynocyty
ØMelanocyty
ØKomórki Langerhansa
ØKomórki Merkla
Keratynocyty
1.
2.
3.
4.
5.
Warstwa podstawna
Warstwa kolczysta
Warstwa ziarnista
Warstwa jasna
Warstwa zrogowaciała
NASKÓREK - WARSTWA PODSTAWOWA (PODSTAWNA)
Cytokeratyny
(filamenty pośrednie)
Desmosomy
Błona podstawna
Błona podstawna
Komórki niezębate – macierzyste
Komórki zębate
Komórka nabołnkowa
Blaszka jasna
Blaszka gęsta (ciemna)
Blaszka siateczkowata
Blaszka jasna
Blaszka gęsta
Lamnina
Kolagen typu IV
Kolagen typu VII
Kolagen typu I i III
Włókienka kotwiczące (VII)
Hemidesmosomy
Połączenia ogniskowe
Połączenie skórno-naskórkowe
Zapalenie pęcherzowe skóry
Regeneracja uszkodzenia
Dzielące się komórki
warstwy rozrodczej
naskórka
Przesuwanie się
komórek
w kierunku ubytku
dzięki
błonie podstawnej
Warstwa
powierzchniowa
Naskórkowy Czynnik Wzrostu (EGF)
Czynnik Wzrostu Keratynocytów
Retinol (wit. A) – prekursor kwasu
retinojowego
[brak wit. A – downregulation ekspresji
genów]
Błona podstawna
Warstwa rozrodcza
Nieprawidłowa kontrola proliferacji
komórek warstwy podstawowej –
łuszczyca
NASKÓREK – WARSTWA KOLCZYSTA
Cytoplazma keratynocytów – cytokeratyny
Ziarna z błoniastym rdzeniem – ciała
blaszkowate (wieloblaszkowate)
Tonofibryle – płytka desmoplakinowa
(desmosom)
Desmosomy
Warstwa
podstawna
Formujące się ciała wieloblaszkowate
NASKÓREK – WARSTWA ZIARNISTA
Cytokeratyny
ØTworzenie agregatów
filamentów
cytokeratynowych
ØSynteza profilagryny,
SPR (small prolin-rich
protein), lorykryna,
kornifina, inwolukryna
(ziarnistości keratohialiny)
Ciała wieloblaszkowate (keratynosomy)
zwiększają swoją objętość i liczbę, i
uwalniają swoją zawartość – glikolipid
(acyloglukoceramid) do przestrzeni
międzykomórkowej, powodując
uszczelnienie naskórka i wytworzenie
bariery nieprzepuszczalnej dla wody
Warstwa jasna i zrogowaciała
Komórki nie zawierają jąder
Warstwa zrogowaciała
Uwolniony materiał (lipidy) z ciał wieloblaszkowatych
tworzy wielowarstwową strukturę otaczającą
keratynocyty w-wy jasnej (eleidynowej) od zewnątrz.
Cytoplazma keratynocytów zawiera zagregowane
filamenty keratynowe połączone z filagryną (filament
matrix complex)
Kompleks białek – koperta wewnętrzna.
Keratynizacja
Ø Proces różnicowania keratynocytów,
co prowadzi do wytworzenia
jednorodnej warstwy zrogowaciałej .
Regeneracja naskórka
Ø Jest procesem stałym – podziały
komórek macierzystych warstwy
podstawnej .
Ø Czas przejścia keratynocytów w
warstwy podstawnej do rogowej wynosi
26 – 28 dni.
Bariera naskórkowa
1. Filament-matrix kompleks
Filamenty cytokeratynowe spojone filagryną
2. Koperta - involukryna, lorikryna, keratolinina
3. „Cement” - uwolniona do przestrzeni
międzykomórkowych zawartość
ciał wieloblaszkowatych
MELANOCYTY
Warstwa podstawna naskórka
MELANOCYTY
Pochodzenie – grzebienie nerwowe (neuroektodermalne)
Melanoblast – melanocyt ® SCF + c-Kit-R
Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami
Liczne wypustki pomiędzy keratynocytami
Jako pierwsze komórki napływowe pojawiają się w naskórku
MELANOCYTY
Tyrozyna ® Tyrozynaza ® DOPA (dihydroksyalanina)
® Dopachinon ® Melanina
Melanosomy
Premelanosomy
Cytokrynia
NASKÓRKOWA JEDNOSTKA MELANINY
•
MELANOCYT + 36-38 „OBSŁUGIWANYCH” PRZEZ
NIEGO KERATYNOCYTÓW
KOMÓRKI LANGERHANSA
Pochodzenie szpikowe (mezenchymatyczne)
Komórki dendrytyczne naskórka (w-wa kolczysta)
Udział w odpowiedzi immunologicznej (prezentacja
antygenów limfocytom T – komórka APC)
Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami
Wywędrowują z naskórka do węzłów chłonnych
Przybywają do naskórka 4 – 5 tygodni później, niż
melanocyty
Ziarnistości Birbecka
Układ SALT
Skin Associated Lymphoid Tissue
•
Keratynocyty
•
Komórki Langerhansa
•
Limfocyty T wykazujące
epidermotropizm
Pełni nadzór immunologiczny nad komórkami zarażonymi wirusem
lub transformowanymi nowotworowo
KOMÓRKI MERKLA
Przypominają zmodyfikowane keratynocyty, w w-wie podstawnej.
Liczne w opuszkach palców – mechanoreceptory, łączące się desmosomami z keratynocytami
Cytoplazma zawiera liczne ziarnistości – neurotransmitery?
Mogą pełnić funkcję endokrynną
Pochodzenie – grzebienie nerwowe
Pojawiają się ok. 8 – 12 tygodnia rozwoju
SKÓRA WŁAŚCIWA
SKÓRA WŁAŚCIWA
ØWarstwa brodawkowata – tkanka łączna luźna
ØWarstwa siateczkowa – tkanka łączna zwarta
o utkaniu nieregularnym
TKANKA PODSKÓRNA
ØZraziki tkanki tłuszczowej,
otoczone pasmami tkanki łącznej
ØGłębsze odcinki przydatków skóry
Gruczoły skóry
Ø Potowe
Ø Łojowe
Łojowe
Potowe
GRUCZOŁY POTOWE – małe
•
•
•
•
Funkcjonują od urodzenia
Występują prawie w całej
skórze, szczególnie licznie
– w grubej
Gruczoły cewkowe,
pojedyncze o skłębionym
odcinku wydzielniczym
Wydzielają merokrynowo
§ Komórki jasne – liczne mitochondria, na
powierzchni mikrokosmki (wydzielają wodę
i elektrolity)
§ Komórki ciemne – RER i aparat Golgiego
(gromadzenie ziaren wydzielniczych o charakterze
glikoprotein)
§ Komórki mioepitelialne – oplatają komórki
wydzielnicze
GRUCZOŁY POTOWE – duże
• Zaczynają funkcjonować
w okresie dojrzewania
• Występują w pewnych
okolicach:
doły pachowe, pachwiny,
okolica narządów płciowych,
odbytu, otoczki brodawki
sutkowej, przewodu
słuchowego zewnętrznego
• Mają budowę cewkową
• Wydzielają merokrynowo
GRUCZOŁY ŁOJOWE
Towarzyszą korzeniom włosów, jako boczne
uwypuklenia pochewki zewnętrznej
Ø Krótkie i proste przewody wyprowadzające
Ø Wielopokładowe (kształt woreczków)
Ø Na obwodzie komórki macierzyste
Ø Wydzielanie holokrynowe
Włosy
WŁOS
Łodyga
włosa
Cebulka
włosa
Pochewka
włosa
Brodawka
włosa
Cebulka włosa
Brodawka włosa
WŁOS
Powłoczka włosa
Włos właściwy
Pochewka wewnętrzna – pochodna komórek cebulki
§ Powłoczka pochewki
§ Warstwa ziarnista
§ Warstwa jasna
Pochewki włosa
Pochewka zewnętrzna
§ W górnej części włosa z 3 pokładów komórek:
w-wy podstawna, kolczysta i ziarnista
§ W dolnej części na wysokości cebulki
2 w-wy komórek: w-wy podstawnej i kolczystej
PAZNOKIEĆ
Rogowe wytwory naskórka na grzbietowej powierzchni
paliczków
§ Skeratynizowana płytka paznokcia
§ Macierz paznokcia (komórki dzielą się – wzrost paznokcia)
§ Wał paznokciowy (wał skórny)
GRUCZOŁ PIERSIOWY
Ø Zmodyfikowany gruczoł potowy, cewkowo-pęcherzykowy
złożony
Ø 15-25 płatów oddzielonych od siebie tkanką łączną zwartą ®
płaciki.
Ø U kobiety dojrzałej płciowo- nieliczne nieaktywne
pęcherzyki wydzielnicze otoczone przez komórki
mioepitelialne oraz system przewodów wyprowadzających:
przewody końcowe odchodzące od pęcherzyków, przewody
śródpłacikowe (nabłonek 1-w-wy sześcienny), międzypłatowe
(walcowaty), w kierunku brodawki rozszerzone zatoki mlekowe
(dwuwarstwowy wielow-wy płaski). Tkanka łączna, limfocyty,
plazmocyty – IgA.
Ø Budowa histologiczna różni się w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego
(gruczoł nieczynny, gruczoł czynny).
Ø Gruczoł czynny - pod wpływem estrogenów i progesteronu, prolaktyny (początkowy
okres wzrostu) – komórki pęcherzyków dzielą się (zwiększa się ich liczba), zwiększa
się liczba odgałęzień przewodów mlekonośnych. Tkanka tłuszczowa zanika,
niewiele tkanki łącznej.
Nabłonek pęcherzyków
Ø Jednowarstwowy sześcienny
Ø Jednowarstwowy walcowaty (czynny)
Ciążą
§ W ostatnich tygodniach – siara
Po porodzie
§ Podjęcie syntezy składników mleka
§ składniki białkowe oraz cukry – egzocytoza
§ tłuszcze, jako kule tłuszczowe – apokrynowo
§ IgA w formie dimerów - plazamocyty
Regulacja hormonalna
ü Estrogeny – proliferacja komórek pęcherzyków, wzrost przewodów
ü Progesteron – wspólnie z estrogenami, organizacja zrazikowa
ü Prolaktyna – organizacja gruczołu, stymulacja syntezy i sekrecji
ü Oksytocyna – skurcz komórek mioepitelialnych
ü Insulina, somatotropina kosmówkowa, hormon wzrostu, kortykosteroidy
i czynniki wzrostu funkcja fizjologiczna w czasie ciąży i laktacji.
ZAKOŃCZENIA NERWOWE W SKÓRZE
•
•
•
•
WOLNE ZAKOŃCZENIA NERWOWE
CIAŁKA VATERA-PACINIEGO
CIAŁKA MEISSNERA
KOMÓRKI MERKLA
ZAKOŃCZENIA NERWOWE W SKÓRZE