Document

Armia Krajowa (AK)* - zakonspirowana siła zbrojna polskiego podziemia w czasach II
wojny światowej, działająca pod okupacją niemiecką państwa polskiego i sowiecką w
granicach sprzed 1 września 1939 oraz poza nimi. Była najsilniejszą i najlepiej
zorganizowaną armią podziemną z działających w tamtym czasie w Europie.
Kryptonimy: "Polski Związek Powstańczy" (PZP), "Siły Zbrojne w Kraju" (SZK).
Rodowód

27 września 1939 – powołanie Służby Zwycięstwu Polski,

13 listopada 1939 – rozkazem Naczelnego Wodza powstaje Związek Walki Zbrojnej,
opierający się na strukturach SZP.

14 lutego 1942 – przemianowanie rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych,
gen. Władysława Sikorskiego na Armię Krajową.

19 stycznia 1945 rozwiązanie AK.
Armia Krajowa wywodziła się ze Związku Walki Zbrojnej i Polskiego Związku
Powstańczego, ale w skład jej weszło wiele mniejszych organizacji, m.in.:

Narodowa Organizacja Wojskowa – od 1942 (częściowo),

Konfederacja Narodu – od sierpnia 1943,

Narodowe Siły Zbrojne – od 1944 (częściowo),

Bataliony Chłopskie (częściowo),

Gwardia Ludowa WRN (PPS - WRN) - od 1940 (autonomiczna)
Głównym jej zadaniem było prowadzenie oporu zbrojnego przeciwko okupantowi
hitlerowskiemu i przygotowanie mającego wybuchnąć w sposobnej chwili ogólnokrajowego
powstania, akcja "Burza".
Walka bieżąca AK
Przeprowadzenie zwycięskiego powstania powszechnego było celem strategicznym Armii
Krajowej. Do czasu jego wybuchu planowano prowadzić walkę bieżącą.
Podstawowymi formami działania miały być sabotaż, dywersja, wywiad i propaganda.
Dopiero w późniejszym okresie miano przystąpić do działań partyzanckich.
20 kwietnia 1940 powstał Związek Odwetu. Jego komendantem mianowano mjr. Franciszka
Niepokólczyckiego "Teodora". Był to szczególnie zakonspirowany pion ZWZ, który stanowić
miał trzon bojowy organizacji. W jego skład wchodziły: sztab, komórki zabezpieczenia
działalności sabotażowo-dywersyjnej, zespoły i zakonspirowane sekcje sabotażowodywersyjne, oraz sekcje minersko-saperskie. Posiadał on rozbudowane struktury
organizacyjne i bojowe zarówno na terenach Generalnego Gubernatorstwa, jak i włączonych
do Rzeczy Niemieckiej. Oddziały Odwetu organizowały głównie akcje minerskie na kolejach,
dywersję i sabotaż w przemyśle zbrojeniowym, węzłach transportu i łączności.
Zgodnie z obowiązującą koncepcją walki zbrojnej, dywersją i sabotażem objęto przemysł
ciężki, metalurgiczny, chemiczny, transport kolejowy i drogowy. Największe nasilenie akcji
sabotażowych nastąpiło wiosną 1941, czyli w okresie, gdy Niemcy koncentrowali na
ziemiach polskich ogromne siły Wehrmachtu i Luftwaffe przed uderzeniem na ZSRR. W
następnej fazie uderzeniami objęto transporty paliw, amunicji i żywności oraz składy
materiałów wojennych. Komenda Główna AK ograniczała działalność Związku Odwetu
zakazując prowadzenia akcji zbrojnych w obawie przed represjami Niemców wobec ludności
cywilnej zamieszkującej dany teren.
W sierpniu 1941 powołano [1] specjalną organizację dywersyjną pod dowództwem ppłk. Jana
Włodarkiewicza "Jana" o nazwie Wachlarz. Organizacja miała dwa główne zadania:
prowadzenie bieżącej akcji sabotażowo-dywersyjnej oraz zapewnienie osłony powstania od
wschodu. Jej struktura to pięć odcinków - praktycznie od Morza Bałtyckiego do Ukrainy z
kilkuosobowymi patrolami. Liczyła około 800 ludzi. Przeprowadziła ok. 100 akcji przede
wszystkim na transporty kolejowe. Najgłośniejszą było jednak rozbicie więzienia w Pińsku
przez grupę żołnierzy pod dowództwem por. Jana Piwnika "Ponurego". "Wachlarz" nie zdołał
jednak rozwinąć swojej działalności na szeroką skalę. Pod koniec 1942 został rozwiązany, a
jego żołnierze włączeni do lokalnych struktur AK.
W maju 1942 powołano Organizację Specjalnych Akcji ("Osa") pod dowództwem
ppłk. Józefa Szajewskiego "Philips". Była to ściśle zakonspirowana komórka AK, której
celem była fizyczna likwidacja funkcjonariuszy hitlerowskiego aparatu policji i
bezpieczeństwa, więziennictwa oraz administracji, wyróżniających się szczególnym
okrucieństwem. Komórka podporządkowana była bezpośrednio Komendzie Głównej Armii
Krajowej i wykonywała zadania stawiane jej bezpośrednio pzrez komendanta. W jej skład
wchodził sztab, warszawski i krakowski oddział bojowy oraz oddział "Zagralin"
przeznaczony do działalności na obszarze Rzeszy. W lutym 1943 oddział
bojowy Osy wcielono do Kedywu KG AK i przemianowano na "Kosę". "Kosa" obok
"Motoru" była najsilniejszą jednostką bojową Kedywu KG AK.
W czerwcu 1943 Komenda Główna AK powołała nową jednostkę bojową "Agat",
wywodzącą się z Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Jej dowódcą został cichociemny kpt.
Adam Borys "Pług" Była to 3 kompania batalionu "Zośka". Agat przeznaczony został do
wykonywania zadań specjalnych, jakie dotąd wykonywała "Kosa"[2]. W styczniu 1944 nazwę
"Agat" zamieniono na "Pegaz", a w czerwcu 1944 "Pegaz" przemianowano na "Parasol".
Organizacja ta dokonała szeregu spektakularnych akcji bojowych. Należą do nich: zamach na
generała SS i policji Franza Kutscherę, akcja odbicia pod Arsenałem Jana Bytnara "Rudego",
zamach na SS-Obergruppenfuhrera Wilhelma Koppego i na Franza Burckla, akcja "Hergel",
akcja "Braun" i inne.
22 stycznia 1943, w celu koordynowanie działalności sabotażowo-dywersyjnej i
partyzanckiej, powołano Kierownictwo Dywersji (Kedyw) KG AK. Na jego czele stanął płk
Emil Fieldorf "Nil". W jego skład weszły: Związek Odwetu, Wachlarz, Tajna Organizacja
Wojskowa oraz grupy bojowe Szarych Szeregów. W skład Kierownictwa Dywersji
wchodziły: biuro studiów oraz referaty - operacyjny, szkoleniowy, wywiadu, łączności,
produkcji konspiracyjnej, sabotażu kolejowego, przemysłowego, telekomunikacyjnego,
chemicznego i bakteriologicznego.
Strukturę terenową powiązano ściśle z okręgami, inspektoratami i obwodami. Na każdym
szczeblu dowodzenia znajdował się oficer Kedywu odpowiedzialny za prowadzenie
działalności bojowej. Swoista dwutorowość dowodzenia w zakresie walki zbrojnej i niejasny
podział kompetencji między komendantem określonego szczebla dowodzenia a oficerem
Kedywu, sprzeczny z zasadą jednoosobowego dowodzenia był źródłem wielu konfliktów.[3]
Kedyw posiadał swoje oddziały dyspozycyjne, podległe bezpośrednio jego komendantowi,
oraz oddziały dyspozycyjne formowane w okręgach. Dobrze wyszkolone i przygotowane do
działań dywersyjnych oddziały były stopniowo kierowane w teren, gdzie stanowiły zalążki
nowo formowanych oddziałów partyzanckich.
Działalność ZWZ - AK w latach 1941 -1943 to stopniowe przechodzenie od akcji
sabotażowo-dywersyjnych do działań dywersyjno-partyzanckich. W 1943 oddziały AK 39
razy atakowały patrole żandarmerii oraz stoczyły 130 walk. Ponadto wykolejono 99 pociągów
i zniszczono 15 stacji kolejowych [4]. Do większych należy zaliczyć: bitwę w lasach
józefowskich, pod Pawłami, w lasach siekierzyńskich. Oddział "Ponurego" na Kielecczyźnie
prowadził regularne bitwy z wojskami niemieckich. Jego działalność utrudniała doprowadziła
jednak do masowych represji ludności wiejskiej[5]
Specyficzną metodą walki była działalność ekspropriacyjna. W akcji Góral, zdobyto 106 mln
zł.
Wywiad ofensywny AK systematyczna obserwował przemieszczenia jednostek niemieckich.
Analizy przesłane były do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Wywiad gospodarczy
również zanotował sukcesy. Jedną z najgłośniejszych akcji było wykrycie miejsca produkcji
rakiet V1 i V2 w Peenemünde na wyspie Wolin.
Specyficznym środkiem walki z okupantem była działalność informacyjno-propagandowa.
Najważniejszym zadaniem propagandy było podtrzymywanie oporu ludności i mobilizowanie
do walki. Wydawano prasę konspiracyjną, wydawnictwa i ulotki. W ramach akcji N szerzono
destrukcję w wojsku oraz wśród ludności niemieckiej.
Początkiem 1944 okręgi AK przygotowywały się do realizacji Burzy. Kontynuowano też
walkę bieżącą. Nasilono wywiad ofensywny i polityczny oraz likwidację dygnitarzy
niemieckich i konfidentów. Prowadzono szkolenie i konspiracyjną produkcję broni.
Wiosną 1944 nasiliły się działania partyzanckie na obszarach wschodnich i centralnych.
Koncentracja oddziałów partyzanckich spowodowała, że Niemcy rozpoczęli operacje
przeciwpartyzanckie. Jedna z nich Operacja Sturmwind II , doprowadziła na Lubelszczyźnie
do rozbicia pod Osuchami zgrupowania oddziałów AK i BCh pod dowództwem mjr. Edwarda
Markiewicza Kaliny. Była to największa klęska w dziejach partyzanckich działań Armii
Krajowej Przestało istnieć prawie 1200-osobowe zgrupowanie partyzanckie[6].
Struktura organizacyjna AK [edytuj]
Komenda Główna składała się z siedmiu oddziałów: Organizacyjnego, InformacyjnoWywiadowczego, Operacyjno-Szkoleniowego, Kwatermistrzostwa, Łączności, Biura
Informacji i Propagandy oraz Finansowego, miała też własnych duszpasterzy. Jako odrębną
jednostkę utworzono w styczniu 1943 Kedyw, przeprowadzający akcje dywersyjne i
specjalne.
W momencie maksymalnej zdolności bojowej (lato 1943) siły AK liczyły ok. 380 tys. osób, w
tym 10 tys. oficerów. Kadrę oficerską sprzed wojny uzupełniano absolwentami tajnych
kursów oraz przerzucanymi do kraju cichociemnymi.
AK zaopatrywała się w sprzęt na drodze akcji bojowych (wyposażenie niemieckie),
alianckich zrzutów oraz własnej produkcji.
Straty w walce: około 100 tys. poległych, 50 tys. wywiezionych do ZSRR i uwięzionych.
Po zakończeniu wojny część akowców odmówiła dokonania demobilizacji i kontynuowała
walkę w ramach Delegatury Sił Zbrojnych, Ruchu Oporu Armii Krajowej,
Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, Konspiracyjnego Wojska Polskiego, Narodowej
Organizacji Wojskowej, Narodowych Sił Zbrojnych, Wielkopolskiej Samodzielnej Grupy
Operacyjnej "Warta" i innych.
Masowe prześladowania członków tych organizacji, określanych w późniejszym okresie
również, jako żołnierze wyklęci, trwały przez cały okres stalinowski.
Komenda Główna
Awers srebrnego medalika z Matką Boską AK
Rewers z wygrawerowaną kotwicą znakiem Polski Walczącej
Legitymacja członkowska z Okręgu Warszawskiego
Pomnik AK w Ostrołęce
Pomnik AK w Rzeszowie
Pomnik AK w Sopocie
Struktura organizacyjna Komendy Głównej AK lipiec 1944


Grupy podległe bezpośrednio Komendantowi Głównemu

Kierownictwo Walki Podziemnej, Kierownictwo Walki Cywilnej - Stefan
Korboński "Nowak"

Biuro Finansów i Kontroli - ppłk dypl. Stanisław Thun "Leszcz"

Komisja Rewizyjna - Mikołaj Dolanowski "Lod"

Biuro Informacji i Propagandy - płk dypl. Jan Rzepecki "Prezes"

Propaganda Bieżąca Prasa - mjr dypl. Tadeusz Wardejn-Zagórski"Gozdawa"

Prasa Wojskowa - ppłk dypl. Mieczysław Biernacki

Informacja Polityczna - dr Aleksander Gieysztor "Olicki"

Propaganda Dywersyjna Przeciwniemiecka - por. Tadeusz
Żenczykowski"Kowalik"

Propaganda Antykomunistyczna - por. Tadeusz Żenczykowski "Krawczyk"

Wydział Mob. Propagandy (Akcja N) - por. Tadeusz Żenczykowski "Kania"

Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze - ppor. Jerzy Rutkowski"Kmita","Michał"

Kolportaż - Wanda Kraszewska "Lena"

Biuro Historyczne - dr Stanisław Płoski "Sławski"
Oddziały i grupy podległe Szefowi Sztabu - Z-ca Komendanta - gen. bryg.Tadeusz
Pełczyński "Grzegorz" "Robak"

Zastępca Szefa Sztabu do Spraw Organizacyjnych - płk Antoni Sanojca"Kortum"

Oddział I Organizacyjny - płk Franciszek Kamiński - "Zenon"

Biuro Personalne - płk Stanisław Juszczakiewicz "Kuba"

Biuro Legalizacji - Tadeusz Werner "Andrzej"

Odtwarzanie Sił Zbrojnych - ppłk dypl. Jan Lamers "Florian"

Duszpasterstwo - płk ks. Tadeusz Jachimowski "Budwicz"

Zastępca Duszpasterstwo - pod płk krd. Andrzej Rokoszewski "Hans"

Służba Sprawiedliwości - płk aud. Konrad Zieliński "Karola"

Wojskowa Służba Kobiet - Maria Wittek "Mira"

Łączność z Obozami Jenieckimi - Stefania Mieczyńska "Jacek"


Oddział II Informacyjno-Wywiadowczy - płk dypl. Kazimierz IranekOsmecki "Heller","Makary"

Wydział Wywiadowczy - ppłk dypl. Franciszek Herman "Bogusławski"

Biuro Studiów - mjr dypl. Bohdan Zieliński "Tytus"

Komisja Badawcza broni rakietowych - inż. Stefan Waciurski "Funia"

Referat Ruchu Kolejowego - ppłk Leon Cehak "Drwęcki"


I Z-ca Szefa Sztabu i Szef Operacji - gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek"


Wywiad Obronny (kontrwywiad) - Bernard Zakrzewski "Oskar"
Oddział III Operacyjny - płk dypl. Józef Szostak "Filip"

Wydział Piechoty i Wyszkolenia - płk dypl. Karol Ziemski "Wachnowski"

Wydział Artylerii - ppłk Jan Szczurek-Cergowski "Sławbor"

Wydział Broni Szybkich - vacat (w latach 1942 do kwietnia 1944 płk dypl.
kaw. Janusz Bokszczanin "Sęk")

Wydział Saperów - ppłk Franciszek Niepokólczycki "Teodor"

Wydział Lotnictwa - płk Bernard Adamecki "Gozdawa"

Wydział Marynarki - kmdr Konstanty Jacynicz "Witold"
II Z-ca Szefa Sztabu, Kwatermistrz - płk. dypl. Zygmunt Miłkowski "Denhof"

Oddział IV Kwatermistrzostwo - ppłk dypl. Stefan Górnisiewicz "Góra"

Szefostwo uzbrojenia - ppłk Jan Szypowski "Leśnik"

Intendentura - ppłk dypl. int. Henryk Bezeg "Gil"

Szefostwo Służby Sanitarnej - płk dr. med. Leon Strehl "Feliks"

Szefostwo Służby Kartograficznej - ppłk Mieczysław Szumański "Bury"

Szefostwo Służby Weterynaryjnej (vacat)

Szefostwo Służby Taborowej (Szef niezidentyfikowany)


Oddział V-O Łączności, Z-ca Szefa Sztabu do spraw Łączności i Dowodzenia ppłk dypl. Kazimierz Pluta-Czachowski "Kuczaba"

Wydział Łączności Technicznej - ppłk Jerzy Uszycki "Ort"

Kierownictwo Odbioru Zrzutów - ppłk Konstanty Kułagowski "Rareż"

Pułk Dyspozycyjny Komendy Głównej "Baszta" - ppłk Stanisław
Kamiński"Daniel"


Oddział V-K Łączności Konspiracyjnej - Janina Karasiówna "Hanka","H.K"

Kancelaria Główna i Biuro Szyfrów - Janina Bredel "Marianka"

Łączność Kurierska w Kraju


Okręgi zachodnie - S. Frolłowiczowa "Beata"

Okręgi wschodnie - J. Tuwanówna "Ina"
Łączność Kurierska Zagraniczna - Emilia Malessa "Marcysia"


Komenda "Kedywu" - ppłk Jan Mazurkiewicz "Radosław"

Biura Inspekcji - Gen. Stanisław Rostworowski "Odra"

Szefostwo Biur Wojskowych - ppłk Ludwik Muzyczka "Benedykt"

Kierownictwo Produkcji Konspiracyjnej - por. inż. Witold Gokieli "Ryszard"

Wojskowy Szef Komunikacji - mjr dypl. Tomasz Bondarczuk-Galiński

Inspektor Główny Wojskowej Służby Ochrony Powstania - płk Józef
Koczwara "Zbigniew"
AK miała też struktury na Węgrzech i w Berlinie oraz łączniczkę w Résistance.
Po upadku powstania warszawskiego - 5.10.1944, siedziba kwatery Komendy Głównej AK
przeniesiona została do Częstochowy, 19 stycznia 1945 ostatni komendant AK gen. Leopold
Okulicki ps. "Niedźwiadek", wydał rozkaz zwalniający żołnierzy AK ze złożonej przysięgi
wojskowej.
Struktury terenowe
Organizacja terenowa dzieliła się na obszary (białostocki, lwowski, warszawski prawo- i
lewobrzeżny oraz zachodni), oraz samodzielne okręgi dla większych miast. Mniejszymi
jednostkami były podokręgi, inspektoraty i obwody.
Na początku 1944 struktura AK przedstawiała się następująco:

Obszar Warszawski





kryptonim: "Cegielnia", "Woda", "Rzeka"

Komendant: płk Albin Skroczyński "Łaszcz"
Podokręg Wschodni

kryptonim: "Struga", "Krynica", "Gorzelnia"

Komendant: płk Hieronim Suszczyński "Szeliga"
Podokręg Zachodni

kryptonim: "Hallerowo", "Hajduki", "Cukrownia"

Komendant: płk Franciszek Jachieć "Roman"
Podokręg Północny

kryptonim: "Olsztyn", "Tuchola", "Królewiec", "Garbarnia"

Komendant ppłk Zygmunt Marszewski "Kazimierz"
Obszar Południowo-Wschodni


kryptonim: "Lux", "Lutnia", "Orzech"

Komendant: płk Władysław Filipkowski "Janka"
Okręg Lwów AK

kryptonim: "Dukat", "Lira", "Promień"

Obwód Lwów Zachód AK

Komendaci (kolejno):


mjr Emil Macieliński "Kornel",

por. Włodzimierz Białoszewicz "Grzmot".
Obwód Lwów Wschód AK

Komendaci (kolejno): ppłk Władysław Kotarski "Druh", por. Władysław
Zych "Falko", por. Leszek Kozioradzki"Bohowityn".
Od 1941r.: ppłk Władysław Smereczyński "Esem", p.o. ppłk Adolf
Galinowski "Robert", płk Ludwik Czyżewski"Franciszka", ppłk dypl. Stefan
Czerwiński "Luśnia"



Okręg Stanisławów AK

kryptonim: "Karaś", "Struga", "Światła"

Komendanci (kolejno): ppłk Jan Rogowski "Włodzimierz", kpt. Władysław
Herman "Żuraw"
Okręg Tarnopol AK

kryptonim: "Komar", "Tarcza", "Ton"

Komendanci (kolejno): p.o. kpt Mieczysław Widajewicz "Czerma",
ppłk/płk Franciszek Studziński "Radwan", płkJan Majewski "Szmigiel", płk Bruno
Rolke "As", płk dypl. Kazimierz Bębiński "Luboń", ppłk Jan Kiwerski "Oliwa",
mjr Tadeusz Sztumberk-Rychter "Żegota", płk Jan Kotowicz "Twardy"
Obszar Zachodni


kryptonim: "Zamek"

Komendant: płk Zygmunt Miłkowski "Denhoff"
Okręg Pomorze AK

kryptonim: "Borówki", "Pomnik"

Komendanci (kolejno): mjr Józef Ratajczak "Karolczuk", p.o. kpt Józef
Chyliński "Kamień", płk Rudolf Ostrihansky "Aureliusz", płk Janusz
Pałubicki "Piorun", "Janusz"


Okręg Poznań AK

kryptonim: "Pałac", "Parcela"

Komendanci (kolejno): ppłk Rudolf Ostrihansky "Ludwik", p.o. kpt/mjr Wacław
Kotecki "Wawrzyn", płk Jerzy Lubiński "Eliot" mjr Glinka "Rówiec", p.o.
por. Tadeusz Janowski "Wojnar", por. kpt Jan Kamiński "Czarny", płk Henryk
Kowalówka "Dziedzic"
a także okręgi samodzielne:

Okręg Wilno AK


kryptonim "Miód", "Wiano"

Komendanci (kolejno): ppłk Nikodem Sulik "Jodko", mjr/ppłk Aleksander
Krzyżanowski "Wilk"
Podokręg Litwa Kowieńska






Okręg Nowogródek AK

kryptonim: "Cyranka", "Nów"

Komendanci (kolejno): płk Mikołaj Krajnik "Grzymała", ppłk Janusz PrawdzicSzlaski "Borsuk", ppłk Adam Szydłowski "Poleszuk", ppłk Maciej
Kalenkiewicz "Kotwicz"
Okręg Warszawa AK

kryptonim: "Drapacz" "Przystań" "Wydra" "Prom"

Komendant: płk dypl. Antoni Chruściel "Monter"
Okręg Polesie AK

kryptonim: "Kwadra", "Twierdza", "Żuraw"

Komendanci (kolejno): mjr Aleksander Habiniak "Kuźma", ppłk Franciszek Józef
Faix "Ordyński", ppłk Stanisław Dobrski "Żuk", płk Henryk Krajewski "Leśny",
"Trzaska"
Okręg Wołyń AK

kryptonim: "Hreczka", "Konopie"

Komendant: płk Kazimierz Bąbiński "Luboń"
Okręg Białystok AK

kryptonim: "Lin", "Czapla", "Pełnia", "Sarna"

Komendanci (kolejno): ppłk Franciszek Slęczka "Krak", mjr Feliks Banasiński,
por. Antoni Iglewski "Nieczuja", ppłkJózef Spychalski "Samuraj",
kpt/ppłk Władysław Liniarski "Mścisław"
Okręg Lublin AK

kryptonim: "Len", "Salon", "Żyto", "Orbis", "Bank Handlowy", "Spółdzielnia
Rolnicza", "Monopol"

Komendanci: mjr Józef Spychalski "Czarny", "Dzierżyński", "Samura", "Socha",
"Soroka", Stryjek" (X.1939-VII.1940), płk dypl. Tadeusz Pełczyński "Adam",
"Aolis", "Rolski", "Wolf" (VII.1940-VII.1941), płk Ludwik Bittner"Baza",
"Halka", "Rot", "Krakowiak", "Tarnowski" (1.VIII.1941-XII.1942), płk Kazimierz
Tumidajski "Marcin", "Edward", "Maciej" (1.I.1943-4.VIII.1944), ppłk Franciszek
Żak "Ignacy", "Róg", "Wir" (VIII.1944-I.1945)

Okręg Kraków AK

kryptonim: "Gobelin", "Godło", "Muzeum"

Komendanci (kolejno): płk dypl. Julian Filipowicz "Róg", płk dypl. Zygmunt
Miłkowski "Wrzos", płk dypl. Józef Spychalski "Luty", ppłk dypl. Wojciech
Wayda "Odwet", płk dypl. Edward Godlewski "Garda", płk Przemysław
Nakoniecznikow-Klukowski "Kruk II"



Okręg Śląsk AK

kryptonim: "Kilof","Komin", "Kuźnia, "Serce"

Komendanci (kolejno): ppor. Józef Korol "Hajducki", "Starosta", ppor. Józef
Szmechta "Hutnik", ppłk Henryk Kowalówka "Topola", ppłk dypl. Paweł
Zagórowski "Maciej", mjr dypl.(od maja 1944 ppłk dypl.) Zygmunt WalterJanke "Zygmunt",
Okręg Radom-Kielce AK

kryptonim: "Jodła", "Rolnik"

Komendanci (kolejno): płk dypl. Leopold Engel-Ragis "Śląski", p.o. - płk Feliks
Jędrychowski "Ostroga", płk dypl.Stanisław Dworzak "Daniel", płk Jan
Zientarski "Mieczysław", "Ein"
Okręg Łódź AK

kryptonim: "Arka", "Kreton", "Barka", "Łania"

Komendanci (kolejno): płk Leopold Okulicki "Pan Jan", ppłk Stanisław
Juszczakiewicz "Kornik", płk Ludwik Czyżewski "Julian", płk Michał
Stempkowski "Grzegorz", "Barbara"
Akcja "Burza"
Odznaka AK przyznawana za udział w "Akcji Burza"
Wydarzenia w 1943 na froncie sowiecko-niemieckim postawiły przed rządem polskim
w Londynie kwestię ustosunkowania się do prawdopodobnego wkroczenia Armii
Czerwonej na ziemie polskie. 26 października 1943 Rząd Naczelnego Wodza wydał
instrukcję dla kraju. Zakładała ona prowadzenia działań sabotażowo-dywersyjnych
wymierzonych w cofające się oddziały niemieckie. W instrukcji zaznaczono, że w
warunkach braku unormowanych stosunków polsko-sowieckich, władze cywilne i
wojskowe pozostaną w konspiracji.
Na podstawie instrukcji Rządu i Naczelnego Wodza dowódca Armii Krajowej gen.
Tadeusz Komorowski "Bór" wydał 20 listopada 1943 rozkaz nakazujący rozpoczęcie
przygotowań do zbrojnej operacji kryptonim "Burza". Rozkaz ten przewidywał
ujawnienie wobec Rosjan władz wojskowych i cywilnych. Armia Krajowa, wobec
wkraczających wojsk sowieckich, miała wystąpić w roli gospodarza. Było to w
sprzeczności z instrukcja naczelnego wodza nakazującą konspirację. W Komendzie
Głównej AK zwyciężył pogląd porozumienia z Armią Czerwoną. Uważano, ze bez
współdziałania taktycznego, dalsze kontynuowanie walki za wielce ryzykowne i mogące
narazić oddziały partyzanckie na represje i rozbrojenie.
Powstańcy warszawscy
2 lutego 1944 Rada Ministrów zaakceptowała rozkaz dowódcy AK. Oceniając decyzję
"Bora" Naczelny Wódz pisał: cyt. "Motywy Waszej decyzji ujawnienia się - aby wobec
wkraczających w ziemie polskie Rosjan reprezentował Rzeczpospolitą i jej legalne
władze - zasługują na najwyższy szacunek"[7]. Na początku lipca 1944 zmodyfikowano
część dotychczasowych założeń Burzy obejmując nią duże kresowe
miasta: Wilno i Lwów a później Warszawę.
4 stycznia 1944 Armia Czerwona przekroczyła granice przedwojennej Rzeczypospolitej.
Na Wołyniu oddziały AK podjęły współpracę taktyczną z oddziałami Armii Czerwonej.
Wspólnie toczyły walkę z cofającymi się wojskami niemieckimi i oddziałami
nacjonalistów ukraińskich. Pierwsze kontakty polsko-sowieckie nie pozostawiały jednak
złudzeń, co do rzeczywistych zamiarów Rosjan. Nie godzili się oni na respektowanie
polskich oddziałów partyzanckich i administracji cywilnej podległej rządowi w
Londynie. Dowódca AK w meldunku do Naczelnego Wodza z 19 kwietnia 1944
pisał: "Niczego dobrego z tamtej strony nie oczekujemy, nie łudzimy się też możliwą ich
lojalnością współpracy z niepodległymi czynnikami polskimi"'[7]. Żołnierzy AK czekały
aresztowania, zsyłki, obozy, wcielenia do Armii Czerwonej lub do armii Berlinga.
Mimo lokalnych osiągnięć militarnych, "Burza" w sensie politycznym zakończyła się
niepowodzeniem. Respektowanie praw suwerennych władz polskich nie leżało w
planach Stalina i państw zachodnich.
Przysięga Żołnierzy AK
Składanie przysięgi - rekonstrukcja historyczna walk w czasie Powstania Warszawskiego
- Mokotów'44
Rota przysięgi Armii Krajowej – obowiązująca od lutego 1942
Przyjmowany
W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Maryi Panny, Królowej Korony
Polskiej kładę swe ręce na ten Święty Krzyż, znak Męki i Zbawienia, i przysięgam być
wiernym Ojczyźnie mej, Rzeczypospolitej Polskiej, stać nieugięcie na straży Jej honoru i
o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć ze wszystkich sił – aż do ofiary życia mego.
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i rozkazom Naczelnego Wodza oraz
wyznaczonemu przezeń Dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie posłuszny, a
tajemnicy niezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotkać miało. Tak mi dopomóż
Bóg.
Przyjmujący
Przyjmuję Cię w szeregi Armii Polskiej, walczącej z wrogiem w konspiracji o
wyzwolenie Ojczyzny. Twym obowiązkiem będzie walczyć z bronią w ręku.
Zwycięstwo będzie Twoją nagrodą. Zdrada karana jest śmiercią.
Komendanci Armii Krajowej
Komendant AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
oraz był w zależności politycznej od Delegata Rządu. Funkcję tę pełnili:
Zdjęcie stopień
imię i nazwisko
pseudonim
okres urzędowania
gen.
dyw.
Michał TokarzewskiKaraszewicz[8]
Torwid
27 IX 1939 - III 1940
gen.
broni
Kazimierz Sosnkowski
Godziemba
III 1940 - 18 VI 1940
gen.
dyw.
Stefan Rowecki
Grot
18 VI 1940 - 30
VI 1943
gen.
dyw.
Tadeusz Komorowski
Bór
VII 1943 - 2 IX 1944
gen.
bryg.
Leopold Okulicki
Niedźwiadek 3 X 1944 - 17 I 1945
Przypisy
1.
↑ Chlebowski "Wachlarz… s.18
2.
↑ "Kosa" została rozbita w czerwcu 1943
3.
↑ W Okręgu Kieleckim AK, por. Jan Piwnik "Ponury" w wyniku konfliktu na tle form prowadzenia walki
zbrojnej zmuszony był podać się do dymisji.
4.
↑ T. Krząstek "W 55 rocznicę..." s. 26
5.
↑ W lipcu 1943 Niemcy wymordowali ludność Michniowa.
6.
↑ Tadeusz Krzastek: W 55 rocznice powstania Armii Krajowej s. 27
7.
↑ 7,0 7,1 Materiały do sympozjum: "Operacja zbrojna AK..." s.8
8.
↑ Komendant główny SZP-ZWZ
Bibliografia

Tadeusz Krzastek: W 55 rocznice powstania Armii Krajowej (Polish Edition).
"Egros". ISBN 8386268638.

Cezary Chlebowski: "Wachlarz" : monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej
Armii Krajowej : wrzesień 1941 - marzec 1943. Warszawa: Pax, 1983. ISBN 83-2110419-3.

Światowy Związek Żołnierzy AK, Materiały sympozjum nt: Operacja zbrojna AK
kryptonim Burza na ziemiach południowo-wschodnich II RP w 1944. Biblioteczka
”Na Kresach Południowo Wschodnich 1939-1945 nr 7. Kraków 1994

Studium Polski Podziemnej. Londyn, "Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945",
Tom II, czerwiec 1941-kwiecień 1943, Ossolineum, 1990, ISBN 83-04-03591X, ISBN 83-04-03630-4 (tom II)

Studium Polski Podziemnej. Londyn, "Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945",
Tom III, kwiecień 1943 - lipiec 1944, Ossolineum, 1990, ISBN 83-04-03591X, ISBN 83-04-03631-2 (tom III), Załącznik (schemat) "Organizacja i skład
osobowy Komendy Głównej AK w drugiej połowie lipca 1944 r."

Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: Mówią Wieki nr
9/1986

"Kedyw Okręgu Warszawa Armii Krajowej. Dokumenty - rok 1944", opr. Hanna
Rybicka, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009

Hanna Rybicka, "Oddział kobiecy warszawskiego Kedywu. Dokumenty z lat 19431945", Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2003

Józef Rybicki, "Notatki szefa warszawskiego Kedywu", Warszawa, Wydawnictwa
Uniwersytetu Warszawskiego, 2003
*Za Wikipedia http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa