Anatomia funkcjonalna rdzenia kręgowego i pnia mózgu Biologiczne podstawy zachowania KFZiE PŁ 2009/10 Anatomia funkcjonalna rdzenia kręgowego i pnia mózgu I. Sprawdzian z lab. 7. II. Konwersatorium - sprawdzian bieżących wiadomości: 1/ rdzeń kręgowy (cd) - budowa wewnętrzna: jądra czuciowe i ruchowe, szlaki wstępujące i zstępujące; 2/ pień mózgu - cechy budowy wewnętrznej i zewnętrznej, jądra i główne szlaki nerwowe; 3/ główne połączenia wstępujące i zstępujące pnia mózgu; 4/ twór siatkowaty – lokalizacja i zasada budowy. III. Ćwiczenia tablicowe – przegląd foliogramów (slajdów). IV. Ćwiczenia praktyczne - przegląd preparatów i modeli anatomicznych – identyfikacja struktur. Mózgowie - najważniejsze części Rdzeń kręgowy Mózgowie Przodomózgowie Śród -mózgowie Kresomózgowie Międzymózgowie Śród -mózgowie Półkule mózgu Wzgórzo -mózgowie Śród -mózgowie Mózg Jądra podstawy mózgu Wzgórze oraz Podwzgórze Tyłomózgowie Wtórne Tyłomózgowie Most Móżdżek Rdzeń kręgowy Rdzeniomózgowie Rdzeń kręgowy Rdzeń przedłużony Rdzeń kręgowy Pień mózgu oraz Móżdżek (w pniu: Pokrywa, Nakrywka, Konary mózgu tu m.in. Twór siatkowaty) Rdzeń kręgowy Mózgowie - najważniejsze części http://learn.genetics.utah.edu/content/addiction/genetics UN człowieka - karykatura • XX facstaff.gpc.edu/~jaliff/anabrain.htm Rdzeń kręgowy Netter: Atlas anatomii Rdzeń kręgowy Netter: Atlas anatomii Rdzeń kręgowy Bruzdy … Szczelina … Sznury … Rogi i słupy … Pola korzonkowe Korzonki … Segmenty = neuromery Koński ogon Nic końcowa Duus:Diagnostyka topograficzna w neurologii Rdzeń kręgowy Netter: Atlas anatomii Rdzeń kręgowy xxxx Rdzeń kręgowy xxxx i co robią nerwy … Strefy unerwienia obwodowego: • Dermatomy odpowiadające neuromerom i korzonkom • Strefy zasięgu nerwów rdzeniowych Jak się robią nerwy … Dwa korzonki: grzbietowy i brzuszny Wspólny pień nerwu Pięć gałązek: grzbietowa brzuszna dooponowa łącząca szara łącząca biała Dwa zwoje międzykręgowy przykręgowy i bardzo logicznie poukładane neurony (somatotopia, bez zapętleń) Jak się robią nerwy … Dwa korzonki: grzbietowy i brzuszny Wspólny pień nerwu Pięć gałązek: grzbietowa brzuszna dooponowa łącząca szara łącząca biała Dwa zwoje międzykręgowy przykręgowy i bardzo logicznie poukładane neurony (somatotopia, bez zapętleń) Jak się robią nerwy … Dwa korzonki: grzbietowy i brzuszny Wspólny pień nerwu Pięć gałązek: grzbietowa brzuszna dooponowa łącząca szara łącząca biała Dwa zwoje międzykręgowy przykręgowy i bardzo logicznie poukładane neurony (somatotopia, bez zapętleń) … a wg Rexeda nawet blaszki … • rogi tylne: w. gąbczasta = s. brzeżna (I), i. galaretowata (II-III), j. własne (IV-V), j. Clarka (VI) • rogi boczne: j.j. pośrednie (VII) boczne - symp. przyśr. - parasymp • rogi przednie: j. pośredniczące (VIII), j. ruchowe (IX) spoidło szare (X) IV III II I 2o n. sensoryczny interneuron bramki V VI X VII VIII IX Rogi rdzenia i sznury … Obowiązują proste i logiczne reguły Nogi Ramiona S, L, Th, C 1 Epikrytyczne Proprioceptywne Protopatyczne 2 A 3 J. Sympatyczne (pośr. boczne) C J. Parasympatyczne (pośr. przysrodk.) B D 5 C, Th, L, S 6 Zginacz Dystalnie 4 7 F E Osiowo Prostownik 10 9 8 Dotyk Ból Temperatura … rdzeń – drogi … Rdzeń i jego drogi Systemy dróg rdzenia kręgowego: organizacja topograficzna - somatotopia • Grzbietowo-przyśrodkowy system dróg wstepujących aferentnych) = DMPS • Brzuszno-boczny system dróg wstepujących (aferentnych) = ALPS • Grzbietowo-boczny system dróg zstępujących (eferentnych) = DLPS • Brzuszno-przyśrodkowy system dróg zstępujących (eferentnych) = VMPS System piramidowy i pozapiramidowy a drogi rdzenia Drogi pozasystemowe rdzenia kręgowego okołowyściółkowa droga zstępująca (eferentna) - reakcje autonomiczne wielosynaptyczny system aferentny (wstępujący) - czucie bólu, aferenty autonom. Rdzeń – drogi wstępujące Grzbietowo-przyśrodkowy system dróg wstepujących (aferentnych) = DMPS pęczek smukły (Golla) i klinowaty (Burdacha) - somatyczne czucie epikrytyczne Brzuszno-boczny system dróg wstepujących (aferentnych) = ALPS droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna - ból, termiczne czucie protopatyczne droga rdzeniowo-wzgórzowa przednia - somatyczne czucie protopatyczne droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia (Gowersa) - neocerebellarna - propriocepcja droga rdzeniowo-móżdżkowa tylna (Flechsiga) - paleocerebellarna - propriocepcja Jak to leci … Pierwszy neuron, drugi … trzeci … I już kora mózgu Rdzeń – drogi zstępujące Grzbietowo-boczny system dróg zstępujących (eferentnych) = DLPS droga piramidowa boczna droga czerwienno-rdzeniowa (Monakowa) - precyzyjne ruchy operacyjne, dowolne i automatyczne w dystalnej części kończyn Brzuszno-przyśrodkowy system dróg zstępujących (eferentnych) = VMPS drogi siatkowo-rdzeniowa boczna (+) i przyśrodkowa (-) oliwkowo-rdzeniowa przedsionkowo-rdzeniowa pokrywowo-rdzeniowa piramidowa przednia (Turcke) - napięcie podstawowe, postawa ciała statyczna i dynamiczna, odruchy orientacyjne System piramidowy i pozapiramidowy a drogi rdzenia Jak to „leci”… Wariant: • Piramidowy • Pozapiramidowy • Autonomiczny Rdzeń – drogi inne i własne Drogi własne rdzenia kręgowego Drogi pozasystemowe rdzenia kręgowego okołowyściółkowa droga zstępująca eferentna - reakcje autonomiczne wielosynaptyczny system aferentny (wstępujący) - czucie bólu, aferenty autonomiczne Rdzeń – kto tam mieszka Ośrodki Bramka bólowa wg Walla-Melzacka Drogi sznurów tylnych Aβ Droga rdzeniowoDrogi wzgórzowa zstępujące + II neuron Korzonek grzbietowy A δ; C Ciałko buławkowate Golgiego Wrzeciono mięśniowe Aa=Ib Aa=Ia A b = II Ag + - SP ; SOM + Interneuron hamulcowy Pętla gamma Aa Pień mózgu Pień mózgu http://www.neuroanatomy.wisc.edu/coursebook/brain%20stem%20lab.jpg Pień mózgu Śródmózgowie Pokrywa, Nakrywka Konary mózgu Wstęga przyśrodkowa Wstęga boczna Wstęga n. V Pasmo samotne Most Varola Piramidy Wzgórki czworaczne Istota czarna Jadra oliwki Ciało czworoboczne Twór siatkowaty Jądra n. czaszkowych np. j. dwuznaczne, j. n. tródzielnego, j. przedsionkowe j.slimakowe Jądro czerwienne, Jądra szwu Miejsce sinawe …. Rdzeń przedłużony Piramidy Oliwki Pień mózgu Duus:Diagnostyka topograficzna w neurologii Pień mózgu Duus:Diagnostyka topograficzna w neurologii Pień mózgu Duus:Diagnostyka topograficzna w neurologii Pień mózgu Drogi pnia Jądra pnia Wstęga przyśrodkowa Wstęga boczna Wstęga n. V Pasmo samotne Jądra n. czaszkowych np. j. dwuznaczne, j. n. tródzielnego, j. przedsionkowe j.slimakowe Jądro czerwienne, Jądra szwu Miejsce sinawe …. Piramidy Wzgórki czworaczne Istota czarna Jadra oliwki Ciało czworoboczne Twór siatkowaty Okolice A1 – A12 B1 – B10 Miedzy układem siatkowatym a limbicznym Systemy jednolitej transmisji synaptycznej NA DA 5-HT ACh niedużo a ważne Układ nagrody Układ limbiczny Kora nadoczodołowa Opuszka węchowa Przegroda przeźroczysta Hipokamp Ciało migdałowate Jądro półleżące (n.accumbens) Wzgórze przednie Podwzgórze Nakrywka brzuszna i grzbietowa Pęczek podłużny przyśrodkowy przodomózgowia Szlaki jednolitej transmisji synaptycznej DA-ergiczny układ nagrody również u Cenorhabditis elegans 4-8 neuronow DA-erg, (wśród ok. 300 neuronów na 960 komórek ogółem) ich uszkodzenie powoduje brak reakcji na bodziec pokarmowy (skupisko bakterii) Nerwy czaszkowe I „Nerw węchowy” = opuszka mózgu = paleocortex II „Nerw wzrokowy” = odsznurowanie międzymózgowia III Nerw okoruchowy IV Nerw bloczkowy V Nerw trójdzielny VI Nerw odwodzący VII Nerw twarzowy VIII Nerw ślimakowo-przedsionkowy IX Nerw językowo-gardłowy X Nerw błędny XI Nerw dodatkowy XII Nerw podjęzykowy Duus:Diagnostyka topograficzna w neurologii Nerwy czaszkowe CZUCIOWE RUCHOWE PRZYWSPÓLCZULNE I „N. węchowy” = opuszka mózgu = paleocortex II „N. wzrokowy” = odsznurowanie międzymózgowia III N. okoruchowy IV N. bloczkowy VI N. odwodzący ruchy gałki ocznej VII N. twarzowy IX N. językowo-gardłowy X N. błędny pot, śluzy, soki trawienne, krążenie, oddychanie, perystaltyka V V N. trójdzielny VII N. twarzowy XII N. podjęzykowy mimika i mowa żucie III N. okoruchowy tęczówka i soczewka N. trójdzielny dotyk VIII N. ślimakowoprzedsionkowy słuch, równowaga VII N. twarzowy XI N. dodatkowy postawa IX N. językowo-gardłowy X N. błędny smak i czucie trzewne Duus:Diagnostyka topograficzna w neurologii