mier* mózgu i etyka: rekonstrukcja sporu

prof.. WUM dr hab. Marek Wichrowski
Kierownik Zakładu Historii Medycyny i Filozofii
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Śmierć nie jest
zdarzeniem w życiu.
Śmierci się nie
przeżywa.
Ludwig Wittgenstein,
Tractatus logico–philosophicus 6.431
1.
2.
3.
4.
5.
Klasyczna (do 1968)
Śmierci mózgu
jako całości (Harvard,
Deklaracja z Sydney)
Śmierć pnia mózgowego
Śmierć „wyższych funkcji”
Ontologiczne
1.
2.
3.
4.
5.
Przetrwały stan wegetatywny
Syndrom apalliczny
Syndrom „locked-in”
Stan minimalnej świadomości
Stany powiązane z respiracją
permanentną w jednej
z dostępnych form
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Uzgodnienie kulturowe
Nieodwracalność bezwyjątkowa
„Locus” śmierci
Medyczne kryteria dostosowane do „locusa”
Testy medyczne do kryteriów
Procedury i standardy
Formalizacja: „Instrukcja …”
Centralny-nadrzędny system, który odpowiada za
integracje wszystkich innych systemów w organiźmie.
Kiedy wzrost entropii-chaosu w centralnym systemie
przekroczy pewną granicę i stanie się nieodwracalnym,
wtedy organizm jako zbiór systemów
podporządkowanych przestaje istnieć jako całość.
Poszczególne systemy mogą jednak funkcjonować
niezależnie przez jakiś czas po zniszczeniu
nadrzędnego.
„Locusem” śmierci ustanawia
mózg pojmowany jako całość
= „nieodwracalna śpiączka”
Zdysocjowanie – destrukcja mózgu jako proces
2. Poszukiwanie systemu, który integruje i aktywizuje
mózg
3. Nowy „locus” – pień mózgu
1.
„W
śmierci mózgu jako całości czynnikiem
kwalifikującym jest śmierć pnia mózgowego. Jej
stwierdzenie jest warunkiem koniecznym, ale i
wystarczającym, aby uznać śmierć mózgu jako całości,
a tym samym śmierć człowieka.”
Stanowisko Krajowych zespołów
Specjalistycznych …w sprawie kryteriów
śmierci mózgu, Warszawa 1990
„Zdysocjowany charakter (…) ujawnia się w sposób
szczególny w sytuacjach, gdy śmierć objęła już mózg,
podczas gdy krążenie krwi jest jeszcze zachowane.
W tych przypadkach to stan mózgu determinuje życie
lub śmierć człowieka.”
Kryteria i stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania
czynności mózgu ustalone przez specjalistów z dziedzin
medycyny: anestezjologii i intensywnej terapii,
neurologii, neurochirurgii oraz medycyny sądowej,
Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2007
= destrukcja pnia mózgu = destrukcja całego mózgu
Wykluczenia
1. Pacjent zatruty lub pod
wpływem niektórych
środków
farmakologicznych
2. W stanie hipotermii
3. Z zaburzeniami
metabolicznymi i
endoktrynologicznymi
4. Noworodki poniżej 7
dnia
Stwierdzenia
1.
2.
3.
4.
5.
Pacjent jest w śpiączce
Sztucznie wentylowany
Rozpoznano przyczynę
śpiączki
Mózg został
uszkodzony
Uszkodzenie mózgu
jest nieodwracalne
1. Nieobecność odruchów pniowych
- brak reakcji źrenic na światło
- brak odruchu rogówkowego
- brak spontanicznych ruchów gałek ocznych
- brak powyższego przy próbie kalorycznej
- brak reakcji na bodźce bólowe
- brak odruchów wymiotnych i kaszlowych
- brak odruchu oczno-mózgowego
2. Trwały bezdech
- Anoksja (niedotlenienie mózgu) wywołana np.
-
-
-
przedawkowaniem narkotyków lub utonięciem
Ischemia mózgu tzn. niedokrwienie mózgu będące
wynikiem blokady arterii, ataku serca czy
krwawieniem w mózgu
Wewnątczaszkowy krwiak w wyniku rany głowy czy
pęknięcia tętniaka
Postrzał w głowę
Wewnątrzczaszkowy krwiak blokujący dopływ krwi
Guz mózgu, który niszczy tkanki
Zalety
Wady domniemane
Przekładalność
definicji na kategorie
diagnostyczne
2. Spełnienie warunku
nieodwracalności
3. Przejrzystość i łatwość
w dopracowaniu
kryteriów i testów
medycznych
1.
1.
Uznawanie za żywych
pacjentów w
przetrwałym stanie
wegetatywnym i stanach
zbliżonych (argument zwolenników
definicji ontologicznych)
2.
Redukowanie
człowieczeństwa do
funkcji mózgowych
(argument konserwatywnych zwolenników
definicji klasycznej)
Serce dawcy jeszcze bije, ciało jest ciepłe, inne
kluczowe organy jeszcze działają, nawet jeśli nie są
podłączone do aparatury wspierającej życie…
dr n. med. Paul Byrne
To lekarz musi dać jasną i precyzyjną definicję śmierci i momentu
śmierci pacjenta.
Pius XII, W sprawie sztucznego
utrzymania pacjenta przy życiu , 1957r.
Śmierć osoby jest pojedynczym wydarzeniem i polega na
całkowitym zerwaniu mocno związanej i zintegrowanej całości,
jaką stanowi osoba (…) Śmierć rozumiana w tym zasadniczym
sensie jest wydarzeniem, którego nie można określić żadną
metodą naukową.
Jan Paweł II, Przesłąnie do uczestników
Międzynarodowego Kongresu Transplantologicznego, 2000r.
Śmierć człowieka jest śmiercią osoby.
2. Osoba umiera wtedy, gdy w sposób nieodwracalny
przestają funkcjonować partie mózgu
odpowiedzialne za świadomość.
3. Partie mózgu (półkule) odpowiedzialne za
świadomość mogą przestać funkcjonować, gdy pień
mózgu jeszcze działa.
4. Zatem należy uznać, że martwymi są pacjenci,
którzy utracili w nieodwracalny sposób świadomość
(tożsamość osobowa + intencjonalność + pamięć
scalająca + sfera emocjonalna i wolicjonalna).
1.
Pień mózgu = locus
David Lamb, Death,
Brain Death and
Ethics, London 1985
Wspólne stanowisko
neurologów,
neurochirurgów,
anestezjologów (z
wyjątkiem zwolenników
def. klasycznej)
Osoba = locus
Karen G. Gervais,
Redifining Death, New
Haven 1986
M. Lockwood
R.M.Veatch
M.B. Green
D.Wikler
P. Singer
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Brak uzgodnienia kulturowego
Niespełnienianie warunku nieodwracalności
Nieprzekładalność na kategorie diagnostyczne
Arbitralność decyzyjna lekarza
Brak spójnego zespołu obiektywnych kryteriów
Argument równi pochyłej
Argument braku wiedzy
neurofizjologicznej
Neurolodzy nie mają pewności w materii tego, czy przerwanie działania wyższych
partii mózgu rzeczywiście oznacza utratę świadomości i tożsamości osobowej.
Trudno dowieść całkowitego zniknięcia świadomości , gdy pień mózgu nadal
funkcjonuje wraz z innymi głęboko ukrytymi systemami.
D. Lamb, Death, Brain Death and Ethics,
London 1985, s. 43
Zdolność pnia mózgowego do tworzenia warunków dla świadomości i procesów
poznawczych jest często niedostrzegana przez zwolenników definicji
ontologicznych - szczególnie przez tych, którzy nie odrobili swojej pracy domowej
z neurofizjologii.
D. Lamb, s. 48
Dziękuje za uwagę!