CO TO JEST FILOZOFIA ?

Materiały pochodzą z Platformy
Edukacyjnej Portalu
www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
O PODZIALE FILOZOFII
Myśliciel, August
Rodin
[E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum,
O PODZIALE FILOZOFII – lekcja 3
O PODZIALE FILOZOFII
Filozofia stopniowo rozszerzała
swoje zainteresowania, powiększając
tym samym swój zakres.
Początkowo oznaczała tylko
filozofię przyrody, potem teorię bytu,
a później również teorię poznania.
Jednak zanim zakres filozofii
został ostatecznie określony, już
rozpoczął się proces wydzielania
z niej odrębnych nauk, dysponujących
własnym przedmiotem, metodą
i specjalistami.
Frontispis łacińskiej wersji Dialogu Galileusza,
Arystoteles, Ptolemeusz i Kopernik.
O PODZIALE FILOZOFII
Na przestrzeni wieków, filozofię
dzielono na różne sposoby, w zależności
od przyjętych kryteriów . Były to
podziały ze względu na działy, epok i
historyczne czy stopnień abstrakcji.
Rafaela Santi, Platon i Arystoteles fragment fresku
O PODZIALE FILOZOFII
Platon, podzielił filozofię na
wiedzę o zjawiskach i wiedzę o bycie,
w ślad za nim Grecy dzielili filozofię na:
•
•
•
fizykę - naukę o bycie;
logikę - naukę o poznaniu;
etykę – naukę o wartościach.
Stoicy podobnie do Platona
podzielili filozofię na:
•
logikę (teorię poznania i teorię języka),
•
fizykę (tj. filozofię przyrody),
etykę.
•
Platon
O PODZIALE FILOZOFII
Epikur dzielił filozofię podobnie
na:
•
•
•
kanonikę - naukę o kryteriach,
fizykę - filozofię przyrody,
etykę - naukę o tym, jak żyć.
Epikur
O PODZIALE FILOZOFII
Arystoteles zauważył, że rozum
ludzki posiada dwie funkcje:
- teoretyczną, która pozwala na
poznawanie zasad bytu,
- praktyczną, która służy poznawaniu
zasad działania.
Zgodnie z tym podzielił filozofię
na filozofię na teoretyczną i filozofię
praktyczną, oddzielając od nich logikę
jako dyscyplinę przygotowawczą,
formalną.
Arystoteles
O PODZIALE FILOZOFII
U Arystotelesa filozofia
praktyczna ma dwa główne działy:
etykę i politykę, którym
podporządkowane są dyscypliny
podrzędne: retoryka, ekonomika
i poetyka.
Filozofia teoretyczna dzieli się
na: fizykę, matematykę i „pierwszą
filozofię”.
Arystoteles
O PODZIALE FILOZOFII
Za podstawę swojego podziału
Arystoteles przyjął stopień abstrakcji,
który jest najmniejszy w fizyce, większy
w matematyce /pojmowanej bardzo
szeroko, jako arytmetyka, geometria,
ale też muzyka, optyka, astronomia
i mechanika), a najwyższy w "pierwszej
filozofią" czy po prostu w "filozofii".
Później arystotelesowskie pojęcie
"pierwszej filozofią" zastąpiła nazwa,
zapożyczona od tytułu jego dzieła "metafizyka".
Arystoteles
O PODZIALE FILOZOFII
Podział dziejów filozofii
europejskiej na epoki/ /periodyzacja/:
•
I. Filozofia starożytna, zaczynająca się
na przełomie VII i VI w. p.n.e., a
kończąca się w VI w. n.e.
•
II. Filozofia średniowieczna, trwająca
od VI do XIV wieku n.e.
Rafaela Santi, Szkoła Ateńska
•
III. Filozofia nowożytna, trwająca od
XV wieku n.e., do dnia dzisiejszego.
•
IV. Filozofia współczesna, która stanowi
część okresu nowożytnego, trwa od XIX
wieku do dziś.
„Imię róży”
O PODZIALE FILOZOFII
Hugon od św. Wiktora, który
nawoływał:
"Ucz się wszystkiego, zobaczysz potem, że
nic nie jest zbędne", (Tatarkiewicz W.,
Historia filozofii, t. 1, Warszawa 2002)
podzielił wiedzę na cztery działy:
•
wiedzę teoretyczną, szukającą prawdy
/teologia, matematyka i fizyka/;
•
wiedzę praktyczną, kierującą
obyczajami /etyka właściwa, ekonomika
i polityka/;
•
wiedzę mechaniczną, kierująca
czynami, /sztuki "nie wyzwolone":
tkactwo, produkcja narzędzi,,
żeglarstwo, rolnictwo, łowiectwo,
medycyna, "teatryką" czyli sztuka
bawienia ludzi/;
•
wiedzę logiczną. która uczy mówić i
dyskutować.
Hugon od św. Wiktora
O PODZIALE FILOZOFII
Christian Wolff, niemiecki
filozof, wszystkie nauki, z wyjątkiem
matematycznych, podzielił na:
•
•
filozoficzne – racjonalne,
historyczne - empiryczne.
Przedmiot nauk filozoficznych i
empirycznych jest ten sam, jednak
pierwsze z nich podają racje, drugie zaś
stwierdzają fakty.
Nauki filozoficzne dedukują to,
co historyczne znajdują w
doświadczeniu.
Jedne i drugie są potrzebne, jako
że empiryczne dostarczają
filozoficznym materiału, i potwierdzają,
że ich racjonalna dedukcja odpowiada
rzeczywistości.
Ale tylko nauki racjonalne
dostarczają poznania prawdziwie
jasnego i wyraźnego.
Tablica pamiątkowa we Wrocławiu
O PODZIALE FILOZOFII
Zagadnienie klasyfikacji nauk,
czyli de facto podziału filozofii
rozwiązywane było albo według tradycji
platońskiej albo arystotelesowskiej .
Podział platoński na logikę,
fizykę i etykę, powstał w Akademii.
Przejęty przez stoików a potem Ojców
Kościoła (Orygenes, Augustyn),
wprowadzony został do nauki
średniowiecznej przez Izydora,
Eriugenę, Alkuina używany był jeszcze
w XII w.
Arystotelesowski podział na
nauki teoretyczne i praktyczne,
rozwinięty przez komentatorów,
przekazany średniowieczu przez
Boecjusza, reprezentowany był głównie
przez Hugona od św. Wiktora.
Rembrandt, Arystoteles z popiersiem Homera
O PODZIALE FILOZOFII
Wymieniając poszczególne jej
dziedziny, filozofię można podzielić
między na:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
metafizykę (teoria bytu),
ontologię (teoria przedmiotu),
teorię poznania (epistemologia),
antropologię (filozofia człowieka),
etykę (filozofia moralności),
teodyceę (filozofia Boga),
kosmologię filozoficzną (filozofia
przyrody),
estetykę (filozofia piękna, filozofia
sztuki),
semiotykę (teoria znaku),
logikę,
semantykę (teoria znaczenia)
i inne.
Filozofia na średniowiecznej miniaturze
O PODZIALE FILOZOFII
Przez wieki różne doktryny filozoficzne, w zależności od tego, co uważały za godne uwagi,
szczegółowo zajmowały się różnymi działami filozofii. Bez względu jednak na własne preferencje
większość z nich miała trzy podstawowe działy:
•
•
•
ogólną naukę o bycie /metafizyka, ontologia/. Poza częścią ogólną obejmowała naukę o
przyrodzie /kosmologia/, o duszy /psychologia/ i o Bogu /teologia/.
ogólną naukę o poznaniu /epistemologia, gnozeologia/. Epistemologia dzieliła się na teorię
poznania, analizującą proces poznania i krytykę poznania, oceniającą jego wyniki;
ogólną naukę o wartościach /aksjologia/. Na aksjologię składały się etyka, zajmująca się
wartościami moralnymi i estetyka, badająca wartości estetyczne.
I chociaż podział ten ustalili w IV w. p.n.e. uczeni greccy z Akademii Platońskiej,
pozostaje nadal aktualny.
Rafael Santi, Szkoła Ateńska.
BIBLIOGRAFIA




Krąpiec M.A., Metafizyka. Zarys podstawowych zagadnień, Lublin 1978.
Podsiad A., Słownik terminów i pojęć filozoficznych, Warszawa 2000.
Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 1-5, Lublin 2000-2005.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1-3, Warszawa 2002.