Postępowanie sądowe

Art. 45
1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i
jawnego rozpatrzenia sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki przez
właściwy, niezależny, bezstronny i
niezawisły sąd. [...]
Postępowanie sądowe jest najczęściej jawnym
rozstrzyganiem sprawy przez niezawisły i
niezależny sąd.
Sytuacje, w
których istnieje
konieczność
wyłączenia
jawności, określa
ustawa.
Postępowania
sądowe
Cywilne
Karne
Administracyjne
W procesach cywilnych rozpatruje się między innymi
sprawy z zakresu:
~ prawa cywilnego – np. dotyczące umów i odszkodowań
~ prawa pracy – np.
wypłaty
wynagrodzeń
~ prawa
rodzinnego i
opiekuńczego – np.
małżeńskie, między
rodzicami a dziećmi
~ ubezpieczeń społecznych – np. przyznawanie rent
Sprawy cywilne są rozpoznawane przez sądy
powszechne (rejonowe, okręgowe i apelacyjne)
oraz Sąd Najwyższy.
Postępowanie
cywilne
procesowe nieprocesowe zabezpieczające egzekucyjne
Właściwość sądów pozwala ustalić, który z polskich
sądów posiada odpowiednie kompetencje do
załatwienia danej sprawy. Wyróżniamy właściwość:
ustawową, umowną i delegacyjną.
Wszczęcie postępowania następuje przez wzniesienie
pozwu do sądu. Następnie wydawane są zarządzenia
i zezwolenia mające znaczenie prawne. Prowadzi się
działalność dokumentacyjno-rejestracyjną.
W postępowaniach
karnych ustala się
odpowiedzialność
ludzi, którzy popełnili
zabronione czyny na
terytorium
Rzeczypospolitej
Polskiej. Działania
zagrożone karą to
przestępstwa i
wykroczenia.
Przestępstwa dzielone są na:
zbrodnie i występki. Do zbrodni
zaliczmy np.: rozboje z użyciem
broni czy morderstwa. Grozi za
nie pozbawienie wolności od lat
trzech do dożywocia. Kara
zależy od rodzaju czynu oraz
okoliczności. Za występki można
zostać pobawionym wolności na
ponad miesiąc albo zapłacić
grzywnę.
W odróżnieniu od zbrodni są one popełniane umyślnie
lub nieumyślnie. Wszystkie pozostałe zabronione
działania to wykroczenia.
Skargi na urzędowe decyzje administracyjne wydane
w drugiej instancji rozpatrują sądy administracyjne.
Postępowanie nie może być wszczynane z urzędu,
czyli z inicjatywy samego sądu. Rozpoczyna się od
skargi lub wniosku obywatela w sprawie działania
albo bezczynności organu administracji publicznej.
Strony postępowania są osoby fizyczne i prawne oraz
jednostki nieposiadające osobowości prawnej.
Ławnik
Sędzia
Ławnik
Stół sędziowski
Ława
prokuratorska,
Strona
powodowa
Tzw. barierki
Publiczność
Publiczność
Protokolant
Ława obrońcy,
Strona
pozwana,
Ława
oskarżonych
Sala sądowa w polskich sądach pochodzi wprost od
forum rzymskiego. Nawiązując do tego wzoru stół
sędziowski dużych rozmiarów znajduje się na
podwyższeniu, a za nim są krzesła sędziowskie. Po
lewej stronie stołu sędziowskiego swoje miejsce
ma protokolant.
Sędzia
Prokurator
Adwokat
Ławnik
Proces cywilny jest sporem zainicjowanym
pozwem, a kończący się wyrokiem.
Postępowania w
sprawach cywilnych
procesowe
nieprocesowe
Procesowe
- strona powodowa – wnosząca pozew i domagająca
się udzielenia przez sąd ochrony prawnej
- strona pozwana – do której kieruje się żądanie
Rozprawa przebiega zwykle w kilku etapach. Najpierw
strony (kolejno powód i pozwany) zgłaszają wnioski i
żądania, a także przedstawiają dowody na ich
poparcie. Każda ze stron musi się odnieść do
stwierdzeń adwersarza. Rozprawa obejmuje również
postępowanie dowodowe i rozpatrywanie jego
wyników. W procesie cywilnym przyjmuje się zasadę,
że wyrok powinien pokrywać się z zakresem żądania
zgłoszonego przez powoda.
Nieprocesowe
- w postępowaniu nie ma stron procesowych
- wszczyna się
na wniosek,
który występuje
zamiast pozwu
- nie kończy się
wyrokiem, lecz
postanowieniem
Pozew to pismo, które rozpoczyna proces cywilny.
Zawiera ono powództwo (skonkretyzowane żądanie
określonego zachowania wysunięte przez składającego –
powoda przeciwko określonej osobie – pozwanemu) raz
uzasadnienie przytaczające okoliczności faktyczne na
poparcie powództwa. Pozew nie musi zawierać podstawy
prawnej przyszłego rozstrzygnięcia. Zazwyczaj należy go
opłacić, a niekiedy trzeba go wnieść na urzędowym
formularzu.
Jeśli pozew nie spełnia wymogów formalnych,
przewodniczący składu sędziowskiego wzywa stronę do
jego poprawienia lub uzupełnienia w ciągu tygodnia. Po
jego przyjęciu wyznacza się termin rozprawy.
Obok
znajduje
się wzór
pozwu
Uczestnicy:
~ organy procesowe – sąd
~ strony procesowe – oskarżony, prokurator, oskarżyciel
posiłkowy
~ przedstawiciele stron – oskarżony jest reprezentowany
przez obrońcę – adwokata
~ osobowe źródła dowodowe – świadkowie, biegli
Rozprawę poprzedza postępowanie przygotowawcze
(śledztwo lub dochodzenie). Inicjuje je prokurator po
ujawnieniu przestępstwa albo wpłynięciu
odpowiedniego zawiadomienia.
Działania prokuratury i policji:
~ ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy
stanowi on przestępstwo
~ zebranie danych o podejrzanym, przeprowadzenie
wywiadu środowiskowego
~ wyjaśnienie okoliczności sprawy
~ zebranie i zabezpieczenie dowodów
~ wykrycie i ujęcie sprawcy
Po odczytaniu aktu oskarżenia przewodniczący poucza
oskarżonego o prawie złożenia wyjaśnień oraz odmowy
ich składania. Potem pyta go, czy przyznaje się do
zarzucanego mu czynu oraz czy chce złożyć wyjaśnienia.
Proces karny kończy się ogłoszeniem wyroku. Sąd
poucza też strony o przysługującym im prawie
wniesienia odwołania.
Zawiadomienie może złożyć każdy obywatel.
Najczęściej czyni to pokrzywdzony lub świadek
zdarzenia. Można tego dokonać osobiście,
korespondencyjnie lub telefonicznie.
Po przyjęciu takiego zawiadomienia oraz przesłuchaniu
świadka sporządza się protokół, w którym można
zamieścić wniosek o ściganie. Następnie podejmuje się
decyzję o wszczęciu postępowania, jego odmowie lub
umorzeniu postępowania.
Wzór zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa
Sąd polubowny jest sądem niepaństwowym orzekającym
w sporach cywilnoprawnych poddanych mu pod
rozstrzygnięcie mocą zapisu na sąd polubowny. Sądy
polubowne mogą orzekać:
~ w sprawach o prawa majątkowe;
~ w sprawach o prawa niemajątkowe, które mogą być
przedmiotem ugody, z wyjątkiem spraw o alimenty.
Wyroki wydane przez sądy polubowne mają taką samą
moc prawną, jak wyroki sądów powszechnych. O uznaniu
wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej
orzeka sąd powszechny na posiedzeniu niejawnym, na
wniosek strony.
Źródła:
Arkadiusz Janicki; „W centrum
uwagi”, wyd. Nowa Era,
Warszawa 2011
Internet (www.wikipedia.org