W poszukiwaniu Salix myrtilloides na torfowisku koło Oporówka

W poszukiwaniu Salix myrtilloides na torfowisku koło Oporówka...
(Rekonesans terenowy KNP – 09.05.2008)
Torfowisko obok Oporówka wyróżnia się obecnością przeżytku glacjalnego wierzby
borówkolistnej. Wg Kępczyńskiego (1968), gatunek ten nie występuje w żadnym innym
miejscu na obszarze województwa kuj-pom. w tak znacznym zagęszczeniu. Aktualnie
stanowisko to wymaga monitoringu oraz aktualizacji badań sprzed 30 lat.
Salix myrtilloides jest gatunkiem zagrożonym, widnieje na Czerwonej liście roślin
zagrożonych, wpisany jest do czerwonej Księgi Roślin, znajduje się pod ochrona ścisłą. Jest
reliktem glacjalnym, co oznacza, iż jest pozostałością z okresu lodowcowego. W tym okresie
pewne gatunki dokonywały ekspansji na tereny położone bardziej na południe od ich
zwykłego miejsca występowania. Niektóre z nich mimo ocieplenia się klimatu nie wyginęły i
przetrwały oddzielone barierą geograficzną od pierwotnego obszaru w refugiach o
sprzyjających warunkach klimatycznych, np. na terenach górskich, na torfowiskach
(http://pl.wikipedia.org/wiki). Obszar występowania wierzby borówkolistnej obejmuje Europę
środkową, północną, wschodnią, całą Syberię, sporadycznie Alpy Szwajcarskie, Sudety,
Tatry, Karpaty. Polska stanowi zachodni kraniec zasięgu jej występowania. Obecnie
chroniona jest w PPN, BPN, w regionie Mazur, obszarze dolnej Wisły, w Borach
Tucholskich. Wiele stanowisk wymaga potwierdzenia, a większość z podawanych wcześniej
– wyginęło.
Roślina ta dorasta do 0,5 metra, w optymalnych
warunkach do 1 metra. Jest to krzewinka o
pełzających pędach. Młode liście są owalne i
przypominają liście borówki bagiennej, natomiast
starsze są ostro zakończone. Rośnie w skupieniach,
bądź w kępach. Zajmuje siedliska nizinnych i
podgórskich, podtopionych i mało zakrzewionych
torfowisk przejściowych, rzadziej torfowisk niskich,
brzezin bagiennych.
Głównym zagrożeniem dla tego gatunku są odwodnienia torfowisk, ich osuszanie.
Dawniej intensywnie stosowany wypas i zagospodarowywanie torfowisk. Obecnie stanowiska
nie podlegające ochronie czynnej są zarastane.
Charakterystyka terenu
Omawiane torfowisko znajduje się w województwie kujawsko-pomorskim, w gminie
Łabiszyn. Trafić doń można kierując się trasą z Łabiszyna w kierunku Barcina. Leży ono w
śródpolnym zagłębieniu z prawej strony szosy (Ryc. 1, 2).
.
Ryc. 1 Położenie terenu badań.
Ryc. 2 Zdjęcie satelitarne
Należy tu podkreślić, iż torfowisko przepenetrowano od strony południowo-wschodniopółnocnej. Najlepiej zaś zachowane otwarte pło torfowiska znajduje się w jego środkowej
części, po prawej stronie stawu.
Charakterystyka florystyczna
Na podstawie pracy Kępczyńskiego (1968) została spisana flora z zaznaczeniem
aktualnie występujących gatunków (w obrębie fragmentu pd-wch-pn ).
W środkowych partiach torfowiska dominują rośliny torfowisk przejściowych, a w
brzeżnych - torfowisk niskich. W części leżącej najbliżej szosy, występuje niewielki,
zarośnięty zbiornik wodny, na brzegach którego spotkać można wierzbę szarą i uszatą oraz
olszę czarną. Pośrodku, znajduje się większy, również zarastający staw z grążelem żółtym.
Wierzba borówkolistna rośnie wyłącznie wśród roślinności torfowiska przejściowego, w
środkowej i południowo-zachodniej części torfowiska.
W obrębie wyznaczonej trasy siedliska, odnotowaliśmy występowanie tylko jednego
osobnika Salix myrtilloides. Potwierdza to fakt braku jej występowania w części zachodniej,
aczkolwiek rekonesans terenowy odbył się w porze, gdzie wspomniany gatunek jest jeszcze
niepozorny i trudny do wypatrzenia. Licznie odnotowaliśmy natomiast występowanie: Salix
aurita, S. cinerea, Betula pendula, B. pubescens, Comarum palustre, Hydrocharis morsusranae, Equisetum fluviatile oraz z edyfikatorów torfowiska: Oxycoccus palustris, Andromeda
polifolia, okazale kwitnąca Eriophorum vaginatum czy Menyanthes trifoliata.
Oxycoccus palustris
Andromeda polifolia
U podnóża Eriophorum vaginatum
Miejsca, które Kępczyński opisywał jako brzeżne partie, zalewane wodą, stanowiły
obecnie suche podłoże, gdzie licznie występujący Sphagnum sp. można było pokonać nie
maczając butów. Spośród 204 gatunków roślin naczyniowych odnotowanych przez
Kępczyńskiego (1968), zaobserwowaliśmy 69 gatunków. Wszystkie gatunki pokrywały się z
listą sprzed 30 lat. Z ciekawszych roślin nie zaobserwowaliśmy: Drosera rotundifolia,
Utricularia minor, Ophioglossum vulgatum.
Wnioski:
Torfowisko w Oporówku winno być poddane ochronie rezerwatowej, tudzież użytku
ekologicznego. Teren jest proponowany do ochrony Natura 2000, jeśli wniosek zostanie
pozytywnie rozpatrzony, można będzie uratować stanowisko wierzby borówkolistnej, gdyż
znacznie wysychające torfowisko i wysoko posunięta sukcesja drzewiasta powoduje
wymieranie populacji. Należy również, prócz wycinki drzew, rozpatrzyć możliwość
zatamowania rowów odwadniających aby podnieść poziom lustra wody.
Niezwłoczne jest powtórzenie wyjazdu w opisane stanowisko w celu inwentaryzacji
zachodniej części torfowiska.
Autor: Ewa Wachowiak