ZABURZENIA PÓŹNEGO

ZABURZENIA PÓŹNEGO OKRESU DOROSŁOŚCI
PODATNOŚĆ NA ZABURZENIA OKRESU STARZENIA SIĘ
 podatność fizyczna
‫ ٭‬wraz z wiekiem należy się spodziewać wzrostu podatności biologicznej lub
podatności na zaburzenia umysłowe
‫ ٭‬wynika to ze zmian fizycznych zachodzących w obrębie mózgu, które są skutkiem
starzenia się
‫ ٭‬spada sprawność działania narządów zmysłowych
‫ ٭‬zmiany w strukturze i działaniu mózgu (waga i objętość mózgu maleje o 10%)
‫ ٭‬obniżanie wydolności układu oddechowego i sercowo – naczyniowego
‫ ٭‬główna rola – zmiana poziomu hormonów (spadek aktywności kilku układów
hormonalnych)
o stopniowy spadek wydzielania tyrotropiny i hormonu wzrostu
o spadek poziomu gonadotropowego hormonu luteinizującego (LH),
hormonu folikulotropowego (FSO), estrogenu z jajników i testosteronu z
jąder
o spadek wydzielania przez nadnercze dehydroepiandrosteronu (DHEA)
 podatność psychiczna
‫ ٭‬znaczne zmiany poznawcze
‫ ٭‬spadek zdolności przechowywania nowych informacji i prędkości reakcji na
bodźce wzrokowe i słuchowe  spadek inteligencji
‫ ٭‬zakres słownictwa – niewiele się zmienia
‫ ٭‬ciągłość poziomu zdrowia emocjonalnego
‫ ٭‬utrata wsparcia społecznego
‫ ٭‬korzyści z dotychczasowego doświadczenia i wiedzy zdobytej
DEMENCJA
 demencja (otępienie) – ogólny postępujący proces deterioracji czynności
poznawczych, któremu często towarzyszą zmiany stanu psychicznego i
emocjonalnego, takie jak depresja, pobudzenie, agresja i apatia
 zaburzenie funkcjonowania poznawczego, będącego wynikiem związanych z
wiekiem zmian w budowie mózgu
 chodzi o drastyczny spadek sprawności poznawczych, który uniemożliwia
samodzielne życie
 DSM-IV: demencja obejmuje szeroki zakres deficytów poznawczych i są
uwarunkowane wieloma czynnikami
 kryteria diagnostyczne wg DSM-IV:
1. musi wykazać znaczne pogorszenie funkcjonowania w stosunku do
poprzedniego poziomu, łącznie z amnezją i upośledzeniem czynności
pamięciowych
 upośledzenie pamięci objawia się trudnościami w przyswajaniu sobie nowych
lub przypominaniem uprzednio poznanych wiadomości
1
2. oprócz amnezji musi wystąpić u niej także jedno z następujących zaburzeń
poznawczych: afazja, apraksja, agnozja lub utrata wykonywanych funkcji
korowych
 afazja – odnosi się do pogorszenia zdolności posługiwania się językiem; mowa
może stać się niewyraźna, spowolniona, charakteryzująca się dużą liczbą
powtórzeń
 apraksja – spadek sprawności ruchowych (np. wiązanie butów...)
 agnozja – polega na utracie zdolności rozpoznawania znanych przedmiotów
lub osób  wraz z nasileniem się agnozji cierpiący na demencję mogą zacząć
nie rozpoznawać członków rodziny
 upośledzenie korowych funkcji „wykonawczych”, które są kontrolowane
przez czołowe płaty mózgu – pogarszają się zdolności planowania i
hamowania niewłaściwych zachowań
3. trudności poznawcze nie mogą wynikać z przejściowego stanu fizycznego,
takich jak infekcja lub alkohol czy narkotyki
 początek demencji ma zazwyczaj stopniowy przebieg: zaczyna się drobnymi
zanikami pamięci, następnie pojawiają się znaczniejsze zaburzenia pamięci, które
mają duży wpływ na codzienne funkcjonowanie lub zdolności podejmowania
decyzji;
 w zaawansowanych stadiach jednostka nie jest w stanie o siebie zadbać, może być
świadoma, że cierpi na osłabienie funkcji poznawczych
 często towarzyszą jej symptomy psychotyczne i depresyjne
 DSM-IV: 5 typów demencji, z której każdy ma odrębną etiologię
1. choroba Alzchaimera
2. demencja naczyniowa
3. demencja wynikająca z zespołu Picka
4. demencja wynikająca z choroby Parkinsona
1. CHOROBA ALZCHAIMERA
 przynajmniej połowa wszystkich osób w podeszłym wieku
 2-4 mln. Amerykanów
 Ok 8% dorosłych powyżej 60 roku życia, a 2/3 z nich jest upośledzone w stopniu
ciężkim
 różnice płciowe: częściej u kobiet
 pierwsze symptomy przed 60 rokiem życia  wczesna choroba
SYMPTOMY
 symptomy ujawniają się powoli
 pierwsze: utrata inicjatywy, zapominanie, niezdolność nazywania przedmiotów i ludzi,
apraksja (gotowanie, pisanie i.in.)
 utrata orientacji przestrzennej
 u różnych ludzi dominują różne objawy
 z czasem dalsze zwyrodnienie układu nerwowego
 niektórzy poważne zaburzenia snu, zaczynają wędrować, problem z utrzymaniem
podstawowej higieny i czystości
2
 niektórzy nie trzymają moczu i kału (też wrzaski, agresja)
 trudności z chodzeniem i utrzymaniem równowagi
 coraz większe nieprawidłowości funkcjonowania coraz większej liczby układów
 głębokie upośledzenie czynności intelektualnych i podstawowych zdolności zadbania
o siebie
 komplikacje związane z zapaleniem płuc, niedożywieniem, odwodnieniem i
zakażeniem
 częste zjawisko – psychozy, obejmują urojenia i halucynacje (urojenia mają charakter
paranoidalny)
 poczucie smutku i depresja (ze świadomości symptomów)
CZYNNIKI RYZYKA
 niski poziom zagęszczenia idei i mała złożoność gramatyczna w okresie dorosłości
ŹRÓDŁO CHOROBY ALZCHAIMERA
 przyczyny – nieznane
 2 typy niesprawności w obrębie neuronu: grupowanie się protein w komórkach
nerwowych (sploty neurofibrynalne) i gromadzenie protein pomiędzy komórkami
nerwowymi (płytki starcze) oraz spadek liczby neuronów w różnych obszarach
układu nerwowego
 zniekształcenia neuronów obserwowane przede wszystkim w hipokampie, też w
korze mózgowej
 obumieranie komórek kory mózgowej  kurczą się płaty czołowe i skroniowe, a
jednocześnie powiększają komory mózgowe
 obecność beta-amyloidu w płynie mózgowo rdzeniowym
 nienaturalnie niski poziom acetylocholiny (odpowiada za pamięć)
 wzrost zawartości glinu w organizmie
 efekt dziedziczenia
 typ choroby w rodzinie  wczesne objawy
 na chromosomie 21 – niepełnowartościowy gen
 beta-amyloid – patogenetyczna substancja
 wczesny typ choroby  chromosom 14
 nierodzinny typ  defekt pewnego genu na chromosomie 19
2. DEMENCJA NACZYNIOWA
 demencja naczyniowa często jest wynikiem udaru, który stanowi poważne,
zwykle pojawiające się nagle, przerwanie dopływu krwi
 naczynia włosowate i arteria dostarczają krew do mózgu
 upośledzeniu ulegają funkcje nerwowe układu naczyniowego mózgu
 udar trwa dłużej niż 10 min  komórki mózgu mogą obumrzeć
 skutek – znaczny zawał – obszar martwicy niedokrwiennej tkanek mózgu
 pacjent traci przynajmniej na chwilę zdolność poruszania się i/lub mowy
 częściowe zablokowanie naczyń małych, naczyń włosowatych  „porażenie
bezobjawowe” (efekt jest łagodniejszy)
3
 „porażenie bezobjawowe”  tomografia ujawnia wiele małych punktów
martwiczych, zwłaszcza w korze mózgowej i leżącej pod nią istocie białej
 wysokie ryzyko wystąpienia depresji
 jedna z głównych przyczyn otępienia nieodwracalnego
OBJAWY
 poznawcze oznaki
 analogiczne do choroby Alzchaimera
 różnica: obecność objawów neurologicznych i nieprawidłowości w
funkcjonowaniu mózgu
 występują zaburzenia odruchów i poruszania się np. przesadne odruchy prostownika
podeszwowego, osłabienie kończyn lub niestabilność kroków
 anomalie mózgowe
CZYNNIKI RYZYKA
 udar – podstawowy czynnik
 czynniki genetyczne
 związane z chorobą sercowo – naczyniową
 uszkodzenie istoty białej otaczającej komory mózgu
 różnice etniczne: starsi Afroamerykanie – najbardziej
 osoby z wyższym wykształceniem są mniej podatne
3. DEMENCJA PŁATA CZOŁOWEGO = CHOROBA PICKA
 występuje gdy zwyrodnienie neuronów dotyczy w szczególności płatów czołowych
 Alzchaimer  płaty skroniowe i ciemieniowe
 demencja płata czołowego  różne, często umiarkowane zaburzenia pamięci i
niewielkie lub brak upośledzenie zmysłu wzrokowo – przestrzennego
 OBJAWY:
 znaczne zmiany osobowościowe
 odhamowanie
 brak zainteresowania
 problemy językowe
 niepoprawne ze społecznego punktu widzenia zachowanie
 problemy z pamięcią i apraksja
 pojawia się między 50 a 60 rokiem życia
 przekaźnik chemiczny – dopamina
4. DEMENCJA WYNIKAJĄCA Z CHOROBY PARKINSONA
 choroba Parkinsona stanowi wynik zwyrodnienia neuronów dopaminowych w
podkorowych obszarach mózgu
 najważniejsze oznaki:
 objawy motoryczne: nieprawidłowości ruchowe, drżenie kończyn i głowy,
sztywnienie mięśni, ogólny brak zdolności wykonywania ruchów
4
 symptomy poznawcze: utrata pamięci, zwłaszcza odzyskiwania informacji z
pamięci długotrwałej, przechowywania nowych informacji oraz deficyt funkcji
korowych, takich jak planowanie i organizacja
 cierpiący z demencją  pochodzą z rodzin w wysokim współczynniku
występowania innych form demencji m.in. choroby Alzchaimera
 objawy psychotyczne i oznaki zaburzeń nastroju
 często depresja, może być bezpośrednim skutkiem niedoboru dopaminy
DELIRIUM
 upośledzenie poznawcze jest skutkiem przejściowych zmian w gospodarce
biochemicznej mózgu
 delirium – pojawia się gwałtownie, jego nasilenie się zmienia, leczenie powoduje
szybką poprawę
 może dochodzić do upośledzenia pamięci, deficytu zdolności sensorycznych,
dezorientacji i problemów komunikacyjnych – objawy te pojawiają się w sposób
gwałtowny
 występuje w każdym wieku, częściej w późnej dorosłości
 DSM-IV: 2 główne typy delirium:
o wynikające z ogólnego stanu medycznego
o wynikające z intoksykacji określonymi substancjami
 przyczyny: zaburzenie równowagi hormonalnej, niedobór tlenu, urazy głowy,
zaburzenia metaboliczne takie jak hipoglikemia
 u młodych – delirium wywołane przez określone substancje
 u starych – wynik zażywania nadmiernej ilości leków
DEPRESJA WIEKU PODESZŁEGO
 wraz z wiekiem maleje częstotliwość
 efekt „kohory” – grupa ludzi urodzonych w określonym przedziale czasowym
 powszechność występowania i symptomy depresji klinicznej
 Ok 1-3%
 powyżej 80 roku życia wskaźnik wzrasta
 przyczyny:
o czynniki psychiczne
o zmiany w obrębie mózgu
 najczęściej spotykane zaburzenie u starych
 jest wynikiem wzrostu symptomów somatycznych połączonych ze zmianami
fizycznymi lub obawami przed niewypełnieniem planów długoterminowych
 ryzyko choroby – zależy od zaawansowania choroby fizycznej i poziomu
upośledzenia
 często deficyty poznawcze
 stres związany z depresją może się przyczyniać do zmian w mózgu 
upośledzenie funkcji poznawczych ludzi starszych
5
 depresja – skutek śmiertelny
 kobiety – silniejsze tendencje do zapadania na depresję wieku starczego
 główny element ryzyka – problemy zdrowotne oraz elementy społeczne związane
ze śmiercią lub chorobą ukochanej osoby
LĘK W PODESZŁYM WIEKU
 wraz z wiekiem obniża się poziom niepokoju
 niepokój wywołany przez czynniki nie spotykane wcześniej
 wzrasta poziom lęku przed śmiercią
 niepokój związany z perspektywą zapadnięcia na poważną chorobę i bycia zależnym
od kogoś
 ryzyko wyższe u ludzi, którzy doznali wylewu
NADUŻYWANIE OKREŚLONYCH SUBSTANCJI W PODESZŁYM
WIEKU
 ogólny spadek spożycia alkoholu i zażywania nielegalnych środków odurzających
 w większym stopniu zagraża to życiu niż u młodszych
 u starszych – więcej piją niż ćpają
 dodatkowy wpływ alkoholu na zdolności percepcyjno – ruchowe
 inna forma – przyjmowanie nadmiernych dawek leków  zakłócają funkcjonowanie
poznawcze, mają silne działanie uzależniające
ZABURZENIA UROJENIOWE
 DSM-IV: zaburzenia urojeniowe jako typ zaburzenia psychotycznego, w którym
jednostka doświadcza niedziwacznych urojeń przez przynajmniej 1 miesiąc
 niedziwaczne urojenia – przekonania prawdopodobne i w zasadzie wiarygodne, a
mimo to błędne
 obejmują sytuacje, które mogą się pojawić w życiu, takie jak zapadnięcie na chorobę,
posiadanie cichego wielbiciela, bycie zdradzanym przez małżonka lub partnera
 poza wpływem urojenia nie musi ono zakłócać normalnego funkcjonowania lub
zachowania
 jeśli staje się odludkiem  rozpoznanie schizofrenii
 jeśli dodatkowo są epizody depresyjne lub maniakalne  rozpoznanie zaburzeń
nastroju
 urojenia nie mogą być wynikiem fizycznego działania określonych substancji lub
ogólnego stanu zdrowia
 po raz pierwszy – wiek średni lub późna dorosłość
 typ zaburzenia w zależności od dominującego motywu urojenia:
 typ erotomaniakalny  ktoś jest zakochany w kimś
 typ wielkościowy  podwyższone poczucie wartości, władzy, wiedzy
tożsamość lub specjalne relacje łączące jednostkę z bogami lub słynnymi ludźmi
 typ zazdrosny  partner płciowy jest niewierny
6
 typ prześladowczy  jednostka doświadcza wrogiego potraktowania przez
innych
 typ hipochondryczny  istnienie pewnego defektu fizycznego lub ogólnego
stanu zdrowia
 typ mieszany  połączenie przynajmniej 2 z wyższych, żaden nie jest
dominujący
 typ niespecyficzny
 najczęściej spotykany – typ prześladowczy
 przyczyny – nieokreślone
 osoby częściej są wyizolowane społecznie, niedostateczny poziom kontaktów
społecznych jako przyczyna urojeń
 wyższy poziom deficytu sensorycznego
 urojenia mogą być przejawem nadwrażliwości przystosowawczej na istotne
zagrożenia lub sprzyjające okoliczności środowiskowe
SCHIZOFRENIA PÓŹNEGO OKRESU DOROSŁOŚCI
 późna schizofrenia = parafrenia częściej występuje u kobiet
 u mężczyzn pojawia się 2 lata wcześniej (związek z estrogenem)
 estrogen może osłabiać aktywność dopaminy
 częściej pojawiają się deficyty sprawności sensorycznych
 inny profil symptomów:
 diagnoza po raz pierwszy po 45 roku życia  więcej halucynacji i urojeń
paranoidalnych
 pierwsze epizody po 65 roku życia  częściej pogorszenie funkcji poznawczych i
poznawczych zaburzeń mózgu
 częściej bywają wyizolowani społecznie
7