(Microsoft PowerPoint - Diagnostyka chor\363b reumatycznych [tryb

DIAGNOSTYKA CHORÓB
REUMATYCZNYCH
BIAŁKA OSTREJ FAZY
Oznaczanie ilościowe:
CRP
Norma do
5 mg/l
Ostre zapalenie- wzrost kilkadziesiat/ kilkaset razy (rzs)
Wartości bliskie zeru w t.r.u., (nawet w czynnym okresie choroby)
Oznaczanie ilościowe i jakościowe – pozostałe białka
AGP (Alfa-1-kwaśna glikoproteina)
ACT, (Anty-chymotrypsyna)
AT (anty-trypsyna)
transferyna
ZASTOSOWANIE DIAGNOSTYCZNE
OZNACZEŃ ILOŚCIOWYCH CRP
1. badanie przesiewowe (wykrywanie chorób o podłoŜu organicznym : stany zapalne,
infekcje, choroby nowotworowe)
2. ocena aktywności stanu zapalnego i monitorowanie przebiegu leczenia np. r.z.s.,
łuszczycowe zapalenie stawów, dna moczanowa
3. monitorowanie przebiegu leczenia u chorych na infekcje bakteryjne
4. wykrywanie zakaŜeń bakteryjnych np. infekcji wewnątrzmaciczych z
przedwczesnym pęknięciem pęcherza płodowego, wtórnych zakaŜeń w przebiegu
tocznia układowego (tu konieczna znajomość poziomu CRP w okresie przed infekcją)
5. wczesne wykrywanie powikłań u chorych w okresie pooperacyjnym
ANA - METODY WYKRYWANIA
Immunofluorescencja pośrednia
(kom. HepHep-2010, Hep
Hep--2000,Hep
2000,Hep--2, skrawki wątroby szczura lub małpy)
Określamy miano pp-ciwciał i ew. typ świecenia
+
Westrenblot
Określamy rodzaj pp-ciał
Testy immunoenzymatyczne
(ELISA)
Określamy rodzaj pp-ciał
oraz jego stęŜenie
TYPY FLUORESCENCJI
Antygeny jądra komórkowego
Wzór fluorescencji
Polinukleotydy
dwuniciowy DNA
jednoniciowy DNA
homogenny
homogenny
Histony:
H1,H2A, H2B,
H3,H4
homogenny
AUTOPRZECIWCIAŁA W TOCZNIU
RUMIENIOWATYM UKŁADOWYM
ANTYGEN
CZESTOŚĆ WYSTĘPOWANIA
%
Dwuniciowy DNA
60
60--90
Jednoniciowy DNA
RNA
Histony
U1U1-nRNP
70
70--95
50
95
30
30--40
Sm
20
20--30
SSSS-A (Ro)
SSSS-B (La)
20
20--60
10
10--20
Cyklina
3
Ku
rRNP
Hsp--90
Hsp
Kardiolipina
Nukleosomy (ANuA)
10
10
50
40
40--60
58
ssDNA/ dsDNA
*Antygen
jednoniciowe, zdenaturowane DNA
dwuniciowe, natywne DNA
*Funkcje
dsDNA reagują z epitopami które leŜą w
szkielecie DNA na zewnątrz, zaś ssDNA wiąŜa się z epitopami
w obszarze zasad purynowych i pirymidynowych
*Występowanie
ssDNA: choroby reumatyczne (tru(tru-80%,
zespół Sjogrena 40%, Scleroderma 44%)
dsDNA: TRU (60(60-90%)
Histony
*Antygen
są zasadami, związanymi z DNA białkami.
RozróŜnia się 5 typów histonów H1, H2A, H2B, H3, H4 (głównie
H1 oraz H2B)
*Funkcje
*Występowanie
stabilizacja podwójnej spirali DNA
toczeń indukowany lekami 95%,
t.r.u. bez genezy jatrogennej (40(40-80%)
r.z.s. (15(15-50%)
TYPY FLUORESCENCJI
Antygeny jądra komórkowego
Rybonukleoprote- U1RybonukleoproteU1-nRNP
iny nukleoplazmy Sm
Wzór fluorescencji
Gruboziarnisty, jaderka negatywne
Gruboziarnisty, jaderka negatywne
SSSS-A
Ziarnisty
SSSS-B
ziarnisty
Antygeny
jąderkowe
U3U3-nRNP
Ziarniste jąderka
RNA--Polimeraza I Ziarniste jąderka
RNA
PM
PM--Scl
Jąderka homogenne
Centromery
Białka
kinetochoru
Typowe b. drobne ziarnistości
AUTOPRZECIWCIAŁA W PIERWOTNYM
ZESPOLE SJÖ
SJÖGRENA
ANTYGEN
CZESTOŚĆ
WYSTĘPOWANIA
%
SSSS-A (Ro)
SSSS-B (La)
40
40--90
40
40--95
Jednoniciowy DNA
RANA
Przewody wyprowadzające
ślinianek
13
70
40
40--60
PRZECIWCIAŁA PRZECIWKO SSSS-A
SSSS-A
*Antyygen
*Ant
mała r ybonuk
bonukleoprotein
leoproteinaa składająca się z jednej
cząsteczki RNA (Y1(Y1-, Y3Y3-, Y4Y4-, Y5Y5-RNA) oraz
dwóch róŜnych białek
*Funkcja
*Fun
kcja
przekształcanie mRNA w cząstkę aktywną
translacyjnie
*Występowanie
zespół Sjogrena
Sjogrena (40
(40--90%)
t.r.u. (20
(20-- 60%),
60%),
pierwotna Ŝółciowa marskość wątroby (20%),
toczeń noworodkowy (100%),
mogą powodować wrodzony blok serca u noworodka
PRZECIWCIAŁA PRZECIWKO SSSS-B
SSSS-B
*Antyygen
*Ant
fosfoproteina
*Funkcja
*Fun
kcja
białko wspomagające RNARNA-polimerazę III,
*Występowanie
zespół Sjogrena
Sjogrena (40
(40--90%) głównie
u kobiet (29:1)
toczeń rozsiany (10(10-20%)
AUTOPRZECIWCIAŁA W ZAPALENIU SKÓRNOSKÓRNOMIĘSNIOWYM I WIELOMIĘŚNIOWYM
ANTYGEN
CZESTOŚĆ
WYSTĘPOWANIA
%
PM
PM--Scl,
Jo
Jo--1
50
50--70
25
25--35
MiMi-1
MiMi-2
Ku
Jednoniciowy DNA
PL
PL--7 (syntetaza treonylowatreonylowa-tRNA)
PL
PL--12 (syntetaza alanylowa tRNA)
10
5
50
40
40--50
4
3
PRZECIWCIAŁA PRZECIWKO PMPM-Scl
PM
PM--Scl (PM(PM-1)
*Antyygen
*Ant
kompleks 16 polipeptydów
*Funkcja
*Fun
kcja
nie wyjaśniona
*Występowanie
zespół nakładania (overlap syndrom) (50-70%)
łączący objawy zapalenia wieomięśniowego,
zapalenia skórnoskórno-mięśniowego i postępującej twardziny uogólnionej
PRZECIWCIAŁA PRZECIWKO JoJo-1
Jo
Jo--1
*Antyygen
*Ant
*Funkcja
*Fun
kcja
syntetaza histydylowahistydylowa-tRNA
dołącza w cytoplazmie aminokwas histydynę do
odpowiedniego tRNA
*Występowanie polymyositis ze śródmiąŜszowym zwłoknieniem
płuc (25(25-35%)
AUTOPRZECIWCIAŁA W MIESZANEJ
CHOROBIE TKANKI ŁĄCZNEJ
ANTYGEN
U1U1-nRNP
Jednoniciowy DNA
CZESTOŚĆ
WYSTĘPOWANIA
%
95
95--100
20
20--50
AUTOPRZECIWCIAŁA W POSTĘPUJĄCEJ
TWARDZINIE UOGÓLNIONEJ (POSTAĆ ROZSIANA)
ANTYGEN
CZESTOŚĆ WYSTĘPOWANIA
%
fibrillaryna
PM
PM--Scl, włącznie z zespołem
nakładania
SclScl-70
RNA--polimeraza I
RNA
RNP
NOR--90 (organizator jąderka)
NOR
5-10
50
50--70
25
25--70
4
rzadkie
Rzadkie
AUTOPRZECIWCIAŁA W POSTĘPUJĄCEJ TWARDZINIE
UOGÓLNIONEJ (POSTAĆ OGRANICZONA)
Centromery
80
80--95
Wzór fluorescencji
Ziarnisty
drobno,gęsty
siatkowo--ziarnisty
siatkowo
kroplisty
wiązki włókien
drobnowłóknisty
filamenty
OrganoOrgano-niespecyficzne przeciwciała
cytoplazmatyczne
Organelle komórkowe:
komórkowe:
mitochondria, rybosomy,
Aparat Golgiego,
lizosomy
Szkielet komórkowy:
komórkowy:
Aktyna
Wimentyna
Cytokeratyna
Dalsze białka:
ziarnisty
drobnoziarnisty
JoJo-1
PL
PL--7
PRZECIWCIAŁA PRZECIWKO
MITOCHONDRIOM (AMA)
Przeciwciało
przeciw
M2
Choroba
Pierwotna Ŝółciowa marskość
wątroby (wysokie miana)
Postępująca twardzina
uogólniona
M4
Pierwotna Ŝółciowa marskość
wątroby
M9
Pierwotna Ŝółciowa marskość
wątroby
Wczesne stadium (M2 neg)
M2 pozytywne
Rozpowszechnienie
%
96
7-25
55
82
40
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
AUTOIMMUNOLOGICZNEGO ZAPALENIA
WĄTROBY
1. cechy zapalenia w biopsji
2. obecność autoprzeciwciał (AA, ASMA, SLA/LP)
3. hypergammaglobulinemia
4. negatywne badania serologiczne w kierunku HBV i HCV
5. antygeny HLA B8, DR3 lub DR4
Wzór fluorescencji
Antygeny związane z mitozą,
struktury mitotyczne
Centriole
1-2 punkty na biegunach
Włókna wrzeciona
kariokinetycznego
Włókna wychodzące z centriol
Strefa podziału
równikowy
INTERPRETACJA WYNIKÓW IP
Komórki wątroby szczura
Komórki HepHep-2010
rozcieńczenia surowicy
1:20
1:80
1:40
1:80
1:160
1:160
1:360
1:640
ANA - METODY WYKRYWANIA
Immunofluorescencja pośrednia (IP)
(kom. HepHep-2010, HepHep-2000,Hep2000,Hep-2, skrawki wątroby szczura lub małpy)
Określamy miano pp-ciwciał i ew. typ świecenia
+
+
Westrenblot
Określamy rodzaj pp-ciał
Testy immunoenzymatyczne
(ELISA)
Określamy rodzaj pp-ciał
oraz jego stęŜenie
ANA - METODY WYKRYWANIA
Immunofluorescencja pośrednia (IP)
(kom. HepHep-2010, Hep
Hep--2000,Hep
2000,Hep--2, skrawki wątroby szczura lub małpy)
Określamy miano pp-ciwciał i ew. typ świecenia
+
Westrenblot
Określamy rodzaj pp-ciał
+
Testy immunoenzymatyczne
(ELISA)
Określamy stęŜenie p-ciała
oraz jego rodzaj
Metoda ELISA
Mikropłytka z antygenami
Rozcienczone surowice
Pipetujemy: 100 µl do dolka
Inkubacja: 30 min
płukanie:
300 µl wash buffer do dołka
3x
chromogen/substrate solution
Pipetujemy: 100 µl do dołka
Incubacja:: 15 min
Incubacja
stop solution
Pipetujemy: 100 µl do dołka
Odczyt absorbancji: przy dlugosci fali 450 nm
PRZECIWCIAŁA PRZECIWJĄDROWE
W REUMATOIDALNYM ZAPALENIU STAWÓW
ANTYGEN
histony
Jednoniciowy DNA
U1U1-nRNP
RANA
CZESTOŚĆ WYSTĘPOWANIA
%
15
15--50
8
3
90
90--95
MARKERY REUMATOIDALNEGO
ZAPALENIA STAWÓW
Genetyczne
Genety
• HLA-D4, HLA-DRB-1*0401, *0404, *0405, *0408
• on-HLA markery 2q34, 2q35
Autoprzciwciała
Autoprzciwciała
• Czynnik Reumatoidalny
• AA
• Anty-CCP
• Anty-filigrannin
Odpowiedź ostrej fazy
• Białka ostrej fazy: CRP, SA
• Cytokiny: IL-1, TF, IL-6
Biochemiczne markery
Biochemiczne
markery metabolizmu kostnego:
kostnego
• Osteokalcyna
• Fosfataza zasaddowa- frakcja kostna
• Deoxypiridynolina
• CTx, Tx
CZYNNIK REUMATOIDALNY
REUMATOIDALNY
*Antygen
domena CH2 i CH3 regionu Fc immunoglobuliny IgG
Metody oznaczania
1. metoda rozcieńczeniowa
(wykrywanie TYLKO RF klasy IgM)
IgM)
- Test lateksowy
lateksowy (dodatnie
dodatnie:: 1:40)
40)
- Waaler
Waaler--Rose (WR) test (wynik dodatni 1:80)
80)
2. ELISA
oznaczanie wszystkich klas RF:
RF: IgM, IgA, IgG,
WYSTĘPOWANIE CZYNNIKA REUMATOIDALNEGO
OBECY
IEOBECY
CHOROBY REUMATYCZE
Reumatoidalne zapalenie stawów
Zespół Sjogrena (pierwotny i wtórny)
Toczeń rumieniowaty układowy
Scleroderma układowa
PM/DM
MCTD
Krioglobulinemia
• Choroba zwyrodnieniowa stawów
• Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
• Choroby metaboliczne (dna, chondrokalcynoza)
• Choroba Lyme
CHOROBY IFEKCYJE
• Bakteryjne zapalenie wsierdzia
• Gruźlica
• Kiła
• Wirusowe zapalenie wątroby
• Trąd
• Ropne zapalenie stawów
• Zapalenie stawów w przebiegu HIV
CHOROBY IEIFEKCYJE
• Rozlane śródmiąższowe zapalenie płuc
• Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby
• Marskość wątroby
• Sarkoidoza
• Makroglobulinemia
• Zdrowi w starszym wieku > 60 lat (5(5-30%)
do 60 rz ( 11-5%)
PRZECIWCIAŁA PRZECIW BIAŁKU
CYKLICZNEMU CYTRULINY (CCP)
CHOROBA
Reumatoidalne zapalenie stawów
AntyAnty-CCP dodatnie
%
97
Toczeń rumieniowaty układowy
Zespół Sjogrena
Twardzina Układowa
Zapalenie
wielomęśniowe/skórnomięśniowe
8
3
5
Zdrowa kontrola
0
0
PRZECIWCIAŁA PRZECIW BIAŁKU
CYKLICZNEMU CYTRULINY (CCP),
anti--cyclic citrullinated peptide antibodies - aCCP są przeciwciałami głównie
anti
klasy IgG
IgG,, wiąŜącymi syntetyczne cykliczne peptydy zawierające cytrulinę.
cytrulinę.
Antygen: zsyntetyzowany z zachowaniem struktury IIIIIIrzędowej
Czułość:
80% (wczesna fazafaza- 79%)
Specyficzność: 97%
ZNACZENIE PRZECIWCIAŁ antyanty-CCP
• wysoko specyficzne dla RA
• obecne przed manifestacją kliniczną RZS
Pojawienie się przeciwciał aCCP we krwi moŜe nawet na 1010-14 lat wyprzedzać
wystąpienie objawów, ze znacznym wzrostem częstości ich występowania 1,5
roku przed klinicznym ujawnieniem się RZS
• wysoka wartość prognostyczna dla formy nadŜerkowej
CZUŁOŚĆ PRZECIWCIAŁ PRZECIW BIAŁKU
CYKLICZNEMU CYTRULINY (CCP)
Panel
n
Anti
Anti--CCP
Nowo zdiagno
diagnozowane
zowane
rzs
500
79%
RZS powyŜej 2 lat
699
80%
Czułość dla rzs
1151
80%
SPECYFICZNOŚĆ PRZECIWCIAŁ PRZECIW
BIAŁKU CYKLICZNEMU CYTRULINY (CCP)
oraz CZYNNIKA REUMATOIDALNEGO
Specyficzność antyanty-CCP oraz RF
RF--IgM
Anty -CCP
RF
RF--IgM
Zdrowa kontrola
0%
21 %
TRU
MCTD
Zespół Sjogrena
Sjogrena
Twardzina
8%
0%
3%
5%
46%
10%
73%
65%
RZS
97%
62%
KORELACJA antyanty-CCP/ RF
RF--IgM
DAWCY KRWI
N=196
RF-Ig M(ELISA)
pozytywne
negatywne
Anty-CCP pozytywne
0
0
Anty-CCP negatywne
37
159
RF-IgM(ELISA)
RZS
POWYŻEJ 2 LAT
pozytywne
negatywne
Anty-CCP pozytywne
365
33
Anty-CCP negatywne
48
58
RODZAJ ŚWIECENIA
ANTYGEN
JEDNOSTKA CHOROBOWA
cACA
Proteinaza 3
Ziarniniak Wegenera
pANCA
Mieloperoksydaza
pANCA
Elastaza
pANCA
Katepsyna G
pANCA
Lizozym
pANCA
Laktoferryna
Syndrom Churg-Straus
Polyarteritis nodosa
Ulcerative colitis,
Chorba Crohna,
primary sclerosing cholangitis,
toczeń rumieniowaty układowy
Ulcerative colitis,
primary sclerosing cholangitis
choroba Crohna
Ulcerative colitis,
primary sclerosing cholangitis
choroba Crohna
Ulcerative colitis, primary sclerosing cholangitis,
choroba Crohna, toczeń rumieniowaty układowy,
reumatoidalne zapalenie stawów
Świecenie na granulocytach utrwalonych etanolem / wątroba
cANCA
pANCA
ANA
ANCA - METODY WYKRYWANIA
pANCA
cANCA
ANA / ANCA
pANCA (anty -MPO)
ANA +pANCA
ANA
granulocyty etanol/wątroba
granulocyty formaldehyd/Hep-2