zal._nr_1_do_proj._uchwaly_sejmiku_
advertisement
Załącznik nr 1 do uchwały nr ……../17 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia ………… 2017 r. I. Informacje ogólne na temat lokalizacji i topografii strefy miasto Radom – dotyczy roku 2011 1. Dane ogólne województwo mazowieckie strefa miasto Radom mapa strefy miasto Radom Rysunek 1 Mapa strefy miasto Radom 2. Opis lokalizacji punktów pomiarowych Tabela 1 Stanowiska pomiaru pyłu zawieszonego PM10 w strefie miasto Radom Lp. Stanowisko Kod krajowy stacji Współrzędne geograficzne 1. 2. Radom ul. 25 Czerwca Radom ul. Tochtermana MzRadomCz MzRadomTochter 21°10’0,57” E; 51°24’21,87” N 21°8’50,87”E; 51°23’56,70”N Tabela 2 Stanowiska pomiaru pyłu zawieszonego PM2,5 w strefie miasto Radom Lp. Stanowisko 1. Radom, ul. Hallera Kod krajowy stacji Współrzędne geograficzne MzRadomHallera 21°10’16,77” E; 51°24’55,14” N 1 Rysunek 2 Mapa lokalizacji punktów pomiarowych pyłu zawieszonego PM10 Rysunek 3 Mapa lokalizacji punktu pomiarowego pyłu zawieszonego PM2,5 2 3. Opis strefy objętej programem ochrony powietrza 3.1. Określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu oraz ich charakteru Tabela 3 Obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5. Lp. 1. 2. 3. Kod obszaru przekroczeń Mz11mRaPM10d01 Mz11mRaPM10a01 Mz11mRaPM2,5a01 Opis obszaru obejmuje praktycznie cały zabudowany obszar miasta Radomia położony jest w centralnej części miasta Radomia położony jest w centralnej części miasta Radomia Poniżej scharakteryzowano obszary przekroczeń. Obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania wyników 24 godziny Obszar przekroczeń Mz11mRaPM10d01 obejmuje praktycznie cały zabudowany obszar miasta Radomia, zajmuje powierzchnię 37,8 km2, zamieszkiwany jest przez 150,0 tys. osób; jest to obszar o charakterze miejskim; emitowany ładunek pyłu zawieszonego PM10 ze wszystkich typów źródeł wynosi 1137,3 Mg; stężenia o okresie uśredniania wyników 24 godziny z modelowania osiągają 109 μg/m3, liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego wynosi 144, stężenia o okresie uśredniania wyników rok kalendarzowy osiągają 50,8 μg/m3; w stężeniach przeważa emisja powierzchniowa, miejscami liniowa oraz napływ; skala przestrzenna położenia źródeł emisji poddanych działaniu naprawczemu: 3,35 km; szacunkowa długość drogi (km), na której stężenie przekroczyło poziom dopuszczalny lub poziom docelowy w roku referencyjnym: 318,4 km. Rysunek 4 Lokalizacja obszaru przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania wyników 24 godziny na terenie strefy miasto Radom w 2011 r. 3 Obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania wyników rok kalendarzowy Obszar przekroczeń Mz11mRaPM10a01 położony jest w centralnej części miasta Radomia; zajmuje powierzchnię 1,7 km2, zamieszkiwany jest przez 6,7 tys. osób; jest to obszar o charakterze miejskim; emitowany ładunek pyłu zawieszonego PM10 ze wszystkich typów źródeł wynosi 70,0 Mg; stężenia o okresie uśredniania wyników rok kalendarzowy z modelowania osiągają 50,8 μg/m3; w stężeniach przeważa emisja powierzchniowa; skala przestrzenna położenia źródeł emisji poddanych działaniu naprawczemu: 0,95 km; szacunkowa długość drogi (km), na której stężenie przekroczyło poziom dopuszczalny lub poziom docelowy w roku referencyjnym: 22,2 km. Rysunek 5 Lokalizacja obszaru przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania wyników rok kalendarzowy na terenie strefy miasto Radom w 2011 r. Obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 o okresie uśredniania wyników rok kalendarzowy Obszar przekroczeń Mz11mRaPM2,5a01 położony jest w centralnej części miasta Radomia; zajmuje powierzchnię 15,3 km2, zamieszkiwany jest przez 60,2 tys. Osób. Jest to obszar o charakterze miejskim; emitowany ładunek pyłu zawieszonego PM2,5 ze wszystkich typów źródeł wynosi 504,7 Mg; stężenia o okresie uśredniania wyników rok kalendarzowy z modelowania osiągają wartość 40,8 μg/m3. W stężeniach przeważa emisja powierzchniowa; skala przestrzenna położenia źródeł emisji poddanych działaniu naprawczemu: 2,9 km; szacunkowa długość drogi, na której stężenie przekroczyło poziom dopuszczalny lub poziom docelowy w roku referencyjnym: 168,9 km. 4 Rysunek 6 Lokalizacja obszaru przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 o okresie uśredniania wyników rok kalendarzowy na terenie strefy miasto Radom w 2011 r. 3.2. Dane topograficzne strefy i dane o czynnikach klimatycznych mające wpływ na poziom substancji w powietrzu i wyniki uzyskiwane z modeli wykorzystywanych przy prognozowaniu poziomów substancji w powietrzu. Radom położony jest w centralno-wschodniej części Polski, w południowej części województwa mazowieckiego, nad rzeką Mleczną. Radom położony jest w obrębie Wzniesień Południowomazowieckich na Równinie Radomskiej. Miasto leży na pograniczu dwu jednostek geologicznych różniących się strukturalnie: otoczenia mezozoicznego Gór Świętokrzyskich i Niecki Mazowieckiej. Tereny przylegające od południa do Radomia oraz południowe dzielnice miasta położone są w obrębie pierwszej jednostki. Pozostała część miasta położona jest w obrębie drugiej jednostki. Z punktu widzenia geomorfologicznego Radom położony jest na obszarze wysoczyzny morenowej zwanej Równiną Radomską. Najwyżej omawiany teren wznosi się w południowo– zachodniej części miasta, osiągając 216 m n.p.m. (nad poziomem morza), zaś najniżej położone są tereny północne – około 130 m n.p.m. Wysoczyzna rozcięta jest licznymi dolinami stałych i okresowych cieków, które dzielą jej obszar na szereg płatów o różnej wielkości. Stanowią one podstawę rozwoju poszczególnych dzielnic miasta. Największymi są doliny Mlecznej i Radomki, a następnie Pacynki i Oronki. Wszystkie one posiadają wyraźnie wykształconą terasę zalewową. W dolinie Mlecznej występują dwa tarasy: zalewowy i nadzalewowy (akumulacyjny), nie zawsze zaznaczający się w rzeźbie terenu. Struktura użytkowania terenu W strukturze użytkowania terenu Radomia niemal połowa obszaru przypada na użytki rolne – około 47%. Taki sam odsetek obszaru przypada na pozostałe grunty i nieużytki. Pozostałą powierzchnię porastają lasy oraz tereny zielone (ponad 6%): 5 parki spacerowo–wypoczynkowe, zieleńce, zieleń uliczna, tereny zieleni osiedlowej, cmentarze, lasy gminne. W strukturze użytków rolnych Radomia przeważają grunty orne, których udział procentowy wynosi około 80,3%. Niemal 10,1% użytków rolnych stanowią łąki, około 5,9% pastwiska i 3,7% sady. Na strukturę zagospodarowania przestrzennego miasta Radomia składają się takie elementy jak: śródmiejska zabudowa mieszkaniowo–usługowa, której znacząca część pochodzi jeszcze sprzed roku 1945; zwarte osiedla i zespoły zabudowy wielorodzinnej (bloki z płyty, liczne byłe osiedla robotnicze); zwarte osiedla zabudowy jednorodzinnej, ale także obszary gdzie ta zabudowa jest rozproszona i przyjmuje formę zagrodową; zespoły zabudowy przemysłowo-technicznej; tereny leśne; obszary dolin rzecznych; znaczące powierzchnie użytkowane rolniczo; tereny komunikacyjne (komunikacja drogowa jak również kolejowa i lotnicza). Na terenie miasta występują także tereny chronione prawem. Jest to użytek ekologiczny „Bagno”, zajmujący powierzchnię 6,9 ha. W stosunku do wielkości miasta jest to obszar niewielki, ale z pewnością należy o nim pamiętać planując zmiany w strukturze zagospodarowania przestrzennego miasta. Na strukturę przestrzenną miasta wywiera wpływa także przebieg tras tranzytowych, wspomnianych wcześniej dróg krajowych nr 7 i nr 12. Wokół nich skoncentrowane są przede wszystkim tereny przemysłowe, produkcyjne i usługowe. Relatywnie wysoka gęstość zaludnienia Radomia (1970 osób/km2) sprawia, że wysoki jest tu udział budownictwa wielorodzinnego w strukturze zabudowy miasta. Istotnym problemem dla dalszego dynamicznego rozwoju miasta jest bardzo niewielki zasób gruntów pozostających we własności miasta. Są to wielkości nie pozwalające na prowadzenie intensywnej polityki gospodarowania gruntami. Zasoby mieszkaniowe Zasoby mieszkaniowe Radomia charakteryzują się niskim standardem, znacznym zdekapitalizowaniem, słabym wyposażeniem i stosunkowo małą średnią powierzchnią mieszkań, na przykład w porównaniu do średniej krajowej. Na istniejący stan zasobów mieszkaniowych wpływają następujące czynniki: uwarunkowania historyczne – wieloletnie zaniedbania remontowe, niski poziom nowego budownictwa, niski standard mieszkaniowy w regionie; ograniczenia ekonomiczne – współczesne koszty remontów i utrzymania zasobów, nowego budownictwa wykraczają poza możliwości finansowe właścicieli i dysponentów zasobów; polityka mieszkaniowa państwa – niewielka skala i zakres instrumentów preferencji dla gospodarki mieszkaniowej; polityka władz lokalnych – utrzymywanie niskich czynszów w skali proporcjonalnej do zdolności ekonomicznej najemców, co nie ma korelacji z możliwościami odtworzeniowymi substancji; sytuacja społeczna i ekonomiczna użytkowników mieszkań – zarówno właściciele, jak i najemcy mieszkań. 6 Warunki klimatyczne Warunki klimatyczne miasta Radom są typowe dla regionu łódzko–wieluńskiego. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi od 7,5 do 8,0°C. Czas trwania pokrywy śnieżnej na wzniesieniach dochodzi do 75 dni. Na omawianym obszarze występuje od 110 do 125 dni z przymrozkami. Średnia roczna temperatura powietrza najzimniejszego miesiąca stycznia osiąga –2,4°C, a najcieplejszego – lipca wynosi 17,4°C. Okres wegetacyjny na omawianym obszarze trwa około 200 dni. Teren miasta, zgodnie z podziałem Polski na regiony klimatyczne zaproponowanym przez A. Wosia (1995), znajduje się w regionie XXI – Wschodniomałopolskim. Występuje tutaj stosunkowo mała liczba dni z pogodą umiarkowanie ciepłą, których średnio roku jest 122. Wśród nich 64 cechuje brak opadu, a około 58 jest deszczowych. Wśród dni ciepłych w regionie mało jest z dużym zachmurzeniem – mniej niż 40 w roku. Natomiast stosunkowo liczniej pojawiają się dni z pogodą przymrozkową umiarkowanie zimna z opadem (jest ich w roku około 14) oraz niektóre typy pogód mroźnych. Wartość wilgotności względnej powietrza, informującej o zawartości w powietrzu pary wodnej w stosunku do powietrza nasyconego parą wodną w danej temperaturze, wzrasta z południowego zachodu na północny wschód. W przebiegu rocznym najniższa wilgotność występuje wiosną (78–72%), podczas gdy w zimie jest najwyższa. Opad atmosferyczny jest elementem klimatu o dużej zmienności czasowo – przestrzennej. Na terenie Radomia opad jest niższy od średniej dla województwa i wynosi ponad 600 mm. Rozkład kierunków wiatru w roku uwarunkowany jest ogólną cyrkulacją powietrza i warunkami lokalnymi (m. in. rzeźbą terenu). W środkowej Polsce przeciętnie 65% czasu w roku zalegają masy morskiego powietrza polarnego znad Atlantyku. Fakt ten świadczy o przewadze cyrkulacji z kierunków zachodnich. Ukształtowanie powierzchni terenu i układ głównych dolin rzecznych województwa wymuszają napływ powietrza z kierunków zachodnich i wschodnich i można przypuszczać, że tendencja ta jest także charakterystyczna dla miasta Radom. Klimat miasta jest zwykle odmienny od tego, jaki panuje na terenach otaczających. Również w przypadku Radomia jest to bardzo widoczne. Podwyższona temperatura powietrza wywołana istnieniem zabudowy miejskiej sprawia, że na terenie miasta panują złe stosunki termiczno-wilgotnościowe. Nawet na obszarach gdzie nie ma zwartej zabudowy, szybsze parowanie powoduje mniejszą retencję gruntową. Jest to bardzo niekorzystne dla środowiska przyrodniczego, w tym również dla człowieka. Chcąc ograniczyć negatywny wpływ wszelkiego rodzaju zainwestowania miejskiego na klimat miasta, trzeba w przyszłości zadbać o drożność całego systemu ekologicznego miasta, jako gwarancji prawidłowego przewietrzania przestrzeni miejskiej. Prędkość i kierunek wiatru W roku 2011 na terenie strefy miasto Radom średnia prędkość wiatru na poziomie 10 m wynosiła ok. 4,5 m/s. Analiza prędkości wiatrów z odpowiednich zakresów prędkości wskazuje, że najczęściej występowały wiatry o prędkości 3,1–5,1 m/s – ponad 41% przypadków w roku oraz wiatry o prędkościach z przedziału 5,1–8,2 m/s – 29% przypadków. Dla sezonu zimowego wartości te wynosiły odpowiednio 36% i 37%, a dla sezonu letniego 47% i 21%. W sezonie letnim zauważa się wyraźne zmniejszenie się przeciętnych prędkości wiatru oraz wzrost udziału stanu ciszy atmosferycznej i wiatrów o małych prędkościach – do 6,6%, zimą wartość ta kształtowała się na poziomie 4,8%. Roczna róża wskazuje na dominację wiatru z sektora zachodniego – 14% przypadków z kierunku W oraz 12% z kierunku WNW i 9% WSW. Wyraźnie zaznacza się także wysoki udział wiatrów południowo–wschodnich. Róża wiatru dla sezonu letniego ma kształt zbliżony do róży rocznej, zauważalny jest jednak wzrost frekwencji wiatrów z sektorów południowo–wschodniego i północno–zachodniego. 7 Róża dla sezonu zimowego wskazuje natomiast na zdecydowaną przewagę wiatrów z sektora zachodniego (17,5% z kierunku W) oraz wyraźne osłabienie frekwencji wiatru z kierunku południowo–wschodniego. Prawdopodobieństwo występowania ciszy atmosferycznej i prędkości wiatru mniejszej niż 1,5 m/s, średnio w roku wyniosło poniżej 6%. Rysunek 7 Przestrzenny rozkład średnich rocznych wartości prędkości wiatru wyznaczonych przez model WRF/CALMET w strefie miasto Radom w 2011 roku Rysunek 8 Przestrzenny rozkład częstości występowania cisz atmosferycznych (v<1,5[m/s]) wyznaczonych przez model WRF/CALMET dla strefy miasto Radom w 2011 roku 8 Rysunek 9 Rozkład kierunków i prędkości wiatru wyznaczony przez model WRF/CALMET w strefie miasto Radom w 2011 roku Temperatura powietrza Średnia temperatura powietrza w strefie miasto Radom w 2011 roku wyniosła 9,7°C. Rok 2011 został uznany przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej za ciepły, zaś miesiące kwiecień i czerwiec są sklasyfikowane jako anomalnie ciepłe. Najcieplejszymi miesiącami były czerwiec i lipiec z średnią temperaturą 19,2°C oraz sierpień ze średnią temperaturą 19,4°C. Najchłodniejszym miesiącem był luty, w którym średnia temperatura wyniosła – 3,4°C. Ujemną średnią wartość zanotowano także w styczniu (–0,1°C). Rysunek 10 Przestrzenny rozkład średnich rocznych wartości temperatury powietrza wyznaczonych przez WRF/CALMET dla strefy miasto Radom w 2011 roku 9 Rysunek 11 Przebieg średniej miesięcznej wartości temperatury powietrza wyznaczonej przez model WRF/CALMET w strefie miasto Radom w 2011 roku Opad atmosferyczny Rok 2011 przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej został sklasyfikowany jako wilgotny. Jako skrajnie wilgotne zostały uznane miesiące: styczeń i lipiec, skrajnie suche były miesiące: marzec, wrzesień, październik i listopad. Według „Atlasu Klimatu Polski” średnia roczna wysokość opadu atmosferycznego na omawianym obszarze wynosi ok. 550 mm. W roku 2011 suma roczna opadów wyznaczona z modelu wyniosła 488 mm. Najwyższa suma opadu wystąpiły w lipcu (145 mm), najniższe we wrześniu (13 mm) oraz w listopadzie (5 mm). Rysunek 12 Przestrzenny rozkład rocznych sum opadu atmosferycznego wyznaczonego przez model WRF/CALMET dla strefie miasto Radom w 2011 roku 10 Rysunek 13 Miesięczne sumy opadu atmosferycznego wyznaczonego przez modele WRF/CALMET w strefie miasto Radom w 2011 roku Wilgotność względna powietrza Wilgotność względna powietrza atmosferycznego w strefie miasto Radom w roku 2011 wyniosła średnio 69%. W Polsce średnia wilgotność powietrza oscyluje na poziomie 78% do 84%, dlatego klimat uznany jest za wilgotny. Wilgotność powietrza uzyskana w analizowanym roku jest nieco niższa od wartości typowych. Rysunek 14 Przestrzenny rozkład średniej rocznej wartości wilgotności względnej powietrza wyznaczonej przez model WRF/CALMET dla strefy miasto Radom w 2011 roku Miąższość warstwy mieszania Warstwa mieszania to objętość atmosfery, w której substancje zanieczyszczające ulegają rozprzestrzenianiu. Niewielka miąższość warstwy mieszania wiąże się z niskim położeniem warstwy inwersyjnej atmosfery, co skutkuje utrudnieniem w dyspersji zanieczyszczeń. Przebieg średnich miesięcznych wartości miąższości warstwy mieszania wskazuje, że najmniej korzystne warunki rozprzestrzenienia zanieczyszczeń występują w miesiącach zimowych. 11 Przebieg średnich miesięcznych wartości miąższości warstwy mieszania w strefie miasto Radom w 2011 r. Rysunek 15 Przestrzenny rozkład średniej rocznej wartości wilgotności względnej powietrza wyznaczonej przez model WRF/CALMET dla strefy miasto Radom w 2011 roku Klasy równowagi atmosfery Bardzo istotnym parametrem dla rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń jest klasa równowagi atmosfery Pasquilla, która opisuje pionowe ruchy powietrza związane z gradientem temperatury i prędkością wiatru, a które z kolei decydują o ruchu zanieczyszczonego powietrza w smudze. W zależności od różnicy temperatur powietrza wznoszącego się i powietrza otaczającego wyróżnia się w atmosferze trzy podstawowe stany równowagi: chwiejną, obojętną i stałą. Pomiędzy nimi wyróżnia się stany pośrednie. W ochronie środowiska powszechnie przyjęty jest podział na 6 klas równowagi atmosfery: 1 – ekstremalnie niestabilne warunki (równowaga bardzo chwiejna) 2 – umiarkowanie niestabilne warunki (równowaga chwiejna) 3 – nieznacznie niestabilne warunki (równowaga nieznacznie chwiejna) 4 – neutralne warunki (równowaga obojętna) 5 – nieznacznie stabilne warunki (równowaga stała) 6 – umiarkowanie stabilne warunki (równowaga bardzo stała). Spośród wymienionych klas niezbyt korzystne dla rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń są – 1 i 2, ze względu na to, iż smuga spalin na skutek intensywnych ruchów powietrza to wznosi się to opada, a bardzo niekorzystne są 5 i 6, przy których występują warunki inwersyjne i zanieczyszczenia utrzymują się na niskich wysokościach (nie mają warunków do rozproszenia). Najczęściej w ciągu roku (43,1% przypadków) w strefie miasto Radom występowała klasa równowagi atmosfery 4, która reprezentuje neutralne warunki. Bardzo rzadko (jedynie 0,1% przypadków) występowała klasa 1, określana jako ekstremalnie niestabilna. W miesiącach zimowych wyraźnie dominuje klasa równowagi atmosfery 4. Natomiast w miesiącach letnich zwiększa się udział klas niekorzystnych, zwłaszcza 2 i 3, oznaczające warunki równowagi chwiejnej. 12 Rysunek 16 Częstość występowania klas równowagi atmosfery Pasquilla wyznaczona przez model WRF/CALMET w strefie miasto Radom w 2011 roku Rysunek 17 Udział klas równowagi atmosfery Pasquilla wyznaczonych przez model WRF/CALMET w strefie miasto Radom w 2011 roku 3.3. Powierzchnia strefy miasto Radom i liczba osób zamieszkujących strefę Radom zajmuje powierzchnię 111,8 km2, a liczba ludności w 2011 roku wynosiła prawie 221 tys. osób. W Radomiu mieszka około 4,2% ludności województwa mazowieckiego. 3.4. Informacje dotyczące form ochrony przyrody znajdujących się na obszarze strefy miasto Radom, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1–9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późn. zm.). Na terenie miasta Radom formy ochrony przyrody zajmują niewielkie powierzchnie. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona wynosi 378,9 ha. Ustanowiono tutaj jeden obszar chronionego krajobrazu, użytek ekologiczny, część obszaru Natura 2000 (Ostoja Kozienicka) i siedem pomników przyrody. Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Kosówki” Obszar zlokalizowany jest wzdłuż rzeki Kosówki, obejmuje powierzchnię 242 ha. Celem powołania Obszaru Chronionego Krajobrazu "Dolina Kosówki" jest ochrona cennej krajobrazowo doliny potoku, z kompleksami istniejących tu podmokłych lasów, łąk oraz terenów przyległych charakteryzujących się dużą różnorodnością siedliskową oraz gatunkową. 13 Pomniki przyrody Na terenie Radomia do roku 2009 znajdowało się 7 pomników przyrody, w postaci pojedynczych drzew w tym dęby szypułkowe: 320 letni na terenie Wośników, 215 letni na terenie lasu Kapturskiego, 160 letni na terenie Pruszakowa, 90 letni przy ulicy Malczewskiego, przed Resursą, 200 letni na terenie na terenie V Liceum Ogólnokształcącego im. R. Traugutta, ul. Traugutta 52a, dwa modrzewie 155–letnie przy skrzyżowaniu ul. Słowackiego i Alei Grzecznarowskiego. W roku 2009 powołano kolejne pomniki przyrody w tym: dwa klony srebrzyste na terenie Parku Planty, 12 drzew na terenie zespołu pałacowo – parkowego w Wośnikach, pomnik zbiorowy „Starodrzew Nowego Ogrodu w Radomiu: 26 drzew w Parku im. T. Kościuszki. Użytek ekologiczny Torfowisko „Duży Ług” – Użytek ekologiczny „Bagno” – jest to obszar o powierzchni 6,86 ha, ustanowiony ze względu na ochronę terenów podmokłych (torfowiska i pastwiska). Obszary NATURA 2000 Na terenie miasta znajdują się fragmenty dwóch obszarów włączonych do sieci Natura 2000 – „Puszczy Kozienickiej” i „Ostoi Kozienickiej”. Puszcza Kozienicka” (PLH140035) – obszar o znaczeniu wspólnotowym. Jest to jeden z najcenniejszych pod względem przyrodniczym kompleksów puszczańskich w Polsce. O jego randze świadczy przede wszystkim – wysoka różnorodność biologiczna mierzona na wszystkich poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym. Występuje tu szereg siedlisk przyrodniczych oraz gatunków chronionych i zagrożonych wymarciem w skali kraju i kontynentu. W zbiorowiskach leśnych Puszczy występuje znaczna liczba drzew w wieku od 150 do 400 lat. Wizytówką Puszczy Kozienickiej są endemiczne wyżynne jodłowe bory mieszane, które na tym terenie uznawane są za postać kresową. Oprócz niekwestionowanej wartości przyrodniczej mają one olbrzymie znaczenie biogeograficzne i syntaksonomiczne. W Radomiu obszar Puszczy zajmuje powierzchnię 41,4 ha; „Ostoja Kozienicka” (PLB140013) – obszar specjalnej ochrony siedlisk. Zajmują one obszar 68301,2 tys. ha, z czego 175,5 ha należy do Gminy Miasta Radomia. Granica przebiega ulicami Kozienicką i Poduchowną, przez las między ulicami Bełżeckiego i Jarosza, a potem rzeką Pacynką. Teren ten został objęty ochroną ze względu na występujące tu gatunki ptaków. Lasy zajmują większość powierzchni obszaru. Resztę terenu pokrywają pola uprawne, łąki, pastwiska. Występują tu również połacie torfowisk wysokich i niskich. Występuje tutaj ponad 200 gatunków ptaków, w tym co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG (Ptasiej). 14 II. Informacje ogólne na temat lokalizacji i topografii strefy miasto Radom – dotyczy roku 2015 1. Dane ogólne województwo mazowieckie strefa miasto Radom mapa strefy miasto Radom Niniejszy Program ochrony powietrza przygotowany został dla strefy miasto Radom, która obejmuje miasto Radom w jego administracyjnych granicach. Radom jest drugim, co do wielkości, miastem w województwie mazowieckim pod względem powierzchni (112 km2), a także pod względem liczby ludności (216 159 osób). Radom jest miastem na prawach powiatu, będąc jednocześnie ważnym węzłem komunikacyjnym i kolejowym o znaczeniu regionalnym. 15 Rysunek 18 Lokalizacja strefy miasto Radom 2. Opis lokalizacji punktów pomiarowych Na terenie strefy miasto Radom w ocenie jakości powietrza uwzględnione zostały pomiary zanieczyszczeń prowadzone przez WIOŚ w Warszawie na 2 stacjach monitoringowych dla pyłu zawieszonego PM10 oraz 2 stacjach dla pyłu zawieszonego PM2,5. 16 Tabela 4 Stacje pomiarowe pyłu zawieszonego PM10 oraz PM2,5 w strefie miasto Radom. Lp. Kod krajowy stacji 1. MzRad25Czerw 2. MzRadHallera 3. MzRadTochter Współrzędne geograficzne 51°24'22,08" N, 21°10'21" E 51°24'55,16" N, 21°10'21" E 51°23'56,74’’N, 21°08'21"E Stacja Radom, ul. 25 Czerwca 1976 Radom, ul. Hallera Radom, ul. Tochtermana 1 Pomiary dla substancji Pył zawieszony PM10 Pył zawieszony PM2,5 Pył zawieszony PM10 Pył zawieszony PM2,5 Rysunek 19 Lokalizacja stacji pomiarowych pyłu zawieszonego PM2,5 na terenie strefy miasto Radom 17 Rysunek 20 Lokalizacja stacji pomiarowych pyłu zawieszonego PM10 na terenie strefy miasto Radom 18 3. Opis strefy objętej programem ochrony powietrza 3.1. Określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu oraz ich charakteru Stężenia pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania rok kalendarzowy Na obszarze strefy miasto Radom w zakresie przekroczeń dopuszczalnej wartości stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM10 obszar przekroczeń zajmuje łącznie powierzchnię 111,8 km2 i jest zamieszkały przez 215 653 mieszkańców. Łączna wielkość emisji pyłu zawieszonego PM10 pochodząca ze źródeł znajdujących się na obszarze przekroczeń wynosi 1179,56 Mg. Tabela 5 Obszary przekroczeń stężenia pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania rok kalendarzowy w 2015 roku w strefie miasto Radom LokalizaKod sytuacji cja przekroobszaru czenia przekroczeń Mz15RadP M10a01 1 Miasto Radom Szacunkowy obszar [km2], na którym został przekroczony poziom dopuszczalny w 2015 r. 111,8 Szacunkowa Charakter średnia obszaru liczba przekroosób czeń obecna na poziomów obszarze, dopuna którym szczalnych był (miejski, przekroprzemysło- czony wy, poziom rolniczy) dopuszczalny w 2015 r. miejski 215 653 Szacunkowa średnia liczba wrażliwych grup ludności na obszarze, na którym został przekroczony poziom dopuszczalny w 2015 r. 75 479 Infrastruktura związana z wrażliwymi grupami ludności1 260 Szacowana wielkość obszarów ekosystemów Przyczyna (obszarów wystąpienia zielonych) przekroczeń narażonych na przekrocz enia [m2] 7221700 Oddzia-ływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków Liczba ośrodków (instytucji), w których przebywają osoby wrażliwe, takich jak przedszkola, szkoły, opieka zdrowotna, szpitale, żłobki 19 Częst ość przekr o-czeń stężeń 24godzinnych pyłu zawie szonego PM10 [dni] 36 max. stężenie dobowe pyłu zawieszonego PM10 [µg/m3] Wartość max. stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM10 [µg/m3] Emisja pyłu zawieszonego PM10 w obszarze przekroczeń [Mg/rok] 145 85,29 44,12 1179,56 Rysunek 21. Obszary przekroczeń stężenia pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania 24 –godziny w 2015 roku w strefie miasto Radom 20 Stężenia pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania 24 – godziny Na obszarze strefy miasta Radom w zakresie przekroczeń dopuszczalnej wartości stężenia 24-godzinnego pyłu zawieszonego PM10 obszar przekroczeń zajmuje łącznie 111,8 km2 i jest zamieszkały przez 215 653 mieszkańców. Łączna wielkość emisji pyłu zawieszonego PM10 pochodząca ze źródeł znajdujących się na obszarze przekroczeń wynosi 1179,56 Mg. Tabela 6 Obszary przekroczeń pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśrednia 24 - godziny w 2015 roku w strefie miasto Radom Kod sytuacji przekrocz enia Mz15Rad PM10d01 2 Lokalizacja obszaru przekroczeń Miasto Radom Szacunkowy obszar [km2], na którym został przekroczony poziom dopuszczalny w 2015 r. 111,8 Szacunkowa Charakter średnia obszaru liczba przekroosób czeń obecna na poziomów obszarze, dopuszcza na którym lnych był (miejski, przekroprzemyczony słowy, poziom rolniczy) dopuszczalny w 2015 r. miejski 215 653 Szacunkowa średnia liczba wrażliwych grup ludności na obszarze, na którym został przekroczony poziom dopuszczalny w 2015 r. 75 479 Infrastruktura związana z wrażliwymi grupami ludności2 260 Szacowana wielkość obszarów ekosystemów Przyczyna (obszarów wystą-pienia zielonych) przekro-czeń narażonych na przekrocz enia [m2] 7221700 oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków Liczba ośrodków (instytucji), w których przebywają osoby wrażliwe, takich jak przedszkola, szkoły, opieka zdrowotna, szpitale, żłobki 21 Częs tość prze kroczeń stęże ń 24godzi nnyc h pyłu zawi eszo nego PM1 0 [dni] 36 max. stężenie dobowe pyłu zawieszonego PM10 [µg/m3] Wartość max. stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM10 [µg/m3] Emisja pyłu zawieszonego PM10 w obszarze przekroczeń [Mg/rok] 145 85,29 44,12 1179,56 Rysunek 22. Obszary przekroczeń pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśrednia 24 - godziny w 2015 roku w strefie miasto Radom. 22 Stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 o okresie uśredniania rok kalendarzowy Na obszarze strefy miasto Radom w zakresie przekroczeń dopuszczalnej wartości stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM2,5 obszar przekroczeń zajmuje łącznie 111,8 km2 i jest zamieszkiwany przez 215 653 mieszkańców. Łączna wielkość emisji pyłu zawieszonego PM2,5 pochodząca ze źródeł znajdujących się na obszarze przekroczeń wynosi 1064,8 Mg. Tabela 7 Obszary przekroczeń pyłu zawieszonego PM2,5 o okresie uśredniania rok kalendarzowy w 2015 roku w strefie miasto Radom Kod sytuacji przekroczenia Mz15RadPM2, 5a01 3 Szacunkowy obszar [km2], na którym Lokalizacja został obszaru przekroczony przekroczeń poziom dopuszczalny w 2015 r. Miasto Radom 111,8 Charakter obszaru przekroczeń poziomów dopuszczalnych (miejski, przemysłowy, rolniczy) miejski Szacunkowa średnia liczba osób obecna na obszarze, na którym był przekroczony poziom dopuszczalny w 2015 r. 215 653 Szacunkowa średnia liczba wrażliwych grup ludności na obszarze, na którym został przekroczony poziom dopuszczalny w 2015 r. 75 479 Infrastruktura związana z wrażliwymi grupami ludności3 260 Szacowana wielkość obszarów ekosystemów (obszarów zielonych) narażonych na przekroczenia [m2] Przyczyna wystąpienia przekro-czeń 7221700 oddziaływani e emisji związanych z indywidualny 33,28 m ogrzewaniem budynków Liczba ośrodków (instytucji), w których przebywają osoby wrażliwe, takich jak przedszkola, szkoły, opieka zdrowotna, szpitale, żłobki 23 Wartość max. stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM2,5 [µg/m³] Emisja pyłu zawieszo -nego PM2,5 w obszarze przekroczeń [Mg/rok] 1064,8 Rysunek 23. Obszary przekroczeń stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 o okresie uśredniania rok kalendarzowy w 2015 roku w strefie miasto Radom 24 3.2. Dane topograficzne strefy i dane o czynnikach klimatycznych mające wpływ na poziom substancji w powietrzu i wyniki uzyskiwane z modeli wykorzystywanych przy prognozowaniu poziomów substancji w powietrzu. Radom jest miastem na prawach powiatu, położonym w centralnej części Polski na Nizinie Mazowieckiej, w dorzeczu środkowej Wisły i Pilicy nad rzeką Mleczną. Zgodnie z przyjętym przez J. Kondrackiego (1998) systemem regionalizacji fizyczno–geograficznej, przez Radom przebiega granica dwóch mezoregionów (Równina Kozienicka i Równina Radomska) i dwóch makroregionów (Nizina Środkowomazowiecka i Wzniesienia Południowomazowieckie). Równina Radomska rozpościera się na południe od Doliny Białobrzeskiej między Przedgórzem Iłżeckim, Równiną Kozienicką i Małopolskim Przełomem Wisły, obejmując powierzchnię około 3640 km2. Równinę przecinają płytkie doliny rzeki Radomki, Iłżanki i Krępianki. Radom położony jest w większości na terenie Równiny Radomskiej, a jedynie północne peryferie miasta znajdują się na Równinie Kozienickiej. Miasto rozciąga się na wysokości od 130 do 207 m n.p.m. Do roku 1975 Radom włączony był do województwa kieleckiego, w latach 1975–1998 był stolicą województwa radomskiego, a od 1998 roku stał się miastem powiatowym. Uchwałą nr 330/2012 Rady Miejskiej w Radomiu z dnia 28 maja 2012 roku miasto podzielone zostało na 56 obszarów Systemu Informacji Miejskiej. Miasto leży na przecięciu głównych szlaków komunikacyjnych biegnących ze wschodu na zachód, a także z północy na południe, prowadzących do granicy państwa. Krzyżują się tu m.in. drogi krajowe: droga nr 7 [E77] – Gdańsk – Kraków; droga nr 9 [E371] – Radom – Rzeszów; droga nr 12 – Łódź – Lublin. W odległości ok. 100 km od miasta, znajduje się międzynarodowy port lotniczy Warszawa – Okęcie, ponadto miasto posiada własny port lotniczy Radom–Sadków, znajdujący się w południowo–wschodniej części miasta, wykorzystywany głównie przez wojsko. Radom to miasto dobrze uprzemysłowione mające silną pozycję w regionie. Obecnie w mieście działa ok. 24,3 tys. podmiotów gospodarczych . W 2001 roku na terenie miasta powstała specjalna strefa ekonomiczna obejmująca rejony Gołębiów, Wólka Klwatecka i Wośniki. Głównymi inwestorami w tej strefie są przedsiębiorstwa z branży meblowej, chemicznej, metalowej, a także motoryzacyjnej. Miasto Radom charakteryzuje się umiarkowanym klimatem, umiarkowanymi temperaturami oraz intensywnymi opadami deszczu występującymi na przestrzeni całego roku. Radom znajduje się w oddziaływaniu śródziemnomorskiego regionu klimatycznego. Opady deszczu są zróżnicowane, w zależności od miesiąca wahają się od 500 do 2500 mm. Mgła występuję w okresie jesienno–zimowym. Kierunek wiatru i jego prędkość ma decydujący wpływ na sposób dyspersji zanieczyszczeń. Prędkość wiatru wpływa na czas pozostawania zanieczyszczeń w pobliżu źródeł emisji, czas transportu zanieczyszczeń z innych obszarów emisyjnych i wielkość emisji wtórnej, niezorganizowanej. Obok wiatru temperatura jest najważniejszym czynnikiem pogodowym wpływającym na zanieczyszczenie powietrza. Warunki pogodowe, w których jakość powietrza ulega pogorszeniu to: 25 niskie temperatury, a zwłaszcza spadek temperatury poniżej 00C, z czym związana jest większa emisja na skutek wzmożonego zapotrzebowania na ciepło, głównie z indywidualnych systemów grzewczych; tworzenie się układów wyżowych o słabym gradiencie ciśnienia, z którymi związane są okresy bezwietrzne lub o małych prędkościach wiatru (brak przewietrzania terenów o gęstej zabudowie); dni z mgłą, związane często z przyziemną inwersją temperatury, hamującą dyspersję zanieczyszczeń (występujące najczęściej w okresie jesienno-zimowym); okresy następujących po sobie kilku, a nawet kilkunastu dni bez opadów (brak wymywania zanieczyszczeń z powietrza, co wzmaga wtórną emisję zanieczyszczeń). 3.3. Powierzchnia strefy miasto Radom i liczba osób zamieszkujących strefę Strefa miasto Radom zajmuje powierzchnię 112 km2 w tym użytki rolne zajmują powierzchnię 4 720 ha (42,22% powierzchni strefy). Użytki leśne i grunty zadrzewione oraz zakrzewione zajmują powierzchnię 459 ha (4,1% powierzchni strefy), tereny komunikacyjne zajmują 1 405 ha (12,57% powierzchni strefy), natomiast tereny zabudowy mieszkaniowej – 1 803` ha (16,13% powierzchni strefy). Poniższa tabela obrazuje strukturę zagospodarowania terenu strefy miasto Radom w podziale na poszczególne rodzaje terenów. Tabela 8 Struktura zagospodarowania terenu strefy Lp. Kierunki wykorzystania terenu – strefa miasto Radom kod strefy: PL1403 1 użytki rolne Powierzchnia strefa miasto Radom kod strefy: PL1403 [ha] 4 720 2 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 459 3 grunty zabudowane i zurbanizowane 4 965 4 tereny mieszkaniowe 1 803 5 tereny przemysłowe 467 6 tereny komunikacyjne 1 405 Strefę miasto Radom zamieszkuje 216 159 osób. Gęstość zaludnienia na terenie strefy wynosi 1 933 osoby/km2. 3.4. Informacje dotyczące form ochrony przyrody znajdujących się na obszarze strefy miasto Radom, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1–9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późn. zm.). Formy ochrony przyrody Formy ochrony przyrody zajmują niewielką powierzchnię miasta Radom i stanowią 2,3% udziału w powierzchni miasta. Formy ochrony przyrody zlokalizowane na terenie miasta: użytek ekologiczny (Użytek ekologiczny 136); Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Kosówki”; obszar Natura 2000 Ostoja Kozienicka PLB140013; 56 pomników przyrody. Użytek ekologiczny ustanowiony został na mocy decyzji Wojewody Mazowieckiego w 1996 roku ze względu na ochronę terenów podmokłych głównie pastwisk i torfowisk. Celem powołania Obszaru Chronionego Krajobrazu "Dolina Kosówki" jest ochrona cennej krajobrazowo doliny potoku, z kompleksami istniejących tu podmokłych lasów, łąk oraz 26 terenów przyległych charakteryzujących się dużą różnorodnością siedliskową oraz gatunkową. Obszary Natura 2000 Ostoja Kozienicka PLB140013 – zajmuje obszar 68 301,2 tys. ha, z czego 126 ha leży na terenie Radomia. Granica przebiega ulicami Kozienicką i Poduchowną, przez las między ulicami Bełżeckiego i Jarosza, a potem rzeką Pacynką. Teren ten został objęty ochroną ze względu na występujące tu gatunki ptaków. Obszar Ostoi Kozienickiej położony jest na terenach gmin: Jedlnia Letnisko, Tczów, Zwoleń, Sieciechów, Policzna, Garbatka Letnisko, Kozienice Głowaczów, Pionki, Gózd, Jastrzębia, Radom i obejmuje znaczną część jednego z większych kompleksów leśnych w środkowej Polsce – Puszczy Radomsko–Kozienickiej. Lasy zajmują większość powierzchni obszaru. Resztę terenu pokrywają pola uprawne, łąki, pastwiska. Występują tu również połacie torfowisk wysokich i niskich. Występuje tutaj ponad 200 gatunków ptaków, w tym co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG (tzw. Ptasiej): m.in.: bocian biały, trzmielojad, bielik, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, orlik krzykliwy, kropiatka, zielonka, derkacz, żuraw, batalion, mewa czarnogłowa, rybitwa rzeczna, zimorodek, dzięcioł zielono–siwy, dzięcioł średni, lerka, świergotek polny, jarzębata, muchołówka mała, gąsiorek, ortolan), a wśród nich 3 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi: bączek, kraska i bąk. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków: bączek, bocian czarny, kraska, lelek. Stosunkowo wysoką liczebność osiągają: bąk, bocian biały, rybitwa czarna. Można tu spotkać liczne rzadkie i chronione gatunki roślin naczyniowych, m.in. czosnek niedźwiedzi, widłaki, wiele gatunków storczyków, przebiśnieg, pełnik europejski, lilia złotogłów, zimoziół północny, a ze ssaków występuje m.in. łoś, sarna, jeleń szlachetny, mroczek pozłocisty, mroczek późny, mroczek posrebrzany, borowiaczek, gacek brunatny, kuna leśna, borsuk, orzesznica oraz dwa gatunki ssaków (wymienione w załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG): nocek duży i bóbr europejski. W północno–wschodniej części miasta znajduje się niewielki fragment obszaru Natura 2000 – Puszcza Kozienicka (PLH140035), którą cechuje wysoka różnorodność biologiczna na poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym. Występuje tu szereg siedlisk przyrodniczych oraz gatunków chronionych i zagrożonych wymarciem w skali kraju i kontynentu. 27
