PRZEWODNIK DO OPISU PROFILU GLEBOWEGO (projekt)

Polskie Towarzystwo Gleboznawcze
Komisja Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb
PRZEWODNIK
DO OPISU PROFILU GLEBOWEGO
(projekt)
2014
1
Opracował zespół:
- prof. dr hab. Cezary Kabała – przewodniczący,
- dr hab. Danuta Czępińska-Kamińska prof. SGGW,
- dr hab. Marek Drewnik
- dr hab. Michał Jankowski
- mgr inż. Marian Marzec
Instrukcję przygotowano z wykorzystaniem następujących
opracowań:
-
2
Guidelines for soil description, 4th edition. 2006. FAO-ISRIC, Rome.
Field Book for Describing and Sampling Soils, v.2. 2002. NSSC, NRCS, U.S.
Dept. of Agriculture, Lincoln.
Norma PN-ISO 11259:2001 – Jakość gleby. Uproszczony opis profilu glebowego.
Systematyka Gleb Polski, wyd. 5. 2011. Roczniki Gleboznawcze, 62, 3, 193 pp.
Klasyfikacja gleb leśnych Polski. 2000. CILP, Warszawa.
Komornicki T., Kowalkowski A., Uggla H., Włoczewski T. 1963. Projekt
normatywów opisu profilu glebowego. PTG, Warszawa.
SPIS TREŚCI (zostanie uzupełniony na ostatnim etapie prac)
Wprowadzenie – przedmiot opisu
Część 1. Lokalizacja profilu i informacje o środowisku
1.1.
.
.
Część 2. Charakterystyka poziomów glebowych
2.1.
.
.
Część 3. Inne cechy gleby
3.1.
.
.
Aneks 1. Regiony fizycznogeograficzne Polski
Aneks 2.
Aneks 3.
.
.
3
WPROWADZENIE – PRZEDMIOT OPISU
Gleba jest powierzchniową warstwą litosfery, wpisaną w określoną formę
morfologiczną terenu, w której przenikają się oddziaływania odgórne (infiltracja wody
opadowej i roztopowej, sezonowe zamarzanie oraz wysychanie, dopływ składników z
opadu atmosferycznego i nawozów itp.), oddolne (jak kapilarny podsiąk wody i
dopływ składników ze zwierciadła wody gruntowej), a także boczne lub
wielokierunkowe (aktywność fauny glebowej, szczególnie zwierząt ryjących,
mechaniczne oddziaływanie korzeni i rozłogów roślin, aktywność biologiczna w
rizosferze itd.).
Niezbędne jest zatem charakteryzowanie gleby jako trójwymiarowej bryły –
pedonu. Pedon jest najmniejszą jednorodną pod względem genetycznym
(litologicznym i morfologicznym) objętością gleby, pozwalającą na spójny opis jej
cech morfologicznych, uziarnienia, warunków wilgotnościowych i innych właściwości.
Zespół podobnych pedonów tworzy polipedon, czyli elementarny fragment
pedosfery.
Przyjmuje się, że pedon jest graniastosłupem o wysokości równej miąższości
gleby, to jest na ogół do 1,5-2 metrów i o powierzchni od jednego do kilku metrów
kwadratowych.
4
Ze względów praktycznych, w terenie nie opisuje się wypreparowanego pedonu,
lecz odwrotnie, opisuje się ściany odkrywki będące zewnętrznym obrysem (obrazem)
pedonu.
Standardowa odkrywka glebowa ma głębokość minimum 1,5 m (w lasach i
sadach – minimum 2,0 m) i szerokość minimum 0,7 m. Odkrywka może mieć
mniejszą głębokość w przypadku:
- występowania litej skały (naturalnej) lub sztucznej warstwy scementowanej,
- dużej szkieletowości uniemożliwiającej kopanie,
- obecności zwierciadła wody gruntowej. W tym przypadku należy wykonać
sondowanie świdrem o konstrukcji umożliwiającej wydobycie próbek mokrej gleby.
W pracach kartograficznych obejmujących większy obszar i przy niewielkim
przestrzennym zróżnicowaniu pokrywy glebowej dopuszcza się wykonanie odkrywki
płytszej (lecz nie płytszej niż 1,0 m) uzupełnionej o wiercenie sondażowe do
głębokości (odpowiednio) 1,5 lub 2,0 m. W przypadku pobierania próbek do analiz
laboratoryjnych odkrywka może płytsza niż głębokość opróbowania tylko wtedy, gdy
wykonawca prac dysponuje techniką gwarantującą uzyskanie próbki w odpowiednim
stanie, a w szczególności nie zanieczyszczonej materiałem z innych warstw.
Odkrywkę należy zlokalizować centralnie w ramach określonej formy
morfologicznej terenu lub płata roślinności, a unikać należy sąsiedztwa dróg, rowów
odwadniających, miejsc z wyraźnymi śladami prac ziemnych lub budowlanych,
krawędzi pól uprawnych (tzw. uwroci) itd., chyba że cel prac zakłada charakterystykę
gleb w specyficznych lokalizacjach, na przykład objętych antropopresją.
Można wykorzystywać naturalne lub sztuczne odsłonięcia pod warunkiem
głębokiego odczyszczenia przesuszonych lub obsuniętych części gleby.
W odkrywce są 1-3 ściany nadające się do opisu – profile glebowe, a także
schody, będące w razie potrzeby przekrojami poziomymi, użytecznymi do opisu
poziomów z zaciekami lub deformacjami. Domyślnie, opisowi podlega ściana
znajdująca się naprzeciw stopni (tzw. ściana czołowa). Odkrywka powinna być tak
zorientowana, by promienie słońca padały bezpośrednio na podstawową opisywaną
ścianę. W przypadku dużego zróżnicowania morfologii gleby w obrębie odkrywki
niezbędny może być osobny opis poszczególnych ścian (profili), lub wykonanie
dodatkowych odkrywek lub wierceń celem rozstrzygnięcia, która ściana (profil) jest
reprezentatywna dla danego pedonu.
Opis profilu glebowego wykonywany jest na świeżo oczyszczonej ścianie o
wilgotności normalnej dla badanej gleby.
***
Niniejszy przewodnik umożliwia szczegółową charakterystykę cech
morfologicznych gleby na potrzeby różnych klasyfikacji oraz programów
(krajowych i międzynarodowych).
Faktyczny zakres opisu profilu glebowego i jego otoczenia powinny być
indywidualnie dostosowane do przyjętego celu prac (badań).
5
CZĘŚĆ 1. LOKALIZACJA PROFILU I INFORMACJE O
ŚRODOWISKU
1.1. NUMER (SYMBOL) PROFILU
Można stosować numery kolejne: 1, 2, 3 itp., jednak dla uniknięcia pomylenia próbek
w laboratorium lub profili w większej bazie danych zaleca się używanie kombinacji
liter (np. inicjałów wykonawcy, instytucji lub miejsca) oraz cyfr, np. CK12
1.2. DATA
Data wykonania opisu profilu glebowego
1.3. AUTOR OPISU
Imię i nazwisko autora opisu profilu glebowego.
1.4. WSPÓŁRZĘDNE GEOGRAFICZNE
Współrzędne geograficzne (długość E i szerokość N) w układzie WGS 1984 albo
współrzędne prostokątne (X i Y) w układzie PUWG 1992.
1.5. WYSOKOŚĆ N.P.M.
Wysokość nad poziom morza (m n.p.m.) odczytana z mapy topograficznej.
Jeśli wysokość odczytano z pomocą lokalizatora GPS, należy to zaznaczyć przez
dopisanie symbolu „GPS”, a następnie zweryfikować na mapie topograficznej.
1.6. LOKALIZACJA 1 (PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY)
Wpisać lokalizację miejsca zgodnie z podziałem administracyjnym; alternatywnie:
- województwo, powiat, miejscowość i numer działki; albo
- regionalną dyrekcję lasów państwowych, nadleśnictwo, obręb i numer oddziału oraz
symbol wydzielenia.
1.7. LOKALIZACJA 2 (REGIONALIZACJA PRZYRODNICZA)
Wpisać lokalizację miejsca według regionalizacji fizycznogeograficznej lub
przyrodniczo-leśnej, alternatywnie:
- makroregion i mezoregion fizycznogeograficzny (patrz: Aneks 1); albo
- krainę i mezoregion przyrodniczo-leśny (patrz: Aneks 2).
Dopuszcza się zapis słowny lub kodowy (cyfrowy) podany w regionalizacji.
6
1.8. TYP RZEŹBY TERENU
Typy rzeźby terenu, zgodnie z koncepcją i definicjami europejskiej bazy SOTER [Soil and
Terrain Database, ISRIC, 2012], opisywane są przede wszystkim ze względu na ich
morfologię, a nie na genezę (pochodzenie lub procesy odpowiedzialne za ich
ukształtowanie).
Najważniejszymi kryteriami rozróżniania są dominujące nachylenie oraz energia rzeźby,
zdefiniowana jako mediana różnicy między najwyższym i najniższym punktem w terenie
przeliczona na dystans między nimi. Energia rzeźby jest podawana w metrach na kilometr i
może być zróżnicowana w obrębie danej jednostki rzeźby, dlatego należy wziąć pod uwagę
szerszy kontekst krajobrazowy niż tylko bezpośrednie otoczenie odkrywki glebowej.
Klasyfikacja dotyczy również rzeźby przekształconej antropogenicznie.
typ
podtyp
Dominujące
nachylenie
(%)
R
RR równina
< 10
tereny równinne RP płaskowyż
< 10
RO obniżenie
< 10
RZ równina zalewowa
< 10
SK progi morfologiczne o średnim nachyleniu 10-30
S
SW wzgórza o średnim nachyleniu
10-30
tereny faliste i
SG góry o średnim nachyleniu
15-30
średnio
SR równiny rozcięte dolinami
10-30
nachylone
SD doliny o średnim spadku podłużnym
10-30
T
TS progi morfologiczne o dużym nachyleniu > 30
tereny silnie
TW wzgórza o dużym nachyleniu
> 30
TG góry o dużym nachyleniu
> 30
nachylone
TD doliny o dużym spadku podłużnym
> 30
Energia rzeźby
-1
(m km )
< 50
< 50
< 50
< 50
100-150
100-150
150-300
50-100
100-150
150-300
150-300
> 300
> 150
1.9. FORMA RZEŹBY TERENU
Forma rzeźby terenu identyfikuje element rzeźby ze względu na morfologię i w kontekście
jego genezy. Podana klasyfikacja ma charakter pomocniczy i w przypadku braku
odpowiedniego określenia należy podać inne, najbardziej odpowiednie.
W wielu przypadkach stosuje się uściślające określenia podwójne (np. ROF-WAW).
1.9.1. FORMY RÓWNINNE
ROP
równina płaska (deniwelacje nierówności terenu nie przekraczają 5 m)
ROF
równina falista (w obszarze równinnym występują obrzmienia i obniżenia o
nachyleniach do 5o i deniwelacjach do 12-15 m)
ROG
równina pagórkowata (w obszarze równinnym występują pagórki, wały i garby o
wysokości względnej do 25 m i o nachyleniu od 5 do 30o)
RMP
RMF
RMG
równina morenowa płaska
równina morenowa falista
równina morenowa pagórkowata
RFL
RKE
równina fluwioglacjalna (sandrowa)
równina kemowa
RPW
RPS
plateau/płaskowyż
płaskowyż lessowy
7
RBI
RAN
równina biogeniczna (np. torfowiskowa)
zrównanie antropogeniczne
RZA
RTN
RNM
RPL
równina zalewowa w dolinie rzeki lub równina deltowa
terasa (taras) nadzalewowa w dolinie rzeki
równina nadmorska
plaża nadmorska
1.9.2. FORMY WYPUKŁE
- formy wypukłe ogólnie
WZN
wzgórze w terenie silnie falistym/pagórkowatym
WZR
WZK
WZS
izolowane wzgórze/góra w terenie równinnym
wzniesienie kopulaste
wzniesienie stożkowe
WZG
WZC
WZB
WZL
wzniesienie (góra) w masywie górskim, ogólnie
centralne wzniesienie masywu górskiego
boczne wzniesienie w masywie górskim
wzniesienie w łańcuchu (grzbiecie) górskim
HAL
hałda, zwałowisko nadpoziomowe
- formy rzeźby lodowcowej
MCZ
MBO
DRU
KEM
OZZ
wał/wzgórze moreny czołowej (końcowej)
wał moreny bocznej
drumlin
kem
oz
- formy rzeźby eolicznej
WYD
WYP
WYR
WYU
wydma (ogólnie)
wydma paraboliczna
wydma poprzeczna
wydma podłużna
- formy rzeźby nadmorskiej
MIE
KLI
mierzeja
klif
1.9.3. Formy wklęsłe
DLV
DLU
DLP
WZU
WZV
dolina V-kształtna
dolina U – kształtna
dolina płaskodenna
U-kształtna rynna na stoku
V-kształtna rynna na stoku
WAW
DEB
PAR
WAD
wąwóz
debrza
parów
wądół
8
NCK
PRZ
KTG
KAR
OMW
DEF
zamknięte obniżenia (niecki, leje krasowe itp.)
przełęcz, siodło
kotlina śródgórska
cyrk lodowcowy (kar)
obniżenie międzywydmowe
misa/niecka deflacyjna
WYR
ANR
wyrobisko kopalni odkrywkowej
rozcięcie antropogeniczne (przekop drogowy, kolejowy itp.)
1.10. USYTUOWANIE ODKRYWKI
Względne położenie odkrywki glebowej w obrębie formy rzeźby terenu (określonej w punkcie
1.10). Można stosować więcej niż jedno określenie, np. REG-GST lub GRO-C.
Określenia ogólne
C centralnie
S na skraju
D na dnie (np. niecki)
G na granicy z inną formą
Położenie w dnie dolinie rzecznej
TZN
terasa (taras) zalewowa niższa
TZW
terasa (taras) zalewowa wyższa
TNN
terasa (taras) nadzalewowa niższa
TNW
terasa (taras) nadzalewowa wyższa
WA
wał przykorytowy
NT
niecka lub rynna (np. starorzecza) na terasie (w połączeniu z określeniem terasy)
Położenie na stoku/zboczu/skarpie (dotyczy form naturalnych i antropogenicznych)
SK
kulminacja (szczyt) wzniesienia
SG
górna część stoku/zbocza/skarpy
SS
środkowa część stoku/zbocza/skarpy
SD
dolna część stoku/zbocza/skarpy
SP
podnóże stoku/zbocza/skarpy
SS
spłaszczenie śródstokowe
STU
SNA
SNU
SOS
stożek usypiskowy, piarg (kamienisty, żwirowy lub kamienisto-żwirowy)
stożek napływowy (dominują frakcje ziemiste), także połączone stożki
stożek napływowo-usypiskowy
jęzor osuwiskowy
NIO
NIN
nisza osuwiskowa
nisza niwalna
Profil partii wierzchołkowej
GRO
równia grzbietowa
GZA
grzbiet zaokrąglony
GOS
grzbiet ostry
GRA
grań
9
Forma stoku (w bezpośrednim otoczeniu odkrywki)
Elementy antropogenicznie starasowanego stoku lub skarpy
TAP
powierzchnia tarasu
TAS
skarpa tarasu
Mikrorelief (równiny aluwialne, stoki górskie, tereny leśne, tereny pogórnicze itd.)
PW
położenie wyższe
PN
położenie niższe
BR
mikrorzeźba bruzdowo-redlinowa
WY
mikrorzeźba powykrotowa
OS
mikrorzeźba osuwiskowa
ER
mikrorzeźba erozyjna
W uwagach należy opisać specyfikę mikroreliefu, jeśli jest zróżnicowany.
1.11. NACHYLENIE TERENU
Nachylenie terenu/stoku podaje się w przybliżeniu (określenie słowne klasy nachylenia) lub
precyzyjnie, z zaznaczeniem jednostki miary (stopnie lub procenty). Zalecane jest
zastosowanie klizymetru (pochyłomierza).
Klasa
PŁ
BŁ
ŁA
PO
SP
ST
SS
UR
1
Teren/Zbocze/Stok
płaski
bardzo łagodny
łagodny
pochyły
spadzisty
stromy
bardzo stromy
urwisty
Zakres w:
stopniach
0-11
1-3
3-7
7-12
12-17
17-30
30-45
>45
procentach
0-2
2-5
5-15
15-27
27-38
38-67
67-100
>100
We wszystkich klasyfikacjach tego przewodnika górna wartość graniczna należy do klasy, którą
o
o
domyka od góry, tzn. wartość nachylenia 3,0 należy do klasy nachylenia 1-3, natomiast wartość 3,1
należy do klasy 3-7.
10
1.12. WYSTAWA (EKSPOZYCJA) STOKU
Wystawę stoku określa się z zastosowaniem oznaczeń kierunków: N, NE, E, SE, S, SW, W,
NW.
1.13. POKRYCIE POWIERZCHNI WYCHODNIAMI SKAŁ,
ODŁAMKAMI SKALNYMI ORAZ ANTROPOGENICZNYMI
WARSTWAMI USZCZELNIAJĄCYMI
Podać przybliżone pokrycie (w procentach) powierzchni terenu wychodniami skalnymi,
głazami i innymi odłamkami skalnymi (pochodzenia naturalnego lub antropogenicznego) oraz
ich przeważającą wielkość, albo pokrycie powierzchni antropogenicznymi warstwami
uszczelniającymi (np. brukiem)
przedziały pokrycia powierzchni (łącznie wszystkie rodzaje odłamków i wychodni)
0
0%
1
1-5%
2
5-15%
3
15-40%
4
40-80%
5
80-99%
6
100%
rodzaj lub wielkość (najdłuższy wymiar) odłamków skalnych
ŻW
< 2 cm
żwir drobny i średni
ŻG
2-7,5 cm
gruby żwir
KA
7,5-20 cm
kamienie
GŁ
20-60 cm
głazy
BL
> 60 cm
bloki skalne
SK
-wychodnie skalne
Symbole można łączyć w przypadku dominacji dwóch rodzajów odłamków (np. BL+GL), na
pierwszym miejscu podając frakcję przeważającą.
Dodatkowo można podać:
X – przeważają odłamki kanciaste i ostrokrawędziste, np. KAX,
O – przeważają odłamki obtoczone (otoczaki), np. KAO.
11
N – pokrycie odłamkami jest znaczne, ale większość odłamków jest niewidoczna spod
ściółki leśnej (powierzchnia jest pozornie niepokryta odłamkami), np. GLXN.
G – odłamki tworzą ciągłą pokrywę na stoku („gołoborze”), np. GLXG.
antropogeniczne warstwy „uszczelniające” na powierzchni gleby
AB
bruk spojony betonem
AN
bruk niespojony betonem
AT
beton
AA
asfalt
AZ
warstwa żużlowa
AS
utwardzenie powierzchni ubitymi odłamkami skalnymi
Jeśli materiały antropogeniczne są w kilku warstwach można zastosować kombinację
symboli, gdzie materiał najbardziej powierzchniowy występuje na początku, np. AA-AT.
12
1.14. MATERIAŁ MACIERZYSTY
Podać (I) WIEK, (II) GENEZĘ (lub FORMĘ) oraz (III) RODZAJ materiału macierzystego,
kolejne symbole łącząc myślnikiem, np. Qp-fg-p (plejstoceńskie piaski wodnolodowcowe).
Symbole okresów geologicznych, genezy/formy i rodzaju materiałów zaczerpnięto z legendy
do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50000, z niezbędnymi uproszczeniami lub
uzupełnieniami.
1) w przypadku zwietrzelin skał skonsolidowanych należy podawać wiek wyjściowej skały,
chyba że znany jest faktyczny okres powstania zwietrzeliny; 2) symbole
GENEZY/FORMY można łączyć (maksymalnie dwa) z użyciem myślnika, np. d-f (utwory
deluwialno-aluwialne);
3) w odniesieniu do zwietrzelin skał skonsolidowanych (osadowych, magmowych i
metamorficznych) podawany jest symbol RODZAJ jak dla skały wyjściowej;
4) w przypadku utworów antropogenicznych podaje się tylko symbol RODZAJU (do
oznaczenia naturalnego podłoża tych utworów stosuje się zasady ogólne);
5) w przypadku nieciągłości litologicznych, pomiędzy symbolami kolejnych utworów o
różnej genezie (maksymalnie trzech) należy podać przybliżoną głębokość zmiany (w
centymetrach), np. Qp4-o-p 70 Qp3W-g-g (piaski eoliczne zlodowacenia Wisły na
głębokości około 70 cm podścielone gliną morenową zlodowacenia Warty);
6) w przypadku zmieszanych materiałów różnej genezy i wieku należy wymienić obydwa
materiały rozdzielając je ukośnikiem, np. Qp-e-l/Ng-pg-{b}. Ewentualne przejście do
skały podścielającej (jeśli została stwierdzona w profilu) oznacza się na zasadach
ogólnych to jest z podaniem głębokości zmiany, np. Qp-e-l/Ng-pg-{b} 100 Ng-z-{b}
(pokrywa odłamków bazaltu zmieszanych z plejstoceńskim pyłem lessowym na głęb.
100 cm podścielona zwietrzałym neogeńskim bazaltem);
7) możliwe jest rozróżnianie różnych form materiału powstałego z tej samej skały
macierzystej (zwietrzelin, deluwiów, koluwiów itp.), np. Qh-d-l 60 Qp4-e-l (warstwa
holoceńskich deluwiów lessowych o grubości 60 cm zalegająca na utworach lessowych
z okresu zlodowacenia Wisły), lub Qp-pg-{g} 90 C-z-{g} (peryglacjalna gruzowa
zwietrzelina granitu podścielona na głęb. 90 cm słabo zwietrzałym granitem).
1.14.1. WIEK MATERIAŁU MACIERZYSTEGO
Kenozoik
Q
Czwartorzęd (ogólnie)
Qh
Holocen
Qp
Plejstocen (ogólnie)
Qp4
Zlodowacenie Wisły (północnopolskie)
Qp34
Interglacjał eemski
Qp3W Zlodowacenie Warty (środkowopolskie)
Qp3O Zlodowacenie Odry (środkowopolskie)
Qp2
Zlodowacenia Nidy i Sanu (południowopolskie)
Qp1
Zlodowacenia najstarsze
Tr
Trzeciorzęd (ogólnie) – warunkowo; zaleca się stosowanie określeń Ng i Pg
Ng
Neogen
Pg
Paleogen
Mezozoik
K
Kreda
J
Jura
T
Trias
Paleozoik
P
Perm
13
C
D
S
O
Cm
Pt
A
Karbon
Dewon
Sylur
Ordowik
Kambr
Proterozoik
Archaik
1.14.2. GENEZA (lub FORMA) MATERIAŁU MACIERZYSTEGO
e
f
fd
li
b
tb
m
m-mm
m-mpl
fg
fgg
g
z
r
pg
k
d
po
p
eoliczne
rzeczne (aluwialne)
rzeczne delt
jeziorne
zastoiskowe, wytopiskowe
bagienne (torfowiskowe)
morskie (ogólnie)
morskie mierzei
morskie plażowe
wodnolodowcowe (sandrowe, rynnowe)
wodnomorenowe
lodowcowe (morenowe)
zwietrzelinowe
rezydualne
peryglacjane (np. krioturbacyjne, soliflukcyjne, gruzowe itp.)
koluwialne
deluwialne (drobnoziarniste)
pokrywowe (ogólnie)
piroklastyczne
1.14.3. RODZAJ MATERIAŁU MACIERZYSTEGO
UTWORY OSADOWE, W TYM ORGANICZNE
bl
gł
ż
p
m
l
i
g
gy
zo
kj
mł
n
t
sc
bloki
głazy
żwiry
piaski
mułki (pyły)
lessy
iły (ogólnie)
gliny
gytie
ziemie okrzemkowe
kreda jeziorna
muł
namuły
torfy i mursze
ściółka/subaeralny opad roślinny (miąższości >40 cm, wliczając wypełnienie
szczelin między odłamkami skalnymi)
bc
zc
pc
pc(r)
brekcje
zlepieńce
piaskowce
piaskowce różnoziarniste
14
pc(z)
pc(g)
pc(ś)
pc(d)
pc(ar)
pc(sz)
pc(mc)
pc(i)
pc(w)
pc(do)
pc(me)
pc(k)
pc(kw)
pcFe
mc
mc(do)
mc(w)
ł
ł(mc)
ł(ip)
ł(i)
ł(me)
ic
w
kp
mt
o
me
do
ge
rc
krz
g
ah
tf
piaskowce zlepieńcowate
piaskowce gruboziarniste
piaskowce średnioziarniste
piaskowce drobnoziarniste
piaskowce arkozowe
piaskowce szarogłazowe
piaskowce mułowcowate
piaskowce ilaste
piaskowce wapniste
piaskowce dolomityczne
piaskowce margliste
piaskowce krzemionkowe
piaskowce kwarcytowe
piaskowce żelaziste
mułowce
mułowce dolomityczne
mułowce wapniste
łupki
łupki mułowcowe
łupki ilasto-piaszczyste
łupki ilaste
łupki margliste
iłowce
wapienie
kreda pisząca
martwica wapienna
opoki
margle
dolomity
gezy
rogowce
krzemienie
gipsy
anhydryty
tufy
SKAŁY MAGMOWE
{g}
{gd}
{z}
{i}
{e }
{d}
{n}
q
{l}
{f}
{a}Q
{t}
{b}
{c}
{b}*
{p}
{b}
15
granity
granodioryty
tonality
sjenity
monzonity
dioryty
gabra
żyły kwarcowe
ryolity
dacyty
andezyty
trachity
bazalty
fonolity
diabazy
porfiry
melafiry
SKAŁY METAMORFICZNE
(f)
(ł)
(ł)kw
(ł)C
(ł)Sc
(ł)B
(ł)M
(ł)(z)
(ł)A
(g)
(a)
(kw)
(w)
(do)
(h)
(z)
(s)
(my)
(kw)
(mi)
(g){g}
fility
łupki krystaliczne
łupki kwarcytowe
łupki chlorytowe
łupki serycytowe
łupki biotytowe
łupki muskowitowe
łupki zieleńcowe
łupki amfibolitowe
gnejsy
amfibolity
kwarcyty
wapienie krystaliczne (marmury)
dolomity krystaliczne (marmury dolomityczne)
hornfelsy
zieleńce
serpentynity
mylonity
kataklazy
migmatyty
granitognejsy
MATERIAŁY ANTROPOGENICZNE
app
ażu
aże
ażh
abu
ako
afm
afw
agr
aod
ahu
are
ami
ana
ahu)
popioły, ogólnie
żużle, ogólnie
żużel energetyczny
żużel hutniczy
odpady budowlane
odpady komunalne
osady po flotacji metali
osady po flotacji węgla
mieszane odpady górnicze
inne odpady przemysłowe (podać jakie)
ziemia próchniczna (nawieziona)
osady denne (nawiezione)
wymieszane naturalne (lokalne) materiały glebowe
przemieszczona/nawieziona warstwa (naturalnej) skały osadowej luźnej (innej niż
1.15. WARUNKI WODNE
1.15.1. WARUNKI ODWADNIANIA (DRENAŻU)
Podać klasę odwodnienia. W przypadku stwierdzenia sztucznego odwodnienia (rowy lub
sączki drenarskie), po symbolu klasy należy podać (o ile to możliwe) głębokość drenażu, np.
NO60.
16
BS - Bardzo słabo odwadniana - woda występuje na lub w pobliżu powierzchni gleby przez
większą część sezonu wegetacyjnego. Bez sztucznego osuszenia nie ma możliwości
uprawy większości gatunków roślin. Zazwyczaj na terenach płaskich lub w obniżeniach.
SL - Słabo odwadniana - gleba jest mokra na niewielkiej głębokości: (1) okresowo w trakcie
sezonu wegetacyjnego, albo (2) pozostaje mokra przez dłuższy czas w ciągu roku.
Jednakże, gleba nie jest stale mokra bezpośrednio pod poziomem ornym. Bez
sztucznego osuszenia nie mogą być uprawiane rośliny mezofilne.
NO - Niewystarczająco odwadniana - gleba jest mokra na niewielkiej głębokości przez część
okresu wegetacyjnego. Płytki poziom lustra wody gruntowej lub znaczny boczny dopływ
wody (lub z opadów/roztopów). Bez sztucznego osuszenia wzrost większości mezofitów
jest znacznie ograniczony.
UO - Umiarkowanie odwadniana - woda odpływa z gleby nieco wolniej w niektórych porach
roku. Gleba jest mokra w strefie korzeniowej przez krótki okres w sezonie
wegetacyjnym, ale na tyle długo, że wpływa to na większość roślin uprawnych.
DO - Dobrze odwadniana - woda odpływa z gleby łatwo, lecz nie gwałtownie. Woda jest
dostępna dla roślin podczas większości sezonu wegetacyjnego i nie hamuje wzrostu
korzeni roślin uprawnych podczas większości sezonów wegetacyjnych.
NN - Nieco nadmiernie odwadniana - woda odpływa z gleby szybko. Woda niezwiązana
występuje bardzo rzadko lub bardzo głęboko w profilu. Gleby na ogół mają
gruboziarniste uziarnienie i są silnie przepuszczalne.
ND - Nadmiernie odwadniana - woda odpływa z gleby bardzo szybko. Woda niezwiązana
występuje bardzo rzadko lub bardzo głęboko w profilu. Gleby mają gruboziarniste
uziarnienie i są silnie przepuszczalne.
1.15.2. ZALEWY POWODZIOWE
Podać przybliżoną częstotliwość zalewów powodziowych.
0
1
2
3
4
Brak – tereny niezalewane
Bardzo rzadko – teren potencjalnie zalewany, ale rzadziej niż raz na 100 lat
Rzadko - powodzie raz na kilkadziesiąt lat
Dość często – powodzie raz na kilka-kilkanaście lat
Często - powodzie corocznie lub niemal corocznie
1.15.3. STAGNOWANIE WODY NA POWIERZCHNI
Określić fakt występowania zastoisk wody na powierzchni gleby (niezwiązanych z
powodziami).
0
1
2
Brak oznak występowania zastoisk wody
Zastoiska wody występują okresowo w ciągu roku
Zastoiska wody występują przez większą część roku
1.16. WODA GRUNTOWA/ZAWIESZONA
Podać rodzaj i głębokość występowania wody gruntowej w profilu glebowym (w
centymetrach). Jeśli są dostępne dane, należy podać przeciętny zakres sezonowych wahań
lustra wody.
N
G
17
w profilu brak zwierciadła wody niezwiązanej
woda gruntowa - swobodne lustro wody występuje poniżej warstwy nienasyconej; spąg
warstwy wodonośnej występuje głębiej niż 150 cm,
O
S
woda opadowa stagnująca - możliwe jest określenie głębokości stropu i spągu warstwy
nasyconej wodą w obrębie profilu glebowego, spąg warstwy nasyconej występuje na
głębokości mniejszej niż 150 cm,
woda stokowa – występuje (przepływa) ponad warstwą nieprzepuszczalną w profilach
gleb na stokach o znacznym nachyleniu.
Przykłady:
G110 – stwierdzenie i jednorazowy pomiar zwierciadła wody gruntowej na głębokości 110
cm poniżej powierzchni gleby
G110-150 – zwierciadło wody gruntowej waha się w zakresie 110-150 cm w okresie
prowadzenia obserwacji (dane pochodzące np. z piezometru zlokalizowanego w
pobliżu)
O30-60 – woda zawieszona wysycająca warstwę 30-60 cm (warstwy głębsze mają mniejszą
wilgotność w momencie wykonywania odkrywki)
1.17. EROZJA I RUCHY MASOWE
Podać rodzaj zjawiska i jego natężenie w bezpośrednim otoczeniu odkrywki (rozumianym
jako polipedon reprezentowany przez odkrywkę).
Rodzaj zjawiska
N
brak przejawów erozji
EO
erozja eoliczna (wietrzna)
EP
zmyw powierzchniowy
EZ
erozja żłobinowa
EW
erozja wąwozowa
ET
erozja tunelowa (podpowierzchniowa, sufozja itp.)
AK
strefa akumulacyjna
SP
spełzywanie
OS
osuwiska i inne ruchy masowe
Symbole mogą być łączone (maksymalnie dwa), np. OS-EZ
Natężenie
BS
bardzo słaba – ślady erozji sięgają do głębokości kilku centymetrów; skutki
likwidowane są przez zwykłe zabiegi agrotechniczne,
SŁ
słaba – ślady erozji sięgają do głębokości kilkunastu-kilkudziesięciu cm, prowadzi
do częściowego zniszczenia poziomów powierzchniowych,
ŚR
średnia – wyraźne ślady usunięcia fragmentów poziomów powierzchniowych,
SI
silna – poziomy powierzchniowe są całkowicie zniszczone, erozja obejmuje
poziomy podpowierzchniowe.
Zasięg – powierzchnia objęta zjawiskami erozji, włączając powierzchnię akumulacyjną
(oblicza się dla powierzchni polipedonu reprezentowanego przez odkrywkę)
0 0%
1 1-5%
2 5-10%
3 10-25%
4 25-50%
5 >50%
18
1.18. KATEGORIA UŻYTKOWANIA
Podać symbol kategorii rzeczywistego użytkowania terenu w miejscu wykonania odkrywki.
Gatunki roślin uprawnych lub dzikorosnących należy wymienić w części „Roślinność”.
Użytkowanie rolnicze
GO
grunt orny (ogólnie)
RK
uprawa krzewów (na cele konsumpcyjne, przemysłowe lub energetyczne)
WI
winnica
SA
sad
RW
użytki wodne (np. dna stawów)
TUZ
trwałe użytki zielone (ogólnie)
Ps
pastwisko
Ł
łąka
Lasy i zadrzewienia
LS
lasy i zadrzewienia (ogólnie)
LSU
uprawa leśna (sztuczne nasadzenie) lub nalot (z samosiewu) – wiek drzewostanu
do 10 lat; drzewka, mimo dużej liczebności, nie tworzą zwartego zespołu
LSM
młodnik – drzewostan do ok. 20-25 lat; drzewka zaczynają się stykać koronami i
uzyskiwać zwarcie
LST
tyczkowina - wiek ok. 25-35 lat; duże zagęszczenie drzew prowadzi do
uformowania się strzały
LSD
drągowina - wiek ok. 35-50 lat; ustępuje okres wzmożonego przyrostu na
wysokość, na rzecz przyrostu na grubość
LSJ
drzewostan dojrzewający - wiek ok. 50-80 lat, drzewa zaczynają regularnie
owocować
LSR
drzewostan dojrzały (rębny) – najczęściej wiek 80-100 lat (brzoza, olsza 60 lat, dąb
120 lat); faza o najwyższym przeciętnym przyroście masy
LSS
starodrzew - najczęściej powyżej 100 lat; intensywne odnowienie naturalne
LSK
szkółka leśna
LSP
poręba, przecinka
N
NR
NP
Nieużytki (ogólnie)
nieużytki porolne
nieużytki poprzemysłowe
Użytki naturalne
NW
aktywne wydmy i lotne piaski
NA
inne powierzchnie (np. skały) nie pokryte roślinnością
NS
wrzosowisko
NH
łąki, hale (nieużytkowane)
NK
zakrzewienia kosówkowe
NZ
inne zakrzewienia o charakterze naturalnym
NX
stanowisko kserotermiczne
NT
torfowisko nieużytkowane
NO
potorfie w fazie regeneracji
I
IC
IO
ID
IP
IB
19
Inne użytki
cmentarz
ogród przydomowy
ogród działkowy
park
teren sportowy (np. boisko)
IT
IK
IU
IL
PP
trawnik, skwer
tereny komunikacyjne, w tym parkingi
inne tereny zurbanizowane (np. podwórko, plac nieutwardzony)
poligon wojskowy
tereny przemysłowe i składowe
Składowiska, hałdy
HB
odpadów budowlanych
HP
żużla, popiołów
HF
odpadów górniczych przetworzonych (np. płuczkowych, poflotacyjnych itp.)
HO
odpadów przemysłowych
HK
odpadów komunalnych
HZ
materiałów ziemistych, z wyjątkiem ziemi próchnicznej (np. hałdy nadkładu przy
kopalniach odkrywkowych lub powstałe w związku z robotami budowlanymi)
HH
ziemi próchnicznej
Wyrobiska
WZ
żwiru, pospółki
WP
piasku
WG
gliny
WI
iłu
WT
torfu
WB
górnictwa węgla brunatnego
WM
górnictwa rud metali
WK
kamieniołom
1.19. TYP TORFOWISKA
Podać typ torfowiska (1) ze względu na sposób zasilania wodą, oraz (2) ze względu na
położenie i skład gatunkowy roślinności torfowiskowej, np. S-P.
Podział torfowisk ze względu na sposób zasilania wodą
O
ombrogeniczne - zasilane prawie wyłącznie wodą opadową (występują w strefach
młodoglacjalnych - sandrowych i morenowych, na obszarach krasowych i
wydmowych oraz w położeniach wododziałowych i tarasowych w terenach
górskich)
T
topogeniczne - zasilane wodami podziemnymi (występują na obszarach
bezodpływowych lub na wysoczyznach morenowych słabo odwadnianych)
S
soligeniczne – zasilane wodami wypływającymi ze zbiorników podziemnych
(występują w miejscach wypływu wód, zazwyczaj u podnóży stoków i krawędzi
doliny)
F
fluwiogeniczne - zasilane wodami wezbraniowymi, również spływem wód
powierzchniowych ze stoków (towarzyszą ciekom; przy niskich stanach wody w
cieku/rzece mogą być zasilane także wodami gruntowymi).
Podział torfowisk ze względu na skład gatunkowy roślinności
N
niskie
P
przejściowe
W
wysokie
Można podać wariant mieszany, np. N/P
20
1.20. FORMA PRÓCHNICY
Podać typ i podtyp próchnicy
Cechy charakterystyczne ściółkowych podpoziomów organicznych:
Podpoziom surowinowy Ol – luźno ułożony opad roślinny mało zmieniony przez procesy
rozkładu (wyraźnie rozpoznawalne martwe liście, igliwie, trawy, mchy, gałązki itp.).
Podpoziom butwinowy Of – materiał organiczny zbudowany z rozdrobnionych i częściowo
zhumifikowanych szczątków roślinnych, w których zachowana jest jeszcze makroskopowo
rozpoznawalna struktura tkankowa; materiał jest poprzerastany drobnymi korzeniami roślin,
również strzępkami grzybni, przez co budową przypomina wojłok; odrywa się płatami; często
wyczuwalny jest zapach grzybni.
Podpoziom detrytusowy Ofh – materiał organiczny zbudowany z rozdrobnionych,
ciemnobrunatnych szczątków roślinnych, z widocznymi makroskopowo strukturami
tkankowymi; przypomina z wyglądu luźno złożony tytoń fajkowy (w odróżnieniu od poziomu
Of).
Podpoziom epihumusowy Oh – bezpostaciowy, zhumifikowany materiał organiczny
(makroskopowo niewidoczna budowa tkankowa), barwy ciemnoszarej lub czarnej; w stanie
wilgotnym materia jest mazista; może być silnie poprzerastany korzeniami roślin.
MULL – Układ poziomów organicznych/próchnicznych: Ol-A; typ próchnicy siedlisk
eutroficznych, charakteryzujących się dużą aktywnością biologiczną, w tym widoczną
aktywnością dżdżownic i dużym tempem rozkładu materii organicznej.
MUX
Mull suchy (ksero-mull)
MUD
Mull świeży (droso-mull)
MUW
Mull wilgotny (higro-mull)
MUM
Mull mokry (hydro-mull)
MODER – sekwencja poziomów organicznych/próchnicznych: Ol-Ofh-A. typ próchnicy
siedlisk mezotroficznych, charakteryzujących się średnią aktywnością biologiczną, w tym
ograniczoną aktywnością dżdżownic epigeicznych, i średnim tempem rozkładu materii
organicznej.
MDX
Moder suchy (ksero-moder)
MDD
Moder świeży (droso-moder)
MDW
Moder wilgotny (higro-moder)
MDM
Moder mokry (hydro-moder)
MOR – sekwencja poziomów: Ol-Of-Oh(-A). Typ próchnicy siedlisk oligotroficznych,
charakteryzujących się małą aktywnością biologiczną, w tym brakiem aktywności dżdżownic
epigeicznych i niewielkim tempem rozkładu materii organicznej. Poziom próchniczny A może
być niewielkiej miąższości lub wcale nie występować.
MOX
Mor suchy (ksero-mor)
MOD
Mor świeży (droso-mor)
MOW
Mor wilgotny (higro-mor)
MOM
Mor mokry (hydro-mor)
MOT
Tangelmor – wysokogórski mor klimatu chłodno-wilgotnego o znacznej miąższości
(grubość poziomu Of przekracza 10 cm); tworzy sekwencję Ol-Of-Oh-A na gruboodłamkowych zwietrzelinach granitów, gnejsów, piaskowców, wapieni (albo na litej lub słabo
zwietrzałej skale) w siedliskach piętra zarośli kosodrzewinowych, świerczyn wysokogórskich i
kwaśnych łąk alpejskich.
Występują również typy pośrednie: mull-moder oraz moder-mor.
UDX
Mull-moder suchy
UDD
Mull-moder świeży
21
UDW
UDM
Mull-moder wilgotny
Mull-moder mokry
DOX
DOD
DOW
DOM
Moder-mor suchy
Moder-mor świeży
Moder-mor wilgotny
Moder-mor mokry
1.21. TYP SIEDLISKOWY LASU (TSL) lub KOMPLEKS
PRZYDATNOŚCI ROLNICZEJ GLEBY (KPRG)
Podać typ siedliskowy lasu (na gruntach leśnych) lub Kompleks przydatności rolniczej gleby
(na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych).
1.21.1 TYP SIEDLISKOWY LASU (TSL)
Szczegółowe zasady określania typów siedliskowych metodą typologiczną według IBL
określają „Siedliskowe Podstawy Hodowli Lasu” [2004].
Typy siedliskowe lasu terenów nizinnych
Stopnie
uwilgotnienia
siedlisk
Stopnie żyzności (troficzności) siedlisk
bory
bory mieszane
lasy mieszane
lasy
lasy łęgowe
Suche
Bs
-
-
-
-
Świeże
Bśw
BMśw
LMśw
Lśw
-
wilgotne
Bw
BMw
LMw
Lw
Lł
bagienne
Bb
BMb
LMb
Ol
Olj
Typy siedliskowe lasu terenów wyżynnych i pogórskich
Stopnie
uwilgotnienia
siedlisk
Stopnie żyzności (troficzności) siedlisk
bory mieszane
lasy mieszane
lasy
lasy łęgowe
Świeże
BMwyżśw
LMwyżśw
Lwyżśw
-
wilgotne
BMwyżw
LMwyżw
Lwyżw
Lłwyż
bagienne
-
-
-
OlJwyż
Typy siedliskowe lasu terenów górskich
Piętra
Stopnie
klimatyczno- uwilgotnienia
roślinne
siedlisk
wysokogórskie
(regiel górny)
górskie*
(regiel dolny)
bory
Stopnie żyzności (troficzności) siedlisk
bory
lasy
lasy
mieszane
mieszane
lasy łęgowe
BWG
(św, w, b)
-
-
-
-
świeże
BGśw
BMGśw
LMGśw
LGśw
-
wilgotne
BGw
BMGw
LMGw
LGw
LłG
bagienne
BGb
BMGb
-
-
OlJG
* w krainie karpackiej typy siedlisk BMG i LMG mogą być rozróżniane z uwzględnieniem podziału
regla dolnego na wysoki oraz niski.
22
1.21.2 KOMPLEKS PRZYDATNOŚCI ROLNICZEJ GLEBY (KPRG)
Kompleksy przydatności rolniczej gruntów ornych
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
kompleks pszenny bardzo dobry
kompleks pszenny dobry
kompleks pszenny wadliwy
kompleks żytni bardzo dobry (pszenno-żytni)
kompleks żytni dobry
kompleks żytni słaby
kompleks żytni bardzo słaby (żytnio-łubinowy)
kompleks zbożowo-pastewny mocny
kompleks zbożowo-pastewny słaby
kompleks pszenny górski
kompleks zbożowy górski
kompleks owsiano-ziemniaczany górski
kompleks owsiano-pastewny górski
gleby orne przeznaczone pod użytki zielone
Kompleksy przydatności rolniczej trwałych użytków zielonych
1z
2z
3z
kompleks użytków zielonych bardzo dobrych i dobrych
kompleks użytków zielonych średnich
kompleks użytków zielonych słabych i bardzo słabych
1.22. KLASA BONITACYJNA GRUNTÓW ROLNYCH
Podać klasę bonitacyjną gleby, łącznie z odmianą, zgodnie z obowiązującą tabelą klas
gruntów, np. IVa-f. Opis może być też poszerzony o symbol rodzaju i gatunku gleby
(symbole zgodne z obowiązującym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 12 września
2012 r. w sprawie gleboznawczej klasyfikacji gruntów, Dz.U. nr 1246/2012)
1.23. TYP I PODTYP GLEBY
Typ i podtyp gleby zgodny z obowiązującą Systematyką Gleb Polski opracowaną przez
Polskie Towarzystwo Gleboznawcze.
Tabelaryczne zestawienie typów i podtypów gleb podano w załączniku 4.
1.24. KLASYFIKACJA 2
Podać przynależność gleby do jednostek typologicznych wyższego i niższego rzędu według
innej klasyfikacji (na przykład FAO-WRB, Soil Taxonomy, albo Klasyfikacja gleb leśnych
Polski) z zaznaczeniem nazwy i wersji klasyfikacji, np. WRB2006, ST2010, KGLP2000.
1.25. ROŚLINNOŚĆ
Wymienić gatunki roślin (uprawnych lub dzikorosnących) z określeniem przybliżonego
udziału w zbiorowisku.
W lasach zaleca się charakterystykę roślinności w kolejnych piętrach (jeśli występują).
Wówczas udział procentowy gatunków podaje się osobno dla pięter.
23
Dla roślin runa leśnego określa się odsetek powierzchni jaki pokrywają (%) na wycinku
terenu w otoczeniu odkrywki (rozumianym jako polipedon reprezentowany przez odkrywkę);
suma pokrycia przez wymienione gatunki runa może być mniejsza niż 100% w przypadku
runa mozaikowatego. Gatunki zajmujące mniej niż 1% powierzchni oznacza się symbolem
„+”, gatunki (istotne np. dla rozpoznania typu siedliskowego) występujące w pojedynczych
egzemplarzach oznacza się symbolem „r”.
W miarę potrzeb i możliwości zaleca się wykonanie pełnego zdjęcia fitosocjologicznego,
zgodnie z metodyką podana w Aneksie 3.
Piętra roślinności leśnej
A
warstwa drzew
A1
warstwa górna drzew
A2
warstwa dolna drzew (o wysokości >1/3 wysokości drzew warstwy górnej)
A3
warstwa drzew o wysokości do 1/3 wysokości drzew warstwy górnej
B
podszyt
C
runo leśne
D
mchy i porosty
24
CZĘŚĆ 2. CHARAKTERYSTYKA POZIOMÓW GLEBOWYCH
2.1. POZIOM GLEBOWY
Stosować symbole zgodne z Systematyką Gleb Polski. Inne użyte oznaczenia wymagają
szczegółowego wyjaśnienia.
Do identyfikacji poziomów i warstw używa się trzech rodzajów symboli:
(1) duże litery alfabetu łacińskiego służące do oznaczenia poziomów głównych i warstw,
(2) małe litery alfabetu łacińskiego, stosowane jako przyrostki liter dużych, oznaczają
specyficzne charakterystyki poziomów głównych i warstw,
(3) cyfry arabskie używane są zarówno jako przyrostki wskazujące pionowe zróżnicowane w
obrębie poziomów głównych i warstw, jak i przedrostki oznaczające nieciągłości
litologiczne materiałów macierzystych.
POZIOMY GŁÓWNE
Symbol Ogólne kryteria
O
poziomy i warstwy organiczne - warstwy torfowe, ściółek leśnych itd., ale z
pominięciem poziomów murszowych (M) i organicznych osadów limnicznych (L)
M
poziom murszowy - poziom organiczny wytworzony w procesie tlenowego
przeobrażenia pierwotnego utworu organicznego (torfu, gytii, mułu i in.) po jego
odwodnieniu; zbudowany jest ze zhumifikowanej masy organicznej, w której
trudno zidentyfikować materiał wyjściowy; ma strukturę agregatową – ziarnistą,
płytkową, foremnowielościenną, pryzmatyczną lub, najczęściej, angularną.
L
poziomy i warstwy osadów podwodnych (limnicznych) – organiczne lub
mineralne osady podwodne, które są albo osadzone pod wodą na skutek
wytrącenia lub na skutek działania organizmów podwodnych (glony, okrzemki),
bądź obumarłych roślin hydrofilnych, zmodyfikowane przez podwodne zwierzęta;
obejmują: ziemie koprogeniczne (torf osadowy, gytie, dy, muły), ziemie
okrzemkowe, kredę jeziorną i margle jeziorne.
A
poziom próchniczny – mineralny poziom powierzchniowy (chyba że obecnie
pogrzebany) wzbogacony w zhumifikowaną materię organiczną; może być
uboższy w ił oraz związki Fe i Al, ale akumulacja próchnicy przeważa nad
przejawami eluwiacji.
E
poziom wymywania (eluwialny) – poziom mineralny, którego główną cechą jest
utrata frakcji ilastej, próchnicy, związków Fe i Al lub kombinacji tych materiałów, co
na ogół wiąże się ze zmianą struktury materiału glebowego.
B
poziom wzbogacenia i podpowierzchniowego przeobrażenia struktury poziom mineralny niemający struktury materiału macierzystego (ma strukturę
zmienioną w procesie glebotwórczym) oraz jedną z wymienionych cech (lub ich
kombinację): 1) iluwialne nagromadzenie frakcji ilastej, Fe, Al, humusu, gipsu lub
krzemionki; 2) wymycie węglanów; 3) rezydualne nagromadzenie półtoratlenków;
4) zmiana barwy (mniejszą jasność barwy, wyższe nasycenie barwą i czerwieńszy
odcień barwy niż poziomy sąsiednie); 5) rozkruszenie skały macierzystej.
C
materiały macierzyste - poziomy lub warstwy nieprzekształcone przez procesy
pedogeniczne i pozbawione właściwości poziomów O, A, E lub B; materiały
warstw/poziomów C mogą być odmienne od materiałów, z których wytworzyło się
solum; poziom C może być częściowo modyfikowany (np. może być oglejony), ale
nie ma w nim znamion pedogenezy.
G
poziom glejowy - poziom mineralny, w którym występują warunki redukcyjne i
25
R
wykazujący cechy silnego lub całkowitego oglejenia; ma barwę szarą, niebieskawą
albo zielonkawą (odcień barwy wg tabel Munsella neutralny, 2,5 Y, 5Y, 5G, 5B); w
górnej części poziomu mogą występować plamy i konkrecje Fe-Mn o barwach
rdzawych wskazujące na przemienne warunki tlenowe i beztlenowe; poziom
glejowy nie ma cech diagnostycznych poziomów A, E lub B.
lite podłoże skalne – masywne, słabo spękane skały magmowe, metamorficzne
lub osadowe. Są na tyle spójne, również w stanie wilgotnym, że kopanie w nich
łopatą jest praktycznie niemożliwe. Mogą występować szczeliny, ale są one na tyle
rzadkie i małe, że penetracja korzeni roślin jest minimalna.
Poziom przejściowy – warstwa o miąższości przynajmniej 5 cm, w której równocześnie
widoczne są (nakładają się) morfologiczne cechy dwóch poziomów głównych, na przykład
AE, BC itd. Pierwsza litera oznacza poziom, do którego poziom przejściowy jest bardziej
podobny.
Poziom mieszany – warstwa o miąższości przynajmniej 5 cm, w której obok siebie
występują morfologiczne odrębne części (np. języki, soczewki, lamelle) kolejnych poziomów
głównymi. Oznacza się je dużymi literami alfabetu łacińskiego, stosowanymi do określenia
kolejnych poziomów głównych, oddzielonymi ukośną kreską, na przykład E/B.
POZIOMY PRZEJŚCIOWE I MIESZANE (NAJCZĘSTSZE KOMBINACJE)
Symbol
AB
(lub AE
albo AC)
A/B
(lub A/E
albo A/C)
BA
(lub BE)
B/A
(lub B/E)
BC
B/C
CB
(lub CA)
C/B
(lub C/A)
EA
(lub EB)
E/A
(lub E/B)
26
Ogólne kryteria
poziom przejściowy z dominującymi cechami poziomu A, lecz z zaznaczonymi
cechami poziomu B (lub E, albo C)
poziom mieszany, zawierający wyraźnie odróżnialne i dominujące części
poziomu A obok których występują części materiału glebowego spełniającego
kryteria poziomu B (lub E, albo C)
poziom przejściowy z dominującymi cechami poziomu B, lecz z zaznaczonymi
cechami poziomu A (lub E)
poziom mieszany, zawierający wyraźnie odróżnialne i dominujące części
poziomu B obok których występują części poziomu A (lub E); dotyczy również
poziomów z nagromadzeniem frakcji ilastej w formie lamelli
poziom przejściowy z dominującymi cechami poziomu B, lecz z zaznaczonymi
cechami poziomu C
poziom mieszany, zawierający wyraźnie odróżnialne i dominujące części
poziomu B obok których występują części niezmienionego materiału
macierzystego; dotyczy również poziomów z nagromadzeniem frakcji ilastej w
formie lamelli
poziom przejściowy z dominującymi cechami materiału macierzystego, lecz z
zaznaczonymi słabymi cechami poziomu B (lub A)
poziom mieszany, w którym obok niezmienionego materiału macierzystego
występują wyraźnie odróżnialne części (najczęściej w formie zacieków/języków
albo lamelli) poziomu B (lub A)
poziom przejściowy z dominującymi cechami poziomu eluwialnego, lecz z
zaznaczonymi cechami poziomu A (lub B)
poziom mieszany, zawierający wyraźnie odróżnialne i dominujące części
poziomu E obok których występują części poziomu A (lub B); dotyczy również
poziomów z nagromadzeniem frakcji ilastej w formie lamelli
PRZYROSTKI DO OZNACZANIA CECH I WŁAŚCIWOŚCI POZIOMÓW
Symbol Kryteria
a
a
b
c
c
ca
cs
d
d
e
f
fh
g
gg
h
h
h
i
i
k
l
m
m
n
o
p
r
s
s
t
27
mocno rozłożony (zhumifikowany) materiał organiczny
(torfowy, murszowy, mułowy itp); odpowiada stopniowi
rozkładu R3
poziom lub warstwa wytworzona przez człowieka
pogrzebany poziom genetyczny
akumulacja substancji (półtoratlenków lub węglanów) w
postaci trwałych wytrąceń (konkrecji, pieprzy, kukiełek itp.)
ziemie koprogeniczne (gytie, muły)
materiały węglanowe (nie stosuje się do akumulacji wtórnych
węglanów!)
materiały siarczanowe - gipsowe (nie stosuje się do
akumulacji wtórnych siarczanów)
zmiana struktury, gęstości objętościowej, przepuszczalności i
innych właściwości gleby w warstwie silnie poprzerastanej
przez systemy korzeniowe roślinności darniowej; łączy się z A
iM
mineralna warstwa stwardniała (ale nie scementowana)
powodująca fizyczne ograniczenie rozwoju korzeni, inna niż
fragipan; nie stosuje się do kredy i magli jeziornych
średnio rozłożony (zhumifikowany) materiał organiczny
(torfowy, murszowy, mułowy itp); odpowiada stopniowi
rozkładu R2
podpoziom butwinowy próchnic/ściółek leśnych i łąkowych
podpoziom detrytusowy próchnic/ściółek leśnych
oglejenie spowodowane przez stagnujące wody opadowe
oglejenie spowodowane przez wody gruntowe; nie łączy się z
poziomem G
nieiluwialne nagromadzenie materii organicznej w poziomach
mineralnych
iluwialna akumulacja materii organicznej
podpoziom epihumusowy ściółek leśnych
słabo rozłożony (zhumifikowany) materiał organiczny (torfowy,
murszowy, mułowy itp); odpowiada stopniowi rozkładu R1
powierzchnie ślizgu (slickensides)
akumulacja węglanów wtórnych; nie łączy się z symbolem R
podpoziom surowinowy próchnicy/ściółki leśnej i łąkowej
kreda jeziorna, margiel jeziorny
cementacja materiału w glebach mineralnych
akumulacja sodu wymiennego
allochtoniczna akumulacja związków żelaza (i manganu) z
wód gruntowych w warunkach oksydacyjnych
poziom orny (rozluźniony lub spulchniony przez orkę lub inne
zabiegi uprawowe)
orsztyn
eluwialne wymycie półtoratlenków żelaza i glinu
iluwialna akumulacja półtoratlenków Al i Fe
eluwialne wymycie frakcji ilastej
Typowe
zastosowanie
Oa
Ca
Ab
Cc
Lc
Rca
Rcs
Ad, Md
Cd
Oe
Of
Ofh
Btg
Cgg
Ah
Bh
Oh
Oi
Bi
Ck
Ol
Lm
Bom (ruda
darniowa),
Bsm (orsztyn)
Bn
Bo
Ap
Br
Es
Bs
Et
t
u
v
w
x
y
z
iluwialna akumulacja frakcji ilastej
nagromadzenie zmurszałej materii organicznej w poziomach
mineralnych i mineralno-organicznych
rdzawe zabarwienie piasków luźnych i słabogliniastych
spowodowane wzbogacenie w żelazo in situ (w poziomie
sideric)
brunatne zabarwienie (wskutek nieiluwialnej akumulacji
żelaza) i/lub wytworzenie struktury glebowej, tj. zmiana/zanik
struktury skały macierzystej (w poziomie cambic)
charakter fragipanu
akumulacja siarczanów - gipsu (tzw. wtórnego); nie łączy się z
symbolem R
akumulacja soli rozpuszczalnych w zimnej wodzie łatwiej niż
gips
Bt
Au
Bv
Bw
Btx
Cy
Btz
Podpoziomy
Gdy istnieje potrzeba podziału poziomów głównych na podpoziomy, wówczas po literach
oznaczających poziom główny (i po ewentualnych przyrostkach) dodaje się kolejne cyfry
arabskie. Cyfry te wskazują na różnice cech i właściwości poziomów, które są obserwowane
w profilu glebowym, a wynikające z różnej intensywności cechy podstawowej (np.
nagromadzenia iłu w poziomie Bt), albo odmiennej barwy, struktury lub innych cech. Jeżeli
stosowane są przyrostki literowe, wówczas numeracja podpoziomów występuje po
przyrostkach, na przykład: Bt1-Bt2-Bt3. Do celów analitycznych lub innych podpoziomy
mogą być dodatkowo podzielone, na przykład Bt11-Bt12-Bt21-Bt22 itd.
Nieciągłości litologiczne
W przypadku występowania w profilu glebowym lub utworze macierzystym materiału
różnego pochodzenia geologicznego z wyraźnymi granicami nieciągłości litologicznych (np.
poziomy A-E wytworzone z piasku zwałowego, a poziomy Bt-Ck – z gliny zwałowej), każdą
warstwę oznacza się cyfrą arabską (w ciągłej sekwencji), stawianą przed symbolem poziomu
głównego lub przejściowego. Górna warstwa, której odpowiada arabska jedynka, nie jest
numerowana, na przykład: Ap-Et-2Bt1-2Bt2-2C-3G.
Nieciągłości pedo-litogeniczne (glebopokrywy) mogą być identyfikowane zgodnie z
charakterystykami zamieszczonymi w Aneksie 5. Symbole glebopokryw (małe litery alfabetu
greckiego) wpisuje się w wolnej kolumnie na końcu formularza.
Kolejność przyrostków
Jeżeli do szczegółowej charakterystyki poziomów stosuje się więcej niż jeden przyrostek,
należy kierować się następującymi zasadami ich zestawiania:
1) przyrostki powinny być umieszczone bezpośrednio (bez odstępu) po dużej literze
określającej poziom główny, jako małe litery a nie indeksy dolne;
2) z reguły nie stosuje się przyrostków przy poziomach przejściowych i mieszanych;
przyrostki w tych poziomach dopuszcza się, gdy (1) jakaś cecha występuje tylko w
poziomie przejściowym/mieszanym, (2) bezpośrednio pod poziomem przejściowym
występuje inny rodzaj przekształceń pedogenicznych niż w poziomie przejściowym (np.
Ap-ABw-Bt-BC),
(3)
w
przypadku
strefowego
oglejenia
w
poziomie
przejściowym/mieszanym lub konieczności precyzyjnego oznaczenia zasięgu oglejenia w
profilu glebowym, oraz (4) w glebach organicznych z przewarstwieniami osadów
rzecznych lub jeziornych;
3) jeśli więcej niż jeden przyrostek jest stosowany do opisu poziomu lub podpoziomu,
wówczas w pierwszej kolejności występują: h, i, r, s, t, v, w;
4) przyrostek t ma szczególny priorytet i zawsze występuje jako pierwszy w złożeniu;
5) przyrostki: c, d, g, m, x, z stosowane są na końcu złożenia; jako ostatni (jeśli występuje)
28
zawsze podawany jest przyrostek b;
6) jeśli nie określono tego inaczej, przyrostki zestawiane są w kolejności alfabetycznej.
2.2. GŁĘBOKOŚĆ POZIOMU
Podaje się głębokość górnej i dolnej granicy każdego wyróżnionego poziomu (podpoziomu,
warstwy), w centymetrach. W przypadku przejść miedzy poziomami innych niż ostre równe
podaje się średnią arytmetyczną z kilku pomiarów z górnej i dolnej głębokości przejścia.
Głębokość jest mierzona od powierzchni gleby (mineralnej, mineralno-organicznej lub
organicznej), bez poziomu ektopróchnicznego, jeśli jest obecny.
Przykłady:
gleby mineralne (w centymetrach):
Ap 0-26, Bv 26-55, BC 55-80, C 80-150
Ol 5-3, Of 3-0, A 0-8, Et 8-30, Bt 30-65, BC 65-120, Ck 120-150
gleby organiczne (w centymetrach):
Oe 0-20, Oa1 20-55, Oa2 55-80, C 80-150
Ol 10-8, Of 8-5, Oh 5-0, Oa1 0-28, Oa2 28-60, Oa3 60-90, C 90-150
Dopuszcza się podawanie głębokości tylko dolnej granicy poziomów (oraz tylko górnej w
przypadku poziomów ektopróchnicznych), np.:
Ol +5, Of +3, A -8, Et -30, Bt -65, BC -120, Ck -150
29
2.3. PRZEJŚCIE POZIOMU
Należy podać wyrazistość i przebieg przejścia do poziomu niżej leżącego.
Wyrazistość
OST
ostre
WYR
wyraźne
STO
stopniowe
NWY
niewyraźne
0-2 cm
2-5 cm
5-15 cm
>15 cm (zaleca się wydzielenie poziomu przejściowego)
Przebieg
(nie określa się dla przejścia niewyraźnego i poziomów przejściowych)
ROW
równe
FAL
faliste
ZAC
zaciekowe (klinowe, językowe)
NIE
nieregularne
NCG
nieciągłe
2.4. BARWA
Określić dominującą barwę gleby według atlasu Munsella, podając symbole odcienia,
jasności i nasycenia, np. 10YR 4/2.
Barwę gleby określa się w terenie, w trakcie opisu odkrywki. Preferowane jest oznaczanie
barwy w stanie świeżego uwilgotnienia gleby, lecz niekiedy niezbędne jest również
określenie barwy gleby w stanie suchym.
Celowe jest podanie barwy dominującej i towarzyszącej, jeśli występuje.
Barwy wytrąceń (żelazistych, manganowych, węglanowych itp.) oraz plam glejowych podaje
się w osobnych rubrykach formularza.
W przypadku bardzo silnego oglejenia, jako „barwę gleby” podaje się dominującą barwę
redukcyjną (rzadziej oksydacyjną).
Warunkowo dopuszcza się stosowanie słownych określeń barwy gleby z użyciem
następujących barw podstawowych: biała, szara, czarna, żółta, beżowa, rdzawa,
30
brązowa/brunatna (do decyzji), czerwona, oliwkowa, zielonkawa i niebieskawa,
występujących pojedynczo lub w złożeniach, którym mogą dodatkowo towarzyszyć
przedrostki „jasny” i „ciemny”. Zalecane kombinacje określeń barwy oraz ich przybliżone
odpowiedniki w systemie Munsella podano w Aneksie nr 6.
Barwa gleby ustalona w terenie bez użycia tablic Munsella ma zastosowanie jedynie
pomocnicze i często jest niewystarczająca dla poprawnej klasyfikacji gleby opartej na
kryteriach ilościowych.
Dokładne i poprawne rozpoznanie barwy poziomu ma rozstrzygające znaczenie
klasyfikacyjne m.in. w następujących przypadkach:
- nasycenie ≤3 (wilg.) oraz jasność ≤3 (wilg.) i ≤5 (suchy) – odróżnia poziomy mollic i umbric
od innych poziomów próchnicznych;
- odcień 5YR lub bardziej czerwony; ALBO odcień 7,5YR oraz jasność ≤5 i nasycenie ≤4;
ALBO odcień 10YR i jasność oraz nasycenie ≤2; ALBO barwa 10YR 3/1 – wyróżnia poziom
spodic;
- odcień bardziej czerwony niż 7,5YR i/lub nasycenie ≥5 (wilg.) – może odróżniać poziom
rubic.
2.5. CZĘŚCI SZKIELETOWE
Podać łączny udział procentowy (objętościowo) i wielkość (według najdłuższego wymiaru), a
także kształt i stopień zwietrzenia odłamków szkieletowych (o wielkości >2 mm), zarówno
pochodzenia naturalnego jak i antropogenicznego (artefaktów).
Klasa zawartości szkieletu (% obj.)
00 bezszkieletowe
0%
01 bardzo słabo szkieletowe
<5 %
1 słabo szkieletowe
5-15%
2 średnio szkieletowe
15-35%
3 silnie szkieletowe
35-60%
4 bardzo silnie szkieletowe
60-90%
5 ekstremalnie szkieletowe
>90%
6 „bruk peryglacjalny”
nie precyzuje się udziału procentowego, ale odłamki
są skoncentrowane na określonej głębokości
Wielkość odłamków szkieletowych
Symbol
b
gł
k
ż
żgr
żśr
żdr
Nazwa frakcji
frakcja blokowa
frakcja głazowa
frakcja kamienista
frakcja żwirowa (ogólnie)
- żwir gruby
- żwir średni
- żwir drobny
Wielkość odłamków
(milimetry)
d >600
200< d ≤600
75< d ≤200
2< d ≤75
20< d ≤75
5< d ≤20
2< d ≤5
Uwagi:
(1) Symbol jednej frakcji szkieletowej podaje się, gdy stanowi ona przynajmniej 66% (dwie
trzecie) objętości części szkieletowych. Gdy udział żadnej pojedynczej frakcji
szkieletowej nie przekracza 66% objętości części szkieletowych, stosuje się określenia
złożone (ze wskazaniem dwóch frakcji dominujących), gdzie dominująca frakcja
31
szkieletowa jest wymieniana w pierwszej kolejności, np. k-ż (dominuje frakcja kamienista
z dużym udziałem frakcji żwirowej).
(2) W celu wskazania antropogenicznego pochodzenia odłamków szkieletowych (np. gruz
budowlany, bryły żużla itp.), do symbolu frakcji dodaje się literę „a”, np. ka.
Kształt odłamków
Można zastosować określenia przybliżone lub szczegółowe.
Klasyfikacja ogólna:
X ostrokrawędziste (angularne)
S słabo zaokrąglone
O zaokrąglone (obtoczone)
L płaskie (w tym łupkowe, płytkowe)
Przy charakterystyce szczegółowej (Powers, 1953) podaje się: Kulistość i Obtoczenie, np.
0.5/5.5
Stopień zwietrzenia
0 nie zwietrzałe (świeże)
1 słabo zwietrzałe – częściowe zwietrzenie przejawia się przez zmianę barwy i struktury w
zewnętrznej części, podczas gdy wnętrze odłamka pozostaje niezwietrzałe i zachowuje
oryginalną twardość (masywność).
2 silnie zwietrzałe
32
2.6. GATUNEK GLEBY
W glebach mineralnych: podaje się symbol grupy i podgrupy granulometrycznej frakcji
ziemistych oznaczonej organoleptycznie, zgodnie z podziałem PTG z 2008 roku (diagramy
poniżej). W przypadku utworów szkieletowych uwzględnia się rodzaj i udział frakcji
szkieletowej.
W glebach organicznych: podaje się oznaczenie materiału organicznego oraz grupę lub
podgrupę granulometryczną materiałów mineralnych (jeziornych, rzecznych, koluwialnych
lub wietrzeniowych) zamulających lub przewarstwiających materiał organiczny.
Klucz do organoleptycznego oznaczania grup granulometrycznych
(w stanie uwilgotnienia świeżego)
1.
Nie można formować wałeczków lub tylko formują się wałeczki o średnicy ołówka
(ok. 7 mm) i grubsze; wyraźnie wyczuwalna szorstkość ziaren piasku
1.1 nie brudzi palców, nie mączysty
1.2 słabo brudzi palce, nie plastyczny, tworzy nietrwałe agregaty, łatwo
rozpadające się, nie mączysty
1.3 dość wyraźnie brudzi palce, słabo plastyczny, tworzy nietrwałe
agregaty, niekiedy mączysty; formują się grube wałeczki i kulki
1.4 brudzi palce, słabo plastyczny, tworzy dość trwałe agregaty, niekiedy
mączysty; formują się wałeczki grubości ołówka i cieńsze, ale łamliwe
pod słabym naciskiem
2.
piasek luźny
piasek słabogliniasty
piasek gliniasty
glina piaszczysta
Można formować wałeczki o średnicy 3-7 mm (pół grubości ołówka), łamliwe
przy próbie skręcania w pierścień średnicy 2-3 cm; dość wyraźnie spoisty, przywiera
do palców
2.1 silnie mączysty i słabo spoisty
- wyczuwalne ziarna piasku
pył gliniasty
- nie wyczuwalne ziarna piasku
pył zwykły
2.2 średnio spoisty, przywiera do palców, przy rozcieraniu w palcach daje
powierzchnię szorstką i matową, nie śliską
- bardzo wyraźnie wyczuwalne szorstkie ziarna piasku, słabo glina lekka
przywiera do palców
- wyraźnie wyczuwalne szorstkie ziarna piasku
glina zwykła
- nie wyczuwalne ziarna piasku, za to wyraźnie mączysty i dość pył ilasty
wyraźnie lepki
2.3 przy rozcieraniu w palcach utwór matowy lub nieco błyszczący, glina piaszczysto-ilasta
wyraźnie przywiera do palców, wyraźnie wyczuwalne ziarna piasku
3. Można formować wałeczki o średnicy 3 mm (mniej niż połowy grubości ołówka)
i skręcać w pierścień o średnicy 2-3 cm; spoisty, silnie przywiera do palców,
przy rozcieraniu w palcach daje powierzchnię średnio lub silnie błyszczącą
3.1 wyraźnie widoczne i wyczuwalne ziarna piasku
3.2 pojedyncze widoczne i w dotyku niekiedy wyczuwalne ziarna piasku
- plastyczny, po roztarciu powierzchnia średnio błyszcząca
- bardzo plastyczny, po roztarciu powierzchnia wyraźnie błyszcząca
3.3 ziarna piasku nie widoczne i nie wyczuwalne
- średnio plastyczny
- bardzo plastyczny, po roztarciu powierzchnia średnio błyszcząca
- bardzo plastyczny, po roztarciu powierzchnia wyraźnie błyszcząca
33
ił piaszczysty
glina ilasta
ił zwykły
glina pylasto-ilasta
ił pylasty
ił ciężki
Uwaga. Organoleptyczne cechy utworów glebowych zależą m.in. od zawartości silnie rozłożonej
substancji organicznej oraz od składu mineralnego frakcji iłowej. Dominacja smektytów lub kaolinitu
we frakcji iłowej może wpłynąć na przeszacowanie lub niedoszacowanie zawartości frakcji iłowej.
Oznaczenie dominującej frakcji piasku
Jeśli jest to w terenie możliwe, w podgrupach: pl, ps, pg i gp, można określić dominującą
frakcję piasku. Do symbolu podgrupy dodaje się wówczas przyrostek:
gr
gruboziarniste, np. psgr
śr
średnioziarniste
dr
drobnoziarniste
bdr
bardzo drobnoziarniste
rz
różnoziarniste
34
OZNACZENIE SZKIELETOWOŚCI GRUPY/PODGRUPY GRANULOMETRYCZNEJ
W glebach zawierających 5-60% części szkieletowych (objętościowo) do symbolu
PODGRUPY granulometrycznej dodaje się oznaczenie szkieletowości według następujących
zasad:
1. w glebach zawierających 5-15% części szkieletowych – dodaje się symbol dominującej
frakcji szkieletowej i cyfrę 1, np. gzk1- glina zwykła słabo kamienista,
2. w glebach zawierających 15-35% części szkieletowych – dodaje się symbol frakcji
szkieletowej i cyfrę 2, np. gzż2,
3. w glebach zawierających 35-60% części szkieletowych – dodaje się symbol frakcji
szkieletowej i cyfrę 3, np. gzżk3.
W utworach zawierających 60-90% części szkieletowych oznaczenie gatunku składa się z
symbolu dominującej frakcji szkieletowej oraz symbolu GRUPY granulometrycznej, na
przykład:
- utwór żwirowo-piaszczysty (użp), utwór kamienisto-piaszczysty (ukp);
- utwór żwirowo-gliniasty (użg), utwór kamienisto-gliniasty (ukg);
- utwór żwirowo-pyłowy (użpy), utwór kamienisto-pyłowy (ukpy);
- utwór żwirowo-ilasty (użi), utwór kamienisto-ilasty (uki).
W utworach zawierających >90% części szkieletowych, gdzie części ziemistych jest na tyle
mało, że nie zapełniają przestworów międzyszkieletowych, w symbolu gatunku nie podaje
się uziarnienia frakcji ziemistych:
- utwór blokowy (ub),
- utwór głazowy (ugł),
- utwór kamienisty (uk)
- utwór żwirowy (uż)
- utwór żwirowo-kamienisty (użk)
Gdy udział żadnej pojedynczej frakcji szkieletowej nie przekracza 66% objętości gleby,
stosuje się określenia złożone, zgodnie z zasadami podanymi w rozdziale „2.5. Części
szkieletowe”.
35
GATUNKI GLEB ORGANICZNYCH
W glebach organicznych oznaczenie gatunku gleby składa się z symbolu materiału
organicznego oraz zamulającego/przewarstwiajacego/szkieletowego materiału mineralnego,
jeśli występuje w organoleptycznie wyczuwalnej ilości. Standardowo określa się grupę
granulometryczną materiałów mineralnych, np. t+p, ale jeśli jest to możliwe (np. piaszczyste
przewarstwienia w torfach) zaleca się określenie z dokładnością do podgrupy
granulometrycznej, np. t+pl.
części
mineralne
niewyczuwalne
piasek
glina
ił
pył
żwir
kamienie
głazy
2
torf
mursz
namuł
muł
gytia
ściółka2
t
t+p
t+g
t+i
t+py
ms
ms+p
ms+g
ms+i
ms+py
n
n+p
n+g
n+i
n+py
mł
mł+p
mł+g
mł+i
mł+py
gy
gy+p
gy+g
gy+i
gy+py
sc
t+gł
ms+gł
Dotyczy gleb organicznych ściółkowych (Folisoli).
36
sc+ż
sc+k
sc+gł
2.7. STRUKTURA UTWORU GLEBOWEGO
Określa się: Typ struktury, Trwałość struktury, Wielkość agregatów, na przykład gr-2-s
Istotnym elementem identyfikacji niektórych poziomów glebowych jest odróżnienie struktury
glebowej (pedogenicznej) od pierwotnej struktury materiału macierzystego. Pierwotna
struktura skały macierzystej często przejawia się drobną stratyfikacją (w materiałach
luźnych) lub ułożeniem wietrzejących minerałów w pozycji, w jakiej naturalnie występowały w
litej skale.
Schematyczne przedstawienie najważniejszych typów struktur agregatowych
37
TYP STRUKTURY GLEBOWEJ
Symbol Nazwa
Struktury nieagregatowe
r
rozdzielnoziarnista
Charakterystyka
ziarna nie są zlepione żadnym spoiwem i występują
oddzielnie, jak np. w żwirze, piasku luźnym itp.
m
spójna (masywna)
gleba tworzy jednolitą masę
mp
spójna plastyczna
w utworach ilastych stale wilgotnych
mk
spójna krucha
w utworach pyłowych o minimalnej zawartości frakcji
ilastej
mc
spójna
wskutek lokalnej koncentracji związków chemicznych,
scementowana
nieodwracalnie cementujących cząstki glebowe
ma
spójna amorficzna
w torfach i innych osadach organicznych całkowicie
rozłożonych
Struktury agregatowe sferoidalne – agregaty mają kształt sferoidalny, bez wyraźnych
ścian, o powierzchniach gładkich lub chropowatych, nieprzylegających do powierzchni
otaczających agregatów
gr
gruzełkowa
agregaty kuliste, porowate, trwałe, w których spoiwem są
przede wszystkim polimery próchniczne, śluzy bakteryjne i
minerały ilaste; struktura typowa dla poziomów
próchnicznych
ko
koprolitowa
agregaty o kształtach nieregularnych, w których skład
wchodzą głównie ekskrementy dżdżownic, wazonkowców i
innych bezkręgowców glebowych;
zn
ziarnista
agregaty prawie nie porowate, powstałe wskutek
dezintegracji fizycznej (wysuszanie – namakanie,
zamarzanie – odmarzanie) drobnoziarnistego materiału
mineralnego lub organicznego (całkowicie zhumifikowane
torfy)
Struktury foremnowielościenne (poliedryczne, blokowe) – agregaty równomiernie
wykształcone w trzech wymiarach; foremne wielościany o gładkich lub chropowatych
ścianach, rozpoznawalnych makroskopowo i przylegających do sąsiednich agregatów
oa
angularna
agregaty o powierzchniach gładkich i ostrych narożach i
(foremnowielościenna krawędziach
ostrokrawędzista)
os
subangularna
agregaty o powierzchniach gładkich, wypukłych lub
(foremnowielościenna wklęsłych, oraz zaokrąglonych narożach i krawędziach
zaokrąglona)
br
bryłowa
nieregularne, duże agregaty o szorstkich powierzchniach
powstające w poziomie uprawnym wskutek orki zbyt
suchych lub zbyt mokrych ciężkich gleb
Struktury wrzecionowate - agregaty w profilu mają układ pionowy; oś pionowa jest
znacznie dłuższa w stosunku do osi poziomych.
pr
pryzmatyczna
agregaty mają kształt graniastosłupów wrzecionowatych
ostrokrawędzistych z płaskimi powierzchniami górnymi i
dolnymi; tworzą się w glebach bardzo drobnoziarnistych
przy ich głębokim wysychaniu i namakaniu;
ps
słupowa (kolumnowa) agregaty mają kształt graniastosłupów wrzecionowatych o
krawędziach częściowo obtoczonych, przy czym górna
powierzchnia tych słupków jest też zaokrąglona (tzw.
czapeczka
Struktury soczewkowe
so
soczewkowa
agregaty w przekroju poprzecznym eliptyczne, w przekroju
podłużnym obustronnie wyklinowujace się pod ostrym
38
kątem; powierzchnia gładka, niekiedy błyszcząca
(powierzchnie ślizgu, ang. slickensides); typowe dla
ilastych poziomów vertic
Struktury dyskoidalne - agregaty rozbudowane są w kierunku osi poziomych przy
znacznym zredukowaniu osi pionowych; dominuje łupliwość w płaszczyźnie poziomej i
poziomy układ płytek
dp
płytkowa
płytki proste o szorstkich, rzadziej gładkich
powierzchniach, ułożone poziomo; oddzielone od siebie
małymi szczelinami powstającymi przy wysychaniu gleby
lub wskutek tworzenia się wewnątrz gleby soczewek lodu
ds
skorupkowa
agregaty mają kształt miseczkowato wklęsłych płytek o
gładkiej powierzchni górnej i szorstkiej powierzchni dolnej;
powstają na powierzchni podczas wysychania i
nierównomiernego kurczenia się materiałów rytmicznie
warstwowanych
Struktury włókniste
tg
gąbczasta
występuje w torfach mechowiskowych (z mszakami) słabo
rozłożonych (R<35%), zbudowanych z drobnych
korzonków turzyc oraz listków i łodyg mchów, tworzących
elastyczną, gąbczastą, bardzo porowatą masę nasyconą
wodą
tw
włóknista
występuje w torfach turzycowiskowych i szuwarowych
(torfy zielne bez mszaków) słabo i średnio rozłożonych
(R<65%). W masie torfu przeważają drobne korzonki
turzyc, grube kłącza i korzonki trzciny, czasami kłącza
skrzypu, a niekiedy domieszki kory wierzb;
Można określić dwa typy struktury, jeśli występują w podobnym nasileniu, posługując się
następującymi kombinacjami symboli:
Sposób zapisu
gr+ko
pr/dp
Objaśnienie
obecne dwa (ewentualnie więcej) typy agregatów
w obrębie agregatów jednego typu widoczna jest struktura innego typu
STOPIEŃ WYKSZTAŁCENIA STRUKTURY
0. Struktura bezagregatowa – w przypadku struktur masywnych i rozdzielnoziarnistych.
1. Struktura agregatowa słaba – słabo wykształcone agregaty, które są ledwo
rozróżnialne w profilu. Przy rozkruszaniu, materiał glebowy rozpada się tworząc
mieszaninę niewielu trwałych agregatów, wielu agregatów rozkruszających się i
przeważających ilości materiału bezagregatowego.
2. Struktura średniotrwała - dobrze ukształtowane agregaty, lecz nie dające się wyróżniać
w glebie nierozkruszonej (np. w wyrównanej ścianie odkrywki). Przy rozkruszaniu,
materiał glebowy rozpada się na mieszaninę wielu trwałych agregatów, pewną ilość
agregatów rozkruszających się i niewiele materiału bezagregatowego;
3. Struktura trwała - agregaty trwałe, wyraźnie widoczne nawet w glebach
nierozkruszonych. Agregaty słabo przylegają do siebie i opierają się rozkruszeniu. Po
rozkruszeniu materiał składa się w przewadze z agregatów naturalnych, niewielkiej ilości
agregatów rozkruszonych i bardzo małej ilości materiału bezagregatowego.
39
WIELKOŚĆ AGREGATÓW (W MILIMETRACH)
Wielkość
Typy struktur według kształtu agregatów
agregatów koprolitowa
angularna
pryzmatyczna płytkowa
gruzełkowa
bryłowa
soczewkowe
subangularna
słupowa
skorupkowa
ziarnista
bardzo
drobne
<1
<5
<10*
<1**
<10**
(bd)
drobne
1-2
5-10
<50
10-20
1-2
10-20
(d)
średnie
2-5
10-20
50-100
20-50
2-5
20-50
(s)
grube
1005-10
20-50
50-100
5-10
50-100
(g)
250
bardzo
grube
>10
>50
>250
>100
>10
>100
(bg)
* W strukturach pryzmatycznych i słupowych podana jest średnica przekroju poziomego
** W strukturach płytkowych, skorupkowych i soczewkowych podana jest grubość
płytek/soczewek
W uzasadnionych przypadkach można podać dwie klasy wielkości agregatów, jeśli
występują w podobnym nasileniu.
40
Diagramy pomocnicze dla wyznaczania wielkości agregatów strukturalnych
41
42
2.8. UKŁAD GLEBY
Układ gleby określa się w warunkach terenowych z użyciem próbek (agregatów) w stanie
naturalnego uwilgotnienia gleby.
Test przeprowadza się z użyciem próbek o średnicy ok. 3 cm wyciętych nożem. W
przypadku agregatów płytkowych próbka powinna mieć długość/szerokość 1-1,5 cm i
grubość ok. 0,5 cm a test przeprowadza się ściskając próbkę po długości.
Symbol
LU
Nazwa
luźny
BS
bardzo słabo zwięzły
SZ
słabo zwięzły
ZW
zwięzły
ZB
zbity
XB
bardzo zbity
Charakterystyka
brak zwięzłości, nie jest możliwe uzyskanie agregatu do
testów
agregaty glebowe rozgniatają się z łatwością pod
bardzo delikatnym naciskiem
agregaty glebowe łatwo rozgniatają się pod delikatnym
lub średnim naciskiem kciuka i palca wskazującego
agregaty glebowe rozgniatają się pod średnim
naciskiem kciuka i palca wskazującego; wyczuwalny
jest wyraźny opór
agregaty glebowe rozgniatają się pod silnym naciskiem;
z trudem jest to możliwe między kciukiem i palcem
wskazującym
agregaty glebowe rozgniatają się tylko pod bardzo
silnym naciskiem; nie jest to możliwe między kciukiem i
palcem wskazującym
2.9. SCEMENTOWANIE I ZAGĘSZCZENIE (KOMPAKCJA)
Określa się: Stopień, Rodzaj/Skład, Ciągłość scementowania/zagęszczenia w opisywanej
warstwie gleby (poziomie glebowym).
STOPIEŃ SCEMENTOWANIA/ZAGĘSZCZENIA
Symbol
N
KO
S1
S2
S3
S4
Charakterystyka
poziom niescementowany i niezagęszczony
poziom zagęszczony w porównaniu z innymi poziomami, ale nie scementowany
(rozlasowuje się w wodzie)
gleba jest scementowana (nie rozpływa się samoistnie w wodzie), ale może być
rozkruszona w dłoniach
scementowana gleba nie może być rozkruszona w dłoniach, ale scementowanie
jest nieciągłe (<90% objętości gleby)
scementowana gleba nie może być rozkruszona w dłoniach i scementowanie ma
charakter ciągły (>90% objętości gleby)
scementowanie ma charakter ciągły i nie może być rozkruszone pod ciężarem
ciała człowieka
RODZAJ/SKŁAD CEMENTACJI/ZAGĘSZCZENIA
Symbol
FE
FM
FH
43
Skład/Rodzaj
żelaziste
żelazisto-manganowe
żelazisto-próchniczne
CA
IL
IF
ME
XX
węglanowe
ilaste
żelazisto-ilaste
mechaniczne
nie ustalone
CIĄGŁOŚĆ
Symbol
C
Klasa
ciągłe
N
nieciągłe
W
częściowe
Skład/Rodzaj
warstwa (poziom) w >90% objętości scementowana lub zbita;
nieliczne szczeliny lub pęknięcia
warstwa (poziom) wyraźnie scementowana lub zbita (w 50-90%
objętości)
scementowanie obejmuje nieregularnie rozmieszczone części
warstwy (poziomu), łącznie <50% objętości gleby
2.10. WILGOTNOŚĆ AKTUALNA GLEBY
Symbol
Klasa
Charakterystyka
SU
sucha
ŚW
świeża
WI
wilgotna
MO
mokra
gleba kruszy się i pyli, w dotyku nie jest chłodna ani
wilgotna; po zwilżeniu wyraźnie ciemnieje
w dotyku gleba wydaje się chłodna, ale nie odczuwa
się wilgoci
zwilża palce i bibułę, lecz woda nie wycieka przy
ściskaniu; gleby gliniaste, ilaste i niektóre pyłowe są
plastyczne
woda wycieka z gleby przy ściskaniu agregatów, gleba
rozmazuje się
Przybliżona
wartość pF
>4
3
2
1
2.12. ODCZYN GLEBY (pH)
Podać wartość pH gleby zmierzoną bezpośrednio w terenie (można pominąć, jeśli próbki
będą analizowane w laboratorium).
2.13. WĘGLANY
Podać: klasę zawartości węglanów na podstawie intensywności reakcji z 10% HCl oraz
formę występowania węglanów.
Orientacyjna zawartość węglanów
Symbol
0
W1
W2
W3
W4
44
Klasa
0%
<2%
2-10%
10-25%
>25%
Charakterystyka
brak reakcji
„burzenie” niewidoczne, ale słyszalne
widoczne „burzenie”
silne „burzenie”; tworzy się piana
bardzo silne „burzenie”; bardzo szybko tworzy się gęsta piana
Forma występowania węglanów (w klasach W1-W4)
Symbol
RO
MI
KO
PM
RY
MA
CE
Charakterystyka
węglany rozproszone w masie gleby, niekiedy słabo widoczne (lecz „burzą” z
HCl)
miękkie sferyczne nagromadzenia („białogłazki”)
twarde konkrecje, „laleczki”/”laleczki”
pseudomycelia (pseudogrzybnie)
ryzolity (wypełnienia porów i kanałów pokorzeniowych)
warstwa margla jeziornego
warstwa scementowana węglanami
2.11. CECHY REDOKSYMORFICZNE (OGLEJENIE)
Określa się:
(1) plamy/odbarwienia redukcyjne: Barwa i Stopień pokrycia powierzchni;
(2) plamy/przebarwienia oksydacyjne: Barwa i Stopień pokrycia powierzchni;
(3) nagromadzenia (wytrącenia) redox: Rodzaj, Skład, Wielkość i Częstość występowania
(stopień pokrycia powierzchni).
PLAMY/ODBARWIENIA/PRZEBARWIENIA REDOKS W MASIE GLEBOWEJ
Barwa plam/odbarwień/przebarwień
Określić barwy związane zarówno z warunkami redukcyjnymi, jak i oksydacyjnymi według
tabel Munsella, z podaniem odcienia, jasności i nasycenia barwy.
Warunki redukcyjne prowadzą do wytworzenia barw o odcieniu neutralnym (N1 do N8 w
atlasie Munsella) lub zielonkawych i niebieskawych (2,5Y, 5Y, 5G, 5B), albo zmniejszenia
nasycenia barwy (w stosunku do otaczającej gleby) do wartości ≤2 (niezależnie od odcienia
barwy).
Barwy oksydacyjne, związane z naprzemiennym występowaniem warunków redukcyjnych i
oksydacyjnych, oraz lokalną akumulacją związków żelaza trójwartościowego, nie mają
przypisanego konkretnego odcienia ani ścisłych wartości nasycenia barwą. Są to barwy
bardziej czerwone (odcień o co najmniej jeden stopień bardziej czerwony) i mocniejsze
(nasycenie o co najmniej jedna jednostkę większe) niż gleba niewykazująca właściwości
redoks lub wymieszany materiał ze strefy redukcyjnej i oksydacyjnej w opisywanym poziomie
(np. w zewnętrznej i wewnętrznej części agregatów).
Pokrycie powierzchni przez plamy (oddzielnie redukcyjne i oksydacyjne)
Symbol
O
1
2
3
4
5
6
45
Klasa
brak
bardzo słabe
słabe
wyraźne
silne
bardzo silne
całkowite
Pokrycie powierzchni, %
0
<2
2-5
5-15
15-40
40-80
>80
Diagram dla oszacowania powierzchni zajętej przez plamy i nagromadzenia redoks
NAGROMADZENIA (WYTRĄCENIA) REDOKS
Typ wytrąceń (nagromadzeń)
Symbol
M
N
K
W
46
Typ
Charakterystyka
miękkie
nagromadzenia odróżniają się barwą i składem, ale nie są
nagromadzenia scementowane i nie można ich wypreparować z masy gleby –
rozmazują się w palcach oraz na ścianie odkrywki glebowej
(rozciągnięte „łezki”)
nodule
wytrącenia są scementowane i niekiedy bardzo twarde; mają
nieuporządkowaną strukturą wewnętrzną,
konkrecje
wytrącenia są scementowane i niekiedy bardzo twarde; mają
wyraźnie uporządkowaną - koncentryczną strukturę
wewnętrzną,
warstewki
cienkie i na ogół w przybliżeniu równoległe do powierzchni
terenu nagromadzenia; przeważnie scementowane
Skład wytrąceń (nagromadzeń)
Typowa barwa wytrąceń
jasność
nasycenie
MN
manganowe
≤2
≤2
FM
żelazisto-manganowe
2-4
2-4
FE
żelaziste
>4
>4
Czarne nagromadzenia manganowe mogą być w terenie identyfikowane przez „burzenie” z
2% roztworem wody utlenionej (H2O2).
Symbol
Skład
Wielkość (grubość) wytrąceń i nagromadzeń
Symbol
XS
S
M
L
XL
Klasa
bardzo drobne/cienkie
drobne/cienkie
średnie
duże/grube
bardzo duże/grube
Średnica/grubość, mm
<2
2-5
5-10
10-20
>20
Częstość wytrąceń i nagromadzeń (korzystać z diagramu dla plam redoks)
Symbol
O
1
2
3
4
5
6
Klasa
Brak
bardzo nieliczne
Nieliczne
średnio liczne
Liczne
bardzo liczne
dominujące
Pokrycie powierzchni, %
0
<2
2-5
5-15
15-40
40-80
>80
2.14. OTOCZKI, POWŁOKI I INNE PRZEKSZTAŁCENIA NA
POWIERZCHNI AGREGATÓW
Powłoki, błonki, otoczki, naloty i inne formy przekształceń występujące na powierzchni
agregatów lub pomiędzy nimi.
Określa się: Skład/Rodzaj, Lokalizację, Masowość (Częstość występowania)
SKŁAD/RODZAJ
Symbol
Skład/Rodzaj
IŁ
ił
H
próchnica (humus)
S
półtoratlenki
CA
węglan wapnia
G
gips
Q
krzemionka (opal)
J
jarozyt
PI
piasek
PY
pył
SL
powierzchnie ślizgu („slickensides”)
Symbole można łączyć, np. IŁ-H
47
LOKALIZACJA
Symbol
PO
PH
PV
PA
CH
MO
SZ
LA
Skład/Rodzaj
powierzchnie agregatów, ogólnie/różne (nieregularnie)
powierzchnie poziome
powierzchnie pionowe
powierzchnie poziome i pionowe
większe pory glebowe i szczeliny
mostki między ziarnami mineralnymi (np. piasku)
powierzchnie odłamków szkieletowych
lamele
MASOWOŚĆ - CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA
Masowość/częstość otoczek(lub innych form) określa się jako odsetek powierzchni
agregatów, odłamków i szczelin zajmowany przez otoczki (inne formy).
Symbol
P1
P2
P3
P4
P5
P6
Klasa
bardzo nieliczne
nieliczne
średnio liczne
liczne
bardzo liczne
powszechne
Częstość
<2%
2-5%
5-15%
15-40%
40-80%
>80%
2.15. AKTYWNOŚĆ BIOLOGICZNA
2.15.1. KORZENIE ROŚLIN
Określa się: Klasę średnic dominujących korzeni oraz Liczebność.
Zaleca się uśrednienie obserwacji z 2-3 powierzchni 100 cm2 każda (np. 10x10 cm lub 5x20
cm) wyrysowanych nożem w obrębie opisywanego poziomu. Z reguły efektywniejsze są
obserwacje na przekrojach poziomych.
Wielkość (grubość) korzeni
Symbol
BD
DR
ŚR
GR
Klasa
bardzo drobne
drobne
średnie
grube
Średnica, mm
<0,5
0,5-2
2-5
>5
Można łączyć symbole w przypadku podobnej liczebności korzeni o różnych średnicach.
Liczebność (zagęszczenie) korzeni
Symbol
Klasa
0
1
brak
bardzo nieliczne
48
Liczba na powierzchni 100 cm2
średnica <2 mm
średnica >2 mm
0
0
1-20
1-2
2
3
4
nieliczne
liczne
bardzo liczne
20-50
50-200
>200
2-5
5-20
>20
Tablica pomocnicza do określania liczebności (częstości) kanałów oraz korzeni roślin.
2.15.2. AKTYWNOŚĆ DŻDŻOWNIC
Dżdżownice mają kluczowy wpływ na obieg materii organicznej oraz makro- i
mikroskładników, w tym na tempo i głębokość mieszania z glebą szczątków organicznych
(ze ściółki, nawozów, systemów korzeniowych itp.). Aktywność dżdżownic jest jednym z
kryteriów diagnostycznych przy ustalania typów próchnic.
Określa się: kategorię wpływu dżdżownic oraz liczebność kanałów.
49
Kategoria wpływu dżdżownic na środowisko glebowe
(na podstawie występowania typów ekologicznych dżdżownic)
Symbol
D0
D1
D2
D3
Kategoria wpływu
brak
słaby
średni
duży
D4
bardzo duży
Charakterystyka
brak dżdżownic
obecne tylko gatunki EPIGEICZNE
obecne gatunki ENDOGEICZNE albo ANEICZNE
obecne gatunki ENDOGEICZNE oraz ANEICZNE;
lub
obecne gatunki ENDOGEICZNE albo ANEICZNE i
przejawy szybkiego tempa rozkładu ściółki
obecne gatunki ENDOGEICZNE oraz ANEICZNE i
przejawy szybkiego tempa rozkładu ściółki
Uwagi:
(1) W przypadku stwierdzenia gatunków endogeicznych lub aneicznych, nie ma potrzeby
wyszukiwania śladów gatunków epigeicznych, gdyż ich występowanie jest wtedy niemal pewne, jako
że maja one znacznie mniejsze wymagania siedliskowe.
(2) Wystarczającym przejawem dużego tempa rozkładu ściółki jest brak lub minimalna miąższość
poziomu organicznego w środowisku, gdzie stale lub okresowo ma miejsce dopływ szczątków
organicznych na powierzchnie gleby (ekosystemy leśne, łąkowe itp.).
Prowizoryczny klucz do rozpoznawania grup ekologicznych dżdżownic
Grupa
epigeiczne
(żyją w ściółce,
poziomach
organicznych i w
kompostach)
endogeiczne
(żyją w glebach
mineralnych)
aneiczne
(głęboko
penetrujące glebę)
Opis dorosłych osobników
intensywna barwa
czerwono-brązowa
Ślady na/w glebie
bardzo drobne organiczne koprolity; nie
pozostawiają trwałych kanałów;
jasno zabarwione, niekiedy
szare
koprolity składają się głównie z części
mineralnych; pozostawiają trwałe kanały
w poziomie próchnicznym, częściowo
wypełnione koprolitami;
pozostawiają trwałe pionowe kanały w
profilu glebowym, często wypełnione
materiałem próchnicznym; pozostawiają
„piramidki” z mineralnych koprolitów
wokół wylotów kanałów (na powierzchni
gleby); gromadzą szczątki roślin wokół
wylotów kanałów
intensywna czerwonobrązowa lub czarnobrązowa barwa w przedniej
części, bledsza w tylnej
części ciała; wyraźnie
spłaszczony koniec ciała
Liczebność kanałów dżdżownic
Określić podobnie jak liczebność (gęstość) korzeni, na przekroju pionowym lub poziomym.
Symbol
Klasa
0
1
2
3
4
brak
bardzo nieliczne
nieliczne
liczne
bardzo liczne
50
Liczba na powierzchni 100 cm2
średnica <2 mm
średnica >2 mm
0
0
1-20
1-2
20-50
2-5
50-200
5-20
>200
>20
2.15.3. INNE ZWIERZĘTA GLEBOWE (I ARTEFAKTY ZOOGENICZNE)
Symbol
AR
KR
KN
MR
IN
Charakterystyka
artefakty (np. kości)
kretowiny
kanały innych zwierząt ryjących
kanały i gniazda mrówek
kanały i gniazda innych owadów
2.16. DIAGNOSTYCZNE POZIOMY I MATERIAŁY
Jeśli jest to możliwe na podstawie rozpoznania terenowego, zaleca się podanie symboli
rozpoznanych poziomów lub materiałów diagnostycznych zgodnie z definicjami podanymi w
Systematyki Gleb Polski (2011).
Należy wyraźnie zaznaczyć, jeśli poziomy/materiały diagnostyczne rozpoznawano według
innych klasyfikacji (np. WRB, ST, KGLP).
POZIOMY DIAGNOSTYCZNE
Poziomy powierzchniowe
Symbol
Nazwa
ant
anthric
fol
folic
his
histic
hor
hortic
mol
mollic
mur
murszowy
mus
murszasty
och
ochric
plg
plaggic
umb
umbric
Symbol
agr
alb
arg
cal
cam
fra
glo
luv
ors
pla
rub
sal
sid
spo
ver
Poziomy podpowierzchniowe
Nazwa
agric
albic
argic
calcic
cambic
fragic
glossic
luvic
orsztynowy
placic
rubic
salic
sideric
spodic
vertic
MATERIAŁY DIAGNOSTYCZNE
Symbol
ab
fl
lu
sp
fi
he
lm
sa
tf
51
Nazwa
albic (pominąć, gdy rozpoznano poziom diagnostyczny albic)
fluvic
luvic (pominąć, gdy rozpoznano poziom diagnostyczny luvic)
spodic (pominąć, gdy rozpoznano poziom diagnostyczny spodic)
fibric
hemic
limnic (można pominąć, gdy stosowany jest symbol poziomu L)
sapric
torfiasty
2.17. PRÓBKI DO ANALIZ
Podać głębokość pobrania próbki do analiz laboratoryjnych, albo numery cylinderków itp. lub
inne informacje/oznaczenia niezbędne do identyfikacji próbek.
W przypadku pobierania większej liczby próbek, ich numery można wpisać przy schemacie
profilu (na pierwszej stronie formularza).
52
CZĘŚĆ 3. INNE CECHY GLEBY
Na formularzu opisu odkrywki glebowej pozostawiono wolną kolumnę na dodatkową
charakterystykę gleby. W nagłówku kolumny należy wpisać nazwę charakteryzowanej cechy
gleby.
3.1. NIECIĄGŁOŚCI LITO-PEDOGENICZNE
(NAGŁÓWEK KOLUMNY: POKRYWY)
Nieciągłości pedo-litogeniczne (glebopokrywy) są identyfikowane zgodnie z
charakterystykami zamieszczonymi w Aneksie 4. Symbolami glebopokryw są małe litery
alfabetu greckiego.
3.2. OPÓR PENETRACJI GLEBY
(NAGŁÓWEK KOLUMNY: OPÓR)
Podać: Opór penetracji (MPa) oraz kierunek pomiaru (V – w pionie lub H – w poziomie).
Opór penetracji jest ważny dla rozpoznawania poziomów scementowanych lub masywnych
(np. fragipanu). W terenie może być orientacyjnie określony za pomocą penetrometru
kieszonkowego z bolcem o średnicy 6,4 mm (powierzchnia 20,1 mm2) wciskanym na
głębokość 6,4 mm (tj. do kreski na bolcu). Odczyt na skali penetrometru, od 0,25 do 4,5
ton/ft2 (≈kg/cm2), nie jest bezpośrednim pomiarem oporu penetracji, lecz wymaga
konwersji na opór podany w MPa.
Należy uśrednić wynik z przynajmniej 5 odczytów.
Odczyt z penetrometru, ton/ft2
0,25
0,75
1,00
1,50
2,75
3,50
Przybliżony opór penetracji, MPa
0,32 (mały)
0,60
0,74
1,02 (średni)
1,72
2,14 (duży)
W celu dokładniejszego określenia mniejszych lub większych oporów należy użyć
penetrometru terenowego z zestawem wymiennych końcówek o kształtach umożliwiających
badanie oporu w zakresie od 0,06 (typ Lee) do 8,40 (typ Jones 323) MPa.
3.3. WARUNKI REDUKCYJNE (REAKCJA NA DIPIRYDYL)
(NAGŁÓWEK KOLUMNY: REDUKC.)
W glebach o uziarnieniu piaszczystym, słabo lub bezstrukturalnych, warunki redukcyjne
mogą być rozpoznane na podstawie pozytywnej reakcji gleby na a,a-dipirydyl. Świeżo
odsłoniętą powierzchnię gleby należy spryskać dipirydylem i zaczekać do kilku minut na
zmianę barwy na czerwoną lub malinową (niekiedy słabo widoczną).
Symbol
+
++
53
Reakcja
brak reakcji barwnej
słabe zabarwienie
silne zabarwienie
Uwagi: (1) a,a-dipirydyl jest środkiem trującym, należy zachować ostrożność przy jego
stosowaniu, (2) roztwór a,a-dipirydylu jest nietrwały, nie należy przechowywać go dłużej niż
miesiącu od sporządzenia.
3.4. STOPIEŃ ROZKŁADU TORFU
(NAGŁÓWEK KOLUMNY: ROZKŁAD)
Stopień rozkładu (humifikacji) materii organicznej torfu według skali von Posta w nawiązaniu
do skali Międzynarodowego Towarzystwa Torfowego (MTT) i symboliki wg SGP5 (2011).
Stopień rozkładu materii
organicznej torfu według
Morfologiczne cechy próbki torfowej
von
Post
Zasadniczo nierozłożone szczątki roślin. Po ściśnięciu próbki w
dłoni między palcami wypływa czysta woda.
H1
Praktycznie nierozłożone szczątki roślin. Po ściśnięciu próbki w
dłoni między palcami wypływa prawie czysta woda koloru
żółtobrunatnego.
H2
Torf bardzo mało rozłożony. Gdy ściskamy w dłoni, między palcami
wypływa ciemno zabarwiona woda, ale torf, który jest bardzo
włóknisty, nie przeciska się pomiędzy palcami.
H3
Torf słabo rozłożony. Gdy ściskamy w dłoni próbkę, między
palcami wypływa ciemno zabarwiona wodna zawiesina. W dłoni
pozostaje masa lekko zgruźlona.
H4
Torf częściowo rozłożony. Struktura szczątków roślinnych jest
rozróżnialna gołym okiem, choć trochę zniszczona. Małe paski
przeciskają się między palcami po ściśnięciu w dłoni wraz z wodą
zawierającą duże ilości zawieszonych cząstek torfu.
H5
Torf średnio rozłożony. Struktura szczątków roślinnych jest
nierozróżnialna. Po ściśnięciu próbki w dłoni między palcami
przechodzi nie więcej niż 1/3 próbki. Ta część, która pozostaje na
dłoni jest gruzełkowata i luźna, a struktura pozostałości roślinnych
jest bardziej rozróżnialna niż w próbce niewyciśniętej.
H6
Torf dobrze rozłożony. Struktura pozostałości roślinnych jest
jeszcze częściowo rozróżnialna. Po ściśnięciu w dłoni około
połowa próbki przechodzi między palcami.
H7
Torf bardzo dobrze rozłożony. Struktura pozostałości roślinnych
jest nierozróżnialna. Po ściśnięciu w dłoni około 2/3 próbki
przechodzi między palcami.
H8
Torf prawie zupełnie rozłożony. Struktura pozostałości roślinnych
może być rozróżnialna sporadycznie. Po ściśnięciu w dłoni
większość próbki przechodzi między palcami jako homogeniczna
mieszanina wodno-torfowa.
H9
54
MTT
SGP5
R1
Oi
R2
Oe
R3
Oa
Torf całkowicie rozłożony z nierozróżnialnymi pozostałościami
roślinnymi. Po ściśnięciu próbki w dłoni prawie cała próbka
przechodzi między palcami jako homogeniczna masa.
H10
3.5. ZAPACH GLEBY
(NAGŁÓWEK KOLUMNY: ZAPACH)
Należy uwzględnić zapach wskazujący na specyficzne warunki oksydoredukcyjne lub
zanieczyszczenie gleby.
Symbol Rodzaj
Charakterystyka
N
brak
brak specyficznego zapachu
P
petrochemiczny wskazuje na obecność paliw, smarów, olejów itp.
S
siarkowodorowy niekiedy wyczuwalny przy bardzo silnie redukcyjnych
warunkach w glebach zawierających związki siarki (w tym np.
związki humusowe)
55
ANEKS 1. REGIONY FIZYCZNOGEOGRAFICZNE POLSKI
Na podstawie: Jerzy Kondracki. 2009. Geografia regionalna Polski. Wyd. nauk. PWN, Warszawa.
31 NIŻ ŚRODKOWOEUROPEJSKI
313 POBRZEŻA POŁUDNIOWOBAŁTYCKIE
313.2-3 Pobrzeże Szczecińskie
313.21 Uznam i Wolin
313.22 Wybrzeże Trzebiatowskie
313.23 Równina Wkrzańska
313.24 Dolina Dolnej Odry
313.25 Równina Goleniowska
313.26 Wzniesienia Szczecińskie
313.27 Wzgórza Bukowe
313.28 Równina Wełtyńska
313.31 Równina Pyrzycko-Stargardzka
313.32 Równina Nowogardzka
313.33 Równina Gryficka
313.4 Pobrzeże Koszalińskie
313.41 Wybrzeże Słowińskie
313.42 Równina Białogardzka
313.43 Równina Słupska
313.44 Wysoczyzna Damnicka
313.45 Wysoczyzna Żarnowiecka
313.46 Pradolina Redy-Łeby
313.5 Pobrzeże Gdańskie
313.51 Pobrzeże Kaszubskie
313.52 Mierzeja Helska
313.53 Mierzeja Wiślana
313.54 Żuławy Wiślane
313.55 Wysoczyzna Elbląska
313.56 Równina Warmińska
313.57 Wybrzeże Staropruskie
314-315 POJEZIERZA POŁUDNIOWOBAŁT.
314.4 Pojezierze Zachodniopomorskie
314.41 Pojezierze Myśliborskie
314.42 Pojezierze Choszczeńskie
314.43 Pojezierze Ińskie
314.44 Wysoczyzna Łobeska
314.45 Pojezierze Drawskie
314.46 Wysoczyzna Polanowska
314.47 Pojezierze Bytowskie
314.5 Pojezierze Wschodniopomorskie
314.51 Pojezierze Kaszubskie
314.52 Pojezierze Starogardzkie
314.6-7 Pojezierze Południowopomorskie
314.61 Równina Gorzowska
314.62 Pojezierze Dobiegniewskie
314.63 Równina Drawska
314.64 Pojezierze Wałeckie
314.65 Równina Wałecka
314.66 Pojezierze Szczecineckie
314.67 Równina Charzykowska
314.68 Dolina Gwdy
314.69 Pojezierze Krajeńskie
314.71 Bory Tucholskie
314.72 Dolina Brdy
56
314.73 Wysoczyzna Świecka
314.8 Dolina Dolnej Wisły
314.81 Dolina Kwidzyńska
314.82 Kotlina Grudziądzka
314.83 Dolina Fordońska
314.9 Pojezierze Iławskie
315.1 Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie
315.11 Pojezierze Chełmińskie
315.12 Pojezierze Brodnickie
315.13 Dolina Drwęcy
315.14 Pojezierze Dobrzyńskie
315.15 Garb Lubawski
315.16 Równina Urszulewska
315.3 Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka
315.31 Kotlina Freienwaldzka
315.32 Kotlina Gorzowska
315.33 Dolina Środkowej Noteci
315.34 Kotlina Toruńska
315.35 Kotlina Płocka
315.4 Pojezierze Lubuskie
315.41 Lubuski Przełom Odry
315.42 Pojezierze Łagowskie
315.43 Równina Torzymska
315.44 Bruzda Zbąszyńska
315.5 Pojezierze Wielkopolskie
315.51 Pojezierze Poznańskie
315.52 Poznański Przełom Warty
315.53 Pojezierze Chodzieskie
315.54 Pojezierze Gnieźnieńskie
315.55 Równina Inowrocławska
315.56 Równina Wrzesińska
315.57 Pojezierze Kujawskie
315.6 Pradolina Warciańsko-Odrzańska
315.61 Dolina Środkowej Odry
315.62 Kotlina Kargowska
315.63 Dolina Środkowej Obry
315.64 Kotlina Śremska
315.7 Wzniesienia Zielonogórskie
315.71 Wzniesienia Gubińskie
315.72 Dolina Dolnego Bobru
315.73 Wysoczyzna Czerwieńska
315.74 Wał Zielonogórski
315.8 Pojezierze Leszczyńskie
315.81 Pojezierze Sławskie
315.82 Pojezierze Krzywińskie
315.83 Równina Kościańska
315.84 Wał Żerkowski
317 NIZINY SASKO-ŁUŻYCKIE
317.2 Obniżenie Dolnołużyckie
317.23 Kotlina Zasiecka
317.4 Wzniesienia Łużyckie
317.46 Wał Mużakowski
317.7 Nizina Śląsko-Łużycka
317.74 Bory Dolnośląskie
317.75 Równina Szprotawska
317.76 Wysoczyzna Lubińska
317.77 Równina Legnicka
317.78 Równina Chojnowska
318 NIZINY ŚRODKOWOPOLSKIE
318.1-2 Nizina Południowowielkopolska
318.11 Wysoczyzna Leszczyńska
318.12 Wysoczyzna Kaliska
318.13 Dolina Konińska
318.14 Kotlina Kolska
318.15 Wysoczyzna Kłodawska
318.16 Równina Rychwalska
318.17 Wysoczyzna Turecka
318.18 Kotlina Sieradzka
318.19 Wysoczyzna Łaska
318.21 Kotlina Grabowska
318.22 Wysoczyzna Złoczewska
318.23 Kotlina Szczercowska
318.24 Wysoczyzna Wieruszowska
318.3 Obniżenie Milicko-Głogowskie
318.31 Obniżenie Nowosolskie
318.32 Pradolina Głogowska
318.33 Kotlina Żmigrodzka
318.34 Kotlina Milicka
318.4 Wał Trzebnicki
318.41 Wzniesienia Żarskie
318.42 Wzgórza Dalkowskie
318.43 Obniżenie Ścinawskie
318.44 Wzgórza Trzebnickie
318.45 Wzgórza Twardogórskie
318.46 Wzgórza Ostrzeszowskie
318.5 Nizina Śląska
318.51 Wysoczyzna Rościsławska
318.52 Pradolina Wrocławska
318.53 Równina Wrocławska
318.54 Dolina Nysy Kłodzkiej
318.55 Równina Niemodlińska
318.56 Równina Oleśnicka
318.57 Równina Opolska
318.58 Płaskowyż Głubczycki
318.59 Kotlina Raciborska
318.6 Nizina Północnomazowiecka
318.61 Wysoczyzna Płońska
318.62 Równina Raciąska
318.63 Wzniesienia Mławskie
318.64 Wysoczyzna Ciechanowska
318.65 Równina Kurpiowska
318.66 Dolina Dolnej Narwi
318.67 Międzyrzecze Łomżyńskie
318.7 Nizina Środkowomazowiecka
318.71 Równina Kutnowska
318.72 Równina Łowicko-Błońska
318.73 Kotlina Warszawska
318.74 Dolina Dolnego Bugu
318.75 Dolina Środkowej Wisły
57
318.76 Równina Warszawska
318.77 Równina Kozienicka
318.78 Równina Wołomińska
318.79 Równina Garwolińska
318.8 Wzniesienia Południowomazowieckie
318.81 Wysoczyzna Bełchatowska
318.82 Wzniesienia Łódzkie
318.83 Wysoczyzna Rawska
318.84 Równina Piotrkowska
318.85 Dolina Białobrzeska
318.86 Równina Radomska
318.9 Nizina Południowopodlaska
318.91 Podlaski Przełom Bugu
318.92 Wysoczyzna Kałuszyńska
318.93 Obniżenie Węgrowskie
318.94 Wysoczyzna Siedlecka
318.95 Wysoczyzna Żelechowska
318.96 Równina Łukowska
318.97 Pradolina Wieprza
318.98 Wysoczyzna Lubartowska
33 MASYW CZESKI
332 SUDETY Z PRZEDGÓRZEM SUDECKIM
332.1 Przedgórze Sudeckie
332.11 Wzgórza Strzegomskie
332.12 Równina Świdnicka
332.13 Masyw Ślęży
332.14 Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie
332.15 Obniżenie Podsudeckie
332.16 Obniżenie Otmuchowskie
332.17 Przedgórze Paczkowskie
332.2 Pogórze Zachodniosudeckie
332.25 Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie
332.26 Pogórze Izerskie
332.27 Pogórze Kaczawskie
332.28 Pogórze Wałbrzyskie
332.3 Sudety Zachodnie
332.34 Góry Izerskie
332.35 Góry Kaczawskie
332.36 Kotlina Jeleniogórska
332.37 Karkonosze
332.38 Rudawy Janowickie
332.4-5 Sudety Środkowe
332.41 Brama Lubawska
332.42 Góry Wałbrzyskie
332.43 Góry Kamienne
332.44 Góry Sowie
332.45 Góry Bardzkie
332.46 Obniżenie Noworudzkie
332.47 Obniżenie Ścinawki
332.48 Góry Stołowe
332.51 Pogórze Orlickie
332.52 Góry Orlickie
332.53 Góry Bystrzyckie
332.54 Kotlina Kłodzka
332.6 Sudety Wschodnie
332.61 Góry Złote
332.62 Masyw Śnieżnika
332.63 Góry Opawskie
34 WYŻYNY POLSKIE
341 WYŻYNA ŚLĄSKO-KRAKOWSKA
341.1 Wyżyna Śląska
341.11 Chełm
341.12 Garb Tarnogórski
341.13 Wyżyna Katowicka
341.14 Pagóry Jaworznickie
341.15 Płaskowyż Rybnicki
341.2 Wyżyna Woźnicko-Wieluńska
341.21 Wyżyna Wieluńska
341.22 Obniżenie Liswarty
341.23 Próg Woźnicki
341.24 Próg Herbski
341.25 Obniżenie Górnej Warty
341.26 Obniżenie Krzepickie
341.3 Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
341.31 Wyżyna Częstochowska
341.32 Wyżyna Olkuska
341.33 Rów Krzeszowicki
341.34 Garb Tenczyński
342 WYŻYNA MAŁOPOLSKA
342.1 Wyżyna Przedborska
342.11 Wzgórza Radomszczańskie
342.12 Wzgórza Opoczyńskie
342.13 Próg Lelowski
342.14 Niecka Włoszczowska
342.15 Pasmo Przedborsko-Małogoskie
342.16 Wzgórza Łopuszańskie
342.2 Niecka Nidziańska
342.21 Płaskowyż Jędrzejowski
342.22 Wyżyna Miechowska
342.23 Płaskowyż Proszowicki
342.24 Garb Wodzisławski
342.25 Dolina Nidy
342.26 Niecka Solecka
342.27 Garb Pińczowski
342.28 Niecka Połaniecka
342.3 Wyżyna Kielecka
342.31 Płaskowyż Suchedniowski
342.32 Garb Gielniowski
342.33 Przedgórze Iłżeckie
342.34-5 Góry Świętokrzyskie
342.36 Wyżyna Sandomierska
342.37 Pogórze Szydłowskie
343 WYŻYNA LUBELSKO-LWOWSKA
343.1 Wyżyna Lubelska
343.11 Małopolski Przełom Wisły
343.12 Płaskowyż Nałęczowski
343.13 Równina Bełżycka
343.14 Kotlina Chodelska
343.15 Wzniesienia Urzędowskie
343.16 Płaskowyż Świdnicki
343.17 Wyniosłość Giełczewska
343.18 Działy Grabowieckie
343.19 Padół Zamojski
58
343.2 Roztocze
343.21 Roztocze Zachodnie
343.22 Roztocze Środkowe
343.23 Roztocze Wschodnie
51 KARPATY ZACHODNIE Z
PODKARPACIEM ZACH. I PŁN.
512 PODKARPACIE PÓŁNOCNE
512.1 Kotlina Ostrawska
512.11 Wysoczyzna Kończycka
512.2 Kotlina Oświęcimska
512.21 Równina Pszczyńska
512.22 Dolina Górnej Wisły
512.23 Podgórze Wilamowickie
512.3 Brama Krakowska
512.31 Rów Skawiński
512.32 Obniżenie Cholerzyńskie
512.33 Pomost Krakowski
512.4-5 Kotlina Sandomierska
512.41 Nizina Nadwiślańska
512.42 Podgórze Bocheńskie
512.43 Płaskowyż Tarnowski
512.44 Dolina Dolnej Wisłoki
512.45 Równina Tarnobrzeska
512.46 Dolina Dolnego Sanu
512.47 Równina Biłgorajska
512.48 Płaskowyż Kolbuszowski
512.49 Płaskowyż Tarnogrodzki
512.51 Pradolina Podkarpacka
512.52 Podgórze Rzeszowskie
513 ZEWNĘTRZNE KARPATY ZACHODNIE
513.3 Pogórze Zachodniobeskidzkie
513.32 Pogórze Śląskie
513.33 Pogórze Wielickie
513.34 Pogórze Wiśnickie
513.44-57 Beskidy Zachodnie
513.45 Beskid Śląski
513.46 Kotlina Żywiecka
513.47 Beskid Mały
513.48 Beskid Makowski
513.49 Beskid Wyspowy
513.50 Kotlina Rabczańska
513.51 Beskid Żywiecki
513.52 Gorce
513.53 Kotlina Sądecka
513.54 Beskid Sądecki
513.6 Pogórze Środkowobeskidzkie
513.61 Pogórze Rożnowskie
513.62 Pogórze Ciężkowickie
513.63 Pogórze Strzyżowskie
513.64 Pogórze Dynowskie
513.65 Pogórze Przemyskie
513.66 Obniżenie Gorlickie
513.67 Kotlina Jasielsko-Krośnieńska
513.68 Pogórze Jasielskie
513.69 Pogórze Bukowskie
513.7 Beskidy Środkowe
513.71 Beskid Niski
843.38 Wysoczyzna Drohiczyńska
845 POLESIE
514 CENTRALNE KARPATY ZACHODNIE
514.1 Obniżenie Orawsko-Podhalańskie
514.11 Kotlina Orawsko-Nowotarska
514.12 Pieniny
514.13 Pogórze Spisko-Gubałowskie
514.14 Rów Podtatrzański
514.5 Łańcuch Tatrzański
514.52 Tatry Zachodnie
514.53 Tatry Wschodnie
52 KARPATY WSCHODNIE Z
PODKARPACIEM WSCHODNIM
521 PODKARPACIE WSCHODNIE
521.1 Płaskowyż Sańsko-Dniestrzański
521.11 Płaskowyż Chyrowski
522 BESKIDY WSCHODNIE
522.1 Beskidy Lesiste
522.11 Góry Sanocko-Turczańskie
522.12 Bieszczady Zachodnie
84 NIŻ WSCHODNIOBAŁTYCKOBIAŁORUSKI
841 POBRZEŻA WSCHODNIOBAŁTYCKIE
841.5 Nizina Staropruska
841.57 Wzniesienia Górowskie
841.58 Równina Ornecka
841.59 Nizina Sępopolska
842 POJEZIERZA WSCHODNIOBAŁTYCKIE
842.7 Pojezierze Litewskie
842.71 Puszcza Romincka
842.72 Pojezierze Zachodniosuwalskie
842.73 Pojezierze Wschodniosuwalskie
842.74 Równina Augustowska
842.8 Pojezierze Mazurskie
842.81 Pojezierze Olsztyńskie
842.82 Pojezierze Mrągowskie
842.83 Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
842.84 Kraina Węgorapy
842.85 Wzgórza Szeskie
842.86 Pojezierze Ełckie
842.87 Równina Mazurska
843 WYSOCZYZNY PODLASKO-BIAŁORUSKIE
843.3 Nizina Północnopodlaska
843.31 Wysoczyzna Kolneńska
843.32 Kotlina Biebrzańska
843.33 Wysoczyzna Białostocka
843.34 Wzgórza Sokólskie
843.35 Wysoczyzna Wysokomazowiecka
843.36 Dolina Górnej Narwi
843.37 Równina Bielska
59
845.1 Polesie Zachodnie
845.11 Zaklęsłość Łomaska
845.12 Równina Kodeńska
845.13 Równina Parczewska
845.14 Zaklęsłość Sosnowicka
845.15 Garb Włodawski
845.16 Równina Łęczyńsko-Włodawska
845.17 Polesie Brzeskie
845.3 Polesie Wołyńskie
845.31 Obniżenie Dorohuckie
845.32 Pagóry Chełmskie
845.33 Obniżenie Dubieńskie
85 WYŻYNY UKRAIŃSKIE
851 WYŻYNA WOŁYŃSKO-PODOLSKA
851.1 Wyżyna Wołyńska
851.11 Grzęda Horodelska
851.12 Kotlina Hrubieszowska
851.13 Grzęda Sokalska
851.2 Kotlina Pobuża
851.21 Równina Bełska
ANEKS 2. REGIONALIZACJA PRZYRODNICZO-LEŚNA POLSKI
Krainy oraz mezoregiony podano na podstawie: Zielony R., Kliczkowska A. 2012. Regionalizacja
przyrodniczo-leśna Polski 2010. CILP 2012.
Kraina I. Bałtycka
I.1
Wolińsko-Trzebiatowski
I.2
Wybrzeża Słowińskiego
I.3
Mierzei Helskiej
I.4
Mierzei Wiślanej
I.5
Puszczy Wkrzańskiej i Goleniowskiej
I.6
Puszczy Bukowej i Równiny Wełtyńskiej
I.7
Równiny Nowogardzkiej
I.8
Równiny Pyrzyckiej
I.9
Pojezierza Myśliborskiego
I.10
Pojezierza Choszczeńskiego
I.11
Równiny Słupskiej
I.12
Pojezierza Drawskiego
I.13
Równiny Białogardzkiej
I.14
Pojezierza Bytowskiego
I.15
Wysoczyzny Polanowskiej
I.16
Pradoliny Redy i Łeby
I.17
Wysoczyzny Żarnowieckiej
I.18
Pojezierza Kaszubskiego
I.19
Pojezierza Starogardzkiego
I.20
Żuław Wiślanych
I.21
Wysoczyzny Elbląskiej
I.22
Warmiński
I.23
Doliny Kwidzyńskiej
I.24
Pojezierza Iławskiego
I.25
Pojezierza Brodnickiego
I.26
Garbu Lubawskiego
Kraina II. Mazursko-Podlaska
II.1
Niziny Sępopolskiej
II.2
Pojezierza Mrągowskiego
II.3
Wielkich Jezior Mazurskich
II.4
Puszcz Mazurskich
II.5
Wysoczyzny Kolneńskiej
II.6
Pojezierza Ełckiego
II.7
Puszczy Boreckiej
II.8
Puszczy Rominckiej
II.9
Pojezierza Suwalskiego
II.10
Wigier i Rospudy
II.11
Puszczy Augustowskiej
II.12
Górnej Biebrzy
II.13
Kotliny Biebrzańskiej
II.14
Wysoczyzny Białostockiej
II.15
Puszczy Knyszyńskiej
II.16
Puszczy Białowieskiej
Kraina III. Wielkopolsko-Pomorska
III.1
Borów Tucholskich
III.2
Zaborski
III.3
Równiny Gorzowskiej
III.4
Pojezierza Dobiegniewskiego
III.5
Równiny Drawskiej
III.6
Pojezierza Wałeckiego
III.7
Równiny Wałeckiej
60
III.8
III.9
III.10
III.11
III.12
III.13
III.14
III.15
III.16
III.17
III.18
III.19
III.20
III.21
III.22
III.23
III.24
III.25
III.26
III.27
III.28
III.29
III.30
III.31
III.32
III.33
III.34
III.35
Pojezierza Krajeńskiego
Doliny Brdy
Wysoczyzny Świeckiej
Kotliny Grudziądzkiej
Pojezierza Chełmińskiego
Doliny Drwęcy
Pojezierza Dobrzyńskiego
Równiny Urszulewskiej
Ujścia Warty
Puszczy Noteckiej
Doliny Środkowej Noteci
Kotliny Toruńsko-Płockiej
Pojezierzy Wielkopolskich
Pojezierza Łagowskiego
Puszczy Rzepińskiej
Równiny Nowotomyskiej
Równiny Opalenicko-Wrzesińskiej
Doliny Środkowej Odry
Borów Zielonogórskich
Obniżenia Nowosolskiego
Kanałów Obry
Kotliny Śremskiej
Doliny Środkowej Warty
Wysoczyzny Leszczyńskiej
Krotoszyński
Borów Grodzieckich
Wysoczyzny Tureckiej
Kotliny Żmigrodzkiej i Milickiej
Kraina IV. Mazowiecko-Podlaska
IV.1
Wzniesień Mławskich
IV.2
Puszczy Kurpiowskiej
IV.3
Równiny Raciąskiej
IV.4
Wysoczyzny Ciechanowsko-Płońskiej
IV.5
Doliny Dolnej Narwi
IV.6
Wysoczyzny Łomżyńskiej
IV.7
Zambrowsko-Bielski
IV.8
Puszczy Kampinoskiej
IV.9
Doliny Dolnego Bugu
IV.10 Wysoczyzny Kłodawskiej
IV.11 Równiny Kutnowsko-Błońskiej
IV.12 Doliny Dolnej Pilicy
IV.13 Doliny Środkowej Wisły
IV.14 Równiny Wołomińsko-Garwolińskiej
IV.15 Wysoczyzny Siedleckiej
IV.16 Mińsko-Łukowski
IV.17 Zaklęsłości Łomaskiej
IV.18 Równiny Kodeńsko-Parczewskiej
IV.19 Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej
IV.20 Garbu Włodawskiego
Kraina V. Śląska
V.1
Wzgórz Dalkowskich
V.2
Borów Dolnośląskich
V.3
V.4
V.5
V.6
V.7
V.8
V.9
V.10
V.11
V.12
V.13
V.14
V.15
V.16
V.17
V.18
V.19
V.20
V.21
V.22
V.23
Turoszowski
Środkowego Bobru
Legnicki
Obniżenia Ścinawskiego
Wysoczyzny Średzkiej
Przedgórza Sudeckiego
Strzegomski
Ślęży
Strzeliński
Równiny Wrocławskiej
Równiny Grodkowskiej
Równiny Niemodlińskiej
Płaskowyżu Głubczyckiego
Pradoliny Wrocławskiej
Wzgórz Trzebnicko-Ostrzeszowskich
Równiny Oleśnickiej
Borów Stobrawskich
Lasów Lublinieckich
Gogolińsko-Strzelecki
Lasów Raciborskich
Rybnicki
Kraina VI. Małopolska
VI.1
Sieradzko-Łódzki
VI.2
Piotrkowsko-Opoczyński
VI.3
Równiny Radomsko-Kozienickiej
VI.4
Wyżyny Zachodniolubelskiej
VI.5
Wyżyny Wschodniolubelskiej
VI.6
Działów Grabowieckich
VI.7
Pagórów Chełmskich
VI.8
Obniżenia Dubienki
VI.9
Zamojsko-Hrubieszowski
VI.10 Wyżyny Zachodniowołyńskiej
VI.11 Roztocza Zachodniego
VI.12 Roztocza Środkowego
VI.13 Puszczy Solskiej
VI.14 Płaskowyżu Tarnogrodzkiego
VI.15 Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej
VI.16 Górnośląski
VI.17 Kotliny Oświęcimskiej
VI.18 Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej
VI.19 Niecki Włoszczowskiej
VI.20 Płaskowyżu Jędrzejowskiego
VI.21 Wyżyny Miechowskiej
VI.22 Przedgórza Iłżeckiego
VI.23 Puszczy Świętokrzyskiej
VI.24 Łysogórski
VI.25 Doliny Nidy
VI.26 Ponidzia
VI.27 Chmielnicko-Staszowski
VI.28 Opatowski
VI.29 Niziny Nadwiślańskiej
VI.30 Doliny Dolnego Sanu
VI.31 Puszczy Sandomierskiej
VI.32 Bocheńsko-Tarnowski
VI.33 Płaskowyżu Kolbuszowskiego
VI.34 Podgórza Rzeszowskiego
Kraina VII. Sudecka
VII.1
Pogórza Izerskiego
61
VII.2
VII.3
VII.4
VII.5
VII.6
VII.7
VII.8
VII.9
VII.10
VII.11
Gór Izerskich i Karkonoszy
Pogórza Kaczawskiego
Gór Kaczawskich
Kotliny Jeleniogórskiej
Pogórza i Gór Wałbrzyskich
Gór Kamiennych
Gór Sowich
Kotliny Kłodzkiej
Gór Stołowych i Bystrzyckich
Masywu Śnieżnika
Kraina VIII. Karpacka
VIII.1 Pogórza Wielicko-Rożnowskiego
VIII.2 Pogórza Ciężkowicko-Dynowskiego
VIII.3 Jasielsko-Sanocki
VIII.4 Pogórza Przemyskiego
VIII.5 Skoczowski
VIII.6 Beskidu Śląskiego i Małego
VIII.7 Beskidu Żywieckiego
VIII.8 Podhala
VIII.9 Tatr
VIII.10 Beskidu Makowskiego
VIII.11 Beskidu Wyspowego
VIII.12 Gorców
VIII.13 Pienin
VIII.14 Beskidu Sądeckiego
VIII.15 Górnej Ropy
VIII.16 Dukielski
VIII.17 Bieszczadów Niskich
VIII.18 Bieszczadów Wysokich
ANEKS 3.
OPIS ROŚLINNOŚCI W STANDARDZIE ZDJĘCIA FITOSOCJOLOGICZNEGO
(1) Zdjęcie fitosocjologiczne wykonuje się w zasadzie jednorazowo w czasie sezonu
wegetacyjnego, tj. najwcześniej około połowy maja, a najpóźniej do około połowy
października. Zbiorowiska bogatsze opisuje się w pełni sezonu wegetacyjnego. W
zbiorowiskach o bogatym aspekcie wczesnowiosennym należy obowiązkowo dokonywać
dwukrotnego opisu runa, uwzględniając aspekt wczesnowiosenny (w maju) oraz letni lub
wczesnojesienny.
(2) Zdjęć fitosocjologicznych nie należy lokalizować w bezpośrednim sąsiedztwie dróg, linii
podziału powierzchniowego, wykopów, rowów itp.; minimalna odległość powinna wynosić
10 metrów od granicy zdjęcia do w/w obiektów.
(3) Wielkość zdjęcia fitosocjologicznego powinna wynosić 0,2-0,3 ha dla opisu drzewostanu i
około 400 m2 dla opisu runa (zalecany kształt powierzchni zdjęcia – kwadrat lub koło).
(4) Spis drzew i krzewów, oślin zielnych, mszaków i porostów na odpowiednim, formularzu, z
zastosowaniem łacińskich nazw roślin wg opracowania „Flowering plants and
pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin kwiatowych i paprotników
Polski.” Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając, IB PAN, 2002.
Spis sporządza się zaczynając od warstwy drzewostanu A (ewentualnie z podziałem na
warstwy A1, A2, A3) następnie warstwy podszytu (B) oraz runa (C) i warstwy mszystej i
porostowej (D). W ramach warstwy B opisywane są wszystkie gatunki drzewiaste i
krzewiaste, niewchodzące do piętra drzewostanu i mające ponad 50 cm wysokości.
Naloty drzew i krzewów poniżej 50 cm wysokości zaliczane są do warstwy C.
(5) Dla każdej warstwy określa się średnie pokrycie warstw (z dokładnością 5-10%)
(6) Dla każdego gatunku w ramach warstwy określa się stopień pokrycia wg skali BraunBlanqueta:
r
+
1
2
3
4
5
Występowanie bardzo rzadkie, jeden, lub kilka niewielkich osobników w zdjęciu
Występowanie rzadkie z pokryciem nieprzekraczającym 1%
Gatunek występuje licznie z niskim pokryciem lub mniej licznie, ale z wyższym
pokryciem. Pokrycie mieści się między 1 a 5%
Gatunek pokrywa 5-25% powierzchni zdjęcia
Gatunek pokrywa 25-50% powierzchni zdjęcia
Gatunek pokrywa 50-75% powierzchni zdjęcia
Gatunek pokrywa 75-100% powierzchni zdjęcia
(7) Po dokonaniu spisu gatunków i określeniu stopnia pokrycia, określa się tymczasową
nazwę zbiorowiska. Ostateczna diagnoza fitosocjologiczna następuje po zestawieniu
zdjęć w tabele i ich analizie.
Każde z wykonanych zdjęć fitosocjologicznych powinno posiadać dokumentację
zdjęciową obrazującą strukturę płatu oraz fragment rzutu roślinności runa (zdjęcia z
umieszczonym w kadrze czytelnym adresem i numerem powierzchni, oznaczenie zdjęcia
zasadniczo nie powinno przekraczać 10% jego powierzchni).
62
Formularz Opisu zdjęcia fitosocjologicznego
Opis w skali Braun-Blanqueta „r”, „+”, 1-5; P = pokrycie,
warstwa
gatunek
P
gatunek
P
A
A
A
B
B
B
B
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
D
D
D
D
D
D
D
D
D
Pokrycie warstwy w %: A1 ....,
2
Powierzchnia zdjęcia w m
A2 …….,
A3 ......,
B .........,
C ……,
D
Typ pokrywy runa:
Wielkość jednorodnego płatu w arach:
Zespół roślinny (zbiorowisko) aktualny:
Informacje dodatkowe
Zespół roślinny potencjalny:
Typ siedliskowy Lasu (TSL):
Wykonawca opisu:
63
Data opisu:
……..
ANEKS 4.
NIECIĄGŁOŚCI LITOLOGICZNO-PEDOGENICZNE
Źródło: Klasyfikacja gleb leśnych Polski, CILP, Warszawa, 2000.
Są to specyficzne formy nieciągłości litologiczno-pedogenicznych z czterodzielną serią
młodoplejstoceńskich i wczesnoholoceńskich pokryw stokowych w terenach górskich i podgórskich oraz trójdzielną serią późnoplejstoceńskich i wczesnoholoceńskich warstw przekształceń
mrozowych w terenach nizinnych i wyżynnych środkowej Europy. Przez nieciągłość gleby rozumie
się wyraźną zmianę w rozmieszczeniu ziaren mineralnych lub w składzie mineralogicznym,
spowodowaną mrozem lub wyraźną różnicą wieku w warstwach budujących profil glebowy,
wskazującą na różnice w materiałach, z których zostały ukształtowane kolejne poziomy genetyczne
gleb.
SERIA POKRYW STOKOWYCH TERENÓW GÓRSKICH I PODGÓRSKICH
W terenach górskich i podgórskich, w kolejnych fazach poziomego transportu materiałów
zwietrzelinowych i zwietrzelinowo-eolicznych, w procesach soliflukcji, spełzania i osuwania na
zamarzniętym podłożu oraz eolicznej akumulacji, na powierzchniach stoków powstawały serie pokryw
zbudowanych z luźnych materiałów mineralnych o charakterystycznie zróżnicowanym uziarnieniu,
złożeniu i zabarwieniu. Każda z kolejnych pokryw, przed jej przykryciem młodszą, znajdowała się
przez określony czas pod bezpośrednim wpływem zespołu czynników glebo-twórczych i uzyskała
cechy pedogeniczne. Dlatego w gleboznawstwie pokrywy stokowe nazywa się glebopokrywami
stokowymi.
Wytworzone w środowisku zimnym serie glebopokryw z nagromadzonymi w nich cechami lito- i
pedogenicznymi zachowały się na stokach do dzisiaj, dzięki stabilizacji przez systemy korzeniowe
zbiorowisk roślinnych. Następstwo i rozprzestrzenienie glebopokryw na stokach, ich uziarnienie, skład
petrograficzny, porowatość i gęstość, struktury krio- i biogeniczne, warunki wodno-powietrzne i
zabarwienie wykazują ścisłe związki z pulsacyjnie zmieniającym się paleoreliefem powierzchni stoku i
występowaniem blisko - lub na powierzchni - litych skał. Poligenetyczne i polichroniczne serie
glebopokryw na górskich stokach, a także zrównaniach oraz dolinach górskich w przekroju profilu
glebowego obejmują kompleksy gleb, z których każda ma budowę profilową, decydującą o
wyróżnieniu jednostki glebowej w randze typu lub podtypu gleby.
W klasyfikacji gleb leśnych terenów górskich i podgórskich wyróżnia się stokowe
glebopokrywy: wietrzeniową, dolną, środkową i górną, według kolejności ich powstawania, od
najstarszej do najmłodszej, od najniżej położonej do leżącej przy powierzchni ziemi, z ich
oznakowaniem symbolami greckich liter.
Pokrywa wietrzeniowa ν (ni)
Najstarszy, dolny człon serii glebopokryw, o bardzo zróżnicowanej miąższości - od 20 do
powyżej 100 cm, zalega na słabo zwietrzałym podłożu, przeważnie litych skał. Składa się z lokalnego
pochodzenia ostrokrawędzistych odłamków skalnych z drobną zwietrzeliną, bez cech dalekiego
transportu powierzchniowego i udziału materiałów pochodzenia eolicznego. Może tworzyć kilka
następczych warstw, różnych wiekowo i o różnym uziarnieniu. Ma przemywny układ filtracyjny, jest
środowiskiem migracji i kondensacji wody. Zazwyczaj pokrywa ta jest powszechna na znacznych
obszarach w górach, o miąższości i zasięgu malejących na ogół wraz z obniżaniem się wzniesienia
nad poziom morza. Przykryta młodszymi glebopokrywami ma cechy poziomu C. W przypadku
występowania na powierzchni ziemi tworzy często gołoborza składające się z odłamków skalnych o
zaokrąglonych krawędziach.
Pokrywa dolna soliflukcyjna λ (lambda)
Występuje zazwyczaj w stropie pokrywy wietrzeniowej i pod pokrywą środkową na całej
długości stoku. Składa się z różnoziarnistej zwietrzeliny lokalnego pochodzenia, bogatej w gruz i bloki
skalne, z domieszką pyłu eolicznego. Jest zazwyczaj zwięzła do silnie zbitej, o wysokiej kapilarnej
pojemności wodnej, z cechami morfologicznymi procesów redukcyjnych, uruchamianych przez trwałe
lub okresowe nadmiary tranzytowych wód stokowo-glebowych. W warunkach okresowo przemywnego
układu filtracyjnego ma na całej głębokości zabarwienie oliwkowe do zielonego, z plamami i zaciekami
pomarańczowymi, czerwonymi i żółto-brunatnymi. Zawiera kliny mrozowe, cechy soliflukcji i zsuwów
stokowych. Do kopalnych cech pedogenicznych należy zróżnicowana zawartość próchnicy. Składniki
64
szkieletowe są ułożone dachówkowato, osiami podłużnymi do ówczesnej powierzchni pokrywy
wietrzeniowej. Dolna powierzchnia odłamków skalnych jest czysta i gładka, na górnej znajdują się
silnie przylegające warstwy drobnego, ilastego materiału. Miąższość od 20 do 100 cm, wzrasta w dół
stoku. Pod lasem następuje intensywna wymiana wód stokowych, co zmniejsza ryzyko niedotlenienia
gleby i stwarza warunki do rozwoju zbiorowisk roślinnych o dużych wymaganiach siedliskowych. W
profilu glebowym ma cechy poziomu opadowoglejowego.
Pokrywa środkowa akumulacyjna κ (kappa)
Występuje na podłożu pokrywy dolnej. Jest ciągła, zbudowana z pyłu eolicznego, z niewielką lokalnie zróżnicowaną - domieszką frakcji piasku. Wkładki, wtrącenia soczewkowate i przewarstwienia
gruzu oraz bloków skalnych lokalnego pochodzenia tworzą niekiedy w stropie mrozowe girlandy,
fragmentarycznie zmienione przez zachodzące równocześnie procesy soliflukcyjne. Układ jest luźny
lub bardzo słabo zwięzły, charakterystyczny dla lessu. Miąższość do powierzchni podłoża jest
podobna i na wszystkich elementach reliefu wynosi średnio 40-60 cm (± 20 cm), przy czym często
mniejsza w wyniku denudacji, rzadziej większa wskutek akumulacji deluwiów. Zabarwienie jest na ogół
jednolite, w całej miąższości żółtobrunatne do brunatnego, różne od pokrywy dolnej i górnej. Przejście
do pokrywy dolnej jest wyraźne, często z klinami i kieszeniami inwolucyjnymi. W zsuwach stokowych
tworzy stoki wypukłe, z warstwami będącymi zazwyczaj mieszaniną lessu i lokalnej, różnoziarnistej,
bogatej w szkielet, zwietrzeliny. W dolnej części lub spągu może znajdować się, datująca, cienka
warstwa (od 0,2 do 2,0 cm) popiołu wulkanicznego z krótkotrwałych erupcji Laacher See około 11 00013 000 lat BP (BP - before present, czas liczony od 1950 roku). Warstwa ta charakteryzuje się dużą
porowatością, co warunkuje endoperkolatywny układ filtracyjny oraz dużą pojemność wodną i
powietrzną. Jej dolna część, położona nad trudno przepuszczalną pokrywą dolną, może być okresowo
nadmiernie uwilgotniona przez tranzytowe wody stokowe, wskutek czego występują oliwkowe, szare i
pomarańczowe plamy odpowierzchniowego oglejenia. Zazwyczaj jest silnie przerośnięta korzeniami
drzew. W profilu glebowym ma cechy diagnostycznego poziomu wietrzeniowego sideric lub poziomu
brunatnego cambic.
Pokrywa górna (theta)
Tworzy zazwyczaj nieciągłe lokalne zasięgi w górnych częściach stoków, bezpośrednio pod
klifami skalnymi lub poniżej wychodni litych skał na pokrywie wietrzeniowej lub środkowej. Miąższość
jest zróżnicowana, od 20 do ponad 100 cm, i maleje w dół stoku. Składa się z ostrokrawędzistych lub
zaokrąglonych odłamków skalnych lokalnego pochodzenia, ułożonych osiami podłużnymi równolegle
do spadku stoku, w spągu wymieszanych ze spłaszczonym materiałem pokrywy środkowej. Części
szkieletowe różnego wieku, o różnym stopniu zwietrzenia kriogenicznego, od młodszych ostrokrawędzistych do starszych - okrągłokrawędzistych, powstałe w wyniku biohydrotermicznego
rozsadzania i odpadania od ściany, wskazują na długotrwały proces złuszczania w środowisku
zimnym. Staczające się z klifu skalnego odłamki akumulują się także w pokrywie środkowej w trakcie
jej powstawania. Ze stosunkowo niedużą miąższością i szkieletowością związany jest przemywny
układ filtracyjny. Pokrywa ta jest znacznie zakwaszona - zawiera rozpuszczalne kwasy organiczne
oraz wolne Fe i Al, czego skutkiem są niekorzystne warunki rozwoju korzeni roślin i fauny glebowej. W
spągu, na styku z podłożem, jest różnoziarnista, bezstrukturalna, zbita, dlatego zazwyczaj zabarwienie
ma niejednolicie popielate i szare. Jej cechy odpowiadają diagnostycznemu poziomowi albic.
Wymywane z tej pokrywy ruchome związki próchniczne, wolne Fe i Al są osadzane w stropie niżej
leżącej pokrywy środkowej i tworzą tam poziom diagnostyczny spodic. Pokrywa górna jest zazwyczaj
przykrywana od powierzchni warstwą nadkładu organicznego różnej miąższości, zależnie od
wzniesienia nad poziom morza.
Znaczna różnorodność kombinacji glebopokryw stokowych, szczególnie pod względem
uziarnienia, stopnia zwietrzenia i pochodzenia materiału mineralnego, jest wskaźnikiem zmiennych
okresowo klimatów - zimnego i suchego, z dominacją wietrzenia kriotermicznego skał i eolicznego
transportu pyłów, oraz - okresowo zimnego i wilgotnego, sprzyjającego dominującemu, stokowemu
transportowi zwietrzelin i glebopokryw (gelisoliflukcji).
SERIE PRZEKSZTAŁCEŃ PERYGLACJALNYCH W TERENACH NIZINNYCH I WYŻYNNYCH
W terenach nizinnych i wyżynnych, szczególnie na obszarze najmłodszego zlodowacenia
Vistulianu, występuje na dużych obszarach stary, nieznacznie zmodyfikowany w holocenie, relief
plejstoceński. Z nim związane są serie przekształceń w zwietrzelinach i glebach spowodowane
65
procesami mrozowymi, zachodzącymi w środowisku peryglacjalnym od powierzchni gleby w dół i od
stropu wieloletniej zmarzliny ku powierzchni ziemi.
W geografii fizycznej przyjmuje się, że strefy przekształceń peryglacjalnych mogły powstać na
terenach polodowcowych Europy w okresie od 14 500 do 10 500 lat BR w warunkach zmieniających
się w krótkich rytmach pustynnień glacjalnych, rozwoju tundr krzewiastych i parkowych oraz
krótkotrwałych lasów sosnowo-brzozowych i brzozowych, przy zmiennie głęboko występującej
zmarzlinie w podłożu gleb. Przed tym okresem, przez około 6000-8000 lat, na obszarach
peryglacjalnych zlodowacenia Vistulianu panowała arktyczna, kontynentalna pustynia z intensywnymi
procesami denudacji powierzchni i kilkoma generacjami poligonów mrozowych klinów i wiecznej
zmarzliny w podłożu prymitywnych gleb pustynnych. Miąższość i ciągłość tych stref są na ogół
zbieżne z kształtowaniem się reliefu powierzchni ziemi.
W serii stref przekształceń peryglacjalnych znajduje się peryglacjalna strefa pokrywowa,
peryglacjalna strefa przejściowa - część górna i peryglacjalna strefa przejściowa - część dolna,
przechodząca na różnych głębokościach w niezmienione podłoże. Od młodszych stref
przekształceń, powstałych już w holocenie, w profilu glebowym wyróżniają je reliktowe zespoły cech
mrozowych peryglacjalnego środowiska litopedogenezy.
Peryglacjalna strefa pokrywowa δ (delta)
Jest równoległa do powierzchni ziemi, o miąższości w stanie niezdenudowanym od 30 do 50
cm (średnio 40 cm); zbudowana ze zhomogenizowanego materiału zwietrzelinowego z równomiernie
rozmieszczonymi częściami szkieletowymi. Ma różne uziarnienie w zależności od materiału
wyjściowego. Zabarwienie jednolicie żółtobrunatne w przypadku głębokich piasków w podłożu oraz
szarobiałe przy płytkim występowaniu glin. Powierzchnie drobnych ziaren (poniżej 0,01 mm) pokryte
są trwałymi otoczkami próchniczno-żelazistymi kriogenicznej genezy, o charakterystycznym
zabarwieniu żółtobrunatnym. Od niżej leżącej strefy różni się:
- w spągu wzbogaceniem w kamienie i żwiry ułożone osiami podłużnymi równolegle do powierzchni
ziemi, częściowo z cechami pustynnej obróbki eolicznej (eologliptolity i graniaki);
- skokową zmianą w składzie granulometrycznym - w piaskach wzbogaceniem w równo rozmieszczone, nie migrujące w profilu glebowym, frakcje pyłowe i iłu, a w glinach we frakcje piaskowe i
szkieletowe leżące bezpośrednio na jej stropie wskutek wymycia oraz wywiania frakcji pyłowych i
ilastych;
- skokową zmianą składu mineralnego i całkowitego składu chemicznego;
- brakiem wstęg i smug brunatnych oraz struktur kriogenicznych;
- przejściem barwy, wyraźnym i stopniowym, na linii równej z warstwą szkieletu w piaskach, a w
glinie - zazwyczaj nierównym, językowatym i klinowym na ostrej linii.
W tej strefie z reguły znajduje się reliktowy, diagnostyczny poziom sideric o żółtobrunatnym
zabarwieniu, charakterystyczny dla gleb rdzawych peryglacjalnej genezy.
Peryglacjalna strefa przejściowa, górna ε (epsilon)
Leży między strefami pokrywową i przejściową dolną lub niezmienionym podłożem, o miąższości 40-60 cm, równoległa do powierzchni ziemi, odwapniona. Występuje w głębokich piaskach lub
glinie w podłożu. Od sąsiadujących stref różni się:
- w piaskach nieregularnie rozmieszczonymi, niewielkimi przekształceniami peryglacjalnymi, o
zabarwieniu żółtobrunatnym i brunatno-żółtym, nałożonymi na struktury sedymentacyjne o
zabarwieniu niezmienionego podłoża; ziarna piasku kwarcowego zaokrąglone, półokrągłe lub
ostrokrawędziste, zależnie od genezy osadu;
- w glinach równomiernym uziarnieniem, brunatnym zabarwieniem części ziemistych, podwyższoną
zawartością iłu koloidalnego, szczególnie w spągu nad niezmienionym podłożem; struktura
agregatowa w stanie suchym, części szkieletowe nierównomiernie rozmieszczone w stropowej części
z licznymi, kriogenicznymi pseudomorfozami w formie języków, klinów i kieszeni, wypełnionymi
piaskami ze strefy pokrywowej; sporadycznie występują kliny mrozowe sieci poligonalnych struktur
przecinające pionowo całą miąższość odwapnionej gliny, z pierwotnym wypełnieniem piaskami ze
strefy pokrywowej, przejściem ostrym i nierównym w stropie oraz stopniowym w spągu.
Ta strefa jest w piaskach reliktowym poziomem przejściowym CBv gleb rdzawych peryglacjalnych, w glinach reliktowym poziomem diagnostycznym argic gleb płowych peryglacjalnej genezy.
Peryglacjalna strefa przejściowa, dolna ζ (zeta)
Powstaje w spągu warstwy czynnej zmarzliny i nad stropem wieloletniej zmarzliny, o miąższości zazwyczaj 20-40 cm, odwapniona, w dolnej części niekiedy ślady węglanów, zalegająca
66
bezpośrednio nad niezmienionym podłożem i pod strefą przejściową górną lub niekiedy bezpośrednio
pod strefą pokrywową. Od wyżej i niżej leżących stref różni się:
- w piaskach strukturami segregacji mrozowej, z frakcjami szkieletowymi tworzącymi jej spąg o
przebiegu girlandowym, niekiedy z kamienistymi klinami głęboko wcinającymi się w niezmienione
podłoże, brakiem struktur sedymentacyjnych, podwyższoną zawartością frakcji pyłowych i ilastych, z
wzrastającą do jej spągu zawartością krioiluwialnej próchnicy i żelaza, intensywną barwą od żółtej do
brunatnej, czerwonej i czarnej, zależnie od zawartości próchnicy i żelaza, zbitością i częściowym
scementowaniem, przejściem - w spągu ostrym, w stropie wyraźnym i stopniowym;
- w glinach wzbogaceniem we frakcje pyłowe i ilaste oraz próchnicę, zbitością, zabarwieniem od
ciemnobrunatnego do szarożółtobrunatnego, dolnymi zakończeniami rozszerzających się klinów
zmarzlinowych, wypełnionymi piaskiem ze strefy pokrywowej, ostrym przejściem.
Strefa ta w piaskach jest reliktowym poziomem diagnostycznym cryospodic (krioiluwialnym)
gleb rdzawych peryglacjalnych, w glinach zaś jest dolną częścią diagnostycznego poziomu argic gleb
płowych peryglacjalnych.
Strefa niezmienionego podłoża η (eta)
Ma niezakłócone struktury sedymentacyjne, brak cech kriogenicznych, węglanowa, na styku z
peryglacjalną strefą przejściową wzbogacona we wmyte węglany w postaci przysypek, pseudogrzybni
lub konkrecji o rozmiarach od 0,5 do 5 cm.
Procesy denudacji, deflacji, zmywania, szczególnie po zniszczeniu pokrywy roślinnej, spowodowały znaczne zróżnicowanie tej serii pokryw przekształceń peryglacjalnych. Nie wszędzie
zachowały się pełne serie - lokalnie na powierzchni może znajdować się nawet niezmieniona skała
macierzysta.
67
ANEKS 5. ZESTAWIENIE TAKSONOMICZNYCH JEDNOSTEK GLEBOWYCH
Systematyka Gleb Polski, wyd. 5 (Soil Science Annual - Roczniki Gleboznawcze 62, 3: 5142)
Rząd
Typ
Gleby inicjalne
(I)
1.1. Gleby inicjalne skaliste (IS)
Gleby słabo
ukształtowane
(S)
Gleby
brunatnoziemne
(B)
Gleby
rdzawoziemne
(R)
68
Podtyp
1.1.1. Gleby inicjalne skaliste bezwęglanowe – litosole
(ISbe)
1.1.2. Rędziny inicjalne skaliste (ISre)
1.2. Gleby inicjalne rumoszowe (IO) 1.2.1. Gleby inicjalne rumoszowe bezwęglanowe (IObe)
1.2.2. Rędziny rumoszowe (IOre)
1.3 Gleby inicjalne erozyjne (IY)
1.4. Gleby inicjalne akumulacyjne (IJ)
2.1. Rankery (SQ)
2.1.1. Rankery typowe (SQt)
2.1.2. Rankery butwinowe (SQbu)
2.1.3. Rankery z cechami bielicowania (SQbi)
2.1.4. Rankery z cechami brunatnienia (SQbr)
2.2. Rędziny słabo ukształtowane 2.2.1. Rędziny słabo ukształtowane typowe (SRt)
2.2.2. Rędziny słabo ukształtowane butwinowe (SRbu)
(SR)
2.3. Pararędziny (SX)
2.3.1. Pararędziny typowe (SXt)
2.3.2. Pararędziny z cechami brunatnienia (SXbr)
2.4. Arenosole (SS)
2.5. Mady właściwe (SF)
2.6. Gleby słabo ukształtowane
erozyjne (SY)
3.1. Gleby brunatne eutroficzne
3.1.1. Gleby brunatne eutroficzne typowe (BEt)
(BE)
3.1.2. Gleby brunatne eutroficzne próchniczne (BEp)
3.1.3. Gleby brunatne eutroficzne wyługowane (BEw)
3.1.4. Gleby brunatne eutroficzne opadowo-glejowe
(BEog)
3.1.5. Gleby brunatne eutroficzne gruntowo-glejowe
(BEgg)
3.1.6. Gleby brunatne eutroficzne z cechami vertic (BEve)
3.2. Gleby brunatne dystroficzne
3.2.1. Gleby brunatne dystroficzne typowe (BDt)
(BD)
3.2.2. Gleby brunatne dystroficzne próchniczne (BDpr)
3.2.3. Gleby brunatne dystroficzne z cechami bielicowania
(BDbi)
3.2.4. Gleby brunatne dystroficzne opadowo-glejowe
(BDog)
3.2.5. Gleby brunatne dystroficzne gruntowo-glejowe
(BDgg)
3.2.6. Gleby brunatne dystroficzne z cechami vertic
(BDve)
3.3. Mady brunatne (BF)
3.3.1. Mady brunatne typowe (BFt)
3.3.2. Mady brunatne oglejone (BFgg)
3.4. Rędziny brunatne (BR)
3.4.1. Rędziny brunatne typowe (BRt)
3.4.2. Rędziny czerwonoziemne (BRcz)
4.1. Gleby rdzawe (RW)
4.1.1. Gleby rdzawe typowe (RWt)
4.1.2. Gleby rdzawe z cechami bielicowania (RWbi)
4.1.3. Gleby rdzawe gruntowo-glejowe (RWgg)
4.2. Gleby ochrowe (RH)
4.2.1. Gleby ochrowe typowe (RHt)
Zestawienie taksonomicznych jednostek glebowych – ciąg dalszy (2/3)
Rząd
Typ
Podtyp
Gleby
płowoziemne
(P)
5.1. Gleby płowe (PW)
5.1.1. Gleby płowe typowe (PWt)
5.1.2. Gleby płowe spiaszczone (PWsp)
5.1.3. Gleby płowe spiaszczone oglejone (PWsg)
5.1.4. Gleby płowe opadowo-glejowe (PWog)
5.1.5. Gleby płowe gruntowo-glejowe (PWgg)
5.1.6. Gleby płowe z poziomem agric (PWac)
5.1.7. Gleby płowe próchnicze (PWpr)
5.1.8. Gleby płowe piaszczyste (PWpi)
5.1.9. Gleby płowe z cechami brunatnienia (PWbr)
5.1.10. Gleby płowe z cechami bielicowania (PWbi)
5.1.11. Gleby płowe z cechami glossic (PWgl)
5.1.12. Gleby płowe z cechami vertic (PWve)
5.2.1. Gleby płowe zaciekowe typowe (PAt)
5.2.2. Gleby płowe zaciekowe spiaszczone (PAsp)
5.2.3. Gleby płowe zaciekowe opadowo-glejowe (PAog)
5.2.4. Gleby płowe zaciekowe gruntowo-glejowe (PAgg)
5.2.5. Gleby płowe zaciekowe z poziomem agric (PAac)
5.2.6. Gleby płowe zaciekowe próchniczne (PApr)
5.2.7. Gleby płowe zaciekowe z cechami brunatnienia (PAbr)
5.2.8. Gleby płowe zaciekowe z cechami bielicowania (PAbi)
5.2.9. Gleby płowe zaciekowe z cechami vertic (PAve)
5.3.1. Gleby płowe podmokłe typowe (PGt)
5.3.2. Gleby płowe podmokłe próchniczne (PGpr)
6.1.1. Gleby bielicowe typowe (LWt)
6.1.1. Gleby bielicowe orsztynowe (LWor)
6.1.2. Gleby glejobielicowe typowe (LWgt)
6.1.3. Gleby glejobielicowe orsztynowe (LWgor)
6.1.4. Gleby glejobielicowe murszaste (LWgue)
6.1.5. Gleby glejobielicowe torfiaste (LWgtf)
6.1.1. Bielice typowe (LBt)
6.1.2. Bielice orsztynowe (LBor)
6.1.3. Stagnobielice (LBog)
6.1.4. Glejobielice typowe (LBgt)
6.1.5. Glejobielica orsztynowa (LBgor)
5.2. Gleby płowe zaciekowe
(PA)
Gleby
bielicoziemne
(L)
5.3. Gleby płowe podmokłe
(PG)
6.1. Gleby bielicowe (LW)
6.2. Bielice (LB)
Gleby
czarnoziemne
(C)
7.1. Czarnoziemy (CW)
7.2. Czarne ziemie (CZ)
7.3. Rędziny czarnoziemne
(CR)
7.4. Mady czarnoziemne (CF)
7.5. Gleby deluwialne
czarnoziemne (CY)
7.6. Gleby murszaste (CU)
69
7.1.1. Czarnoziemy typowe (CWt)
7.1.2. Czarnoziemy kumulacyjne (CWku)
7.1.3. Czarnoziemy z poziomem cambic (CWca)
7.1.4. Czarnoziemy z poziomem argic (CWar)
7.1.5. Czarnoziemy z cechami opadowo-glejowymi (CWog)
7.2.1. Czarne ziemie typowe (CZt)
7.2.2. Czarne ziemie kumulacyjne (CZku)
7.2.3. Czarne ziemie z poziomem cambic (CZca)
7.2.4. Czarne ziemie z poziomem argic (CZar)
7.2.5. Czarne ziemie z poziomem calcic (CZcc)
7.2.6. Czarne ziemie wyługowane (CZwy)
7.2.7. Czarne ziemie glejowe (CZgg)
7.2.8. Czarne ziemie murszaste (CZue)
7.3.1. Rędziny czarnoziemne typowe (CRt)
7.3.2. Rędziny czarnoziemne z cechami brunatnienia (CRbr)
7.3.4. Rędziny czarnoziemne opadowo-glejowe (CRog)
7.4.1. Mady czarnoziemne typowe (CFt)
7.4.2. Mady czarnoziemne z cechami brunatnienia (CFbr)
7.5.1. Gleby deluwialne czarnoziemne typowe (CYt)
7.5.2. Gleby deluwialne czarnoziemne kumulacyjne (CYku)
7.6.1. Gleby murszaste typowe (CUt)
7.6.2. Gleby murszowate (CUme)
7.6.3. Gleby żelazisto-murszaste (CUzu)
Zestawienie taksonomicznych jednostek glebowych – ciąg dalszy (3/3)
Rząd
Typ
Podtyp
Gleby
glejoziemne
(G)
8.1. Gleby glejowe (GW)
Vertisole
(V)
9.1. Vertisole dystroficzne (VD)
9.2. Vertisole eutroficzne (VE)
9.3. Vertisole próchniczne (VP)
10.1. Gleby torfowe fibrowe
(OTi)
8.1.1. Gleby glejowe typowe (GWt)
8.1.2. Gleby torfiasto-glejowe (GWtfg)
8.1.3. Gleby torfowo-glejowe (GWtog)
8.1.4. Gleby mułowo-glejowe (GWmłg)
8.1.5. Gleby murszowo-glejowe (GWmrg)
10.1.1. Gleby torfowe fibrowe typowe (OTit)
10.1.2. Gleby torfowe hemowo-fibrowe (OTie)
10.1.3. Gleby torfowe limnowo-fibrowe (OTil)
10.2.1. Gleby torfowe hemowe typowe (OTet)
10.2.2. Gleby torfowe saprowo-hemowe (OTea)
10.2.3. Gleby torfowe fibrowo-hemowe (OTei)
10.2.4. Gleby torfowe limnowo-hemowe (OTel)
10.2.5. Gleby torfowe hemowe zamulone (OTez)
10.2.6. Gleby torfowe hemowe płytkie (OTep)
10.3.1. Gleby torfowe saprowe typowe (OTat)
10.3.2. Gleby torfowe fibrowe-saprowe (OTai)
10.3.3. Gleby torfowe hemowo-saprowe (OTae)
10.3.4. Gleby torfowe limnowo-saprowe (OTal)
10.3.5. Gleby torfowe saprowe zamulone (OTaz)
10.3.6. Gleby torfowe saprowe płytkie (OTap)
10.4.1. Gleby organiczne ściółkowe typowe (OSt)
10.4.2. Gleby organiczne ściółkowe płytkie na skale litej
(OSis)
10.5.1. Gleby organiczne limnowe typowe (OLt)
10.5.2. Gleby organiczne hemowo-limnowe (OLe)
10.5.3. Gleby organiczne węglanowo-limnowe (OLc)
10.6.1. Gleby organiczno fibrowo-murszowe (OMim)
10.6.2. Gleby organiczno hemowo-murszowe (OMem)
10.6.3. Gleby organiczno saprowo-murszowe (OMam)
10.6.4. Gleby organiczne limnowo-murszowe (OMlm)
11.1.1. Gleby kulturoziemne z poziomem plaggic (Akpl)
11.1.2. Gleby kulturoziemne z poziomem hortic (AKho)
11.1.3. Gleby kulturoziemne z poziomem anthric (AKan)
11.1.4. Gleby kulturoziemne regulówkowe (AKre)
11.21.. Gleby industroziemne inicjalne (AIin)
11.2.2. Gleby industroziemne próchniczne (AIpr)
11.2.3. Gleby industroziemne przekształcone chemicznie
(AIch)
11.3.1. Gleby urbiziemne inicjalne (AVin)
11.3.2. Gleby urbiziemne próchniczne (AVpr)
11.3.3. Gleby urbiziemne przekształcone chemicznie (AVch)
11.3.4. Gleby urbiziemne uszczelnione lub przykryte
(ekranosole) (AVek)
-
Gleby
organiczne
(O)
10.2. Gleby torfowe hemowe
(OTe)
10.3. Gleby torfowe saprowe
(OTa)
10.4. Gleby organiczne
ściółkowe (OS)
10.5. Gleby organiczne limnowe
(OL)
10.6. Gleby murszowe (OM)
Gleby
11.1. Gleby kulturoziemne (AK)
antropogeniczne
(A)
11.2. Gleby industroziemne (AI)
11.3. Gleby urbiziemne (AV)
11.4. Gleby słone i zasolone
(AN)
70
ANEKS 6. SŁOWNE OKREŚLENIA BARWY GLEBY
Barwa gleby może być określona słownie przez podanie maksymalnie trzech składowych:
1) wyłącznie barwy podstawowej, np. barwa szara, albo
2) barwy przejściowej będącej złożeniem dwóch barw podstawowych, np. barwa
szarobrązowa, albo
3) barwy podstawowej z przedrostkiem jasno- lub ciemno- pisanym łącznie z barwą, np.
barwa jasnoszara, albo
4) barwy przejściowej z przedrostkiem jasno lub ciemno pisanym oddzielnie, np. barwa
jasno szarobrązowa.
Dla uniknięcia rozbieżności interpretacyjnych,
wymienionych poniżej określeń barw.
zaleca
się
stosowanie
wyłącznie
W tabeli podano przybliżone słowne odpowiedniki barw zakodowanych według systemu
Munsella (odcień jasność/nasycenie, np. 7.5YR 3/2), jednak niedopuszczalne jest ustalanie
kodów barw na podstawie ich słownych określeń ustalonych w terenie bez użycia tablic
Munsella, szczególnie jeśli miałyby być podstawą decyzji klasyfikacyjnych.
Określenie barwy
Odcień w systemie Munsella
5Y
2.5Y
10YR
7.5YR
5YR
2.5YR
10R
biała
8/1
8/1
8/1
8/1
8/1
8/1
8/1
szara
6/1, 5/1
6/1, 5/1
6/1, 5/1
6/1, 5/1
6/1, 5/1
6/1, 5/1
6/1, 5/1
- jasnoszara
7/1-2
7/1-2
7/1-2
7/1
7/1
7/1
7/1
- ciemnoszara
4/1
4/1
4/1
czarna
3/1-2, 2.5/1 3/1-2, 2.5/1-2 3/1-2, 2.5/1
4/1
4/1
4/1
4/1
3/1, 2.5/1
3/1, 2.5/1
3/1, 2.5/1
3/1, 2.5/1
4/2, 5/2, 6/2 4/2, 5/2, 6/2
6/2
3/2
2.5/2-3, 3/2 2.5/2, 3/2
2.5/2, 3/2
2.5/2, 3/2
beżowa
7/3-4
7/3-4
7/2-4
- jasnobeżowa
8/3-4
8/2-4
8/2-4
oliwkowa
5/2-6, 4/2-4
- jasnooliwkowa
6/2-8
oliwkowobrązowa
3/3, 4/3-4
- jasno oliwkowobrązowa
5/3-6, 6/3-8
żółta
7/6-8, 8/6-8 7/6-8, 8/6-8
- jasnożółta
8/2-4
7/6-8, 8/6-8
żółtobrązowa
4/6, 5/4-8, 6/6-8 4/6, 5/6-8
brązowa
4/3-4, 5/3
4/2-4, 5/2-4
- jasnobrązowa
6/3-4
6/3-4
- ciemnobrązowa
3/3-6
3/3-4
szarobrązowa
czarnobrązowa
4/2
2/2, 3/2
czerwonobrązowa
4/2-4, 5/2-4 4/2-4, 5/2-4 4/2-4, 5/2-4
- jasno czerwonobrązowa
6/2-4
6/2-4
- ciemno czerwonobrązowa
3/3, 4/2
2.5/3-4, 3/3 3/3-6
6/2-4
czerwona
4/6-8, 5/6-8 4/6-8, 5/6-8
rdzawoczerwona
6/6-8, 7/3-8 6/6-8
rdzawa
6/6-8, 7/6-8 6/6-8, 7/6-8
- jasnordzawa
8/6
- ciemnordzawa
71
4/6, 5/6-8
Barwy glebowe (redukcyjne)
Określenie barwy
Odcień w systemie Munsella
N
biała
8
szara
5, 6
- jasnoszara
10Y-5GY-10GY
5G
10G-5BG-10BG
7
- ciemnoszara
3, 4
czarna
2.5
jasnozielonkawa
6/2, 7/2, 8/2
ciemnozielonkawa
2.5/2, 3/2, 4/2, 5/2
szarozielonkawa
5/1, 6/1
5/1, 6/1
5/1, 6/1
- jasno szarozielonkawa
7/1, 8/1
7/1, 8/1
7/1, 8/1
- ciemno szarozielonkawa
3/1, 4/1
3/1, 4/1
3/1, 4/1
2.5/1
2.5/1
2.5/1
czarnozielonkawa
5B-10B-5PB
szaroniebieskawa
5/1, 6/1
- jasno szaroniebieskawa
7/1, 8/1
- ciemno szaroniebieskawa
3/1, 4/1
czarnoniebieskawa
72
2.5/1
OPIS PROFILU GLEBOWEGO
Nr/Symbol
Data
Autor opisu
Region fiz.-geo./Kraina przyr.-leśna
Odłamki/
Skały:
Użytek
Pokrycie
Typ rzeźby (SOTER)
Rodzaj
Typ torfowiska
Współrzędna X lub N Współrzędna Y lub E
Antrop.
Forma próchnicy
Forma rzeźby terenu
Materiały macierzyste
TSL / KPR
Nazwa gatunkowa
Woda grunt.: Rodzaj
War. wodne:
Stagnow.
Głębokość, cm Erozja: Rodzaj
RYSUNEK I RÓŻNE UWAGI TERENOWE
Udział, %
20
10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
Miejsc./Obręb
Nachylenie
Wiek-Geneza/Forma-Rodzaj głęb. zmiany Wiek2-Geneza/Forma2-Rodzaj2
Odmiana
Powiat/Nadl.
Klasyfikacja 2
ROŚLINNOŚĆ
Piętro
PTG 2014
Wojew./RDLP
Usytuowanie odkrywki
Klasa bonitac.
Typ i podtyp (PTG 2011)
Wysokość m n.p.m.
Dz./Oddz.
Wystawa
Drenaż
Natężenie
Powodzie
Zasięg
L.p. Poziom
Przejście
Głębokość
cm
Wyraz. Przebieg
Barwa
Szkielet
Zaw. % Wielkość Kształt Zwietrz.
Struktura
Uziarnienie
Typ
Trwałość Grubość
Układ
Scementowanie
Stopień Rodzaj Ciągł.
Wilg.
aktualna
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Cechy redoks
Aktywność biologiczna
Otoczki/Powłoki
L.p.
Odbarwienia redukcyjne
Barwa
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Pokrycie
Przebarwienia oksydacyjne
Barwa
Pokrycie
Nagromadzenia/Wytrącenia
Typ
Skład
Wielk.
Częst.
Korzenie
Skład
Lokaliz.
Częst.
Dżdżownice
Grubość Zagęsz. Aktywność Liczebn.
Inne
zwierz.
Diagnost.
poziomy
i materiały
Próbki
do analiz
pH
Węglany
Zaw.
Forma