Metoda Carla Orffa

METODA CARLA ORFFA
Carl Orff był muzykiem i związek muzyki z ruchem jest w jego metodzie szczególnie
wyeksponowany. Przyjął on trzy podstawowe czynniki, na których metoda jest zbudowana:
słowo (mowa), muzyka, ruch, które przenikają się wzajemnie i wiążą całą konstrukcję w
integralną całość. C. Orff podobnie jak R. Laban odrzuca w zasadzie wszelkie z góry
narzucone schematy, ale jednak wskazuje na następującą metodę postępowania, zgodnie z
psychologią rozwojową dziecka: ćwiczenie (zadanie) rozpoczyna się od dzielonego na sylaby
słowa czy zdania wypowiedzianego w prostym rytmie. Do tego dołącza się ruch ciała, a
następnie ten ruch przenoszony jest na instrument perkusyjny. Słowo zamienia się w
piosenkę, łączy się z gestem, ruchem, ręce klaszczą, potem sięgają po pałeczkę perkusyjną.
Ciało wprowadzone jest w ruch rytmiczny, lokomocyjny prowadzony po różnych liniach.
Najpierw wprowadza się improwizację ruchową z globalnym zaangażowaniem ciała na tle
muzyki perkusyjnej, żywej lub mechanicznej, bez przyboru lub z przyborem.
ŚPIEW- już pierwsze kontakty dziecka z muzyką związane są ze śpiewem. Występuje on
praktycznie w każdej zabawie. Dlaczego odgrywa jednak on tutaj rolę drugoplanową? W
koncepcji Orffa śpiew polega na wykonywaniu piosenek dziecięcych, ludowych, fragmentów
muzyki poważnej przy akompaniamencie (zwykle perkusyjnym). Główny nacisk kładzie Orff
na ekspresję wynikającą z zaangażowania dziecka i na jego możliwości twórcze.
RUCH PRZY MUZYCE – nie ma ustalonych reguł poruszania się (umownych gestów,
figur). Ruch jest spontaniczny, ma charakter kreatywny. Jest swobodny, zależny od
wewnętrznego nastroju dziecka. Na samym początku ruch przy muzyce w koncepcji Orffa ma
charakter prosty: chód, bieg, podskoki, czworakowanie. Następnie przybiera charakter
improwizowany, by w końcu stać się kreatywnym.
GRA NA INSTRUMENTACH – szczególna rola w systemie
Orffa. Dzieci mają kontakt z instrumentami od samego początku. Dobór repertuaru do
wykonania przy pomocy instrumentów jest tak dobrany, aby nie znużyć i nie zniechęcić
dzieci.
SŁUCHANIE MUZYKI- NIE odgrywa roli pierwszoplanowej . Ma miejsce podczas
wspólnej improwizacji (np. ruchowej) także podczas wspólnego odtwarzania muzyki i gry na
instrumentach. Dzieci mają okazję przysłuchiwać się dźwiękom, dostrzegają barwę
instrumentów, rozwijają wrażliwość na ich współbrzmienie. Metoda Orffa daje możliwość
przygotowania do percepcji muzyki.
TWORZENIE MUZYKI- przybiera kształt improwizacji (wokalnej, instrumentalnej,
wokalno/instrumentalnej i ruchowej). Jest całkowicie swobodna, niezależna, nie należy
ograniczać jej żadnymi regułami. Ten etap improwizowania charakterystyczny jest
szczególnie w grupach dzieci młodszych o mniejszym doświadczeniu muzycznym. Następne
etapy w tworzeniu muzyki w systemie Orffa noszą już pewne cechy improwizacji kierowanej.
Prowadzący może już narzucać dzieciom pewne zasady, np. dobór instrumentów, linię
melodyczną, czy rytm.
Etapy improwizacji:
 Słowno-rytmiczne – wprowadzenie wartości rytmicznych (dzieci improwizują rytm do
imion, nazw, wierszy, itp.). Można wykorzystywać dodatkowe klaskanie, tupanie,
pstrykanie palcami, uderzanie dłońmi o uda, itp.
 Echo rytmiczne – powtarzanie rytmu podanego przez nauczyciela na zasadzie „echa”
przez dzieci
 Rytmiczno-melodyczne – układanie melodii do własnego imienia, nazw zwierząt,
kwiatów, śpiewanki muzyczne (opowiedzenie śpiewem jakiejś historyjki, np., o psie).
W przypadku wszelkiego typu improwizacji melodycznych pierwszy etap tworzenia
muzyki opiera się na podstawowej skali muzycznej. Jest to bowiem skala najbliższa
małym dzieciom. System C. Orffa daje dodatkowo możliwość połączenia wszystkich
form wychowania muzycznego z innymi treściami nauczania, np. z edukacją ruchową,
zdrowotną, nauką języka, przyrodniczą lub historyczną.
METODA GIMNASTYKI TWÓRCZEJ – R. LABAN
Pionierem
gimnastyki
twórczej
zwanej
„nowoczesnym
tańcem
wychowawczym” jest Rudolf Laban. Metodę tę spopularyzował na gruncie polskim
W. Gniewkowski.
Metoda improwizacji ruchowej daje nauczycielowi dużą swobodę wyboru
zadań ruchowych. Polega ona na tym, że nauczyciel stawia dzieciom określone
zadania ruchowe przy pomocy słownego ujęcia ruchu, przy czym zadania te mają
przeważnie charakter otwarty i można je wykonać na wiele sposobów.
W metodzie tej posługujemy się różnymi formami ruchu, takimi jak
odkrywanie, naśladowanie, inscenizacja, pantomima, gimnastyka wykorzystująca ruch
naturalny, ćwiczenia muzyczno/ruchowe, taniec, opowieść ruchowa, sceny
dramatyczne itp. Podstawowe zasady prowadzenia zajęć ruchowych wg R. Labana są
następujące: każdy ćwiczący wykonuje zadania ruchowe na swój sposób (pokaz
zbędny), zajęcia są prowadzone w luźno ustawionej grupie, a pozycja wyjściowa
dowolna dla każdego dziecka. Elementami towarzyszącymi wykonywaniu zadań
ruchowych może być rytm i muzyka.
Tematyka zadań ruchowych wywodzi się z pięciu zasadniczych tematów:
-wyczucie własnego ciała
-wyczucie ciężaru i czasu
-wyczucie przestrzeni
-doskonalenie płynności ruchów i wyczucia ciężaru ciała w przestrzeni i czasie
-adaptacja ruchów własnych do ruchów partnera i grupy.
WYCZUCIE WŁASNEGO CIAŁA.
Przy realizacji tego tematu dzieci poznają w toku działania możliwości własnego ciała
w zakresie obszerności ruchów jako instrumentu zdolnego do wykonywania ruchów
we wszystkich stawach, ruchów precyzyjnych oraz ruchów obszernych. Dziecko
manipuluje, bawi się własnymi rękami, nogami, palcami, wykonuje ruchy
zlokalizowane w określonej części ciała w różnych pozycjach wyjściowych.
WYCZUCIE PRZESTRZENI
Podstawowymi ćwiczeniami są tu ruchy ograniczone, skrępowane oraz szerokie i
fantazyjne, ruchy penetrujące przestrzeń poprzez bieg, podskoki, skoki, obroty, itp.
Ruch może odbywać się na poziomie niskim, średnim i wysokim.
WYCZUCIE CIĘŻARU CIAŁA (SIŁY)
Ruchy nawiązujące do tego tematu maja charakter wyrazisty, przejawiają się w
mocnych chwytach, podnoszeniu, zginaniu. Ruchom silnym przeciwstawiamy ruchy
lekkie, delikatne, np. ruchy mocne, atletyczne, ciężkie, przygniatające swą siłą; ruchy
żywe, wesołe, dynamiczne, energiczne; ruchy spokojne, delikatne, łagodne, kojące.
Realizując ten temat można wykonać bezpośrednio po sobie ruchy kontrastowe, w
których napięcie przeplata się z rozluźnieniem, siłą, słabością, improwizacja ruchowa
z muzyką, która nagle zmienia swój charakter.
Rozwijanie wyczucia płynności ruchów
Ćwiczenia polegają na ruchach lokomocyjnych wykonywanych po bardzo różnych
liniach. Mogą one być wykonywane w rytmie klaskania, uderzania w instrument
perkusyjny lub z towarzyszeniem muzyki, nawet śpiewu. Dla urozmaicenia można
robić przerwy w muzyce, co jest sygnałem do zatrzymania się i przyjęcia przez
ćwiczących ciekawej postawy.
WSPÓŁDZIAŁANIE Z PARTNEREM LUB GRUPĄ
Występujące w tym ćwiczeniu akcje ruchowe z partnerem lub w grupie wymagają
podzielności uwagi, pilnego obserwowania partnera i jego naśladowania. W pewnym
sensie ograniczają swobodę własnego działania. Zadania ruchowe tej grupy kształtują
szybki refleks oraz przez zespołowe działanie są ważnym aspektem wychowawczym
w kształtowaniu uczuć społecznych, rozwijają cechy wychowania społecznego.
Tak jak w każdych ćwiczeniach gimnastycznych, tak i tu obowiązują trzy
zasady pracy pedagogicznej:
-zasada wszechstronności
-zasada naprzemienności wysiłku i rozluźnienia
-zasada stopniowania trudności.
W tej koncepcji wychowania fizycznego ćwiczenia gimnastyczne na
przyrządach także mają charakter dowolny. Każdy ćwiczy to, na co ma ochotę i na co
go stać. Liczy wyłącznie na siebie, nikt mu niczego nie narzuca, ale i nikt nie pomaga.
METODA GIMNASTYKI RYTMICZNEJ
– A. I M. KNIESSÓW
Metodę tę zaprezentowali po raz pierwszy w Polsce A. i M. Kniessowie. Z
Hanoweru w 1979r. w Gdańsku. Jest to rodzaj gimnastyki twórczej utanecznionej,
plegsjącej na poszukiwaniu coraz to nowych form sprzężonego z rytmem, muzyką,
przy czym stosuje się w niej nietypowe przybory. Główny tok zajęć polega na
naśladownictwie ruchów prowadzącego, który nie tylko demonstruje ruch, ale jest
również współćwiczącym. Jest on często osobą wiodącą, ale w miarę zaawansowania
grupy pozostawia jej wiele swobody. W czasie ćwiczeń wskazane jest przeplatanie
demonstracji ruchu z improwizacją ruchową oraz zadaniami otwartymi,
rozwiązywanymi przez dzieci w sposób twórczy. Podstawowe zasady to:
-ćwiczyć zawsze z radością
-nie nadużywać słów
--nieustannie poszukiwać nowych form i rodzajów ruchu
-posługiwać się rytmem i muzyką, które są impulsem do ruchu
-pogłębiać motywację do ćwiczeń przez atrakcyjne formy ruchu, ciekawe i oryginalne
przybory (dzwoneczki, grzechotki, wstążki, bijaki obustronne itp.)
Literatura:
W. Gniewkowski 1983 – „Metody twórcze w interpretacji Rudolfa Orffa”
W. Gniewkowski 1985 – „Gimnastyka twórcza (ekspresyjna) Carla Orffa –
„Wychowanie w przedszkolu” – numer 5
W. Gniewkowski 1989- „Ewolucja idei wychowania zdrowotnego” – „Wychowanie w
przedszkolu” numer 4
Opracowała: mgr Maria Górecka - Jaros