Godna praca dla wszystkich

Praca i społeczeństwo
Pogląd, że praca ma zasadnicze znaczenie dla sprawiedliwości społecznej, zakłada zrozumienie
miejsca i funkcji pracy w społeczeństwie. Od samego początku aż do dzisiaj głównym celem
pracy było i jest zaspokojenie podstawowych ludzkich potrzeb. Europa osiągnęła wysoki poziom
dobrobytu, a także stworzyła stabilne państwa opiekuńcze i dużą spójność społeczną poprzez
stopniowe rozpowszechnianie idei godnej pracy, której wyznacznikiem jest często stabilna,
stosunkowo długoterminowa umowa o pracę w pełnym wymiarze. Jednak w dzisiejszym świecie
perspektywa jednego miejsca pracy przez całe życie zawodowe wydaje się stawać coraz bardziej
nieaktualna. Niektórzy uważają, że rozpoczyna się nowa era, w której praca będzie coraz bardziej
elastyczna, krótkoterminowa i przejściowa, a pracownicy będą coraz bardziej mobilni pod
względem geograficznym i pod względem wypełnianych funkcji. Zaobserwowano większy
poziom samodzielności i elastyczności w pracy, lecz trudno określić, jaki to ma wpływ, między
innymi na tożsamość poszczególnych osób i ich kontakty społeczne, które są często zawierane
i podtrzymywane w miejscu pracy. Kolejnym związanym z tym aspektem jest znaczenie pracy dla
samorealizacji jednostek. Dla wielu Europejczyków, zwłaszcza młodych, praca musi być czymś
więcej niż tylko źródłem dochodu. Rozwój sektora gospodarki społecznej ilustruje sposób
myślenia oparty na przekonaniu, że praca jest czymś więcej niż tylko pieniądze. Ponadto
pochodzenie kulturowe osób czynnych zawodowo w UE jest coraz bardziej zróżnicowane, w
związku z czym ich oczekiwania co do pracy mogą być również coraz bardziej różnorodne. Coraz
większa rozmaitość sytuacji i aspiracji zarówno pracowników, jak i pracodawców może mieć
bezpośredni wpływ na spójność społeczną w UE.
Godna praca dla wszystkich
MOP szacuje, że aby wytworzyć zrównoważony wzrost i zapewnić spójność społeczną
w nadchodzącym dziesięcioleciu, na świecie potrzebnych będzie 600 mln miejsc pracy. Do trzech
powszechnie wskazywanych źródeł wzrostu liczby miejsc pracy w UE należą :
1)zielona gospodarka, 2) zawody związane z opieką indywidualną i 3) sektor zaawansowanych
technologii / sektor cyfrowy. Jednak zdolność gospodarek państw członkowskich do tworzenia
nowych miejsc pracy postrzega się jako niejednorodną, gdyż niektóre kraje mają lepsze
perspektywy od innych. Dużo dyskutuje się o wpływie cyfryzacji, automatyzacji i wymiany dużych
zbiorów danych na świat pracy, co wzbudza zarówno nadzieje, jak i obawy. Kluczową kwestią jest
to, czy oddziaływanie obecnej przemiany technologicznej wesprze proces tworzenia nowych
miejsc pracy, czy raczej go zahamuje. Kolejną pokrewną kwestią jest jakość tworzonych miejsc
pracy, a także ryzyko polaryzacji rynku pracy, zważywszy że miejsca pracy wymagające średnich
kwalifikacji zdają się najbardziej zagrożone zanikiem lub transformacją. Odpowiedzi na te pytania
będą zależne od kontekstu, od sposobu zarządzania przemianą, od sposobu, w jaki europejskie
przedsiębiorstwa dostosują się do zmian technologicznych, a także od stworzonego otoczenia
politycznego i regulacyjnego. Jednak oczekuje się, że innowacje technologiczne, a także
organizacyjne i menedżerskie, staną się jeszcze istotniejsze dla konkurencyjności w Europie, co
wymagać będzie wysokiego poziomu umiejętności technicznych i miękkich stosownie do potrzeb
rynku pracy. Wreszcie, w związku z ostatnimi analizami wpływu przemiany technologicznej, które
wskazują na tendencję do koncentracji wzrostu wydajności, kluczowa kwestia dotyczy wpływu
innowacji na dystrybucję dochodów, a zwłaszcza na nierówność dochodów.
Organizacja pracy i produkcji
Globalizacja i innowacja technologiczna zmieniły drastycznie sposób organizacji pracy
i produkcji. Ze względu na transgraniczne praktyki outsourcingu i podwykonawstwa łańcuchy
dostaw stają się coraz bardziej globalne, a konsumowane przez nas produkty są często
wytwarzane „na świecie”. Zjawisko to otworzyło nowe możliwości milionom osób, zwłaszcza w
krajach wschodzących, lecz także stworzyło ryzyko, że globalne procesy konkurencyjne wywrą
presję na pogorszenie warunków pracy i zmniejszenie praw pracowników. By zaspokoić potrzebę
elastyczności ze strony przedsiębiorstw, w Europie większość przepisów w dziedzinie pracy
przewiduje szeroki wachlarz niestandardowych umów o pracę, które stanowią odejście od
klasycznego pełnowymiarowego stosunku pracy na czas nieokreślony. Chociaż te formy pracy
oferują dużą elastyczność, między innymi pod względem równowagi między życiem prywatnym i
zawodowym, kilka zainteresowanych stron wyraziło zaniepokojenie brakiem bezpieczeństwa
zatrudnienia i dochodów pracowników. Te obawy nasiliły się ostatnio w związku z pojawieniem
się e-platform i aplikacji łączących indywidualnych usługodawców i usługobiorców w ramach
przejściowych stosunków handlowych. Ponadto te formy zatrudnienia narażają europejskie
systemy opodatkowania i zabezpieczenia społecznego, które często tworzono na podstawie
standardowych stosunków pracy. W odpowiedzi na tę sytuację państwa członkowskie
przedsięwzięły różne środki związane z ochroną socjalną. Jednym z najnowszych środków są
eksperymentalne inicjatywy dotyczące powszechnego dochodu podstawowego. Wreszcie,
„finansjalizacja” światowej gospodarki, czyli sytuacja dużego wpływu rynków finansowych na
gospodarkę realną, ma bezpośrednie konsekwencje dla świata pracy. Skupienie się na wysokim
zysku krótkoterminowym w celu maksymalnego zwiększenia wartości przedsiębiorstw dla
akcjonariuszy okazuje się często niekorzystne dla stabilności zatrudnienia i przedsiębiorstw.
Poglądy i uwagi partnerów społecznych i innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego w
tych zasadniczych kwestiach mają fundamentalne znaczenie dla przyszłości europejskich
społeczeństw.
Zarządzanie pracą
W większości europejskich krajów stosunki trójstronne, dialog społeczny i negocjacje zbiorowe są
istotnymi narzędziami zarządzania rynkiem pracy w oparciu o normy MOP. Jednak od kryzysu
w 2008 r. instytucje te podlegają większej presji i będą prawdopodobnie nadal się zmieniać
w związku z postępującą instytucjonalizacją i cyfryzacją europejskiej gospodarki. W państwach
członkowskich UE podjęto szereg inicjatyw zmierzających do dostosowania narzędzi zarządzania
rynkiem pracy do tych potężnych motorów zmian. Należą do nich próby zorganizowania osób
pracujących online, rozwój transgranicznego dialogu społecznego takiego jak międzynarodowe
porozumienia ramowe i podejmowanie inicjatyw z udziałem wielu podmiotów takich jak
porozumienie z Bangladeszu mające na celu rozpowszechnienie godnej pracy w globalnych
łańcuchach dostaw. W miarę upływu czasu wzrosło znaczenie organizacji społeczeństwa
obywatelskiego w kwestiach społecznych i środowiskowych, między innymi poprzez rozliczne,
realizowane obecnie inicjatywy w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw,
w których normy MOP są często punktem odniesienia. Instrumenty i zasady MOP są coraz
częściej uznawane za kluczowe elementy procesów integracji handlowej i gospodarczej, takich jak
umowy handlowe UE zawierające postanowienia dotyczące przestrzegania podstawowych
konwencji MOP i często odnoszące się do innych aspektów programu godnej pracy.