Autyzm dziecięcy - materiały dla rodziców i nauczycieli.
advertisement
AUTYZM CO TO JEST AUTYZM? Autyzm jest całościowym zaburzeniem neurozwojowym charakteryzującym się występowaniem nieprawidłowości w zakresie trzech sfer funkcjonowania człowieka: • interakcji społecznych, • komunikacji • zachowania charakteryzującego się sztywnością i powtarzalnością (stereotypią). Autyzm jest zaburzeniem trwającym całe życie, ale jego objawy nie są stałe i zmieniają się wraz z rozwojem człowieka. Pierwsze objawy pojawiają się u dzieci do trzeciego roku życia, ale mogą wystąpić praktycznie już po urodzeniu. Wyróżnia się dwie postacie autyzmu: wczesną, w której objawy pojawiają się w pierwszym roku życia i późną, gdy dziecko ukończy roczek • Objawy i przebieg autyzmu CHARAKTERYSTYKA OSOBY Z AUTYZMEM WYRÓŻNIA: • głęboki brak kontaktu afektywnego z innymi ludźmi, charakteryzujący się wycofaniem się z kontaktów społecznych oraz niemożność tworzenia tych kontaktów • obsesyjna potrzeba zachowania identyczności otoczenia • fascynacja przedmiotami • mutyzm lub taki rodzaj języka, który nie służy komunikacji • zachowanie inteligentne wskazujące na duże możliwości intelektualne OSOBY Z AUTYZMEM NIE POTRAFIĄ: • wyobrazić sobie tego, co dzieje się w umyśle innego człowieka • przewidywać zachowań ludzi, co powoduje u nich poczucie zagrożenia i lek OBJAWY Wczesne dzieciństwo • Dotyczące interakcji społecznych: ograniczony kontakt wzrokowy, opór wobec kontaktów, słabe zdolności naśladowania innych, uboga mimika i ekspresja twarzy, rzadkie uśmiechanie się, bierność, preferencje do samotności. • Dotyczące komunikacji: opóźnienie rozwoju mowy, uboga ekspresja i gestykulowanie, brak spontanicznych prób nawiązywania kontaktu z innymi. • Dotyczące zachowania i zainteresowań: stereotypowe zachowania, nietypowe zabawy, nietypowe używanie przedmiotów, przywiązanie do przedmiotów, nietypowe reakcje na dźwięki i smaki, brak wrażliwości na ból, zimno, gorąco. Wiek przedszkolny Objawy autyzmu stają się znacznie bardziej widoczne u dzieci w wieku przedszkolnym, gdyż jest to czas intensywnego rozwoju umiejętności społecznych. Ten okres jest szczególnie trudny dla małych autystyków – niejednokrotnie brak właściwej diagnozy i opieki jest przyczyną frustracji maluchów i ich rodziców. Wiek szkolny • W wieku szkolnym różnice pomiędzy dziećmi z autyzmem i dziećmi zdrowymi są bardzo wyraźne. Pomimo, że wiele dzieci z autyzmem czyni duże postępy w rozwoju (może dlatego, że w tym wieku większość z nich jest już objęta właściwą opieką), nadal występują u nich zaburzenia umiejętności komunikowania się, ich zabawa jest pozbawiona wyobraźni, schematyczna i nie mają przyjaciół. Zainteresowania autystycznych nastolatków są ograniczone do wąskich tematów, a zbliżone dyscypliny pozostają zupełnie obojętne POSTĘPOWANIE Z DZIECKIEM Z AUTYZMEM Nie ma możliwości całkowitego wyleczenia autyzmu, ale szanse poprawy są większe przy wdrożeniu wczesnej terapii, gdyż zaburzenie to rozwija się w ciągu pierwszych trzech lat życia. Wprowadzając odpowiednie, indywidualnie opracowane programy terapeutyczne i edukacyjne można lepiej przystosować dzieci do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie w przyszłości, jeśli jest to możliwe biorąc pod uwagę stopień ich niepełnosprawności . Najwięcej korzyści przynoszą terapie: • Terapia poznawczo - behawioralna – wzmacnianie pozytywnych postaw u dzieci za pomocą nagród oraz wygaszanie niestosownych reakcji, emocji • kynoterapia – terapia z udziałem zwierząt. • Metoda TEACCH – wielopłaszczyznowy program wspomagający dla dzieci autystycznych i ich rodziców, którego twórcami są E. Schopler i R.J. Reichler. • Muzykoterapia – muzyka staje się środkiem, za pomocą którego próbuje się nawiązać kontakt z dzieckiem autystycznym. • Hydroterapia – terapię wodą stosuje się szczególnie do rozładowania napięcia mięśniowego i redukcji negatywnych emocji dziecka, jak lęk, strach, niepokój, nadpobudliwość, agresja. Wykorzystuje się różne techniki pracy, np. masaż wodny, naśladowanie, pracę z zabawkami wodnymi. • Metoda Felicji Affolter – stosuje się ją nie tylko w odniesieniu do dzieci autystycznych, ale też do pracy z dziećmi niemówiącymi, nadpobudliwymi psychoruchowo czy z wadami wzroku. • Metoda opcji – została stworzona przez małżeństwo Kaufmanów. Jest to terapia, która nie posiada ścisłych zasad postępowania. Z dzieckiem autystycznym pracuje się w środowisku, w którym czuje się ono najbezpieczniej • Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz; • Ruch rozwijający Weroniki Sherborne; • • • • • • • arteterapia i terapia poprzez malowanie; terapia zabawą; terapie ruchowe; terapia integracji sensorycznej; treningi słuchowe Alfreda Tomatisa; metoda globalnego czytania Glenna Domana; metoda Marianny i Christophera Knillów W naszej placówce uczniom z autyzmem zapewniamy • stałość i przewidywalność – sporządzenie planów dnia w szkole, planu konkretnej lekcji czy zajęć na poziomie zrozumiałym dla dziecka, – pomoc w orientacji w przestrzeni szkolnej: np.: oznaczenia pomieszczeń w sposób zrozumiały dla ucznia, sporządzenie planu szkoły, – uprzedzanie o zmianach np. o zastępstwie, skróceniu lekcji, czy wizytacji, – określanie czasu trwania aktywności np. poprzez określenie ilości zadań, czy poprzez sygnał dźwiękowy lub klepsydrę – przygotowanie dodatkowych zadań lub innego zajęcia w sytuacji, gdy uczeń z autyzmem skończy pracę wcześniej niż jego koledzy z klasy; • komfort sensoryczny – odpowiednie miejsce w klasie (np. z daleka od okna, w pierwszej ławce, tak by jak najłatwiej było mu skupić uwagę na nauczycielu), – wydzielenie miejsca, w którym uczeń z autyzmem mógłby się zrelaksować i wyciszyć, jeśli zaistniałaby taka potrzeba; • wizualny kanał przekazu informacji – plany w postaci wizualnej zrozumiałej dla danego dziecka (pokazane poprzez np.: konkretne przedmioty oznaczające dane aktywności, poprzez zdjęcia, obrazki, piktogramy lub etykiety z napisami), – przygotowywanie zdjęć, diagramów, wykresów, tabel, doświadczeń, które by jak najpełniej ilustrowały i porządkowały informacje zawarte w tekście podręcznikowym, – wspieranie poleceń ustnych przedstawieniem ich w sposób wizualny/wzrokowy, zależnie od poziomu rozumienia ucznia np. poprzez zapisanie polecenia na kartce, pokazanie piktogramu, czy zdjęcia; • kontrolowany sposób mówienia – zwracanie uwagi, czy polecenie kierowane do całej klasy zostało odebrane przez ucznia z autyzmem i jeśli to potrzebne skierowanie go również indywidualnie do niego, – przekazywanie najistotniejszych informacji – „nie zalewać potokiem słów”, – robienie przerw między zdaniami, tak by dziecko miało czas na przetworzenie informacji; po zadaniu pytania, polecenia danie czasu dziecku na zareagowanie – formułowanie poleceń wprost (unikanie pytania dziecko o zgodę, gdy tak naprawdę musi wykonać zadanie, czy polecenie), – zadawanie pytań „zamkniętych” i z podanymi możliwościami do wyboru np.: zamiast: „Co chcesz teraz robić?” to: „Chcesz teraz czytać, czy pisać?”, – uważanie na głośność mówienia, zwłaszcza przy dzieciach z nadwrażliwością słuchową; • wspieranie w samodzielnej pracy – przedstawienie zadania w sposób jak najbardziej jasny dla dziecka, podzielenie go na mniejsze etapy, – czasem zmniejszenie trudności zadania lub jego skrócenie, – można również przedstawić dziecku lub zrobić razem z nim plan wykonania zadania, – jasno określić, kiedy jest koniec zadania; • • wzmacnianie motywacji w procesie uczenia się i poczucia własnej wartości: – wykorzystywanie zainteresowań dziecka i ulubionych form pracy w uczeniu go nowych umiejętności (np.: fascynacji układem słonecznym do uczenia pojęć „mniejszy”- „większy”), – opracowanie systemu nagród zwłaszcza przy zadaniach trudniejszych lub mało interesujących dla dziecka; oceny nie zawsze są motywujące dla dziecka z autyzmem, – stwarzanie sytuacji, w których dziecko miałoby poczcie sukcesu, – wykorzystanie specjalnych umiejętności dziecka i zainteresowań do podniesienia jego statusu w klasie, – pozwolenie uczniowi na stosowanie własnych metod do rozwiązywania zadań (poproszenie go o ich pokazanie lub wytłumaczenie); wspieranie ucznia w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z rówieśnikami – uczeń z autyzmem może mieć duże trudności z rozpoczęciem rozmowy, z zawiązaniem przyjaźni, warto wesprzeć go w działaniach, jeśli wyraża chęć uczestniczenia w życiu klasy. Być może ważne będzie „poinstruowanie” pozostałych uczniów, jak mogą reagować na różne zachowania swojego autystycznego kolegi. Istotna jest współpraca z rodzicami dziecka. Dobra wymiana informacji pomiędzy rodzicem i nauczycielem jest ważnym elementem w procesie terapii i edukacji dziecka z autyzmem. Uczniem z autyzmem w naszej placówce zajmuje się Zespół nauczycieli i specjalistów, który tworzy wychowawca klasy wraz ze wszystkimi współpracującymi nauczycielami i specjalistami w tym między innymi: psycholog, pedagog, logopeda, rehabilitant ruchowy. Uczeń z autyzmem objęty jest pomocą psychologiczno – pedagogiczną, która udzielana jest w trakcie bieżącej pracy z dzieckiem. W swoich działaniach edukacyjno – terapeutycznych pamiętamy o następujących zasadach: • Osoby z autyzmem chcą się uczyć! • Osoby z autyzmem chcą lepiej zrozumieć i poznać świat, w którym żyją. • Ustawiczne nauczanie zapobiega wystąpieniu stagnacji rozwojowej oraz regresji. • Ustawiczne nauczanie zmniejsza liczbę zachowań trudnych. • Ustawiczne nauczanie zwiększa motywację do działania ponieważ zwiększa poczucie sprawstwa. • Umożliwia to realizację ich pasji i zainteresowań W NASZYM OŚRODKU KADRA PEDAGOGICZNA NA BIEŻĄCO DOKSZTAŁCA SIĘ W ZAKRESIE EDUKACJI I TERAPII DZIECKA Z AUTYZMEM I KAŻDEGO DZIECKA Z ZABURZENIAMI , TRUDNOŚCIAMI W ROZWOJU ORAZ NAUCE POPRZEZ STUDIA PODYPLOMOWE, KURSY KWALIFIKACYJNE, SZKOLENIA Gdy mam lub znam dziecko z autyzmem mogę zwrócić się o pomoc do: • • • • • • Mikoszów Centrum Rehabilitacyjno-Poradnicze dla Dzieci z Autyzmem Mikoszów 27 k. Strzelina, 57-100 Strzelin tel. 071 395-81-00 Wrocław Centrum Diagnostyczno-Rehabilitacyjne ul. Swobodna 8a, 50-088 Wrocław tel. 071 782-77-77 Wrocław Dzienny Ośrodek Psychiatrii i Zaburzeń Mowy dla Dzieci i Młodzieży – Poradnia Zdrowia Psychicznego ul. Żmigrodzka 134, 51-131 Wrocław tel. 071 352-84-12 Wrocław Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny Autyzmu „Alfa-Aridani” ul. Armii Krajowej 4a/4, 50-541 Wrocław tel. 071 360-41-11 Wrocław Pracownia Psychologiczno-Pedagogiczna STIMULUS s.c. ul. Kwiska 41-43, 54-210 Wrocław tel. 660-664-220 e-mail: [email protected] www: www.stimulus.wizytowka.pl Brzeg Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Lechicka 5, 49-300 Brzeg tel. 077 16-32-07 • • • • • • Dobrodzień Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy ul. Piastowska 35, 46-380 Dobrodzień tel. 034 357-52-48 Nysa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Szopena 4, 48-300 Nysa tel. 077 433-35-08 Opole Poradnia dla Osób z Autyzmem i Pokrewnymi Zaburzeniami RozwojuPRODESTE ul. G. Morcinka 43, 45-531 Opole tel. 077 453-81-60, 600-387-816 e-mail: [email protected] www: www.prodeste.pl Opole Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Niedziałkowskiego 9, 45-085 Opole tel. 077 454-92-16 Opole Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 5 ul. Hubala 2, 45-256 Opole tel. 077 455-56-38 Opole Wojewódzki Specjalistyczny Zespół Neuropsychiatryczny – Oddział Psychiatryczny ul. Wodociągowa 4, 45-221 Opole tel. 077 541-42-21 (rejestracja), 541-41-00 (centrala) • • Wrocław SP ZOZ, Oddział Dzienny Psychiatryczny dla Dzieci i Młodzieży we Wrocławiu, Poradnia Autystyczna ul. Białowieska 74 a, 54-234 Wrocław tel. 071 355-35-94 Wrocław Zespół Szkół Specjalnych Nr 28 dla Uczniów z Autyzmem ul. Głogowska 30, 53-621 Wrocław tel. 071 355-65-60 kontakt: Dorota Ślepowron-Korwin Wrocław Centrum Terapii PROMITIS ul. Kryniczna 37 51-213 Wrocław tel. kom. 553 542 571 e-mail: [email protected] Punkt Przedszkolny PROMITIS ul. Kryniczna 37 51-213 Wrocław tel. kom. 796 090 765 e-mail: [email protected] LITERATURA: • • • • • • • • Gałka. U., Pęczkowska E.: Dziecko z autyzmem w szkole i przedszkolu, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 2009. Grandin T.: Myślenie obrazami oraz inne relacje z życia z autyzmem. Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna we współpracy z Fundacją SYNAPSIS, Warszawa 2006. Jackson L.: Świry, dziwadła i Zespół Aspergera, Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna we współpracy z Fundacją SYNAPSIS, Warszawa 2005. Moor J: Śmiech, zabawa i nauka z dziećmi o profilu autystycznym, Wydawnictwo Cyklady, Łódź, Warszawa 2006. Nothbom E.: 10 rzeczy, o których chciałoby ci powiedzieć dziecko z autyzmem. Świat Książki, Warszawa 2009. Schopler E., Reichler R. J., Lansing M.: Techniki nauczania dla rodziców i profesjonalistów. Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym, Gdańsk 1995. Waclaw W., Aldenrud U., Ilsted S.: Dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera. Praktyczne doświadczenia z codziennej pracy. „Śląsk” , Katowice 2000. Winter M.: Zespół Aspergera. Co nauczyciel wiedzieć powinien. Poradnik nauczyciela, wychowawcy, pedagoga, Wydawca: Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2006 Życzenia dziecka z autyzmem • Po pierwsze. Mówcie do mnie prostym, niedziecinnym językiem. Mam problemy z rozumieniem mowy, dlatego mówcie do mnie używając prostych i krótkich zdań. Najlepiej mówcie używając tych samych słów i zwrotów „Daj rękę”. „Idziemy na spacer”. • Po drugie. Przytulanie i buziaki. To nie jest moja mocna strona. Sami mnie tego nauczcie, ja pierwszy nie przyjdę Was pocałować. Może nie lubię słodkich buziaków, a wolę mocne dociskanie i podrzucanie do góry? Sprawdźcie! Ze mną trzeba ciągle próbować i dać mi czas żebym się oswoił z nowymi rzeczami i się ich nauczył. Bądźcie cierpliwi. • Po trzecie. Lubię rutynę. W niej czuję się bezpieczny. Kiedy w kółko robię te same rzeczy, nie martwcie się. Lubię chodzić stałymi trasami, bo je znam Lubię powtarzać pewne czynności w ten sam sposób, bo wtedy wiem o co chodzi i umiem sobie z nimi poradzić. Uczę się krok po kroku. Kiedy lepiej zrozumiem ten świat, to będę gotowy na nowe zwyczaje. • Po czwarte. Zabawki! To jest problem, bo trudno mi coś kupić, czym umiałbym się bawić, z czego bym był zadowolony. Czasem sam nie wiem co lubię: reklamy w telewizji, literki w komputerze, koła w samochodach, ale czy to się nadaje na prezenty? Zwykle cieszą mnie proste rzeczy: bańki mydlane, skaczące żabki, migające światła latarki. Trudno zgadnąć co mi się teraz spodoba. Ale obserwujcie mnie, pytajcie rodziców i próbujecie. Proszę! • Po piąte. Dziwne zachowania. Krzyki. Czasem zachowuję się dziwnie, ale to dlatego, że rzeczy miłe dla innych mogą mnie drażnić. Np. bolą mnie dźwięki, drażnią zapachy. Źle się czuję, gdy wokół jest dużo ludzi i zamieszanie. Wtedy krzyczę, bo jak pokazać innym, że coś mi przeszkadza? Nie umiem tego powiedzieć. Muszę się uczyć jak zmienić to zachowanie, to nie jest łatwe, dlatego proszę Was o cierpliwość! • Po szóste. Zasady. Pamiętajcie, że jestem sprytny. Na pewno będę próbował, czy u Was wolno rozrzucać zabawki, wyjadać cukier z cukiernicy i robić inne rzeczy, których w domu mi nie wolno. Bądźcie twardzi i nie dajcie się nabrać że nic nie rozumiem. Ja tylko próbuję na co mi pozwolicie. Podobno tak robią wszyscy wnuczkowie? • Po siódme. Dieta jest bardzo ważna. Dieta nie leczy autyzmu, ale powoduje że będę spokojniejszy i łatwiej mi będzie się z Wami bawić. Dlatego nie dawajcie mi słodyczy, ani coca coli. Zapytajcie rodziców, czy nie szkodzi mi mleko. Może zamiast zwykłych ciasteczek dajcie mi takie bezglutenowe. Też są smaczne. • Po ósme. Samodzielność. Uczcie mnie żebym sam się ubierał, sam jadł i sprzątał po sobie. Mogę przy Was udawać że nie umiem, nie mogę, źle się czuję. Pamiętajcie: jestem sprytny! Wyręczając mnie uczycie mnie bezradności. • Po dziewiąte. Jesteście ważni. Z Wami czuję się silniejszy i moi rodzice też. Potrzebuję innych osób. Tylko pomoc innych pomoże mi oswoić ten świat. • I po dziesiąte. Mam autyzm. Mam też różne talenty i umiejętności, które są ciekawsze niż moja niepełnosprawność. Szukanie i rozwijanie ich we mnie może sprawić, że z czasem mój autyzm nie będzie już taki ważny.
