Publiczne prawo gospodarcze

PUBLICZNE PRAWO GOSPODARCZE
I
Problematyka publicznego prawa gospodarczego:
Stan prawny dotyczący regulacji podlega ciągłym zmianom.
I okres do 1939- uregulowania prawne z okresu międzywojennego, mała konstytucja. Obowiązywała
względna liberalizacja prawa gospodarczego ( szerokie wykonywanie przez podmioty prywatne
działalności gospodarczej)
1939-56- zasada przyjęcia na własność państwa zakładów prywatnych ( 46r). Dokonywano zmiany w
zakresie stosunków własnościowych- reformy rolne ( powyżej 50 h/ 100h ) Istniało jedyne
ministerstwo przemysłu i handlu.
po 1949- wprowadzono państwowy arbitraż gospodarczy- wszelkie spory których podmiotami były
podmioty państwowe zostały wyłączone z rozpoznawania przez sądy na rzecz komisji arbitrażowych (
okręgowe)- sprawy majątkowe w I instancji, GKA- II instancji. Powołane w celu zapewnienia
ekonomiczności produkcji i obrotu.
Brak samodzielności gospodarstw państwowych. Gospodarka narodowa podporządkowana planom.
Wykonany został tylko plan 3-letni ( plan odbudowy, osiągnięcie wskaźników przedwojennych). Plan
6-letni ( zakłada całkowitą zmianę modelu gospodarczego państwa, systemu na kraj przemysłoworolniczy, przebudowa przemysłu ciężkiego, polityka obronna) Okres szczytowego centralizmu.
Najdrobniejsze decyzje podejmowane na szczeblu centralnym.
1956- dokonano liberalizacji- zwiększono zakres samodzielności przedsiębiorstw. Wprowadzono ich
szersze uprawnienia. 1956-59- zasada jednoosobowego zarządzania przedsiębiorstwem
państwowym.
Dopuszczono działalność podmiotów prywatnych, jednak w dalszym ciągu istniał monopol państwa
realizowane przez 2 podmioty: przedsiębiorstwa państwowe oraz podmioty spółdzielcze (
funkcjonujące w oparciu przepisów prawa spółdzielczego) Pojecie własności społecznej- publiczna i
społeczna poddana innej regulacji prawnej, podmioty własności państwowej nie były właścicielami
mienia i środków produkcji, wykonywały tylko uprawnienia kierowania nimi. Osoby fizyczne nie
mogły samodzielnie prowadzić działalności gospodarczej- prowadziły drobną wytwórczość, nie mogły
zatrudniać pracowników.
25 września 1981 o przedsiębiorstwach państwowych oraz o udziale
Pierwsza wprowadziła odrębny status prawny przedsiębiorstwa państwowego- osoba prawna,
rozliczała się na zasadach rozrachunku publicznego, dyrektor pozbawiony jednoosobowego
zarządzania, wzajemny układ stosunków miedzy dyrektorem a zarządem.
Druga- wprowadza zebranie przedstawicieli przedsiębiorstwa, rada pracownicza
( Ludwig Bar)
Uchwalono też tego dnia uchwałę o związkach zawodowych.
Po 1981r. – wprowadzano ustawę o przedsiębiorstwach polonijnych ( z kapitałem zagranicznym),
ograniczono monopol państwa w handlu zagranicznym.
Po1989r- wprowadzenie możliwości funkcjonowania zasady wolności gospodarczej.
Status prawny po 1989r. ma już inny charakter prawny.
Podstawową zasadą jest zasada wolności gospodarczej- działalność gospodarcza może być
prowadzona przez wszystkich i na równych prawach. Monopol został zlikwidowany i żadnego z
podmiotów ze względu na status prawny nie można stawiać w pozycji uprzywilejowanej. Stała się
także zasadą konstytucyjną. Bardzo ściśle związana jest z zasadą równości wobec prawa.
PUBLICZNE PRAWO GOSPODARCZE:
Podstawowe informacje z zakresu publicznego prawa gospodarczego
Państwo poprzez system prawa:



Określa ustrój gospodarczy
Określa zasady funkcjonowania gospodarki
Zapewnia ochronę ustroju gospodarczego
Ustrój gospodarczy jest konsekwencją ustroju społecznego. Artykuł 17 ( samorządy
gospodarcze).Państwo określa ustrój wiec też nakłada obowiązki. Artykuł 20 ( wolność gospodarki.
Państwo określa zasady funkcjonowania gospodarki- poprzez system prawa, określa kwestie
podstawowe, prawne warunki ( podejmowania, prowadzenia działalności gospodarczej), może
gospodarkę wspomagać jak i jej przeszkadzać. Zasady to różne mechanizmy, które państwo może
stosować ( by wspomagać gospodarkę).
Państwo powinno być gwarantem zasad gospodarowania- mamy wolność gospodarczą, więc to
państwo powinno pilnować by tego nie zmieniać w czasie. Najważniejsza jest trwałość regulacji.
Działalność gospodarcza jest działalnością biznesową.
W Polsce mamy brak stabilności prawa gospodarczego.
Podstawowe informacje z zakresu publicznego prawo gospodarczego
Państwo poprzez system prawa określa:





Stosunki własnościowe/ środków produkcji
Zasady gospodarowania/przekształcanie, zagadnienia form organizacyjno-prawnych i
finansowych celem wyboru najbardziej efektywnej
Formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej. Nie dowolność form, ale wybór form z
prawem przewidzianych
Zakres i formy ochrony prawnej mechanizmów gospodarczych i praw ekonomicznych/
interwencjonizm państwa, programowanie i planowanie gospodarcze, ceny, interwencjonizm
bankowy, reglamentacja, konkurencja, praktyki monopolistyczne
Organizacje i formy prawnej integracji w stosunki gospodarcze/ głównie prawo konstytucyjne
i administracyjne
Geneza i ewolucja publicznego prawa gospodarczego
o
Za początki tej regulacji prawnej możemy uznać średniowieczne prawo cechowe/ statuty
cechowe uchwalane przez cechy i zatwierdzane przez władze miejskie
o
o
o
o
o
Prawo to było prawem stanowym, gdyż w sposób odrębny kształtowano pozycję prawnę
rzemieślników, wprowadzając dla członków cechu monopol na prowadzenie działalności
gospodarczej
Prawo cechowe było prawem lokalnym i ograniczało się do danego miasta
Prawo to
Merkantylizm gospodarczy to drugi okres rozwoju prawa gospodarczego przypada na wiek
XVI- XVII . jako myśl ekonomiczna, ukształtował się w wieku XVII. W niektórych krajach
stosowany jeszcze w wieku XX
Merkantylizm gospodarczy zakładał, że wykonanie, zostaje poddane państwowemu prawu
gospodarczemu, zastępującemu prawo cechowe
Podstawowe zasady merkantylizmu gospodarczego
~
~
~
~
~
Popieranie rozwoju produkcji krajowej
Silne angażowanie państwa w procesy gospodarcze ( przeciwieństwo wolności gospodarczej)
Protekcjonizm celny
Rozwój kolonializmu (początki handlu zagranicznego powstawianie instytucji związanych z
rozwojem handlu)
Podejmowanie działalności gospodarczej tylko na podstawie otrzymanego przywileju
królewskiego
Liberalne prawo przemysłowe
~
~
~
~
trzeci okres rozwoju prawa przemysłowego
. Podstawą stała się doktryna liberalizmu gospodarczego głosząca nieograniczoną wolność
gospodarczą, odrzucenie jakiejkolwiek ingerencji państwa w procesy gospodarcze.
Podmioty w pełni konkurują na rynku. Rolą państwa jest gwarantowanie wolności prywatnej,
dającej podstawy do rozwoju wolności gospodarczej.
Państwo w zasadzie nie powinno zajmować się działalnością gospodarczą, za wyjątkiem
takich dziedzin jak roboty publiczne , budowa dróg, poczta, kolej.
~
Powstaje wtedy publiczne prawo przemysłowe ( połowa XIX w.) oparte zostaje na wolności
przemysłowej, która może być ograniczana tylko ze względu na potrzebę zabezpieczenia
interesu publicznego
W dalszym swym rozwoju publiczne prawo przemysłowe rozbudowuje ingerencję państwa w procesy
gospodarcze.
Pojawiają się koncepcje interwencjonistyczne z powrotem do protekcjonizmu państwa ( celem tego
nurtu jest przeciwdziałanie załamaniu rynku i pojawianiu się kryzysu gospodarczego , nurt ten zakłada
też oddziaływanie państwa w celu niwelowania nierówności gospodarczych ekonomicznych ) ochrona
przed nieuczciwą konkurencją itp.
Zgodnie z teorią J.M. Keynesa interwencjonizm państwa ma być skierowany na gospodarkę, a nie
mieć charakteru indywidualnego ma mieć charakter makro ekonomiczny ( oddziaływanie poprzez
podaż pieniądza , progresja podatkowa, procesy inwestycyjne państwa) Pojawia się doktryna
„nowego ładu gospodarczego”
W Polsce międzywojennej podstawowym aktem prawnym było rozporządzenie prezydenta RP z 7
czerwca 1947 – prawo przemysłowe.
Po drugiej wojnie światowej Polska przejęła w duże części prawo okresu międzywojennego w tym
prawo przemysłowe.
Przejęcie jednak nowego ustroju społeczno-politycznego doprowadziło również do zmiany prawa
regulującego stosunki gospodarcze i udział państwa w procesach gospodarczych.
Okres ten to dwie odmienne drogi rozwoju prawa gospodarczego w państwach tak zwanego bloku
socjalistycznego i państw zachodnich (kapitalistycznych)
Pierwszy to system gospodarki centralnie planowanej z upaństwowieniem środków produkcji oraz
przejęciem przez państwo roli „wielkiego przedsiębiorcy”
Drugi model to system gospodarki rynkowej oparty na wolności gospodarczej z ograniczoną ingeręcją
państwa w procesy gospodarcze
Pojęcie publicznego prawa gospodarczego- rozwój teorii interwencjonistycznych i
protekcjonistycznych prowadzi do rozwoju publicznego i administracyjnego prawa gospodarczego.\
Publiczne prawo gospodarcze to w ogólności, ta część systemu prawa, które odnosi się do stosunków
społecznych powstających w związku z
– podejmowaniem, prowadzeniem i zakończeniem działalności gospodarczej
- stosunkami prawnymi łączącymi państwo z procesami gospodarczymi lub przedsiębiorcami
Przedmiotem regulacji publicznego prawa gospodarczego są zagadnienia związanie z :
- podejmowaniem działalności gospodarczej
- podmiotami gospodarczymi ( ich zasadami, tworzenia rejestracji, wpisów, rodzajami podmiotów,
itp.)
- oraz relacjami państwa i jego organów do procesów gospodarczych i przedsiębiorców.
Zakres regulacji publicznego prawa gospodarczego- stosunki prawne odnoszące się do procesów
gospodarczych zachodzące w oparciu o normy publicznego prawa gospodarczego.
Podstawowe zasady publicznego prawa gospodarczego:






Demokratycznego państwa prawa i praworządności
 zasad demokratycznego państwa prawa- art. 2 konstytucji
 zasada praworządności- art7 konstytucji, organy władzy publicznej działają:
na podstawie prawa i w granicach prawa
Sprawiedliwości społecznej
 RP urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej ( art. 2 konstytucji)
 Społeczna gospodarka rynkowa
 Oparta na solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych
 Ochrona praw pracowniczych
 Ochrona praw konsumenckich
Wolności gospodarczej
 Art. 20 konstytucji
 Co do podejmowania działalności gospodarczej ( wybór: formy organizacyjno
prawnej, przedmiotu działalności)
 Co do prowadzenia działalności gospodarczej ( łączy się z samodzielnością)
 Ograniczenie wolności art. 22 konstytucji
Samodzielności przedsiębiorców
 Gospodarczej
 Finansowej
 Są pochodnymi wolności gospodarczej
Równości
 Równości co do prawa
 Równego traktowania przez organy państwa
 Art. 32 ust.1 konstytucji
 Zakaz dyskryminacji w życiu gospodarczym art. 32 ust 2 konstytucji
Uczciwej konkurencji







Prawna ochrona konkurencji:
 Swoboda konkurencji
 Równość konkurencji
 Uczciwość konkurencji
 Ad1 i2 regulacja publicznoprawna, ad3 regulacja prywatnoprawna
Ochrony stosunków gospodarczych
 W tym ochronę własności środków produkcji
 Artykuł 20- własność prywatna, art. 21- ochrona własności, art. 64- prawo do
własności (konstytucji)
 Zasada gospodarności (stabilność)
Swobody zrzeszenia się przedsiębiorców
Poszanowania dobrych obyczajów i słusznych interesów konsumentów
Proporcjonalności
Zrównoważonego rozwoju
Ochrony gospodarstwa rolnego, rodzinnego