DEPRESJA w wieku szkolnym
advertisement
DEPRESJA w wieku młodzieńczym, próby samobójcze. Opracowała: psycholog Ewa Rubaj - Biskupska KLASYFIKACJA ZABURZEŃ DEPRESYJNYCH W klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego zwanego DSM IV wyszczególnione są 3 główne kategorie zaburzeń depresyjnych dziecka: - depresja wielka - zaburzenia dystymiczne zwane depresją nerwicową - zaburzenia depresyjne, które nie spełniają kryteriów depresji wielkiej ani depresji nerwicowej Depresja wielka charakteryzuje się poprzez obecność jednego lub kilku dużych epizodów depresyjnych, do zdiagnozowania, których u dziecka niezbędna jest obecność jednego z dwóch symptomów zasadniczych: 1. dysforycznego, obniżonego nastroju lub/i 2. utraty zainteresowania tym, co dotychczas wykonywało z przyjemnością (anhedonia) oraz co najmniej 4 symptomów towarzyszących: 1. zaburzenia łaknienia (utrata bądź przybranie na wadze) 2. zaburzenia snu (insomnia lub hipersomnia) 3. psychomotoryczne pobudzenie bądź spowolnienie 4. męczliwość, 5. negatywną samoocenę i/lub poczucie winy 6. trudności w koncentracji uwagi 7. myśli i/lub czyny samobójcze Obecność symptomów zasadniczych i co najmniej 4 symptomów towarzyszących powinno utrzymywać się prawie każdego dnia przez ostatnie dwa tygodnie. Symptomy nie mogą spełniać kryteriów diagnostycznych dla mieszanych epizodów maniakalno-depresyjnych. Powodują one poważne trudności w funkcjonowaniu społecznym dziecka i w innych ważnych obszarach życia, nie będąc konsekwencją zażywania narkotyków, leków bądź rezultatem aktualnego stanu zdrowia dziecka. Obecność symptomów nie może być wyjaśniona procesem żałoby. Depresja nerwicowa charakteryzuje się poprzez chroniczne zaburzenie nastroju u dorosłych utrzymuje się przez 2 lata u dzieci i adolescentów dominuje raczej gniew i/lub skłonność do irytacji utrzymujący się w okresie ostatniego roku. Dodatkowo niezbędna jest obecność dwóch lub więcej symptomów towarzyszących: 1. zaburzenia łaknienia 2. zaburzenia snu 3. utrata energii, męczliwość 4. negatywna samoocena 5. obniżająca się koncentracja uwagi i trudności w podejmowaniu decyzji 6. poczucie bezradności Depresji nie diagnozuje się w sytuacji, kiedy objawy są bezpośrednią konsekwencją zażywania narkotyków, leków, są również pochodną aktualnego stanu zdrowia. Do depresji nerwicowej zalicza się depresję w reakcji żałoby oraz depresyjną reakcję adaptacyjną. Zaburzenia depresyjne nie spełniające kryteriów diagnostycznych dla depresji wielkiej i depresji nerwicowej, diagnozuje się u dzieci, które cierpią na chroniczne zaburzenia nastroju, manifestują w zachowaniu symptomy depresyjne, lecz okres prawidłowego funkcjonowania bez obecności symptomów depresyjnych jest dłuższy niż 5 miesięcy. Sama obecność symptomów depresyjnych nie jest wystarczającym warunkiem do zdiagnozowania u dziecka depresji. Depresji dziecięcej często towarzyszą: - zaburzenia lękowe (20 - 70%) - zespół deficytu uwagi - fobia szkolna z zachowaniami unikającymi (45% dzieci i 27% adolescentów) - zaburzenia zachowania - nasilony lęk separacyjny (58% dzieci i 37% adolescentów) - trudności w funkcjonowaniu społecznym - syndrom chronicznego zmęczenia. DEPRESJA DZIECKA W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM Zgodnie z klasyfikacją DSM-IV dzieci z diagnozą depresji wielkiej manifestują jeden lub dwa symptomy zasadnicze oraz co najmniej 4 towarzyszące. Niektóre dzieci mogą raczej manifestować utratę zainteresowania otoczeniem niż poważne zaburzenie, obniżenie nastroju. Ponadto zaburzenia nastroju mogą u dzieci przyjmować inną formę niż tylko smutek. U niektórych z nich na plan pierwszy wysuwają się gniew, agresja, złość czy irytacja. Kovacs stwierdził, że depresja nerwicowa manifestuje się poprzez obniżony nastrój, poczucie bycia niekochanym, drażliwość, gniew, samoobwinianie się, problemy somatyczne. Można zaobserwować lęk, nieposłuszeństwo, skłonność do reagowania oporem, rzadszą nieobecność szkolną, mniej nasiloną utratą zainteresowań, wycofywaniem się z kontaktów społecznych, poczuciem winy, zaburzeniami koncentracji. Natomiast w depresji wielkiej częściej spotyka się zaburzenia snu, nasiloną utratę zainteresowania tym, co kiedyś sprawiało przyjemność, zaburzenia łaknienia oraz utratę wagi ciała. Zmiany rozwojowe w zakresie symptomów depresji: Dzieciństwo: a) zaburzenia nastroju: skłonność do irytacji, płaczliwość, smutek, żal. b) objawy wegetatywne: bezsenność, utrata apetytu c) zaburzenia zachowania: hiperaktywność, napady wściekłości, nieobecność zabawy w aktywności dziecka Młodszy wiek szkolny: wstydliwość, poczucie beznadziejności (po 8r.ż.), obniżona samoocena, nasilony samokrytycyzm, tendencje masochistyczne, wzrastająca tendencja do posługiwania się depresyjnym stylem poznawczym, problemy szkolne (fobia szkolna) Adolescencja: zaburzenia obrazu własnego ciała (dysmorfobia), obecność symptomów typowych dla depresji u osób dorosłych. Obserwuje się znaczące różnice w nasileniu symptomów depresji w wieku 8, 12 i 17 lat. Wraz ze wzrostem wieku życia dziecka nasilają się takie symptomy jak: poczucie zmęczenia, brak płaczu w sytuacji doznania krzywdy czy irytacja. (badania Kashani, Rosenberg, Reid) Depresja: U 8-latków związana była z pesymizmem i wycofywaniem się z kontaktów społecznych. U 12-latków z pesymizmem oraz z symptomami natury fizycznej- zaburzenia snu, bóle brzucha, zaburzenia łaknienia U 17-latków symptomy depresyjne współwystępowały z koszmarami sennymi oraz z myślami samobójczymi i czynami samobójczymi. Gdzie u ludzi dorosłych dominuje obniżenie nastroju oraz melancholia. Ryan, Puig-Antich wskazują, iż dzieci z diagnozą depresji częściej manifestują: - pobudzenie psychomotoryczne - dolegliwości fizyczne, - płaczliwość, lęk i obawy, - depresyjny wygląd, - lęk separacyjny, Podczas, gdy u adolescentów częściej zaobserwować można utratę zainteresowań, poczucie bezradności, ucieczkę w sen, utratę bądź przybranie na wadze, czy nadużywanie alkoholu i branie narkotyków, zachowania aspołeczne, trudności w podejmowaniu decyzji, posępność, wycofywanie się z kontaktów społecznych, negatywne wyobrażenia dotyczące własnego ciała. PŁEĆ U dziewcząt bez diagnozy depresji obserwuje się: zaburzenia łaknienia, męczliwość, utrata bądź przybranie na wadze, smutek oraz myśli samobójcze. U dziewcząt z diagnozą depresji obserwuje się, że są spowolniałe, skłonne do wahań nastroju, z dominującymi negatywnymi wyobrażeniami dotyczącymi własnego ciała, nasiloną obecnością objawów somatycznych, wzmożonym lękiem. Podczas, gdy chłopcy manifestują drażliwość, zaburzenia w zachowaniu, agresję, autoagresję, podejmowanie prób samobójczych dokonanych . Generalnie objawy depresji u dzieci można podzielić na 4 kategorie: 1. Objawy emocjonalne - przygnębienie, utrata radości lub utrata związków emocjonalnych. 2. Objawy poznawcze - trudności z podejmowaniem decyzji, nieadekwatną, niską samoocenę, negatywne wyobrażenia dotyczące własnego ciała. 3. Objawy motywacyjne - sparaliżowanie woli, wycofanie się z kontaktów, wzrost zależności, pojawiające się myśli samobójcze. 4. Objawy fizyczne - zmęczenie, utrata apetytu, oraz zaburzenia snu. MYŚLI I CZYNY SAMOBÓJCZE W PRZEBIEGU DEPRESJI DZIECIĘCEJ Jak twierdzi Hołyst w samobójstwie usiłowanym wyróżnić można kilka etapów zachowań suicydalnych: Samobójstwo wyobrażone - występuje wówczas, gdy w sytuacji przeżywanych trudności myślimy o samobójstwie, ale nie staje się ono celem upragnionym. Samobójstwo upragnione - występuje wówczas, gdy w sytuacji przeżywanych trudności myślimy o samobójstwie, i staje się ono celem upragnionym, czymś oczekiwanym. Samobójstwo usiłowane - występuje wówczas, gdy nie zmieniamy perspektywy widzenia własnej sytuacji, nie radzimy sobie z nią i temu towarzyszyć może chęć podjęcia próby samobójczej, która nie kończy się śmiercią. Samobójstwo dokonane - występuje w sytuacji, gdy próba samobójcza kończy się śmiercią. Samobójstwa są rzadkie u dzieci przed 10 r.ż., starsze dzieci nie tylko myślą o śmierci, ale również podejmują czyny samobójcze. Liczba czynów samobójczych wzrasta między 15 - 19 r. ż. i po 20 r. ż. W świetle badań około 89% dzieci depresyjnych doświadczało myśli samobójczych. Kovacs wskazuje, że o ile natężenie myśli samobójczych jest stabilne w czasie, na przełomie 8 - 13 r.ż., o tyle liczba podejmowanych czynów samobójczych u dzieci wzrasta wraz ze wzrostem ich wieku życia. Samobójstwo jest w USA trzecią przyczyną śmierci młodych ludzi. W Wielkiej Brytanii drugą wśród mężczyzn w wieku 15 - 24 lat. PRZYCZYNY PRÓB SAMOBÓJCZYCH Marttunen wyszczególnił jeden lub kilka czynników wyzwalających próbę samobójczą: rozwód rodziców, konflikty interpersonalne, trudności szkolne, choroba fizyczna i psychiczna rodziców, problemy finansowe. Rich stwierdził, że przyczynami prób samobójczych u dzieci młodszych są separacja, odrzucenie przez rówieśników. Natomiast u starszych: konflikty interpersonalne, utrata dziewczyny, przyjaciela. Przyczyną są także: - fizyczna i/lub seksualna przemoc - próby samobójcze członka rodziny Przyczyny myśli samobójczych: U dzieci w wieku 6 - 12 lat: wysoki poziom depresji, niska samoocena, poziom doświadczanego stresu, stopień zadowolenia z otrzymywanego wsparcia społecznego. U dzieci starszych używanie alkoholu i narkotyków. Cel próby samobójczej w wieku dorastania: - ucieczka przed nie dającym się znieść stanem psychicznym lub trudną sytuacją; - odegranie się na innych poprzez wywołanie u nich poczucia winy; - wymierzenie sobie kary; - zapewnienie sobie opieki i przyciągnięcie uwagi; - poświęcenie się w imię wzniosłych celów. Czynniki przyspieszające próbę samobójczą: - utrata rodziców lub przyjaciela w wyniku śmierci, choroby; - konflikt z rodzicami lub bliską osobą; - konflikt z prawem; - ciężka choroba własna; - porażka podczas ważnego egzaminu; - niechciana ciąża nastolatki; - naśladowanie samobójstwa innych. Cechy osobowości predysponujące do podjęcia próby samobójczej: - poczucie beznadziejności; - nadmierny perfekcjonizm; - nadmierna impulsywność; - wysoki poziom wrogości i agresji; - nieumiejętność radzenia sobie. KONIEC
