samobojstwa_-_referat

„Ryzyko samobójstw u dzieci i młodzieży”
Materiały szkoleniowe na posiedzenie Rady Pedagogicznej
rok szkolny 2012/2013
Samobójstwa są drugą (po wypadkach) przyczyną zgonów młodych ludzi. Większość
aktów samobójczych jest dokonywanych w stanie depresyjnym, których objawy można
rozpoznać stosunkowo wcześnie i udzielić pomocy. Statystyki notują w Polsce około 300
samobójstw nastolatków rocznie. Najwięcej między 14 a 19 rokiem życia. Z własnej ręki
częściej giną chłopcy. Wybierają bardziej drastyczne rozwiązania i działają skuteczniej. Domeną
dziewcząt są z kolei próby samobójcze. Ich liczbę szacuje się na pięć tysięcy rocznie.
Jak zdefiniować zachowania samobójcze?
W literaturze podaje się kilka zbliżonych definicji zachowań samobójczych. Według
Gmitrowicz (2001), samobójstwo to przemyślane, zamierzone działanie zagrażające życiu,
podjęte samodzielnie, którego następstwem jest śmierć. Próba samobójcza to działanie podjęte
bez tragicznego zakończenia życia, w którym jednostka rozważa: albo zapoczątkowanie
nietypowego zachowania, bez udziału osób drugich, mogącego doprowadzić
do samouszkodzenia, albo przyjęcie substancji w dawce większej niż terapeutyczna
(ewentualnie terapeutyczna) w celu osiągnięcia zmiany przez obecne lub oczekiwane fizyczne
konsekwencje.
Samobójstwo jest wyrazem szczególnie nasilonej agresji. Jeśli nawet agresja jest
kierowana ku sobie, to należy ją traktować także jako agresję wobec otoczenia. Adler definiował
samobójstwo jako reakcję zemsty, która dotyka wprawdzie nas samych, ale jednocześnie na
zawsze obarcza innych wyrzutami sumienia (Ringel, 1993).
Kiedy dziecko uświadamia sobie pojęcie śmierci?
Wśród dzieci do 12. roku życia niewiele jest śmierci samobójczych (Kerfoot, 1996;
Namysłowska, 1998). Jednym z wyjaśnień może być to, że dzieci nie mają poczucia własnej
śmiertelności. Według Mazet i Houzel (za: Namysłowska, 1998), pojęcie śmierci rozwija się pod
koniec 10.–11. roku życia, a nawet później. Rozwój ten ma cztery fazy – od całkowitego
zaprzeczenia śmierci do zrozumienia, że jest ona końcem życia. Ta ostatnia faza przypada
zwykle na okres dorastania, kiedy dziecko staje się zdolne, by intelektualnie przyswoić
fizjologiczne, metafizyczne, a także biologiczne aspekty śmierci. Samobójstwa – rzadkie
wśród dzieci i w okresie wczesnej adolescencji – stają się znacznie bardziej rozpowszechnione
wśród młodzieży.
1
Objawy depresji u dzieci i młodzieży
Objawy depresji u dzieci i młodzieży według E. Pużyńskiej:
Na poziomie zachowania się
Na poziomie wewnętrznym















smutek, rozpacz,
poczucie beznadziejności,
pustka wewnętrzna,
lęk, niepokój,
niska samoocena (jestem do niczego, nie dam
rady)
niewiara we własne siły,
brak poczucia sensu życia (nikt mnie nie
kocha)
nuda,
brak wiary w przyszłość,
poczucie osamotnienia ( nikomu na mnie nie
zależy),
zagubienie,
poczucie winy,
słaba tolerancja na sytuacje stresujące,
chwiejność emocji – od euforii do rozpaczy,
gniew, złość

























bóle głowy,
dolegliwości somatyczne,
zaburzenia łaknienia ( brak apetytu,
bulimia, anoreksja),
zaburzenia snu ( bezsenność,
nadmierna senność),
moczenie nocne,
ciągłe zmęczenie,
fobie szkolne,
ociężałość, apatia, zahamowanie ,
mutyzm,
bezradność, izolacja od otoczenia,
niechęć do aktywności,
brak dbałości o wygląd,
zaniedbywanie obowiązków,
roztargnienie,
brak zainteresowania otoczeniem i
życiem,
ucieczka w świat fantazji,
autoerotyzm, nadużywanie używek,
niepokój ruchowy,
ucieczki,
wagary,
złośliwość wobec otoczenia,
drażliwość, napady wściekłości,
dewastacja,
zachowania prowokacyjne,
prowokujący ubiór, ( pozowanie na
dziwaka i oryginała),
samookaleczania się,
próby samobójcze,
samobójstwo.
Depresja objawia się w różnorodny sposób, często odległy od potocznego rozumienia
depresji, która kojarzy się najczęściej ze smutkiem i apatią. Natomiast agresję, roztargnienie,
2
niepokój ruchowy trudno skojarzyć z depresją. Nietypowość objawów młodzieńczej depresji
skłoniła psychiatrów do wprowadzenia pojęcia depresja bez depresji.
U dzieci w wieku 6-12 lat depresję charakteryzuje somatyzacja, czyli przeważają
dolegliwości fizyczne- uczucie słabości i zmęczenia, brak apetytu, bóle głowy, brzucha, mięśni.
Dominuje apatia i trudności w koncentracji uwagi, co przekłada się na problemy w nauce.
U dzieci w młodszym wieku szkolnym, często w obrazie depresji dominuje niepokój,
rozdrażnienie, rozproszenie uwagi, ciągła i nadmierna aktywność bez przerwy na odpoczynek,
co błędnie jest interpretowane jako ADHD.
Epizody depresji w okresie dojrzewania zdarzają się stosunkowo często. Polskie badania
wskazują na ich rozpowszechnienie w populacji nastolatków 27-54 % w zależności od fazy
dojrzewania i środowiska. Depresja w okresie dojrzewania ma wieloczynnikowe
uwarunkowania: zmiany hormonalne, rozwój nowych funkcji poznawczych, zmiana środowiska,
wzrost wymagań, presja ze strony rodziców, nauczycieli, rówieśników, konflikt interesów,
podejmowanie nowych ról społecznych a także budowanie własnej tożsamości. Zmiany te
wymagają uruchomienia zdolności adaptacyjnych, wywołują duże napięcia i są powodem
wysokiego poziomu stresu.
W literaturze na temat problemu samobójstw u dzieci i młodzieży zwraca się uwagę na
fakt, iż nie możemy uważać, że jest to problem dzieci z rodzin patologicznych. Jest prawdą,
że dzieci z takich rodzin a także pociechy pozbawione opieki rodzicielskiej są grupą
podwyższonego ryzyka. Należy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, iż problem ten może
dotyczyć dzieci z wszystkich środowisk i warstw społecznych.
Ogólnie charakterystykę rodziny podatnej na zachowania samobójcze można
przedstawić następująco:
 wrogość pomiędzy członkami rodziny, brak poczucia bezpieczeństwa, problemy
ekonomiczne, alkoholizm,
 konflikty pomiędzy rodzicami i dzieckiem, nadużycia fizyczne lub seksualne,
 odseparowanie rodziny od społeczeństwa, trudności życiowe,
 sztywne role rodzicielskie, niechęć do zmian, uciekanie od problemów,
 strata rodzica, rozwód, separacja, porzucenie,
 zaburzenia w komunikacji: brak nastawienia na rozwiązanie trudnej sytuacji, zamknięcie
na zewnętrzną pomoc.
Jeśli chodzi o młodsze dzieci w wieku od 9 do 13 lat to głównymi czynnikami
wpływającymi na zachowania samobójcze są niepowodzenia szkolne oraz rodzące się na
tym tle problemy emocjonalne. Dzieci w tym wieku bardzo dotkliwie przechodzą wszelkie
zmiany szkół, co za tym idzie także rówieśników, znajomych. Może się zdarzyć, iż dziecko w
nowej szkole będzie odrzucone przez kolegów klasowych i nie będzie sobie umiało z tym
poradzić. Rodzina jest tu niezbędnym środowiskiem, w którym dziecko będzie mogło się
odnaleźć i znaleźć spokój, ukojenie. To opiekunowie winni czuwać by dziecko nie izolowało się
3
i nie zamykało się w sobie, a także przeciwdziałać najmniejszym objawom takich zachowań.
Jeślibyśmy podzielili próby samobójcze na te powstałe na skutek impulsu, który został
wywołany przez jakąś sytuację konfliktową, oraz na takie, w których problemy emocjonalne, jak
i fizyczne narastają przez długi czas, to należy stwierdzić, że w przypadku młodszych dzieci
próby samobójcze są wynikiem zaistniałej sytuacji konfliktowej. Powinniśmy czuwać więc
nad tym co w życiu dziecka się dzieje.
Kolejnym problemem, który jest częstą przyczyną samobójstw to "okres burzy", jaki
ma miejsce podczas procesu dojrzewania u młodzieży. Okres ten jest szczególnie trudny w życiu
młodych ludzi. Jest to czas szczególnej presji otoczenia na młodym człowieku. Młodzież z
jednej strony pragnie być akceptowana i lubiana przez swych rówieśników, z drugiej strony musi
szukać własnej drogi życiowej, kształtować własną tożsamość. Często wewnętrzne konflikty
zachodzące w duszy i umyśle młody człowiek pragnie zdusić różnego rodzaju używkami, mowa
tu a narkotykach lub alkoholu. M.T. Anthony zwraca uwagę, na fakt częstych prób
samobójczych pod wpływem działania alkoholu. Zaznacza on także, iż w stanie trzeźwości
człowiek ten nie zdecydowałby się na krok samobójczy, nie jest wtedy sobą. Wymieniany
psycholog dokonuje pewnego zestawienia cech, które są charakterystyczne dla jednostek
popełniających samobójstwo. Anthony podaje następujące właściwości osobowe ludzi
chwytających się rozwiązań samobójczych:
 niskie poczucie własnej wartości - Duże znaczenie dla rozwinięcia się poczucia własnej
wartości ma akceptacja dziecka przez rodziców. Jeżeli oni doceniają sukcesy młodego
człowieka, wspierają go w chwilach porażki wytwarza się poczucie własnej wartości.
Dziecko czuje się doceniane i ma poczucie, że jest kimś wartościowym. Nawet w



przypadku wybitnych osiągnięć u młodego człowieka, a nie docenianiu i ciągłym
krytykowaniu go przez rodziców nie wykształci się u niego poczucie własnej wartości.
Będzie się on czuł niezdarny i bezwartościowy. Dom rodzinny bowiem ma ogromne
znaczenie dla rozwoju emocjonalnego każdego człowieka.
brak zakorzenienia - Zjawisko to także ma ścisłe powiązanie z domem rodzinnym.
Bardzo ważne jest by dom był miejscem, do którego pragnie się wracać, w którym młody
człowiek ma swoje miejsce. Rodzina poprzez opiekę nad dzieckiem, oraz przekazywanie
mu podstawowych wartości winna dążyć do wytworzenia poczucia wspólnoty z młodym
człowiekiem, dać mu poczucie przynależności.
zaniedbania, poczucie samotności - Wszelkie zaniedbania wychowawcze, a także nie
akceptacja jednostki przez środowisko rówieśnicze prowadzi do postępującej izolacji.
Człowiek odseparowując się od innych czuje się niechciany, gorszy, często postanawia
przerwać swą egzystencję.
presja społeczna - Wywierany nacisk społeczny na młodych ludzi jest czynnikiem
powodującym samobójstwa, szczególnie istotnym współcześnie. W dzisiejszych czasach
z dnia na dzień rosną wymagania wobec młodego człowieka. Często młodzież nie jest w
stanie im sprostać. Jest bowiem świadoma oczekiwań jakie ma wobec niej
4
społeczeństwo, rodzice, realistycznie jednak ocenia swoje możliwości i wie, że nie może
podołać oczekiwaniom. Rodzi się wówczas poczucie niedoskonałości. Często próbując
za wszelką cenę spełnić wymagania otoczenia młodzież doprowadza swój organizm do
licznych chorób metabolicznych. Często także nastolatkowie spełniają marzenia
rodziców, kolegów, społeczeństwa, żyją jednak wbrew sobie, co na dłuższą metę okazuje
się tragiczne w skutkach. W tym przypadku można powiedzieć, że samobójstwo nie jest
tylko wynikiem pragnienia śmierci, ale skutkiem strachu przed życiem wśród tylu
wymagań często przekraczających możliwości młodzieży. Warto więc pamiętać, by
nasze wymagania wobec młodzieży były dostosowane do ich możliwości, pragnień, a
także ich cech charakteru.
Mniejsza rola w okresie dojrzewania (związana z separacją i indywidualizacją) takich
systemów wspierających, jak rodzina czy szkoła, oraz czynniki rozwojowe (gwałtowne zmiany
psychiczne i biologiczne) mogą sprawiać, że młodzież jest mniej odporna na stres, a co za tym
idzie, bardziej podatna na zranienia.
Poza tym notuje się wyższe niż wśród dzieci wskaźniki występowania zaburzeń
psychicznych w tym wieku. Jest to zwłaszcza wynik wzrastającej liczby depresji oraz
nadużywania środków psychoaktywnych, które z kolei są dobrze znanymi czynnikami ryzyka w
samobójstwach młodzieży.
Wśród przyczyn popełniania samobójstw duże znaczenie przypisuje się
nieprawidłowym relacjom z otoczeniem we wcześniejszych etapach życia. Wydaje się, że ich
skutkiem jest brak skutecznych mechanizmów radzenia sobie oraz pojawianie się wyuczonej
bezradności w reakcji na niesprzyjające wydarzenia życiowe. Typowe reakcje to rezygnacja z
osiągnięcia celu oraz zachowania o charakterze ucieczki, wycofania się z sytuacji trudnej.
Okres adolescencji to czas, w którym młody człowiek nie umie poradzić sobie z szybko
zmieniającymi się stanami emocjonalnymi. Według Namysłowskiej (1998), do emocji
towarzyszących samobójstwu zaliczamy: wściekłość, poczucie beznadziejności, rozpaczy i
desperacji oraz poczucie winy.
W literaturze przedmiotu wysuwana jest również hipoteza, że to mass - media wpływają
na rozwój przypadków samobójczych u młodych ludzi. Zwraca się tu uwagę na szczególną
podatność młodzieży na sugestię, a także na proces naśladownictwa. Wysuwane są teorie, że to
drastyczne filmy, a także przykład narkotyzujących się i popełniających samobójstwa idoli
muzycznych wpływa na rozwój zachowań suicydalnych.
Podsumowując, czynniki ryzyka depresji są następujące:

Symptomy, takie jak: lęk, zaburzania zachowania,
psychoaktywnych, zaburzenia odżywiana się;

Wiek – końcowa faza okresu dojrzewania ( 15-19 lat);

Płeć –dziewczęta, kobiety częściej;
5
nadużywanie
substancji














Depresyjni rodzice;
Wcześniejsze epizody depresji;
Stresujące wydarzenia życiowe;
Niska samoocena, brak kompetencji społecznych, neurotyzm;
Rozwód, separacja lub poważne konflikty pomiędzy rodzicami;
Styl wychowania oparty na nadmiernym kontrolowaniu dziecka;
Wykorzystywanie seksualne we wczesnym dzieciństwie;
Pochodzenie: niski statut społeczno-ekonomiczny;
Niska sprawność intelektualna, trudności w nauce;
Obniżenie się osiągnięć szkolnych;
Ubogie relacje z rówieśnikami;
Zmiany hormonalne w okresie pokwitania;
Zaburzenia snu;
Fizyczne dolegliwości.
Czynniki chroniące przed depresją:

dobre relacje z rówieśnikami;

dobre relacje, co najmniej z jednym z rodziców;

zainteresowania, hobby, pasje, zajęcia dodatkowe.
Szacuje się, że na jedno samobójstwo przypada około 100 prób samobójczych. Według
WHO 90% aktów samobójczych dokonywanych jest w nastroju lub stanie depresyjnym.
Samobójstwo rzadko występuje nagle. Tu również jest mowa o czynnikach zwiększających
ryzyko samobójstw. Większość z nich ma swoje źródło w rodzinie bądź szkole.
Czynniki ryzyka samobójstw uczniów:
Rodzina








Szkoła
konflikty,
presja,
przemoc,
autokratyczny styl wychowania,
uzależnienia,
bezrobocie rodziców,

ubóstwo,
brak poczucia przynależności
i psychicznego,
 tolerowanie lub niezauważanie kontaktu
uczniów ze środkami psychoaktywnymi,
 brak oferty zajęć pozalekcyjnych
rozwijających zainteresowania,
 brak ofert pomocy psychologicznopedagogicznej.
nastawienie na wyniki przy braku
wsparcia,
 negatywny klimat społeczny:
przedmiotowe traktowanie ucznia,
wrogość, przemoc rówieśnicza,
 brak poczucia bezpieczeństwa fizycznego
6
Czynniki chroniące młodzież przed samobójstwem:
 spójna rodzina, oparta na szacunku, współpracy, wsparciu,









duża odporność na stres,
poczucie satysfakcji wynikające z osiągnięć szkolnych,
poczucie więzi ze szkołą,
dobre relacje z rówieśnikami,
umiejętność poszukiwania pomocy i porady u innych,
umiejętności interpersonalne: kontrolowanie impulsów, umiejętność rozwiązywania
konfliktów,
poczucie przynależności do społeczności szkolnej, odpowiedzialność za siebie i innych,
poczucie sensu życia, zaufanie do siebie i innych,
stabilne, bezpieczne środowisko rodzinne i szkolne,
dostęp do pomocy psychologiczno-pedagogicznej i medycznej,
 religijność.

Im dłuższej działa czynnik destrukcyjny, tym większe zagrożenie. Przy braku wsparcia i
pomocy może uznać swoją sytuację za beznadziejną i zacząć uciekać przed cierpieniem. Badania
suicydologów wykazują, że 80% osób, które zamierza popełnić samobójstwo, usiłuje wcześniej
w rozmaity sposób powiadomić o tym najbliższe otoczenie. Wielu uczniów, którzy trafiają do
poradni psychologiczno-pedagogicznej w związku z trudnościami wychowawczymi
sygnalizowanymi przez szkołę czy rodziców: obniżenie motywacji do nauki, wagary, agresja,
niekontrolowane wybuchy złości, bunt, w rozmowach z terapeutami ujawniają myśli i próby
samobójcze, które towarzyszą im już od dawna.
W wielu przypadkach dorośli znajdujący się w bezpośredniej bliskości ucznia mogą
zapobiec takim zdarzeniom, ponieważ zanim do nich dojdzie muszą nastąpić następujące etapy:
1. Młody człowiek postrzega odebranie sobie życia jako cel działania;
2. Pojawiają się myśli samobójcze, wizualizacje, marzenia;
3. Tendencje - młody człowiek poszukuje w dostępnych zasobach (najczęściej w internecie)
informacji o sposobach popełnienia samobójstwa; często gromadzi różne przedmioty i środki
mogące mu do tego służyć;
4. Decyzja samobójcza – pogodzenie się z podjętym postanowieniem, wybór sposobu
popełnienia samobójstwa;
5. Zamach samobójczy.
Sygnały zagrożenia
Wczesne sygnały ostrzegawcze
 wycofywanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich,
 zainteresowanie śmiercią,
 wyraźne zmiany osobowości i poważne zmiany nastroju,
 trudności z koncentracją,
7
trudności w szkole- obniżenie wyników w nauce,
 zaburzenia jedzenia (utrata apetytu, objadanie się),




















zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność),
utrata zainteresowania rozrywką,
częste uskarżanie się na fizyczne dolegliwości,
nieustanne znudzenie,
utrata zainteresowań do rzeczy i spraw, które do tej pory były ważne.
Sygnały alarmujące- wysokie zagrożenie:
rozmawianie o samobójstwie lub o jego planowaniu,
wzrost impulsywności: agresja i przemoc,
zachowania buntownicze lub ucieczkowe ( wynikające z ogromnego napięcia
emocjonalnego),
nagłe ekscesy alkoholowe lub narkotykowe („ znieczulanie się” lub „ wołanie o pomoc”),
odrzucenie pomocy: poczucie, że udzielenie pomocy już jest niemożliwe,
oskarżanie się „ jestem złym człowiekiem”,
wypowiadanie komunikatów na temat beznadziejności życia, braku wyjścia,
beznadziejności,
odrzucanie otrzymywanych nagród, pochwał,
używanie komunikatów typu: „ Niedługo przestanę być dla Ciebie problemem”, „ To już
na nic się nie zda”, „ Już się nie zobaczymy”, „ Jestem niczym”, „ Nie warto się mną
zajmować”, „ Chciałbym umrzeć”, „ Nie powinnam się urodzić”,
nagłe przejście z depresji do stanu pogody i zadowolenia – co zwykle oznacza, że
dziecko po okresie walki wewnętrznej podjęło już decyzję o ucieczce od problemów i
zakończeniu swojego życia,
rozdawanie kolegom swoich ulubionych przedmiotów, zwierzaków w dobre ręce,
ujawnianie myśli i tendencji samobójczych w utworach literackich i plastycznych,
słuchanie mrocznej muzyki,
fascynacja muzyką wcześnie zmarłych muzyków, często samobójców.
Jeżeli w ciągu ostatnich kilku tygodni lub dłużej nauczyciel, czy koledzy, zaobserwowali u
ucznia co najmniej cztery z wymienionych wyżej sygnałów z listy wysokiego zagrożenia
popełnieniem samobójstwa, szkoła powinna podjąć natychmiastowe działania, by rodzice udali
się z dzieckiem do Poradni Zdrowia Psychicznego, by psychiatra zweryfikował nasze
podejrzenia i podjął terapię.
Pierwszym działaniem, jakie może podjąć osoba dorosła wobec młodego człowieka
znajdującego się w kryzysie jest rozmowa. Rozmówca powinien spełniać szereg warunków:
 prowokować i zachęcać do „wygadania się”;
 prowadzić rozmowę w atmosferze pełnej akceptacji osoby zagrożonej samobójstwem;
 otwarcie podejmować temat, zadawać pytania;
8
 umożliwić ocenę zagrożenia – myśli, plany, fantazje;
 w czasie rozmowy dziecko musi czuć, że to dorosły kontroluje sytuację;
 wydobywać „mocne strony” i zasoby wewnętrzne osoby;
 odwoływać się do wcześniej przeżytych trudnych sytuacji, z którymi osoba skutecznie
sobie poradziła;
 wskazywać na system wsparcia dziecka jako zaplecze, które może ono wykorzystać do
przezwyciężenia kryzysu;
 dorosły nie może obiecywać dziecku zachowania tajemnicy – taka obietnica może tylko
zaszkodzić obu stronom;
 pokazywać tymczasowość sytuacji, otwierać perspektywy, możliwości.
W następnym etapie należy zapewnić dziecku opiekę i zatroszczyć się o odpowiednią
opiekę specjalistyczną – skierować do specjalisty, konkretnej osoby uprzedzonej o sytuacji.
Jeśli dorosły nie dysponuje takim zapleczem pomocowym, powinien bezzwłocznie wezwać
pomoc lekarską (pogotowie).
Sygnałami ostrzegawczymi obserwowanymi podczas rozmowy z osobą, u której
występują myśli samobójcze jest unikanie kontaktu wzrokowego, przygnębienie lub
emocjonalny dystans, złość lub pobudzenie, unikanie odpowiedzi na pytania o myśli
rezygnacyjne, ślady po samouszkodzeniach lub informacje na temat wcześniej podejmowanych
prób samobójczych.
Profilaktyka
Co może zrobić szkoła, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia prób
samobójczych wśród swoich uczniów? Może się postarać, aby wyposażyć ich w umiejętności
umożliwiające radzenie sobie z czynnikami suicydologicznymi. Są to:
 prawidłowa, adekwatna do rzeczywistości samoocena, umożliwiająca wyznaczanie sobie
celów możliwych będących w zasięgu ucznia;
 umiejętności społeczne pozwalające na asertywne osiąganie celów i realizowanie dążeń
ucznia;
 postawa otwartości na nową wiedzę, umiejętności i ludzi;
 pozytywny wizerunek siebie wyrażający się w wierze we własne możliwości;
 umiejętność konstruktywnego rozwiązywania konfliktów interpersonalnych;
 umiejętność rozwiązywania swoich problemów, bądź znajdowania zaplecza do ich
rozwiązania;
 umiejętność tworzenia relacji interpersonalnych opartych na wzajemnym zaufaniu;
 umiejętność znajdowania zaplecza i proszenia o pomoc w sytuacjach kryzysowych.
Bardzo istotnym elementem profilaktyki dążeń samobójczych jest praca ze środowiskiem
obalająca stereotypy dotyczące zjawiska. Oto najczęściej spotykane:
9
 „Samobójcy chcą umrzeć za wszelka cenę” – nieprawda: prawie połowa prób
samobójczych jest motywowana nieumiejętnością innego zwrócenia uwagi na swoje




problemy.
„Samobójcy nie chcą umrzeć. Pragną jedynie manipulować swoim otoczeniem” –
nieprawda. Oczywiście, dla części osób podejmujących próbę samobójczą jest to
działanie nastawione na zwrócenie uwagi czy osiągnięcie określonego celu, jednak ponad
połowa naprawdę nie widzi sensu dalszego życia.
„Poprawa nastroju po kryzysie samobójczym oznacza koniec zagrożenia” –nieprawda.
Wręcz przeciwnie – może oznaczać pogodzenie się z decyzją o samobójstwie.
„Samobójstwu nie można zapobiec” – można. Należy uważnie obserwować osobę, która
przejawia takie myśli i dążenia, oraz odpowiednio reagować w momencie kryzysu.
„Osoba o skłonnościach samobójczych będzie mieć je już zawsze” – część osób próbuje
„do skutku”, a część dokonuje zamachów na swoje życie jednorazowo – w momencie
kryzysu.
 „Próby samobójcze rzadko bywają ponawiane” – odpowiedź znajduje się w poprzednim
akapicie.
 „Wszyscy samobójcy są umysłowo chorzy” – nieprawda. Ale rzeczywiście u większości
młodzieży dokonującej prób samobójczych psychiatrzy diagnozują choroby (głównie
depresję) i zaburzenia psychiczne.
 „Samobójstwa popełniają ludzie określonego typu” – nieprawda. Nie ma określonego
typu osób bardziej podatnych na próby samobójcze, ale istnieją czynniki zwiększające
prawdopodobieństwo dokonania zamachu na swoje życie.
Kluczem do przeciwdziałania próbom samobójczym wśród młodzieży jest trójkąt:
rodzina – kadra szkoły – rówieśnicy. Jeśli młody człowiek będzie miał zaufanie do opiekunów,
przyjdzie do nich z prośbą o pomoc w momencie kryzysu. Jeśli nie zostanie zlekceważony –
nauczy się korzystać efektywnie z tego źródła wsparcia. Jeśli uczniowie mają zaufanie do kadry
pedagogicznej (lub jej części), będą do niej zgłaszali niepokojące sygnały zauważone u kolegów.
Grupa rówieśnicza ma zwykle możliwość najszybszej reakcji na kryzys dziecka. Jeśli
wyposażymy ją w odpowiednie umiejętności, możemy spodziewać się efektów w postaci
właściwych reakcji na sytuacje niedostrzeżone przez nas - dorosłych.
Konkludując należy dopuścić do swojej świadomości fakt, iż problem samobójstw wśród
dzieci i młodzieży istnieje. Co za tym idzie należy czuwać nad swoim podopiecznym, a także
rozwijać w sobie empatię, która pomoże nam zrozumieć dziecko i jego problemy. Ważnym
aspektem, na który należy zwrócić uwagę jest to by rodzice pozwolili dzieciom realizować
własne cele, plany i marzenia. By nie nakładali na nich zbyt dużych wymagań, nie krytykowali
nadmiernie i pozwolili realizować własne pasje, nie czyniąc z dzieci kontynuatorów własnego
życia. Otwierając się na ten problem będziemy bowiem mogli być bardziej czujni, oraz starać się
zapobiegać wszelkim zachowaniom samobójczym.
10
Literatura:
1. Anthony T. M., „Dlaczego? Czyli samobójstwo i inne zagrożenia wieku dorastania”,
2.
3.
4.
5.
Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1994.
Dolto F., „Nastolatki”, Wydawnictwo W.A.B, Warszawa 1995
Kasprzak J., „Samobójstwo, interwencja, profilaktyka”, (w:) „Terapia uzależnienia i
współuzależnienia” 2000, nr 4
Pomykało W.(red) „Encyklopedia Pedagogiczna”, wyd. I, Fundacja Innowacja,
Warszawa 1993.
Szymańska J. : „Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży”, e – poradnik, ORE
Opracowała:
Joanna Podkowa
11