Botanika - ramowy program przedmiotu

Botanika - ramowy program przedmiotu dla kierunku ‘biologia’
Tematyka wykładów – semestr I
Wykład 1. Budowa ciała rośliny nasiennej (2 godz.)
(Rozwój rośliny nasiennej: zarodek, merystemy wierzchołkowe i ich pochodne; różnice w rozwoju
roślin i zwierząt; metody badania budowy i rozwoju roślin; Arabidopsis thaliana - roślina modelowa w
badaniach rozwoju roślin;)
Wykład 2, 3, 4, 5. Organizacja komórki roślinnej (8 godz.)
(Klasyfikacja, charakterystyka struktury i funkcji składników komórki roślinnej; symplast i apoplast;
cykl komórkowy)
Wykład 6. Cytokineza oraz tworzenie i budowa ściany komórkowej (2 godz.)
(Tworzenie przegrody pierwotnej; składniki ścian; ściany pierwotne i wtórne; jamki; funkcje ściany
komórkowej)
Wykład 7. Podstawy histogenezy i różnicowania komórek (2 godz.)
(Cykl komórkowy a cytodyferencjacja; wzrost komórek; kompetencja w różnicowaniu; hormony i
regulatory wzrostu w różnicowaniu; genetyczne podstawy różnicowania; czynniki zewnętrzne w
różnicowaniu: światło, temperatura, dostępność składników podłoża, oddziaływanie z
mikroorganizmami; programowana śmierć komórki)
Wykład 8 i 9. Funkcjonalne układy tkankowe i zasady ich działania (4 godz.)
(Układ twórczy, izolujący /okrywający/, fotosyntetyzujący, wentylacyjny, chłonny, przewodzący,
spichrzowy, wydzielniczy, ruchowy, mechaniczny)
Wykład 10. Budowa i rozwój zarodka (2 godz.)
Wykład 11 i 12. Budowa i rozwój korzenia (3 godz)
(Wierzchołek korzenia i jego merystem; budowa pierwotna korzenia; powstawanie korzeni bocznych i
przybyszowych; budowa wtórna korzenia; przekształcenia korzeni, w tym korzenie brodawkowe i
mikoryzowe)
Wykład 13. Budowa i rozwój pędu (3 godz.)
(Struktura merystemu wierzchołkowego; wytwarzanie zawiązków liści; filotaksja; budowa pierwotna i
wtórna łodygi /nagozalążkowe, dwuliścienne i jednoliścienne/; rozwój zawiązka liściowego; morfologia
liści; budowa anatomiczna liści; opadanie liści; przekształcenia pędu; formy ekologiczne roślin)
Wykład 14 i 15. Anatomia rozwojowa kwiatu, owocu i nasienia (4 godz.)
(Przejście wierzchołka pędu z formy wegetatywnej w generatywną; wierzchołek kwiatowy i rozwój
kwiatu; kwiatostany; rozwój i budowa pręcików; mikrosporogeneza i mikrogametogeneza; rozwój i
budowa owocolistków; makrosporogeneza i makrogametogeneza; rozwój i budowa nasienia; rozwój
zarodka okrytonasiennych; owoce: rozwój i budowa; klasyfikacja owoców)
Tematyka wykładów – semestr II
Wykład 1. Ewolucja a proces powstawania gatunków (1 godz.)
Źródła zmienności. Ewolucja a specjacja. Gatunek. Zjawisko konwergencji. Budowa jednostek
taksonomicznych.
Wykład 2. Organizmy prokariotyczne (1 godz.)
Sinice, prochlorofity, bakterie, wirusy
Wykład 3. Glony (1 godz.)
Powstanie komórki eukariotycznej. Ukształtowanie ciała glonów. Rozmnażanie płciowe glonów.
Przemiana faz jądrowych. Przemiana pokoleń.
Wykład 4. Zielenice (1 godz.)
Tendencje ewolucyjne w obrębie gromady zielenic. Pochodzenie roślin lądowych. Teoria antytetyczna.
Teoria izomorficzna. Główne kierunki rozwojowe roślin lądowych.
Wykład 5. Pierwotne rośliny lądowe (1 godz.)
Stopnie organizacyjne roślin telomowych. Ryniofity. Trymerofity. Zosterofilofity.
Wykład 6. Mszaki i Glewiki (1 godz.)
Wątrobowce. Mchy: torfowce, płonniki, prątniki. Budowa gametofitów i sporofitów. Rozmnażanie
płciowe i przemiana pokoleń.
Wykład 7. Widłaki i Skrzypy (1 godz.)
Klasyfikacja. Budowa ciała. Rozmnażanie. Pochodzenie i tendencje ewolucyjne.
Wykład 8. Paprocie i Pranagozalążkowe (1 godz.)
Klasyfikacja. Budowa ciała. Rozmnażanie. Pochodzenie i tendencje ewolucyjne.
Wykład 9 i 10. Nagozalążkowe wielkolistne i Nagozalążkowe drobnolistne (2 godz.)
Klasyfikacja. Budowa ciała. Rozmnażanie. Tendencje ewolucyjne.
Wykład 11, 12 i 13. Okrytozalążkowe - dwuliścienne (3 godz.)
Podklasa: jaskrowe, goździkowe, ukęślowe, magnoliowe, różowe, jasnotowe, astrowe, oczarowe.
Charakterystyka wybranych rzędów i rodzin oraz tendencje ewolucyjne w obrębie omawianych
podklas.
Wykład 14 i 15. Okrytozalążkowe jednoliścienne (2 godz.)
Podklasa: żabieńcowe, liliowe, arekowe.
Charakterystyka wybranych rzędów i rodzin oraz tendencje ewolucyjne w obrębie omawianych
podklas.
Tematyka ćwiczeń - semestr I
Ćwiczenie 1 (2 godziny) Organizacja komórki roślinnej.
Budowa i funkcje składników plazmatycznych (jądro komórkowe, plastydy).
Ćwiczenie 2 (2 godziny) Substancje zapasowe.
Reakcje barwne na obecność w komórkach skrobi, białka aleuronowego i tłuszczów.
Ćwiczenie 3 (2 godziny) Budowa i funkcje składników nieplazmatycznych.
Wakuola (składniki soku komórkowego). Plazmoliza.
Ćwiczenie 4 (2 godziny) Budowa i funkcje ściany komórkowej.
Reakcje barwne na obecność celulozy, ligniny, suberyny, kutyny.
Ćwiczenie 5 (2 godziny) Mitoza w komórkach stożka wzrostu.
Budowa i funkcja tkanek twórczych: pierwotnych i wtórnych.
Ćwiczenie 6 (2 godziny) Budowa i funkcje tkanek miękiszowych i okrywających pierwotnych korzenia i
pędu.
Ćwiczenie 7 (2 godziny) Kolokwium z cytologii.
Ćwiczenie 8 (2 godziny) Budowa i funkcje wtórnej tkanki okrywającej.
Budowa i funkcja tkanki wydzielniczej: struktury wydzielania egzo- i endotropowego.
Budowa i funkcja tkanek wzmacniających: kolenchyma i sklerenchyma.
Ćwiczenie 9 (2 godziny) Budowa i funkcje tkanek przewodzących: ksylem i floem.
Typy wiązek przewodzących: kolateralne, leptocentryczne, hadrocentryczne, radialne.
Organizacja stożka wzrostu korzenia.
Budowa pierwotna korzenia roślin nasiennych.
Ćwiczenie 10 (2 godziny) Powstawanie i budowa wtórna korzeni roślin nasiennych.
Budowa brodawki korzeniowej.
Ćwiczenie 11 (2 godziny) Kolokwium z histologii.
Organizacja stożka wzrostu pędu.
Budowa pierwotna łodyg roślin nasiennych.
Ćwiczenie 12 (2 godziny) Powstawanie i budowa wtórna łodyg roślin nasiennych.
Ćwiczenie 13 (2 godziny) Morfologia i anatomia liści roślin nasiennych (z uwzględnieniem fotosyntezy
C3 i C4).
Ćwiczenie 14 (2 godziny) Typy wzrostu pędów
Morfologia pędów w stanie bezlistnym wybranych gatunków roślin połączona z analizą pąków
Morfologia pędów zmodyfikowanych (nadziemnych i podziemnych) wybranych gatunków roślin
Ćwiczenie 15 (2 godziny) Kolokwium z anatomii roślin
Tematyka ćwiczeń - semestr II
Ćwiczenie 1 (2 godziny) Budowa i funkcja kwiatu roślin okrytonasiennych.
Powstawanie i rozwój gametofitu żeńskiego i męskiego.
Ćwiczenie 2 (2 godziny) Embriogeneza: Budowa zarodka w stadium: globularnym, sercowatym, torpedy,
dojrzałym.
Powstawanie i rozwój bielma (faza jądrowa i komórkowa).
Powstawanie, budowa nasion (bielmowe, bezbielmowe, obielmowe).
Ćwiczenie 3 (2 godziny) Budowa owoców suchych pękających i niepękających (mieszek, niełupka,
torebka, orzeszek, strąk, łuszczyna, ziarniak).
Ćwiczenie 4(2 godziny Budowa owoców soczystych (różne typy jagód, pestkowiec, owoc szupinkowy,
owoc zbiorowy.
Ćwiczenie 5 (2 godziny) Kolokwium z embriologii roślin okrytozalążkowych.
Ćwiczenie 6 (2 godziny) Budowa morfologiczna i anatomiczna oraz cykl rozwojowy sinic, okrzemek,
zielenic i brunatnic.
Ćwiczenie 7 (2 godziny) Budowa morfologiczna i anatomiczna porostów.
Budowa morfologiczna i anatomiczna gametofitów i sporofitów mchów oraz ich cykl rozwojowy.
Ćwiczenie 8 (2 godziny) Budowa morfologiczna i anatomiczna gametofitów i sporofitów widłakowych,
skrzypowych i paprociowych oraz ich cykle rozwojowe.
Ćwiczenie 9 (2 godziny) Cykl rozwojowy nagozalążkowych drobnolistnych.
Budowa i funkcja organów generatywnych.
Powstawanie i rozwój gametofitu męskiego i żeńskiego.
Powstawanie i budowa nasienia.
Ćwiczenie 10 (2 godziny) Kolokwium z systematyki roślin zarodnikowych i nagozalążkowych.
11, 12, 13,14 (8 godzin) Systematyka roślin okrytozalążkowych. Charakterystyka wybranych rodzin z
klasy dwu- i jednoliściennych na przykładzie wybranych gatunków roślin z uwzględnieniem: pokroju
ogólnego rośliny, kwiatostanu, wzoru kwiatowego i narysu, owocu oraz innych specyficznych cech
typowych dla rodziny.
Ćwiczenie 15 (2 godziny) Kolokwium z systematyki roślin okrytozalążkowych.
Tematyka ćwiczeń terenowych z florystyki - semestr II
Poznanie roślin należących do różnych zbiorowisk roślinnych.
Ćwiczenie 1 (3 godziny) Ursynów - Wolica: zbiorowiska roślin łąkowych oraz roślin ruderalnych.
Ćwiczenie 2 (3 godziny) Rezerwat Morysin: zbiorowiska leśne, grądowo-łęgowe.
Ćwiczenie 3 (3 godziny) Arboretum w Rogowie.
Ćwiczenie 4 (4 godziny) Rogów: roślinność ruderalna, przydroża, torowisko, roślinność z pogranicza pól
uprawnych i lasu, zbiorowiska leśne.
Ćwiczenie 4 (2 godziny) Zaliczenie ćwiczeń terenowych.
Literatura
Podstawowa
 Wojtaszek P., Woźny A., Ratajczak L. Biologia komórki roślinnej tom I. PWN Warszawa 2006
 Szweykowscy A. i J. Botanika – morfologia. PWN Warszawa 2000
 Szweykowscy A. i J. Botanika – systematyka. PWN Warszawa 2000
 Hejnowicz Z. Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. PWN Warszawa 2002
Uzupełniająca
 Rutkowski L. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. PWN Warszawa 2004