Opieka nad chorymi w wybranych problemach zdrowotnych
advertisement
Opieka nad chorymi w wybranych problemach zdrowotnych. Mgr Grażyna Najda Świadczenie opieki nad osobami starszymi nie powinno być zorientowane tylko na jednostkę chorobową, ale na podmiot opieki, czyli pacjenta. Spojrzenie na problemy człowieka przewlekle chorego, na jego długotrwałą i często postępująca w przebiegu choroby niesprawność fizyczną, nasilające się fizyczne i duchowe cierpienia oraz emocjonalne dylematy, niekiedy odczuwalną również izolację społeczną, pozwala dostrzec człowieka chorego jako główny podmiot opieki. Od osób opiekujących się podopiecznym wymaga się życzliwego słuchania i wsłuchania się w to co do nas mówią, czego oczekują, ale też rozpoznania, jakie problemy sygnalizuje w sposób niewerbalny. Pacjent przewlekle chory powinien zawsze pozostawać w centrum uwagi. Najczęstsze problemy zdrowotne i pielęgnacyjno- opiekuńcze pacjentów w starszym wieku przewlekle chorych: 1. Strefa biologiczna niesprawność funkcjonalna, zdeformowana sylwetka, suchość skóry, trudności w połykaniu niechęć w przyjmowaniu posiłków, ból, duszność, odleżyny, zaburzenia wzroku i słuchu, zaparcia, dysfunkcja zwieraczy. 2. Strefa psychiczna zaburzenia snu, brak akceptacji starzenia się i starości, lęk przed śmiercią, niska samoocena, zaburzenia nastroju, zaburzenia pamięci, zaburzenia depresyjne, brak akceptacji choroby. 3. Strefa społeczna poczucie osamotnienia, ograniczona wydolność opiekuńcza rodziny wobec osób starszych, utrudniony kontakt słowny, poczucie bezradności i bezużyteczności społecznej, lęk o zdrowie i los najbliższych, ograniczona mobilność, deficyt samodzielności. Otępienie Jest to zespół objawów spowodowanych chorobą mózgu zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie funkcje poznawcze jak pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność liczenia, zdolność do porównywania, oceniania dokonywania wyborów. Świadomość w otępieniu nie jest zaburzona. Upośledzeniu funkcji poznawczych towarzyszy zwykle, a czasami je emocjonalnymi, poprzedza, obniżenie społecznymi, kontroli zachowaniem nad i reakcjami motywacją. Otępienie przejawia się obniżeniem sprawności intelektualnych i upośledzeniem funkcjonowania w życiu codziennym. Objawy: - zaburzenia nastroju (drażliwość, rozchwianie emocjonalne, obniżony nastrój), - omamy (wzrokowe, słuchowe), - urojenia (prześladowcze, niewierność małżeńska), - zespół błędnego rozpoznawania (obecność nieistniejących osób, rozmowa z lustrem), - błądzenie, - agresja słowna, fizyczna, - niepokój ruchowy, - zaburzenia łaknienia, - krzyk. Choroba Alzhaimera We wczesnym okresie choroby pacjent coraz częściej zapomina fakty sprzed kilku minut i godzin, ale pamięć dawnych wydarzeń jest stosunkowo dobrze zachowana. Ma trudności ze znalezieniem właściwych słów, przestaje radzić sobie w nieznanych sytuacjach. Z czasem pacjent traci zdolność płynnego mówienia, jest nieporadny, zdarza mu się gubić, w znanym sobie otoczeniu, bywa niespokojny, a nawet pobudzony lub agresywny. Przestaje dbać o swój wygląd i higienę. W późnym okresie choroby nie poznaje bliskich sobie osób, bardzo rzadko nawiązuje kontakt z otoczeniem, mówi pojedyncze słowa, traci kontrolę nad czynnościami fizjologicznymi. W ostatniej fazie choroby pozostaje w łóżku. Zasady postępowania z pacjentem otępiennym - zapewnienie niezmienności środowiska i jak najlepszych warunków życia, - wnikliwa obserwacja, - profilaktyka zaburzeń i schorzeń (właściwa dieta, zapewnienie ruchu, zapewnienie warunków do spokojnego snu, nadzór nad przyjmowanymi lekami, pielęgnacja skóry w przypadku nietrzymania moczu), - unikanie sytuacji wzmagających niepewność podopiecznego (np. zmieniający się nastrój opiekuna, lub ciągłe zmiany opiekunek), - czynności pielęgnacyjne wykonuje jak najmniej osób (stałe opiekunki), - unikanie częstych zmian np. w rytmie i kolejności wykonywania czynności codziennych, stawianie pacjentowi zbyt dużych wymagań, pośpiech, - nie wyręczać pacjenta, - zachęcanie do aktywności fizycznej i umysłowej, - okazywanie choremu zainteresowania, wsparcia i akceptacji. Należy pamiętać, że im bardziej osoba z otępieniem ma upośledzoną zdolność pojmowania i obiektywnej oceny swojej sytuacji, tym silniejsza staje się jego wrażliwość emocjonalna. Choroba Parkinsona Osoby chore na chorobę Parkinsona wraz z postępowaniem choroby mają coraz większe trudności z codziennymi sytuacjami, jak ubieranie się czy spożywanie posiłków. Przygotowanie domu Choroba Parkinsona powoduje powolny zanik czynności ruchowych chorego. Wraz z postępowaniem choroby zmienia się sylwetka chorego (pochyla się do przodu) i zmniejszają się kroki. Zaburzone zostaje odczucie równowagi, co może być przyczyną upadków. Dlatego należy usunąć w domu wszelkie miejsca utrudniające choremu przemieszczanie się. Pomocnym może być np. usunięcie progów i dywaników. Zaleca się również zamontowanie poręczy ułatwiające chodzenie oraz takie, które ułatwiają wchodzenie i wychodzenie z wanny. W kolejnych etapach warto zakupić choremu balkonik ortopedyczny. Dzięki takim modyfikacjom chory będzie mógł dłużej funkcjonować o własnych siłach. Modyfikacja odżywiania Osobie chorej na chorobę Parkinsona nie zaleca się znacząco innej diety niż osobie zdrowej. Choroba ta objawia się różnymi zaburzeniami ze strony układu pokarmowego. Jeżeli nie występują inne choroby np. cukrzyca, chory może spożywać te same produkty, co osoba zdrowa. Często chorobie Parkinsona towarzyszą zaparcia, które należy niwelować podając choremu większe ilości błonnika i wody. Podczas postępowania choroby coraz trudniejszym jest posługiwanie się sztućcami, dlatego polecane są posiłki, które można spożywać jednym sztućcem. Ponadto warto choremu już wcześniej pokroić większe kawałki żywności, np. kotleta. Często pojawiają się takie dolegliwości jak zgaga, refluks, nudności czy zaburzenia połykania. W takich przypadkach należy podawać posiłki płynne. Zalecane są zupy, zupy kremy, kaszki i budynie. Polska należy do krajów demograficznie starych (wg ONZ udział w społeczeństwie osób w wieku 65+ jest na poziomie powyżej 7 proc.). Problemami, które często dotyczą osób starszych, trwale lub czasowo unieruchomionych, są odleżyny oraz nietrzymanie moczu. Mogą mieć one charakter przewlekły, wieloprzyczynowy, znacznie obniżają jakość życia, poczucie własnej wartości, niejednokrotnie stają się przyczyną hospitalizacji i instytucjonalizacji osób starszych. NTM - skala problemu: Nietrzymanie moczu to stan, w którym bezwiedne oddawanie moczu, stwierdzone obiektywnie, stanowi problem higieniczny i utrudnia kontakty międzyludzkie. O występowaniu nietrzymania moczu (NTM) mówimy gdy: - dochodzi do nieświadomego oddawania moczu, - oddawanie moczu jest niekontrolowane (moczenie), - oddawanie moczu jest nieefektywne. Co najmniej połowa osób przebywających w zakładach dla przewlekle chorych lub domach opieki społecznej cierpi z powodu nietrzymania moczu (NTM). W oparciu o światowe opracowania statystyczne można przyjąć, że nietrzymanie moczu w całej populacji osób w podeszłym wieku oceniane jest na około 10-20 proc. Higiena i ochrona skóry – niezbędny element pielęgnacji osób starszych Przedłużający się kontakt skóry z moczem prowadzi do: • zmiany pH na bardziej zasadowe (sprzyjające zakażeniom), • większej wrażliwości skóry na tarcie, powstania odparzeń, czy odleżyn, • większego ryzyka nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych. Jak pielęgnować skórę osób starszych? 1. Do mycia należy używać płynów o właściwym pH (przedział pH 4 - 7), które nie naruszają ochronnej powłoki białkowo-lipidowej. 2. Osobom unieruchomionym należy często zmieniać jednorazowe środki higieniczne (wkładki, pieluchomajtki, podkłady). 3. Aby zmniejszyć natężenie zapachu moczu warto wypijać większe ilości wody. 4. W celu skutecznej codziennej pielęgnacji skóry narażonej na podrażnienia lub odparzenia, warto stosować kremy barierowo-ochronne. Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie Pielęgniarstwa Zgodnie z zaleceniami Konsultanta Krajowego w dziedzinie Pielęgniarstwa w sprawie prowadzenia profilaktyki odleżyn u pacjentów hospitalizowanych, pacjenci z grupy ryzyka powstania odleżyn bądź pacjenci z powstałymi zmianami odleżynowymi, powinni być bezwzględnie zaopatrzeni w środki do miejscowego stosowania na skórę o działaniu: - pielęgnacyjnym, - antybakteryjnym, - nawilżającym i natłuszczającym skórę, - regenerującym w sytuacji np. maceracji naskórka, - łagodzącym podrażnienia, - przywracającym prawidłowe pH skóry. Netrzymanie stolca Opiekun powinien bacznie obserwować chorego oraz jego reakcje na wprowadzone leczenie. Rozwiązanie problemu nietrzymania stolca jest trudne i skomplikowane, zawsze musi być pod nadzorem lekarza. Poniżej zapoznaj się z kilkoma wskazówkami, które pomogę Ci w opiece nad chorym: zapewnij łatwy dostęp chorego do toalety, pokój pacjenta powinien znajdować się blisko łazienki, wyraźnie oznacz drzwi łazienki, w nocy pozostaw zapalone światło na drodze do łazienki, wyposaż łazienkę w specjalistyczny sprzęt, między innymi: krzesło toaletowe, prysznicowe, zadbaj o bezpieczeństwo w łazience, zamontuj odpowiednie poręcze i uchwyty na właściwej wysokości, obserwuj sugerujące moment oddania stolca; zwróć uwagę kiedy następuje wypróżnienie i jakie zachowania temu towarzyszą symptomy, po wystąpieniu tych symptomów zaprowadź podopiecznego do toalety, stosuj ubrania łatwe do zdjęcia w przypadku pobrudzenia, przed snem odwiedź z chorym toaletę, odwiedzaj z chorym toaletę regularnie w ciągu dnia, 2-3 razy dziennie, aby wypracować odruch wypróżniania się, stosuj właściwie dobrane „pieluchomajtki”, stosuj specjalne prześcieradła, wprowadź zróżnicowaną dietę bogatą w zboża, owoce i warzywa, ogranicz tłuste pożywienie: czerwone mięso, smalec, boczek, tłuste przetwory mleczne, pozwoli to na redukcję zaparć. Depresja W depresji najbardziej pomaga przyjaciel lub krewny. Sama natura depresji koliduje ze zdolnościami osoby chorej w ubieganiu się o pomoc. Następuje spadek energii co obniża samoocenę. Dla seniorów, którzy często inaczej patrzą na depresję kojarzy się ona z chorobą psychiczną i tak też często postrzegana jest przez społeczeństwo. Chory wstydzi się prosić rodzinę i bliskich, nie chce być ich ciężarem. Ważne aby zaoferować mu pomoc a nie tylko dawać wsparcie emocjonalne. Słuchanie tylko słów współczucia nie wiele pomoże a litość może jeszcze pogłębić faktyczny stan. Nie wolno krytykować zachowań starszych ludzi, spojrzeć na realia i zastanowić się jak można ulżyć starszemu człowiekowi choremu na depresję. Zaproś go na spacer, do muzeum, kina, wszystko co stanowi psychiczną i fizyczną stymulację. Znajdź grupę ludzi z podobnymi zainteresowaniami w celu zwalczenia samotności i izolacji, uczucia bycia niechcianym, na pewno w grupie poczuje się lepiej. Ważne aby wprowadzić w życie zdrowe posiłki. Upewnij się, czy osoba, którą się opiekujesz odżywia się systematycznie i prawidłowo. Depresja jest chorobą, w której zmieniają się składniki chemiczne w mózgu i należy dopilnować aby chory odżywiał się prawidłowo. U wszystkich ludzi chorych na depresje jest bardzo ważne odżywianie się, spożywanie niezbyt zdrowego pożywienia pogorszy stan. Bezdyskusyjnie należy ograniczyć spożycie cukrów i niezdrowej żywności tzw., junk food - typu McDonald etc. Należy wybrać zdrową żywność dostarczającą dużo energii. Najbardziej wskazane są warzywa i owoce, które dostarczają dużo witamin i potrzebnych minerałów oraz są zbiornikami dużej ilości zdrowej energii. Starsi ludzie nie powinni unikać ćwiczeń gimnastycznych, oczywiście stosownych do ich wieku i fizycznej kondycji. W ten sposób odbudują swoje siły i wzmocnią układ nerwowy i poprawią nastrój. U ludzi niepełnosprawnych może to być przechodzenie z wózka inwalidzkiego na krzesło. Jeśli nie zachodzi taka potrzeba nie należy takiej osobie śpieszyć zbyt gorliwie z pomocą, fizyczny wysiłek może tylko jej pomóc. Nie należy odsuwać starszych osób od obowiązków, kiedy mają na to ochotę. Mogą prowadzić gospodarstwo domowe, firmy. Jest to wielką umiejętnością życia w społeczeństwie, w którym są wszystkie kategorie wiekowe. Starsza osoba może stracić fizyczne możliwości lecz może służyć swoim doświadczeniem, dać własną poradę. Dziękuję za uwagę.
