GERIATRIA





Pojęcie geriatria wprowadził w 1909 roku
Ignacy Nasher
W tym samym roku powstało pierwsze na
świecie towarzystwo geriatryczne
Pojawia się pierwszy specjalistyczny periodyk
„Geriatrics”
Po II wojnie światowej nastąpił dynamiczny
rozwój gerontologii co spowodowało
powstawanie instytutów i czasopism
naukowych
Geriatria

Obejmuje wszystkie dziedziny medycyny
mające udział w rozpoznawaniu, leczeniu i
zapobieganiu chorobom u osób w wieku
podeszłym. Są to działania wymagające
uwzględnienia oddziaływania procesów
starzenia się, zmian osobowości i zdolności
poznawczych, przebytych i współistniejących
chorób oraz ich odmiennego przebiegu i
leczenia.
STARZENIE SIĘ



Jest to normalny, długotrwały i nieodwracalny proces
fizjologiczny, zachodzący w osobniczym rozwoju
żywych organizmów, także człowieka.
Procesy starzenia rozpoczynają się u człowieka już w
wieku średnim i nasilają się z upływem czasu.
Starzenie się jest więc zjawiskiem dynamicznym
przebiegającym w czasie.
Okresy starzenia się
1.
2.
3.
4.
5.
Okres przedstarczy – od 54 do 64 r.ż.
Sprawność i wydolność są na dobrym
poziomie; należy zwrócić uwagę na
profilaktykę.
Okres wczesnej starości – od 65 do 74
r.ż. Zmniejsza się aktywność, nasilają
się choroby i problemy zdrowotne.
Okres późnej starości – od 75 do 84 r.ż.
Liczne choroby i brak samodzielności
zmuszją do korzystania z pomocy osób
trzecich lub instytucji medycznych.
Końcowy okres starzenia się – od 85 r.ż.
Całkowity brak samodzielności
powoduje konieczność ciągłej opieki
geriatrycznej.
Proces starzenia kończy się nieuchronna
śmiercią.
Proces starzenia się prowadzi do zmian w
narządach i układach organizmu mających
wpływ na późniejszą rehabilitację.
1.






Narząd ruchu:
Zanik włókien mięśniowych
Zmniejszenie sprężystości kości
Zwiększenie kruchości
Osteoporoza
Powstawanie zmian zwyrodnieniowo – zniekształcających
Zwiększenie kifozy oraz zmniejszenie lordozy lędźwiowej
powoduje przesunięcie środka ciężkości oraz ograniczenie
ruchomości w stawach kończyn i kręgosłupa
2.





3.




Układ krążenia:
Stwardnienie tętnic na skutek zmian miażdżycowych
Przerost lewej komory serca
Nadciśnienie tętnicze
Wylewy i udary
Niewydolność wieńcowa
Układ oddechowy:
Zmniejszenie elastyczności tkanki opłucnej
Zanik ścian pęcherzyków
Zmniejszona pojemność życiowa płuc
Upośledzona wymiana gazowa
4.





Układ nerwowy:
Zanik komórek nerwowych
Otępienie umysłowe
Psychozy starcze
Zaburzenia pamięci
Zaburzenia psychiczne
Najczęściej występujące choroby u
osób w wieku podeszłym.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Nadciśnienie tętnicze
Miażdżyca tętnic wieńcowych i mózgu
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa
Osteoporoza
Alzheimer
Cukrzyca
Urazy narządu ruchu
Jak opóźnić starość?
Sposobem na długowieczność
jest stosowanie właściwego
stylu życia przepełnionego
ruchem, właściwym
odżywianiem i pozbywaniem
się nałogów. Należy zadbać o
komfort codziennego życia
oraz odpowiednią opiekę
medyczną korzystając z
wszelkich dostępnych
zdobyczy nauki.
Komuś się nie udało?
Planowanie kinezyterapii
Szczegółowy plan
kinezyterapii ustala się
oceniając:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Sprawność ruchową.
Wydolność ogólną.
Stan miejscowy.
Schorzenia współistniejące.
Sprawność psychiczną.
Sytuację socjalną.
1.
a)
b)
c)




Sprawność ruchowa:
Określa aktualne umiejętności ruchowe.
Ocena metodą zadań testowych.
Ocenia się:
Siłę
Szybkość
Wytrzymałość
Koordynację nerwowo – mięśniową
2.
a)
b)
c)
d)
e)
Wydolność ogólna:
Wydolność ogólną określa się metodą prób czynnościowych
które sprowadzają się do badania wydolności układu
krążenia.
Określa się zdolność pobierania tlenu.
Stosuje się próby wysiłkowe.
Wykonując badania u osób starszych nie należy przekraczać
górnej wartości tętna – ok. 130/min.
Określa się granice intensywności i czasu trwania ćwiczeń
oraz tolerancję na wysiłek.
3.
a)
b)
Stan miejscowy:
Urazy i uszkodzenia narządu ruchu leczy się metodami
umożliwiającymi wczesne uruchomienie chorego.
Długotrwałe unieruchomienie osób starszych może
doprowadzić do powikłań krążeniowo – oddechowych,
powstania odleżyn oraz zaostrzenia przewlekłych chorób.
Fizjoterapeuta powinien posiadać wiedzę o metodach
leczenia operacyjnego lub czynnościowego i dokładnego
przestrzegania zaleceń lekarza.
4.
a)
Schorzenia współistniejące:
Utrudniają i przedłużają usprawnianie chorego. W
następstwie uszkodzeń narządu ruchu dochodzi do
zaostrzenia przewlekłych chorób układu oddechowego,
sercowo naczyniowego, moczowego oraz nasilenia się
psychoz.
5.
a)
b)
c)
Sprawność psychiczna:
Jakość współpracy z zespołem rehabilitacyjnym decyduje o
postępie usprawniania.
Nasilenie psychoz, utrudniony kontakt z chorym,
podejrzliwość, brak zrozumienia konieczności opuszczania
łóżka oraz obawa zmian uniemożliwiają podjęcie
natychmiastowej kinezyterapii.
Kinezyterapia powinna być skojarzona z psychoterapią.
6.
a)
Sytuacja socjalna:
Warunki życia i mieszkania, środowisko, sytuacja socjalna,
często brak rodziny czy osoby pełniącej funkcje opiekuńcze
stanowią barierę trudną do pokonania po zakończeniu
usprawniania.
KINEZYTERAPIA
Cele i wytyczne kinezyterapii







Wzrost wydolności krążeniowo – oddechowej.
Wytworzenie wytrzymałości na wysiłki fizyczne.
Pobudzenie ogólnej przemiany materii.
Poprawa koordynacji nerwowo – mięśniowej.
Niedopuszczenie do zaników mięśniowych i
przykurczy.
Ćwiczenia powinny trwać od 30 do 40 min.
Wysiłek dozuje się do wieku pacjenta.
Założenia w usprawnianiu




Do udziału w ćwiczeniach należy dopuszczać
osoby zbadane przez lekarza.
Chory powinien mieć określoną sprawność i
wydolność fizyczną w celu dobrania
odpowiednich obciążeń.
Obciążenie wysiłkowe powinno być zawarte w
granicach 30 – 50% obciążeń maksymalnych
Natężenie ćwiczeń musi wykluczać nadmierne
zmęczenie: wzrost tętna ponad 130/min.






Stosuje się ćwiczenia ogólnie usprawniające,
koordynacyjne, lokomocyjne.
Ćwiczenia powinny dotyczyć dużych grup
mięśni zwłaszcza kończyn dolnych.
Stosuje się codzienne spacery z określoną
szybkością i czasem trwania.
Stosuje się gry i zabawy ruchowe.
Do codziennej kinezyterapii powinna być
zaangażowana rodzina.
Wskazane jest uprawianie ogródka, zabawy z
dziećmi oraz lekkie prace domowe.




Rehabilitacja osób starszych obejmuje również
fizykoterapię, terapię zajęciową, balneologię.
Bardzo ważną rolę odgrywają przybory
umożliwiające chód i samoobsługę takie jak balkonik,
kula.
Pomieszczenia w domu takie jak łazienka czy
kuchnia powinny być wyposażone w urządzenia
umożliwiające korzystanie z nich.
Pozytywną rolę ogrywa psychoterapia ułatwiająca
akceptację obniżającej się sprawności, pozbywania
się leków, nawiązywania kontaktów ze środowiskiem.



Ćwiczenia bardziej intensywne powinny być
przeplatane ćwiczeniami oddechowymi w celu
odpoczynku.
Wskazane są przerwy między intensywnymi
zajęciami w celu wyrównania procesów przy wysiłku
fizycznym.
Należy pamiętać, że u osób starszych u małej
wydolności niewielki wysiłek może być obciążeniem
sięgającym granic wydolności.
Przeciwwskazania





Nie zaleca się stosowania ćwiczeń połączonych z wykorzystaniem
tłoczni brzusznej – powoduje to wzrost ciśnienia wewnątrz klatki
piersiowej i utrudnieniem dopływu krwi żylnej.
Należy unikać ćwiczeń wymagających znacznych wysiłków
statycznych z zatrzymaniem oddechu co może doprowadzić do
rozwoju rozedmy płuc.
Nie wolno wykonywać ćwiczeń w szybkim tempie lub
wymagających szybkiego przestawienia się układu krążenia, ze
względu na szybki wzrost ciśnienia i tętna.
Unika się wykonywania skłonów w szybkim tempie ze względu na
zaburzenia równowagi, zawroty głowy lub niebezpieczeństwo udaru
mózgowego.
Nie wykonuje się ćwiczeń wymagających złożonej koordynacji i
dużej liczby nowych ruchów.
STAROŚĆ NIE RADOŚĆ
Wielkie problemy geriatryczne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Majaczenie.
Otępienie.
Depresja.
Omdlenia.
Niesprawność ruchowa.
Odleżyny.
Nie trzymanie moczu.
Nie trzymanie stolca.
1.







Majaczenie.
Ostry zespół mózgowy, delirium.
Jest zaburzeniem orientacji, pamięci, uwagi, myślenia, percepcji i
zachowania, snu, czuwania.
Występuje u 11 – 30% osób starszych.
Najczęściej występuje u osób ze zmianami starczymi ośrodkowego
układu nerwowego oraz z uszkodzeniem funkcji wzroku, słuchu.
Rozpoznanie polega na stwierdzeniu cech nie występujących wcześniej
tj.: zaburzenia funkcji poznawczych.
Delirium może przebiegać z zaburzeniami nastroju, lękiem, depresją.
Trudności rozpoznawcze sprawiają, że 1/3 do ½ przypadków delirium
jest nierozpoznawalna przez co jest nie leczona.
2.





Otępienie.
Jest następstwem miażdżycy tętnic mózgowych lub
procesów pierwotnie zwyrodnieniowych w mózgu.
Jest to choroba mózgu dotycząca zaburzeń funkcji:
pamięci, myślenia, orientacji, rozumienia, liczenia,
zdolności uczenia, dokonywania wyborów.
Otępieniu zwykle towarzyszy obniżenie kontroli
nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi,
zachowaniem i motywacją.
U 10% osób po 65 r.ż. rozwija się otępienie.
Główną przyczyna otępienia jest choroba
Alzheimera.
3.






Depresja.
Jest to zaburzenie dotyczące 15% populacji po 65 roku życia.
Etiologia zaburzeń depresyjnych jest bardzo złożona, każdy epizod
depresyjny można rozumieć jako efekt różnych czynników społecznych,
psychologicznych i biologicznych.
Wzrost zaburzeń mogą spowodować choroby somatyczne które
powodują utrzymywanie się przewlekłego bólu czy nasilonych zaburzeń
snu.
W depresji pojawia się silny lęk oraz niepokój psychoruchowy, głęboki
smutek, poczucie beznadziejności.
Depresji towarzyszy obniżenie napędu psychoruchowego, ze
spowolnieniem wszystkich funkcji motorycznych i psychicznych,
uczuciem znużenia i utraty energii.
Pojawiają się objawy psychotyczne tj. urojenia oraz omamy o
charakterze katastroficznym.
4.






Omdlenie.
Jest krótkotrwałą przemijająca samoistnie utratą
przytomności i napięcia mięśniowego.
Początek jest nagły a powrót do przytomności szybki i
całkowity.
Przyczyną omdlenia jest redukcja przepływu krwi przez
obszar mózgowia odpowiedzialny za świadomość.
Często występują objawy zwiastunowe tj. zaburzenia
widzenia, nudności, silne osłabienie.
Czas omdlenia wynosi od 5 – 22 sec.
U osób powyżej 70 r.ż. omdlenie występuje średnio u 6%
chorych..
5.






Niesprawność ruchowa.
Niesprawność w podeszłym wieku określa się jako trudność
w wykonywaniu jednej lub więcej czynności z zakresu
samoobsługi tj. samodzielna kąpiel, ubieranie się,
korzystanie z toalety.
Przyczynami są zmiany starcze, wielochorobowość
(cukrzyca, osteoporoza, depresja, nowotwory, brak
aktywności fizycznej).
Powoduje uzależnienie od opiekunów.
Po 80 r.ż. częstość niesprawności zwiększa się.
Najbardziej zagrożone są osoby wątłe, kruche, słabowite.
Niesprawność ruchowa zwiększa predyspozycje do upadku
co wiąże się z uszkodzeniem narządu ruchu.
6.





Odleżyny.
Jest to obszar miejscowego uszkodzenia skóry i głębiej
położonych tkanek powstających w wyniku niedokrwienia
będącego następstwem ucisku.
Czynnikami ryzyka są czynniki zewnętrzne oddziaływujące
miejscowo: ucisk, tarcie, wilgoć, wzrost temperatury.
Występują u około 5 – 10% pacjentów szpitalnych.
Najczęściej powstają na kości krzyżowej, piętach,
krętarzach, łopatkach.
Zapobieganie polega na częstym przewracaniu pacjenta,
odciążaniu miejsc chorych. Stosuje się masaż, nacieranie
spirytusem, oraz zabiegi poprawiające ukrwienie miejsc
narażonych.
7.






Nietrzymanie moczu.
Dochodzi do mimowolnego wyciekania moczu.
Najczęściej stwierdza się nietrzymanie naglące 40 – 70%, natomiast
wysiłkowe może dotyczyć około 50% kobiet i 5 – 30% mężczyzn po
prostatatektomii.
Do nietrzymania moczu dochodzi w przypadku uszkodzenia każdego z
elementów łuku odruchowego oraz uszkodzenia struktur anatomicznych.
Nietrzymanie moczu mogą wyzwolić zaburzenia psychiczne, stany z
nasiloną diurezą, zakażenia dróg moczowych, trudności w poruszaniu
się, działanie uboczne leków.
W różnych rodzajach nietrzymania moczu stosuje się odpowiednie
ćwiczenia tj. stymulacja nerwów krzyżowych, wzmacniające dno
miednicy.
Inną metodą jest leczenie operacyjne polegające na wszczepieniu
sztucznego zwieracza.
8.




Nietrzymanie stolca.
Jest to niemożność kontrolowania wypróżnień.
W celu uniknięcia niechcianego wydalenia stolca
niezbędne jest czucie w obrębie odbytnicy i odbytu.
Ważną role spełniają tutaj mięśnie dna miednicy
zwłaszcza mięsień łonowo – odbytniczy.
Przyczyną jest zwiotczenie mięśnia łonowo –
odbytniczego oraz zewnętrznego zwieracza odbytu,
zmniejszona elastyczność miednicy.
Leczenie nietrzymania stolca jest przyczynowe.
Jako postępowanie wspomagające stosuje się
loperamid oraz leki przeciwdepresyjne.
PODSUMOWANIE