FAS (Fetal Alcohol Syndrome)

FAS (Fetal Alcohol Syndrome) - alkoholowy zespół płodowy
FAS- Fetal Alcohol Syndrome to zespół umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą
wyrażać się jako:
•
Opóźnienie umysłowe
•
Dysfunkcje mózgu
•
Anomalia rozwojowe
•
Zaburzenia w uczeniu się
•
Zaburzenia psychologiczne
FAS to zespół nieprawidłowości, które stwierdza się u dzieci matek spożywających alkohol
w trakcie ciąży.
FAS nazywany jest statyczną encefalopatią co oznacza, że jest to choroba nieuleczalna,
a zmiany, które zaszły nie ulegają ani pogłębieniu, ani nie mogą zostać cofnięte.
Wyróżniono następujące kryteria diagnostyczne FAS:
1. Charakterystyczne deformacje twarzy:
•
Zmarszczka kącika oka
•
Małe, szeroko rozstawione oczy
•
Opadająca powieka
•
Cienka górna warga
•
Brak czerwieni wargowej
•
Płaska środkowa część twarzoczaszki
•
Wygładzona rynienka podnosowa
•
Duże lub źle ukształtowane uszy
•
Wąskie czoło
•
Małożuchwie
Do rozpoznania FAS potrzeba stwierdzenia co najmniej dwóch wyraźnych cech z powyższej
listy. Cechy morfologiczne mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz osób dorosłych.
Dysmorfie twarzy są najbardziej widoczne między 2 a 10 rokiem życia.
2. Niska waga urodzeniowa i wzrost wżyciu płodowym i po urodzeniu.
3. Dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego.
4. Wywiad potwierdzający picie alkoholu przez matkę w czasie ciąży.
Syndrom FAS został po raz pierwszy opisany przez Jonesa i Smith’a (w 1973 roku), którzy
badali wpływ alkoholu na rozwój i funkcjonowanie dziecka.
Alkohol to teratogen, który wpływa na rozwijający się płód. Z łatwością przenika przez
łożysko i jest wchłaniany w całości przez dziecko uszkadzając płód nieodwracalnie:
a) Alkohol powoduje obumieranie komórek nerwowych i niewłaściwe różnicowanie się
neuronów, czego skutkiem jest zdeformowany i zmniejszony mózg.
b) Ekspozycja na alkohol powoduje, że komórki nerwowe przemieszczają się
w niewłaściwe rejony i tym samym nie mogą utworzyć odpowiednich struktur
mózgowych.
c) Alkohol przyczynia się do powstawania niewłaściwych połączeń w mózgu.
Najbardziej narażone na negatywne działanie alkoholu są następujące obszary mózgu:
móżdżek, płaty czołowe, hipokamp, ciało modzelowate.
Zmiany spowodowane przez alkohol na poziomie neurologicznym przekładają się na
funkcjonowanie poznawcze, społeczne i emocjonalne:
•
Deficyty uwagi i pamięci
•
Nadpobudliwość
•
Trudności w kontroli impulsów
•
Problem z dokonywaniem oceny
•
Nieumiejętność rozwiązywania problemów
•
Problemy z przyswajaniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)
•
Trudności z myśleniem przyczynowo-skutkowym
•
Niedojrzałość społeczna i emocjonalna
Wtórne zaburzenia syndromu FAS to: drażliwość, gniew, frustracja, zmiany nastroju, kłopoty
w domu/szkole, konflikty z prawem, nadużywanie alkoholu/narkotyków, problemy ze
zdrowiem psychicznym.
Na wystąpienie u dziecka FAS ma wpływ wiele czynników:
 Częstotliwość spożywania alkoholu w trakcie ciąży
 Ilość spożytego alkoholu w trakcie ciąży
 Stadium rozwoju płodu w momencie narażanie na wpływ alkoholu
 Faza ciąży, w której spożywa się alkohol:
w I trymestrze ciąży alkohol uszkadza mózg, osłabia rozwój komórek, atakuje
głównie organy płodu (serce, nerki), powoduje deformacje twarzy, przyczynia
się do poronień
w II trymetrze ciąży alkohol osłabia rozwój mózgu, przyczynia się do poronień
powodujących zagrożenia dla życia matki, uszkadza mięśnie, kości, zęby
w III trymestrze ciąży alkohol osłabia rozwój mózgu, powoduje zaburzenia
wzrostu.
 Przyjmowanie w ciąży innych psychoaktywnych środków
 Czynniki genetyczne w odniesieniu do płodu
 Czynniki genetyczne w odniesieniu do matki
 Ogólny stan zdrowia kobiety

Dzieci, które nie posiadają pełnoobjawowego FAS, ale w życiu płodowym były narażone na
działanie alkoholu są diagnozowane jako:
•
FAE- Fetal Alcohol Effects
•
pFAS- Partial Alcohol Syndrome- częściowy FAS
•
ARND- Acohol Related Neurodevelopmental Disorder- zaburzenia neurologiczne
związane z alkoholem
•
ARBD- Alcohol Related Birth Defects- wady wrodzone związane z alkoholem.
Osoby pracujące z dziećmi z syndromem FAS stworzyły listę zasad, które warto zastosować
w kontakcie z dzieckiem z FAS.
8 KROKÓW
JAK POSTĘPOWAĆ Z DZIEĆMI Z ZESPOŁEM ALKOHOLOWYM FAS
1. KONKRET - Mów konkretnie, unikaj słów o podwójnym znaczeniu , aluzji, ironii,
metafor.
2. STAŁOŚĆ - dzieci te najlepiej funkcjonują w środowisku, w którym wprowadza się
mało zmian (dotyczy to także słownictwa).
3. POWTARZANIE - ponieważ u dzieci z FAS występują deficyty pamięci, jeśli
informacja ma być zapamiętana musi być powtórzona i uczona regularnie.
4. RUTYNA - należy ustalić porządek dnia, pewną regularność czynności, wówczas
dzieci wiedzą czego się spodziewać, to zmniejsza ich lęk.
5. PROSTOTA - czyli według zasady „prosto i zwięźle”,
6. SZCZEGÓŁOWOŚĆ - pamiętaj mów bardzo dokładnie, krok po kroku.
7. ZASADY - świat dziecka syndromem FAS musi być uporządkowany i stały.
8. NADZÓR - dzieci z FAS wymagają ciągłego nadzoru, wymagają opieki i kontroli
jak młodsze dzieci.
Dodatkowo pracując z dzieckiem z FAS można wprowadzić:
 Trening umiejętności społecznych,
 Techniki relaksacji,
 Wygaszanie negatywnych zachowań i wzmacnianie pożądanych poprzez system
nagród i kar,
 Dzielenie pracy na krótkie etapy.
Opracowanie: Anna Chrzan - psycholog
Bibliografia:
Małgorzata Klecka „ FAScynujące dzieci” Wyd.Św. Stanisława BM, Kraków 2007
Małgorzata Klecka „Objawy i wczesne rozpoznanie FAS” Bliżej Przedszkola nr 4 (31)2004
Ewelina Sawaściuk „Z FAS-trygowane dzieci” Charaktery , sierpień 2007
www.fas.edu.pl
www.biomedical.pl