Materialy ze strony Fundacji FASTRYGA i Kampanii Ciaza bez

Materialy ze strony Fundacji FASTRYGA i Kampanii Ciaza bez alkoholu
To zespół zaburzeń pojawiających się u dzieci, jako skutek narażenia ich na toksyczne
działanie alkoholu w życiu płodowym. Zaburzenia te dotyczą wad wrodzonych,
somatycznych oraz neurologicznych. Po raz pierwszy FAS został opisany w 1973 roku. FAS
jest jednostką chorobową i każdy lekarz ma uprawnienia do postawienia diagnozy.
Nawet troje dzieci na każde 1000 urodzeń żywych może być dotkniętych płodowym
zespołem alkoholowym (FAS). W Polsce rodzi się rocznie 300 000 dzieci. 0,3% to 900
dzieci z FAS. To więcej niż liczba rodzących się dzieci z zespołem Downa (1 na 700
urodzeń). Dziesięć razy więcej dzieci ma rozmaite zaburzenia rozwojowe spowodowane
alkoholem klasyfikowane jako FAE (Fetal Alcohol Effects). Szacuje się, że negatywne
konsekwencje ekspozycji płodu na alkohol mogą występować u 1 % wszystkich
noworodków.
10 mitów na temat picia alkoholu w ciąży:
1. jeden łyczek nie zaszkodzi – trudno jest precyzyjnie określić jaka ilość wypitego
alkoholu może być szkodliwa, dlatego w okresie ciąży lepiej zachować całkowitą
abstynencję
2. czerwone wino można pić podczas ciąży, bo poprawia trawienie – wino to alkohol i
może działać toksycznie na płód podobnie jak wódka
3. w ciąży wypiłam trochę przy różnych okazjach i urodziłam zdrowe dziecko - każda
ciąża jest inna, nawet u tej samej kobiety. Jeśli piłaś podczas pierwszej ciąży i
urodziłaś zdrowe dziecko, to podczas kolejnej może być inaczej
4. , picie alkoholu w ciąży nie niesie ze sobą ryzyka poronienia albo wczesnego porodu
– pijące kobiety zwiększają to ryzyko. Badania wskazują, że u kobiet które piły pięć
drinków tygodniowo trzy razy częściej występowało poronienie lub urodzenie
martwego płodu
5. picie alkoholu może zaszkodzić dziecku tylko w pierwszym trymestrze ciąży – w
pierwszym okresie rozwoju uszkodzenia płodu mogą być najpoważniejsze, ale alkohol
może mieć szkodliwy wpływ na dziecko na każdym etapie jego rozwoju w łonie matki
6. lepiej wypić czerwone wino niż kawę – jedno i drugie jest niewskazane w ciąży, bo
może mieć szkodliwy wpływ na dziecko i powodować mikrouszkodzenia układu
nerwowego i narządów
7. łożysko chroni dziecko przed alkoholem wypitym przez matkę – każda dawka
alkoholu wypita przez matkę przenika przez łożysko, wystarczy pół godziny by
stężenie alkoholu we krwi dziecka było takie samo jak we krwi matki
8. piwo bezalkoholowe jest bezpieczne – piwo bezalkoholowe może zawierać alkohol
(0.4 – 0.5%)
9. FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy) dotyczy tylko patologicznych środowisk – tego
rodzaju zaburzenia zdarzają się w każdym środowisku, niezależnie od statusu
społecznego, warunków życia – ich przyczyną zawsze jest spożywanie alkoholu w
okresie ciąży. W Polsce rodzi się więcej dzieci z FAS niż dzieci z zespołem Downa
10. FAS można wyleczyć – dzieci z Płodowym Zespołem Alkoholowym będą odczuwały
jego skutki przez całe życie. Nie da się zupełnie wyleczyć tego schorzenia.
Objawy:
Jakie cechy charakterystyczne wyróżniają dzieci z FAS? (Fetal Alcohol Syndrome)
Dzieci z FAS mają wiele (nie zawsze wszystkie) następujących cech charakterystycznych:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Niska waga urodzeniowa
Płaska środkowa część twarzy
Mały obwód główki
Krótki, zadarty nos
Fałda w kącie ocznym
Brak rynienki podnosowej (philtrum)
Małe, szeroko rozstawione oczy
Cienka górna warga
Uwaga: Cechy te mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz u osób dorosłych.
Najbardziej nasilają się między drugim a dziesiątym rokiem życia.Większość niemowląt z
FAS bywa często rozdrażniona, miewają trudności ze ssaniem i spaniem. Są nadwrażliwe na
bodźce. Może u nich występować hypertonia (wzmożone napięcie mięśniowe) lub hypotonia
(zbyt małe napięcie mięśniowe).
Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca i anomalie rozwojowe, zwłaszcza uszu, oczu,
wątroby lub stawów.
Wiele dzieci z FAS miewa opóźnienia rozwojowe, a niektóre z nich mają iloraz inteligencji
(IQ) poniżej przeciętnej.
Stopień cech morfologicznych zwykle pokrywa się ze stopniem opóźnień rozwojowych.
Większość dzieci z FAS ma IQ mieszczący się w tzw. "normie intelektualnej". Najgroźniejsze
cechy FAS to niewidoczne symptomy uszkodzeń neurologicznych, które są skutkiem wpływu
alkoholu na mózg w okresie życia płodowego.
Symptomy te obejmują:
- Deficyty uwagi
- Deficyty pamięci
- Nadpobudliwość
- Trudności z przyswajaniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)
- Niezdolność do samodzielnego rozwiązywania problemów
- Trudności w uczeniu się na błędach
- Trudności w ocenie
- Słabą kontrolę impulsów
Uwaga: Objawy te nie są "zaburzeniami zachowania", ale rezultatem stałego, trwałego
uszkodzenia mózgu (tzw. statyczna encefalopatia) i nie zależą od woli dziecka.
Dorosłe osoby z FAS mają trudności z osiągnięciem niezależności. Mają trudności ze
zdobyciem wykształcenia oraz rozwinięciem zdrowych relacji z innymi ludźmi. Bez
właściwego wsparcia u osób takich mogą rozwinąć się zaburzenia wtórne, takie jak choroby
umysłowe, konflikty z prawem, nadużywanie alkoholu i innych narkotyków oraz
przedwczesna, niechciana ciąża. Dzieci i dorośli z FAS podatni są na przemoc fizyczną,
seksualną i emocjonalną.
Bez zrozumienia zaburzeń w rozwoju poznawczym, mającym swoje źródło w uszkodzeniu
mózgu u ludzi narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym, typowe, normalne dla
nich zachowania mogą być źle interpretowane, jako świadome, celowe nieposłuszeństwo.
Trudności w sferze poznawczej:
Mózg osób narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym, ma trudności z:
- gromadzeniem informacji;
- wiązaniem nowych informacji z uprzednim uczeniem;
- pamięcią, zwłaszcza tzw. krótką;
- wykorzystaniem informacji.
Osoby poddane działaniu alkoholu w życiu płodowym mają problemy z:





myśleniem abstrakcyjnym - abstrakcyjne myślenie stanowi niewidzialną podstawę
funkcjonowania świata;
myśleniem przyczynowo-skutkowym, wyobraźnią - osoby z FAS/E nie potrafią
wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły;
uogólnianiem - brakuje im plastyczności w procesie myślenia, tak więc - jeśli
zmieniasz część rutyny, musisz stworzyć całkowicie nową rutynę;
czasem - poczuciem czasu, godziny, dopasowaniem pewnych czynności do
określonych godzin, cykliczną naturą zjawisk;
pamięcią - zwłaszcza krótką.
Pamiętaj: - Dzieci z FAS/E sprawiają wrażenie, że stać je na więcej.
- Wyrażają słowami pojęcia, których naprawdę nie rozumieją.
Fetal Alcohol Syndrome jest zaburzeniem trwałym i nieuleczalnym, ale zaburzeniom
wtórnym można zapobiec.
Zaburzenia wtórne:
- zmęczenie, napady złego humoru;
- drażliwość, ciągłe poirytowanie, frustracja, gniew, agresja;
- strach, unikanie;
- wycofanie się, zamknięcie się w sobie, kłamstwo, ucieczki z domu;
- kłopoty w domu i/lub w szkole;
- kłopoty z prawem, nadużywanie narkotyków/alkoholu;
- problemy ze zdrowiem psychicznym.
Tym problemom można zapobiec, gdy rodzice i profesjonaliści rozumieją zaburzenia w
rozwoju poznawczym związane z przeszłością dziecka i działaniem alkoholu na jego mózg w
życiu płodowym.
FAS i mózg
Czyli jak alkohol wpływa na mózg dziecka:
Najbardziej powszechnym skutkiem jest stałe uszkodzenie mózgu, które prowadzi do
trudności w uczeniu się, zaburzeń zachowania, deficytów pamięci, zespołu ADHD i/lub
opóźnień rozwojowych.
Stan ten nazywa się "statyczną encefalopatią", co oznacza, że stan mózgu nie pogarsza się, ani
się nie poprawia.
Najbardziej podstępne uszkodzenia spowodowane są okazjonalnym piciem alkoholu.
Uszkodzenia te mają wpływ na te obszary, które właśnie się rozwijają, powodując
obumieranie komórek mózgowych, migrację komórek do niewłaściwych obszarów oraz
tworzenie się niewłaściwych połączeń między neuronami.
Najbardziej narażone rejony mózgu:
- ciało modzelowate - przekazuje informacje pomiędzy prawą i lewą półkulą;
- móżdżek - odpowiada za funkcje motoryczne;
- zwoje podstawy - odpowiadają za pamięć i procesy poznawcze; hipokamp - bierze udział w
procesach uczenia się i pamięci;
- płaty czołowe - odpowiadają za funkcje wykonawcze, kontrolę impulsów, osąd.
Skutkiem działania alkoholu na ciało modzelowate i płaty czołowe jest zachowanie
opisywane jako niewłaściwe i niedojrzałe.
Ciało modzelowate oddziela prawą półkule mózgowa od lewej i przekazuje informacje z
jednej strony na drugą.
Lewa półkula odpowiada za zasady, konsekwencję, precyzowanie myśli, szczegóły
praktyczne i porządkowanie myśli.
Prawa półkula odpowiada za myślenie abstrakcyjne, emocje i odczuwanie, twórcze
myślenie i intuicję.
Ciało modzelowate pomaga obu półkulom współpracować przy podejmowaniu codziennych
decyzji.
U osób z FAS / E ciało modzelowate jest zniszczone i nie funkcjonuje prawidłowo.
Brakuje wielu połączeń pomiędzy dwoma półkulami mózgu, informacje przepływają powoli i
nieskutecznie.
To może tłumaczyć częściowo fakt, dlaczego osoba z FASE odczuwa impuls, by cos zrobić i
najpierw następuje działanie, a dopiero potem, po fakcie, uświadomienie konsekwencji.
Osoby z FAS znają zasady i rozumieją konsekwencje ich złamania, ale nie są w stanie
najpierw myśleć, a później działać.
Inną częścią mózgu, która wpływa na zdolność do kontrolowania impulsów jest kora nowa i
płaty czołowe. Płaty czołowe odpowiadają za "funkcje wykonawcze".
Funkcje wykonawcze i wpływ alkoholu:
- zachowania społeczne: nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach społecznych;
- rozwiązywanie problemów: niezdolność do spontanicznego rozwiązania problemu;
- przymus zachowań seksualnych: niezdol-ność do kontrolowania impulsów seksualnych,
zwłaszcza w sytuacjach społecznych;
- planowanie: niezdolność do wyciągania wniosków z uprzednich zachowań;
- poczucie czasu: trudności z abstrakcyjnymi pojęciami czasu i pieniędzy;
- porządkowanie informacji: nieuporządkowane pliki", trudności z gromadzeniem informacji;
- pamięć: problemy z gromadzeniem i/lub przetwarzanie informacji;
- samokontrola: wymaga częstych podpo-wiedzi i nadzoru innych;
- regulacje słowne: przymus głośnego mówienia, potrzeba informacji zwrotnej;
- zaburzone funkcje motoryczne;
- chwiejność emocjonalna: nastrojowa karuzela, przesadna zmienność nastroju - motywacje:
brak refleksji, potrzeba motywacji z zewnątrz.
Mózg zdrowego dziecka
Mózg dziecka z FAS /E
Fetal Alcohol Syndrom (FAS) i Fetal Alcohol Effects (FAE) są to zaburzenia, jakie
pojawiają się u dzieci, jako rezultat spożywania przez ciężarną matkę alkoholu.
Cząsteczki alkoholu są maleńkie i z łatwością przedostają się przez łożysko do organizmu
dziecka już w drugim tygodniu życia płodowego.
Choć alkohol może mieć negatywny wpływ na wszystkie komórki i narządy, to mózg jest
szczególnie wrażliwy na działanie alkoholu i już w czasie ciąży może zostać uszkodzony.
Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z
marihuaną, heroiną i kokainą.
Diagnostyka przy pomocy 4-cyfrowego kwestionariusza
diagnostycznego
16.09.2011.
W Polsce od niedawna istnieje możliwość profesjonalnego diagnozowania u dzieci i
młodzieży z zaburzeniami z grupy FASD przy pomocy 4-cyfrowego kwestionariusza
diagnostycznego.
Narzędzie to zaprezentowane zostało w 1997 r. przez grupę badaczy z Sieci
Diagnostyki i Prewencji FAS Stanu Washington (Washington State FAS Diagnostic and
Prevention Network) i jest metodą diagnostyczną do wszechstronnego diagnozowania
poalkoholowego spektrum wrodzonych zaburzeń rozwojowych (FASD). Kwestionariusz
(ang. nazwa: 4-Digit Diagnostic Code) i jest uważany za najbardziej dokładne i powtarzalne
narzędzie w diagnostyce FASD.
Diagnosta ocenia 4 kluczowe cechy charakterystyczne dla FAS w następującym porządku:
1. opóźnienie wzrostu;
2. charakterystyczne dla FAS cechy dymorficzne
3. uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (oun)
4. prenatalna ekspozycja na alkohol
Natężenie ekspresji każdej cechy oceniane jest w 4 stopniowej skali Likerta, gdzie 1 oznacza
całkowity brak cech FAS a 4 "klasyczną" obecność cech FAS.