Choroby wewnętrzne

KOMPLEKSOWY PROGRAM NAUCZANIA
CHORÓB WEWNÊTRZNYCH DLA III, IV, V, VI ROKU
WYDZIA£U LEKARSKIEGO
Rok III, semestr V – wyk³ady i æwiczenia z propedeutyki chorób
wewnêtrznych czêœæ I (badanie podmiotowe i przedmiotowe) prowadzone bêd¹ przez Klinikê Endokrynologii, Nadciœnienia Têtniczego
i Chorób Przemiany Materii.
Rok III, semestr VI – wyk³ady i æwiczenia z propedeutyki chorób
wewnêtrznych, czêœæ II (symptomatologia) prowadzone bêd¹ przez
Klinikê Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnêtrznych.
Rok IV – w systemie „rozsianym” seminaria i æwiczenia z endokrynologii oraz gastroenterologii.
Rok V – w systemie „blokowym” seminaria i æwiczenia z hematologii, kardiologii oraz chorób uk³adu oddechowego.
Rok VI – w systemie „blokowym” seminaria i æwiczenia z reumatologii oraz nefrologii.
Form¹ zaliczenia przedmiotu jest z³o¿enie egzaminu koñcowego na
VI roku.
Egzamin z chorób wewnêtrznych dla VI roku WL sk³ada siê z dwóch
czêœci: teoretycznej i praktycznej. Zgodnie z § 25 regulaminu studiów PAM (zatwierdzonego w dniu 27.08.2002 r.) ust. 2 do zaliczenia
egzaminu wymagane jest otrzymanie co najmniej oceny dostatecznej
z ka¿dej czêœci egzaminu.
1. Czêœæ teoretyczna jest w formie egzaminu testowego zorganizowanego dla ca³ego roku VI w jednym dniu (3 lub 4 tydzieñ
maja). Egzamin trwa 2 godziny (120 min).
a. Test sk³ada siê ze 100 pytañ z zakresu ca³ego programu z chorób wewnêtrznych, tj. propedeutyki interny (III WL), endokrynologii, gastroenetrologii, kardiologii, hematologii, reumatologii,
nefrologii pulmonologii.
b. Pytania testowe (jedna odpowiedŸ prawid³owa) u³o¿one s¹
wed³ug warunków ustalonych przez Centrum Egzaminów Medycznych (CEM), tj: w ka¿dym pytaniu nale¿y przewidzieæ 5
odpowiedzi (oznaczone literami A, B, C, D, E). Prawid³owa mo¿e
byæ tylko jedna z nich. Mo¿na budowaæ pytania ³¹czone (rozwijaj¹ce). Je¿eli w zdaniu prawid³owe s¹ dwie lub trzy odpowiedzi
nale¿y oznaczyæ je cyframi (1, 2 itd.) i grupowaæ w dystraktorach
np.: A. 1, 2, 3; B. 2, 4, 5; C. 1, 4, 5; D 2, 3, 5; E. 1, 3, 4.
1
c. Pytania z zakresu poszczególnych specjalnoœci uk³adaj¹ w³aœciwe kliniki, sk³adaj¹ je u koordynatora, który odpowiada za ostateczny wybór pytañ, konsultuj¹c ten wybór z opiekunem VI WL.
d. Ocenê dostateczn¹ gwarantuje uzyskanie 60 prawid³owych odpowiedzi (w razie zbyt du¿ej iloœci ocen niedostatecznych obni¿ona zostanie dolna granica koniecznych odpowiedzi do zaliczenia
testu – wyliczona wg krzywej Gaussa).
Punktacja 60–65 dostateczny; 66–75 doœæ dobry; 76–85 dobry;
86–90 ponad dobry; 91–100 bardzo dobry.
e. W razie otrzymania oceny niedostatecznej zgodnie z § 28
regulaminu studiów PAM z dnia 27.08.2002 r. studentowi przys³uguje prawo do dwukrotnego sk³adania egzaminu poprawkowego – I termin poprawkowy w formie ustnej u wylosowanego
egzaminatora w uzgodnionym terminie, II termin poprawkowy
na ¿yczenie studenta, egzaminatora lub dziekana mo¿e byæ egzaminem komisyjnym.
2. Czêœæ praktyczna: pozytywny wynik egzaminu testowego upowa¿nia do zdawania II czêœci egzaminu, czyli egzaminu praktycznego u wczeœniej wylosowanego egzaminatora (samodzielnego
pracownika naukowego z klinik, w których prowadzone s¹ zajêcia).
a. Celem egzaminu praktycznego jest sprawdzenie na podstawie
jednego przypadku klinicznego umiejêtnoœci myœlenia podmiotowego postêpowania lekarskiego tzn. badania podmiotowego,
przedmiotowego, postêpowania diagnostycznego, ró¿nicowania
i leczenia podstawowych (przedstawianych na æwiczeniach) jednostek chorobowych.
b. W razie otrzymania oceny niedostatecznej na egzaminie praktycznym zgodnie z § 28 regulaminu studiów PAM z dnia
27.08.2002 r. studentowi przys³uguje prawo do dwukrotnego
sk³adania egzaminu poprawkowego – I termin poprawkowy u tego samego egzaminatora, II termin poprawkowy na ¿yczenie
studenta, egzaminatora lub dziekana mo¿e byæ egzaminem komisyjnym.
c. Ocena koñcowa ustalana jest przez wylosowanego egzaminatora, który musi uwzglêdniæ ocenê uzyskan¹ na teœcie.
2
1.
2.
3.
4.
Zalecana literatura
Szczeklik E., Szczeklik A.: Diagnostyka ogólna chorób wewnêtrznych.
Januszewicz W., Kokot F.: Interna. 3 tomy.
Gerd Herold i wsp.: Medycyna wewnêtrzna. Repetytorium dla
studentów medycyny i lekarzy.
Materia³y z seminariów i wyk³adów.
PROPEDEUTYKA CHORÓB WEWNÊTRZNYCH
Rok III, semestr V
Cele kszta³cenia
Celem kszta³cenia w semestrze V na III roku WL jest nabycie
umiejêtnoœci badania lekarskiego: nawi¹zywanie kontaktu z chorym,
ocena stanu ogólnego chorego, prowadzenie wywiadu lekarskiego
i analiza dolegliwoœci chorego, opanowanie techniki badania przedmiotowego i prawid³owych wra¿eñ i objawów w badaniu palpacyjnym, os³uchiwaniu i opukiwaniu.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Tematyka wyk³adów
Diagnostyka chorób wewnêtrznych – jej cel i znaczenie.
Oddzia³ szpitalny – zasady zachowania siê wobec cierpi¹cego
cz³owieka, sposób nawi¹zywania kontaktu z chorym i badanie
podmiotowe w œwietle praw pacjenta.
Badanie podmiotowe – niektóre aspekty wywiadu lekarskiego.
Ból i jego charakterystyka. Dusznoœæ i jej charakterystyka. Sinica
i jej manifestacja. Obrzêki – patomechanizm powstawania, znaczenie kliniczne.
Badanie przedmiotowe – Ocena stanu ogólnego pacjenta, jej
elementy i znaczenie. Stan œpi¹czkowy – rozpoznawanie zasadniczych proporcji cia³a.
Budowa cia³a – zaburzenia. Cechy dysmorficzne. Stan od¿ywiania. Badanie rozmieszczenia tkanki t³uszczowej i jego znaczenie.
Znaczenie badanie skóry. Kr¹¿enie oboczne – patofizjologia i wnioski diagnostyczne. Przyczyny powiêkszenia wêz³ów ch³onnych.
Nieprawid³owoœci w badaniu g³owy i szyi oraz ich znaczenie diagnostyczne.
3
7. Metody oceny wydolnoœci uk³adu oddechowego. Odchylenia od
normy w badaniu uk³adu oddechowego.
8. Uk³ad oddechowy – ró¿nicowanie odchyleñ od normy w badaniu przedmiotowym.
9. Uk³ad kr¹¿enia. Serce jako narz¹d. Zaburzenia rytmu serca i przewodzenia bodŸców – ich manifestacja w badaniu przedmiotowym.
10. Uk³ad kr¹¿enia. Zasady wyci¹gania wniosków z badania przedmiotowego serca.
11. Nieprawid³owoœci w badaniu têtnic obwodowych, uk³adu ¿ylnego
i limfatycznego oraz ich znaczenie kliniczne.
12. Badanie jamy brzusznej. Wnioski z ogl¹dania, obmacywania i os³uchiwania jamy brzusznej.
13. Symptomatologia chorób uk³adu moczowego i odchylenia w badaniu przedmiotowym.
14. Ró¿nicowanie nieprawid³owoœci w badaniu przedmiotowym uk³adu ruchu.
15. Odchylenia od normy w badaniu neurologicznym i ich znaczenia diagnostyczne.
Tematyka æwiczeñ
Æwiczenia odbywaj¹ siê w Klinice Endokrynologii, Nadciœnienia
Têtniczego i Chorób Przemiany Materii.
1. Pierwszy kontakt z chorym. Uproszczona ocena stanu ogólnego
(œwiadomoœæ, cierpienie, inne objawy utrudniaj¹ce nawi¹zanie
kontaktu). Wywiad lekarski: skargi g³ówne i ich rozwiniêcie (charakterystyka skarg takich jak: ból, utrata œwiadomoœci, omdlenia,
zawroty g³owy, dusznoœæ, obrzêki, os³abienie, bicie serca).
2. Æwiczenie umiejêtnoœci zbierania wywiadu. Dotychczasowy przebieg choroby, dolegliwoœci ze strony innych narz¹dów i uk³adów.
Wywiad socjalny, u¿ywki, wywiad rodzinny i epidemiologiczny.
3. Ocena stanu ogólnego chorego. Budowa cia³a, stan od¿ywiania.
Badanie skóry. Badanie g³owy i szyi.
4. Badanie klatki piersiowej i uk³adu oddechowego ogl¹daniem
i obmacywaniem. Opukiwanie – rodzaje odg³osu opukowego, opukiwanie porównawcze i topograficzne. Os³uchiwanie – szmery
oddechowe i szmery dodatkowe. Ich charakter i rozpoznawanie.
5. Ca³oœæ badania uk³adu oddechowego i wnioski z badania. Zaliczenie umiejêtnoœci badania uk³adu oddechowego.
4
6. Badanie uk³adu kr¹¿enia: serce. Ogl¹danie i obmacywanie okolicy serca. Wyznaczenie rzutu serca na œcianê klatki piersiowej.
Ocena czynnoœci serca.
7. Badanie uk³adu kr¹¿enia: serce. Prawid³owe tony serca i ich rozpoznawanie. Szmery wewn¹trz- i zewn¹trzsercowe oraz ich rozpoznawanie.
8. Ca³oœæ badania serca i wyci¹ganie wniosków z badania. Zaliczenie
badania fizykalnego serca.
9. Badanie têtnic obwodowych – têtno i jego cechy. Próby czynnoœciowe ukrwienia koñczyn. Badanie uk³adu ¿ylnego i limfatycznego.
10. Badanie jamy brzusznej – ogl¹danie i obmacywanie powierzchowne. Opukiwanie i os³uchiwanie jamy brzusznej.
11. Badanie jamy brzusznej – ocena narz¹dów jamy brzusznej i w¹troby, œledziony, trzustki oraz jelit. Wyci¹ganie wniosków z badania jamy brzusznej.
12. Badanie uk³adu moczowo-p³ciowego i badanie uk³adu ruchu.
13. Orientacyjne badanie neurologiczne.
14. Sprawdzian praktyczny: umiejêtnoœæ samodzielnego badania podmiotowego i przedmiotowego.
15. Zaliczenie æwiczeñ z umiejêtnoœci badania podmiotowego i przedmiotowego.
Zaliczenie æwiczeñ jest dwustopniowe:
1. Test z diagnostyki chorób wewnêtrznych (w ostatnim tygodniu
æwiczeñ, dla wszystkich grup w jednym terminie) sk³ada siê z 60
pytañ. Zalicza go 65% prawid³owych odpowiedzi.
2. Zaliczenie historii choroby. Termin ustala siê z asystentem. Prze³o¿enie zaliczenia poza czas trwania semestru traktowane bêdzie
jako zaliczenie w II terminie (poprawkowym).
Do warunkowego zaliczenia semestru („zielony warunek”) konieczna
jest pozytywna ocena z jednego z ww. etapów, uzyskana w terminie
æwiczeñ.
Obowi¹zuje przygotowanie teoretyczne do ka¿dego æwiczenia (podrêcznik: Diagnostyka chorób wewnêtrznych pod red. Szczeklik; Diagnostyka chorób wewnêtrznych pod red. W. Or³owski).
Przygotowanie do æwiczeñ sprawdza asystent prowadz¹cy w pierwszej godzinie. Oceny niedostateczne musz¹ byæ zaliczone u asystenta
prowadz¹cego przed testem.
Osoby, które otrzymaj¹ wiêcej ni¿ po³owê negatywnych wyników
(niedostateczny) sprawdzianów przystêpuj¹ do koñcowego testu
5
zaliczeniowego z diagnostyki chorób wewnêtrznych, ale udzia³ w
teœcie traktowany bêdzie jako II termin (poprawkowy).
Rok III, semestr VI
Zajêcia odbywaj¹ siê w formie wyk³adów i æwiczeñ. Æwiczenia odbywaj¹ siê w Klinice Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnêtrznych. Rozpoczynaj¹ siê zgodnie z planem ustalonym przez Dziekanat
PAM w grupach dziekañskich. Ka¿da grupa jest podzielona na zespo³y
4–5 osobowe, które zostaj¹ przydzielone do prowadz¹cego zajêcia
nauczyciela akademickiego.
Cele kszta³cenia
Celem kszta³cenia jest poznanie symptomatologii podstawowych
schorzeñ internistycznych w nawi¹zaniu do badania podmiotowego
i przedmiotowego chorego poznanego w poprzednim semestrze.
Studenci zapoznaj¹ siê z podstawowymi metodami diagnostycznymi
w semestrze (ultrasonografia, elektrokardiografia, endoskopia, b.a.c),
przyswajaj¹ umiejêtnoœci interpretacji badañ laboratoryjnych w nawi¹zaniu do jednostki chorobowej.
Tematyka wyk³adów
1. Pulmonologia.
Zapalenie oskrzeli. Przewlek³a obturacyjna choroba p³uc. Astma
oskrzelowa.
2. Zapalenie p³uc. Nowotwory p³uc. Niedodma.
3. Zapalne i inne choroby op³ucnej. Niewydolnoœæ oddechowa.
4. Kardiologia.
Elektrokardiografia. Podstawy EKG.
5. Zapalenie wsierdzia. Wybrane wady serca wrodzone. EKG – cd.
6. Wady serca nabyte. EKG – cd.
7. Nadciœnienie têtnicze. EKG.
8. Choroba niedokrwienna serca. Zawa³ serca. EKG.
9. Niewydolnoœæ kr¹¿enia. EKG.
10. Gastrologia.
Choroby przewodu pokarmowego. Choroby prze³yku i ¿o³¹dka.
11. Choroby przewodu pokarmowego. Choroby jelit i trzustki.
12. Choroby w¹troby. Kamica dróg ¿ó³ciowych. Nowotwory.
13. Nefrologia.
Choroby nerek. Zapalenie k³êbkowe i odmiedniczkowe. Rak
nerki. Kamica dróg moczowych.
6
14. Reumatologia.
Choroby uk³adu kostno-stawowego. Choroba reumatyczna. Reumatoidalne zapalenie stawów.
15. Choroby uk³adu kostno-stawowego. Choroba zwyrodnieniowa stawów krêgos³upa. Kolagenozy.
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Tematyka æwiczeñ
Objawy chorobowe wystêpuj¹ce w obrêbie g³owy i szyi w wybranych schorzeniach internistycznych. Badanie przy ³ó¿ku chorego.
Zapalenie oskrzeli ostre i przewlek³e. Badanie przy ³ó¿ku chorego.
Zapalenie p³uc. Nowotwory p³uc. Badanie przy ³ó¿ku chorego.
Choroby op³ucnej. Niedodma. Niewydolnoœæ oddechowa. Badanie przy ³ó¿ku chorego.
Laboratoryjne metody diagnostyczne w schorzeniach uk³adu oddechowego. Zaliczenie æwiczeñ 1, 2, 3, 4.
KARDIOLOGIA
Symptomatologia uk³adu kr¹¿enia, cz. 1. Zapalenie wsierdzia.
Wady serca nabyte. Podstawy EKG. Badanie przy ³ó¿ku chorego.
Symptomatologia uk³adu kr¹¿enia, cz. 2. Wady serca wrodzone.
Podstawy EKG. Badanie przy ³ó¿ku chorego.
Wady serca. Zaliczenie æwiczeñ: 1 i 2. Podstawy EKG: zaburzenia
rytmu serca.
Symptomatologia uk³adu kr¹¿enia, cz. 3. Nadciœnienie têtnicze
pierwotne i wtórne. Podstawy EKG: przerost miêœni komór i przedsionków. Badanie przy ³ó¿ku chorego.
Symptomatologia uk³adu kr¹¿enia, cz. 4. Choroba niedokrwienna
miêœnia sercowego. Niewydolnoœæ kr¹¿enia ostra i przewlek³a. Podstawy EKG: choroba niedokrwienna. Zawa³ serca. Badanie przy
³ó¿ku chorego.
Zaliczenie EKG. Zaliczenie æwiczeñ 4 i 5.
GASTROLOGIA
1. Symptomatologia uk³adu pokarmowego, cz. 1. Choroby prze³yku, ¿o³¹dka i jelit.
(zapalenie prze³yku, rak prze³yku, przepuklina rozworu prze³ykowego przepony. choroba wrzodowa, zapalenie ¿o³¹dka, zapalenie wrzodziej¹ce jelita grubego, choroba Crohna, rak ¿o³¹dka
i jelita grubego). Badanie przy ³ó¿ku chorego
7
2. Symptomatologia uk³adu pokarmowego, cz. 2. Marskoœæ w¹troby.
Niewydolnoœæ w¹troby. Kamica dróg ¿ó³ciowych. Zapalenie dróg
¿ó³ciowych. Nowotwory w¹troby i dróg ¿ó³ciowych. Choroby zapalne trzustki, nowotwory trzustki. Badanie przy ³ó¿ku chorego.
3. Schorzenia uk³adu pokarmowego. Wybrane metody diagnostyczne. Zaliczenie æwiczeñ: 1 i 2. Zaliczenie koñcowe historii choroby.
CHOROBY UK£ADU MOCZOWEGO
1. Symptomatologia uk³adu moczowego. Symptomatologia wybranych schorzeñ uk³adu kostno-stawowego. Zaliczenie koñcowe.
Zalecana literatura
Szczeklik E., Szczeklik A.: Diagnostyka ogólna chorób wewnêtrznych.
Rok IV
ENDOKRYNOLOGIA
Zajêcia odbywaj¹ siê w Klinice Endokrynologii, Nadciœnienia Têtniczego i Chorób Przemiany Materii na IV roku WL w systemie
„rozsianym” w semestrze zimowym lub letnim, zgodnie z planem
przygotowanym przez Dziekanat Wydzia³u Lekarskiego.
Cele kszta³cenia
Nauczanie endokrynologii praktycznej – nabycie umiejêtnoœci rozpoznawania i leczenia najwa¿niejszych jednostek chorobowych w endokrynologii oraz rozpoznawania oraz leczenia cukrzycy. Zapoznanie
siê ze wspó³czesnymi mo¿liwoœciami diagnostycznymi w endokrynologii i diabetologii. W zwi¹zku z szybkim rozwojem obu tych dziedzin, nauczanie nie tylko podstaw teoretycznych, ale równie¿ sta³e
uaktualnianie zagadnieñ z patofizjologii .
Zaliczenie æwiczeñ jest dwustopniowe:
1. Test z endokrynologii (w ostatnim tygodniu æwiczeñ, dla wszystkich grup w semestrze w jednym terminie) sk³ada siê z 60 pytañ.
Zalicza go 65% prawid³owych odpowiedzi.
2. Zaliczenie historii choroby. Termin zaliczenia do ustalenia z asystentem. Prze³o¿enie zaliczenia poza czas trwania semestru bêdzie
traktowane jako zaliczenie w II terminie (poprawkowym).
Do warunkowego zaliczenia semestru („zielony warunek”) konieczna
jest pozytywna ocena z jednego z ww. etapów, uzyskana w terminie æwiczeñ.
8
Obowi¹zuje test „wejœciowy” z diagnostyki chorób wewnêtrznych.
Test odbêdzie siê na II æwiczeniu, po seminarium. Sk³adaæ siê bêdzie
z 30 pytañ. Zaliczenie testu wymaga pozytywnych odpowiedzi na 20
pytañ.
Negatywna ocena z „wejœciówki” musi byæ zaliczona u asystenta
prowadz¹cego.
Obowi¹zuje przygotowanie teoretyczne do ka¿dego æwiczenia.
Przygotowanie do æwiczeñ sprawdza asystent prowadz¹cy seminarium. Ocenê niedostateczn¹ nale¿y poprawiæ u asystenta prowadz¹cego æwiczenia.
Osoby, które otrzymaj¹ po³owê i wiêcej negatywnych wyników (niedostateczny) sprawdzianów przystêpuj¹ do koñcowego testu zaliczeniowego z diagnostyki chorób wewnêtrznych, ale udzia³ w teœcie traktowany
bêdzie jako II termin (poprawkowy). Dla tych osób poprawianie niezaliczonego testu to egzamin komisyjny (II termin poprawkowy).
Tematyka seminariów i æwiczeñ
1. Cukrzyca, czêœæ I – podzia³, kryteria rozpoznania, objawy kliniczne, ostre powik³ania cukrzycy.
Definicja cukrzycy i aktualnie obowi¹zuj¹cy podzia³ cukrzycy i zaburzeñ gospodarki wêglowodanowej wg WHO. Epidemiologia i patogeneza ró¿nych typów cukrzycy. Doustny test tolerancji glukozy:
sposób wykonania, interpretacja, wskazania, przeciwwskazania. Objawy kliniczne, diagnostyka i leczenie œpi¹czki ketonowej i hiperosmolarnej z uwzglêdnieniem odmiennoœci przebiegu klinicznego
œpi¹czki u osób w podesz³ym wieku. Ró¿nicowanie œpi¹czki ketonowej i hiperosmolarnej. Hipoglikemia – najczêstsze przyczyny,
objawy kliniczne, zapobieganie oraz sposób postêpowania.
Æw. 1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówienie
badañ diagnostycznych.
2. Cukrzyca, czêœæ II – przewlek³e powik³ania.
Powik³ania cukrzycy o charakterze mikroangiopati i makroangiopatii cukrzycowej – podzia³, objawy kliniczne, zapobieganie i leczenie
Neuropatia cukrzycowa: neuropatia czuciowo-ruchowa i neuropatia
autonomiczna – podzia³, objawy kliniczne, diagnostyka i leczenie.
Stopa cukrzycowa.
Æw. 2. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Planowanie
badañ diagnostycznych.
3. Cukrzyca, czêœæ III – leczenie, kryteria wyrównania.
9
Podstawy nowych kryteriów wyrównania cukrzycy (badania DCTT
i UKPDS).
Nowe kryteria wyrównania cukrzycy: glikemia, ciœnienie têtnicze,
lipidy. Przes³anki patogenetyczne leczenia cukrzycy typu 2. Modyfikacja trybu ¿ycia (dieta, wysi³ek fizyczny). Leczenie farmakologiczne (mechanizm dzia³ania, wskazania i przeciwwskazania do
stosowania): pochodne sulfonylomocznika, biguanidy, glinidy, inhibitory alfa-glukozydazy, glitazony. Rodzaje insulin i stosowanych preparatów. Schematy insulinoterapii.
Æw. 3. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Demonstracja
insulin, wstrzykiwaczy, glukometrów.
4. Hormony – podzia³, mechanizmy dzia³ania i regulacja wydzielania.
Przypomnienie pojêcia neurotransmisji i neuroprzekaŸnictwa.
Hormony „klasyczne”, eterohormony, hormony tkankowe. Sprzê¿enia zwrotne i zasady ich dzia³ania. Mechanizmy dzia³ania hormonów.
Æw. 4. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Interpretacja
badañ diagnostycznych.
5. Choroby tarczycy, czêœæ I – nadczynnoœæ tarczycy.
Regulacja wydzielania hormonów tarczycy w warunkach fizjologii.
Tyreotoksykoza: definicja, najczêstsze przyczyny, obraz kliniczny.
Epidemiologia, etiopatogeneza, charakterystyczne cechy kliniczne
choroby Graves-Basedowa. Oftalmopatia obrzêkowo-naciekowa:
obraz kliniczny i leczenie. Leczenie tyreotoksykozy farmakologiczne, chirurgiczne i radiojodem: wskazania, przeciwwskazania i powik³ania. Charakterystyka innych chorób prowadz¹cych do
tyreotoksykozy (gruczolak toksyczny, wole wieloguzkowe toksyczne, raki tarczycy, zapalenia tarczycy, nadmierne spo¿ycie jodu,
nieadekwatne wydzielanie TSH, tyreotoxicosis factitia, wole jajnikowe, nadmierne wydzielanie gonadotropiny kosmówkowej) i zasady
ich leczenia. Prze³om w nadczynnoœci tarczycy – obraz kliniczny
i leczenie.
Æw. 5. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Interpretacja
i planowanie badañ dodatkowych.
6. Choroby tarczycy, czêœæ II – zapalenia tarczycy i niedoczynnoœæ
tarczycy.
Definicja zapaleñ tarczycy. Podzia³ zapaleñ tarczycy (ostre, podostre,
autoimmunologiczne i wole Riedla). Obraz kliniczny i leczenie ostre10
go zapalenia tarczycy. Obraz kliniczny i leczenie podostrego zapalenia tarczycy. Etiopatogeneza, obraz kliniczny i postêpowanie w autoimmunologicznych zapaleniach tarczycy. Ciche i poporodowe
zapalenia tarczycy jako warianty choroby Hashimoto. Obraz kliniczny
i leczenie choroby Riedla. Definicja niedoczynnoœci tarczycy i jej
podzia³. Wrodzona niedoczynnoœæ tarczycy – etiologia, obraz kliniczny i leczenie. Pierwotna niedoczynnoœæ tarczycy u doros³ych – etiologia, obraz kliniczny i leczenie. Wtórna i trzeciorzêdowa
niedoczynnoœæ tarczycy – odrêbnoœci w diagnostyce i leczeniu. Subkliniczna niedoczynnoœæ tarczycy – zasady rozpoznania i leczenia.
Œpi¹czka hipometaboliczna – przyczyny, obraz kliniczny i zasady
postêpowania.
Æw. 6. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omawianie
badañ dodatkowych. USG tarczycy.
7. Choroby tarczycy, czêœæ III – nowotwory tarczycy i zagadnienia
niedoboru jodu.
Czynniki bior¹ce udzia³ w procesie nowotworzenia ³agodnych i z³oœliwych guzków tarczycy. Podzia³ nowotworów z³oœliwych tarczycy
(zró¿nicowane – rak brodawkowaty i pêcherzykowy, rak anaplastyczny i rak z komórek C-rdzeniasty). Epidemiologia, obraz kliniczny
i leczenie raka brodawkowatego, raka pêcherzykowego i raka anaplastycznego.
Guz pêcherzykowy jako problem diagnostyczny i terapeutyczny.
Rak rdzeniasty – epidemiologia, obraz kliniczny, diagnostyka molekularna chorego i jego rodziny, zasady leczenia. Zespó³ zaburzeñ z niedoboru jodu: definicja, znaczenie rozpoznania dla
zdrowia jednostki i spo³eczeñstwa. Stopnie niedoboru jodu: ³agodny, umiarkowany i ciê¿ki.
Wole sporadyczne i endemiczne – kryteria rozpoznania i zasady
leczenia.
Æw. 7. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych.
8. Choroby kory nadnerczy.
Anatomia i fizjologia kory nadnerczy. Regulacja wydzielania kortyzolu – oœ podwzgórze–przysadka–nadnercza. Definicje zespo³ów chorobowych zwi¹zanych z nadprodukcj¹ hormonów kory
nadnerczy (zespó³ Cushinga, zespó³ nadnerczowo-p³ciowy, wirylizacja, hirsutyzm, feminizacja, zespó³ Conna). Patofizjologia
hiperkortyzolemii. Zespó³ Cushinga (definicja, rys historyczny,
przyczyny, symptomatologia, diagnostyka, leczenie).
11
Choroba Addisona (definicja, przyczyny, symptomatologia, diagnostyka, leczenie).
Prze³om nadnerczowy (definicja, przyczyny, symptomatologia, diagnostyka, leczenie).
Æw. 8. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych.
9. Choroby przysadki.
Przypomnienie hormonów wydzielanych przez przysadkê. Podzia³ chorób przysadki: nadczynnoœæ przysadki: (akromegalia,
gigantyzm, zespó³ Cushinga, prolactinoma, TSH-oma), niedoczynnoœæ przysadki: (zespó³ Sheehana, zespó³ Simmondsa, moczówka prosta, izolowany niedobór hormonów tropowych).
Objawy kliniczne guza przysadki. Omówienie ww. jednostek klinicznych – objawy kliniczne, diagnostyka, leczenie.
Æw. 9. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych.
10. Osteoporoza i choroby przytarczyc.
Definicja wg WHO i Narodowej Fundacji Osteoporozy. Epidemiologia i czynniki ryzyka osteoporozy. Ocena masy kostnej metod¹
DEXA – aktualne rekomendacje odnoœnie rozpoznawania osteopenii i osteoporozy przy pomocy metod obrazowych. Markery
przebudowy kostnej, ich wartoϾ diagnostyczna i rokownicza.
Metody obliczania ryzyka wzglêdnego i absolutnego z³amania
w oparciu o kryteria kliniczne i densytometryczne.
Leczenie osteoporozy: metody niefarmakologiczne, przedstawienie leków w odniesieniu do danych z medycyny opartej na dowodach naukowych. Rekomendacje Polskiej Fundacji
Osteoporozy odnoœnie diagnostyki, leczenia, profilaktyki i wskazañ do badañ przesiewowych w kierunku osteoporozy. Choroby
przytarczyc: rola parathormonu, kalcytoniny i witaminy D w utrzymaniu homeostazy fosforowo-magnezowo-wapniowej. Hiperkalcemia – definicja, przyczyny. Leczenie hiperkalcemii ostrej i
przewlek³ej. Pierwotna nadczynnoœæ przytarczyc – epidemiologia, objawy, rozpoznanie, leczenie. Wtórna i trzeciorzêdowa nadczynnoœæ przytarczyc (objawy, rozpoznanie, ró¿nicowanie z
pierwotn¹ nadczynnoœci¹). Rzekoma nadczynnoœæ przytarczyc –
definicja, przyczyny, objawy leczenie. Hipokalcemia, niedoczynnoœæ przytarczyc, rzekoma niedoczynnoœæ przytarczyc – definicja, przyczyny, objawy. Leczenie tê¿yczki i przewlek³ej
hipokalcemii.
12
Æw. 10. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówienie
i planowanie badañ dodatkowych.
11. Nadciœnienie têtnicze hormonozale¿ne.
Definicja i podzia³ nadciœnienia hormonalnego z krótkim omówieniem jego ró¿nic patofizjologicznych w: akromegalii, nadczynnoœci
tarczycy, pierwotnej nadczynnoœci przytarczyc, zespole Cushinga,
nadciœnieniu wywo³anym zaburzeniami enzymatycznymi syntezy hormonów sterydowych, w przebiegu stosowania doustnych œrodków
antykoncepcyjnych i menopauzy. Guz chromoch³onny: wystêpowanie, definicja, klinika, diagnostyka biochemiczna, hormonalna i radiologiczna, ró¿nicowanie. Leczenie: przygotowanie do zabiegu
operacyjnego, leczenie zachowawcze przypadków nieoperacyjnych,
leczenie prze³omu nadciœnieniowego. Gruczolakowatoœæ wewn¹trzwydzielnicza typu 2 (MEN 2). Hiperaldosteronizm pierwotny (zespó³ Conna): etiologia, obraz kliniczny, diagnostyka biochemiczna,
hormonalna i radiologiczna, ró¿nicowanie pierwotnego i wtórnego
hiperaldosteronizmu, ró¿nicowanie hipokalemii. Leczenie i rokowanie w pierwotnym hiperaldosteronizmie.
Æw. 11. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówienie
badañ dodatkowych.
12. Oty³oœæ. Jad³owstrêt psychiczny.
Definicje oty³oœci i jad³owstrêtu psychicznego. Etiologia zaburzeñ od¿ywiania.
Objawy podmiotowe i przedmiotowe, powik³ania. Wyniki badañ
dodatkowych.
Ró¿nicowanie. Leczenie. Aspekty spo³eczne zaburzeñ od¿ywiania.
Æw. 12. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówienie
badañ dodatkowych
13. Zespo³y mnogiej gruczolakowatoœci wewn¹trzwydzielniczej. Rakowiak.
Klasyfikacja zespo³ów MEN (MEN 1 – z. Wermera, MEN 2A –
z. Sipple’a, MEN 2B).
Patogeneza zespo³ów MEN (pod³o¿e molekularne). Cechy kliniczne patologii gruczo³ów wewn¹trzwydzielniczych w zespo³ach MEN
ze szczególnym uwzglêdnieniem charakterystycznych zespo³ów klinicznych zwi¹zanych z hormonalnie czynnym guzem wysp trzustkowych (gastrinoma – z. Zollinger–Ellisona, insulinoma, VIP-oma –
z. Vernera–Morrisona (WDHA), glucagonoma, somatostatinoma),
13
metody diagnostyczne, leczenie operacyjne i farmakologiczne
(analogi somatostatyny, diazoksyd, omeprazol).
Mutacja protoonkogenu c-ret w zespole MEN 2 – profilktyczna tyreoidektomia jako profilaktyka raka rdzeniastego tarczycy (MTC),
badania przesiewowe w rodzinie chorego, test z pentagastryn¹. Strategia leczenia operacyjnego zespo³ów MEN. Rakowiak jako przyk³ad guza neuroendokrynnego – czêstoœæ wystêpowania, objawy
kliniczne zwi¹zane z lokalizacj¹ guza, mediatory hormonalne zespo³u rakowiaka, metody diagnostyczne (radiologiczne, scyntygraficzne, biochemiczne), metody lecznicze, rokowanie.
Æw. 13. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówienie
badañ dodatkowych.
14. Hipogonadyzm mêski i ¿eñski.
Fizjologiczna rola uk³adu podwzgórze–przysadka–gonady. Definicja hipogonadyzmu.
Podzia³ hipogonadyzmu: mêski/¿eñski, wrodzony/nabyty, oœrodkowy/obwodowy.
Objawy kliniczne hipogonadyzmu mêskiego/¿eñskiego: pierwotnego, wtórnego.
Najczêstsze zespo³y przebiegaj¹ce z hipogonadyzmem (Klinefeltera, Turnera).
Diagnostyka i leczenie hipogondayzmu mêskiego. Diagnostyka
i leczenie hipogonadyzmu ¿eñskiego. Podstawy, wskazania i przeciwwskazania do hormonalnej terapii zastêpczej.
Æw. 14. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówienie
badañ dodatkowych.
Zalecana literatura
1. Pilarska K. (red.): Podstawy endokrynologii i diabetologii dla
studentów medycyny i lekarzy praktyków. Wydawnictwo PAM.
2. Lewiñski, Romer (red.): Endokrynologia kliniczna dla ginekologa, internisty i pediatry. PWN 1998.
3. Januszewicz, Kokot (red.): Choroby Wewnêtrzne. PZWL, 2000/2002.
GASTROENTEROLOGIA
Zajêcia prowadzone s¹ w systemie „rozsianym” na IV roku WL w semestrze zimowym lub letnim, zgodnie z planem przygotowanym przez
Dziekanat Wydzia³u Lekarskiego w Klinice Gastreoenterologii i Chorób
Wewnêtrznych. Æwiczenia obejmuj¹ zarówno zajêcia praktyczne „przy
³ó¿ku chorego” (wywiad, badanie przedmiotowe, interpretacja badañ
14
klinicznych), æwiczenia w Pracowni Endoskopii i Pracowni USG oraz
æwiczenia w Poradni Gastroenetrologicznej. Dodatkowo w ramach zajêæ
przewidywane jest uczestniczenie studentów w posiedzeniach klinicznych z radiologami, chirurgami i patomorfologami.
Studentów obowi¹zuje teoretycznie znajomoœæ omawianych zagadnieñ w czasie seminariów i æwiczeñ. Æwiczenia praktyczne nawi¹zuj¹, o ile to mo¿liwe do tematyki seminariów.
Cele kszta³cenia
Celem kszta³cenia studentów IV roku WL w Klinice Gastroenterologii PAM jest przekazanie wiedzy z zakresu chorób przewodu pokarmowego potrzebnej lekarzowi pierwszego kontaktu i interniœcie.
W szczególnoœci dotyczy to:
1. Epidemiologii, etiopatogenezy, profilaktyki, symptomatologii i leczenia najczêstszych chorób przewodu pokarmowego (choroby refleksowej prze³yku, choroby wrzodowej ¿o³¹dka i dwunastnicy, ostrego
i przewlek³ego zapalenia trzustki, kamicy ¿ó³ciowej, marskoœci w¹troby, nieswoistych zapaleñ jelit i nowotworów przewodu pokarmowego).
2. Wskazañ i przeciwwskazañ do wykonywania badañ dodatkowych
(zw³aszcza endoskopowych i ultrasonograficznych).
3. Prawid³owej interpretacji wyników ww. badañ.
4. Wskazañ i przeciwwskazañ do wykonywania zabiegów endoskopowych i ultrasonograficznych.
5. Umiejêtnoœci wspó³pracy z lekarzami, specjalistami z zakresu gastroenetrologii oraz innych dziedzin medycyny zajmuj¹cych siê
diagnostyk¹ i leczeniem chorób przewodu pokarmowego (radiologia, diagnostyka laboratoryjna, patomorfologia, chirurgia).
Tematyka seminariów i æwiczeñ
1. Choroby prze³yku.
Patofizjologia, objawy przedmiotowe i podmiotowe. Diagnostyka
ró¿nicowa dysfagii. Zapalenie prze³yku i zniekszta³cenia. Nowotwory z³oœliwe i ³agodne. Zespó³ Plummera–Vinsona, zespó³
Maalory–Weissa. ¯ylaki prze³yku – postêpowanie przy krwawieniach. Choroba refleksowa prze³yku.
2. Wrzód trawienny.
Patofizjologia, objawy podmiotowe i przedmiotowe. Nowoczesne
postêpowanie diagnostyczne. Leczenie eradykacyjne. Postêpowanie u chorego z krwotokiem.
15
3. Choroby trzustki.
Etiologia, patogeneza, g³ówne objawy, zasady diagnostyki i leczenia ostrego oraz przewlek³ego zapalenia trzustki i raka trzustki.
Wyspiaki, nowotwory z³oœliwe.
4. Zapalenia w¹troby.
Zapalenie ostre i przewlek³e. Przewlek³e zapalenie w¹troby: wirusowe, autoimmunologiczne, o innej etiologii. Klinika, diagnostyka, ró¿nicowanie, leczenie.
5. Marskoœci w¹troby z uwzglêdnieniem etiologii, postêpowanie diagnostyczne, klinika.
Leczenie z uwzglêdnieniem wskazañ do transplantacji. Leczenie
powik³añ (cholestaza, encefalopatia). Nowotwory pierwotne i
przerzutowe. Elementy transplantologii w¹troby.
6. Choroby dróg ¿ó³ciowych.
Wydzielanie ¿ó³ci i mechanizm wch³aniania zwrotnego. Kamica
pêcherzyka ¿ó³ciowego i dróg ¿ó³ciowych. Zapalenie pêcherzyka
i dróg ¿ó³ciowych. Przewlek³e zwê¿aj¹ce zapalenie dróg ¿ó³ciowych. Nowotwory dróg ¿ó³ciowych i brodawki Patera.
7. Choroby zapalne jelit.
Podzia³ zapaleñ jelit. Zapalenia nieswoiste (choroba Crohna, wrzodziej¹ce zapalenie jelita grubego), diagnostyka, klinika i leczenie
z uwzglêdnieniem nowo wprowadzonych przeciwcia³.
8. Nowotwory górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Etiologia, patogeneza, g³ówne objawy, zasady diagnostyki i leczenia
nowotworów z³oœliwych prze³yku, ¿o³¹dka, trzustki, dróg ¿ó³ciowych.
Omówienie stanów przedrakowych i standardów postêpowania.
9. Nowotwory jelita grubego.
Podzia³ nowotworów jelita grubego. Polipy jako przyk³ad stanu
przednowotworowego. Rak jelita grubego jako problem spo³eczny i medyczny. Znaczenie zaburzeñ genetycznych. Chemoprewencja raka jelita grubego. Diagnostyka i rola endoskopii. Badania
przesiewowe. Leczenie (rola RTG i chemioterapii).
10. Dzia³anie jatrogenne w gastroenterologii.
Zagro¿enia dla zdrowia wynikaj¹ce z kontaktu z medycyn¹ (relacje pacjent–lekarz, badania diagnostyczne, postêpowanie lecznicze zarówno zachowawcze, jak i zabiegowe).
11. Zaburzenia czynnoœciowe przewodu pokarmowego.
Choroby czynnoœciowe prze³yku. Dyspepsja czynnoœciowa. Zespó³
jelita dra¿liwego. Biegunka – ró¿nicowanie. Dyskinezy dróg ¿ó³ciowych.
16
12. Zespó³ z³ego wch³aniania i trawienia.
Zaburzenia wch³aniania t³uszczów, wêglowodanów i bia³ek – obraz
kliniczny i badania diagnostyczne. Choroba trzewna. Choroba
Whipple’a. Zespó³ œlepej pêtli. Enteropatia wysiêkowa. Diagnostyka ró¿nicowa i leczenie.
13. Rola badañ endoskopowych górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego, dróg ¿ó³ciowych i trzustki. Wskazania, przeciwwskazania, mo¿liwe powik³ania gastroskopii i koloskopii.
14. Badania diagnostyczne i endoskopia zabiegowa (usuwanie polipów, poszerzenie zwê¿eñ nowotworowych, ich protezowanie,
tamowanie krwawieñ, opaskowanie ¿ylaków prze³yku). Elementy
postêpowania.
15. Badania ultrasonograficzne w gastroenterologii.
Klasyczne badanie ultrasonograficzne i badanie EUS (znaczenie
diagnostyczne i terapeutyczne).
Zalecana literatura
1. Kokot F.: Choroby wewnêtrzne – podrêcznik dla studentów. PZWL
2000.
2. Januszewicz W., Kokot F.: Interna – po redakcj¹. PZWL 2000/2002.
Rok V
PULMONOLOGIA
Zajêcia z chorób uk³adu oddechowego odbywaj¹ siê w systemie
blokowym na V roku w Katedrze Pneumonologii w Zdunowie.
Cele kszta³cenia
Zapoznanie studentów z diagnostyk¹, leczeniem i profilaktyk¹
chorób uk³adu oddechowego. Przedstawienie stale aktualizowanych
zagadnieñ przydatnych zarówno lekarzowi podstawowej opieki zdrowotnej, jak studentom oraz ka¿demu lekarzowi bez wzglêdu na obran¹
specjalizacjê.
Tematyka seminariów
1. GruŸlica p³uc.
Etiologia, patogeneza rozpoznanie, leczenie. Coroczne aktualizowane dane epidemiologiczne podawane przez WHO oraz Instytut GruŸlicy i Chorób P³uc. Maski gruŸlicze Soko³owskiego. GruŸlica
17
2.
3.
4.
5.
6.
18
wielolekooporna, niektóre zagadnienia gruŸlicy pozap³ucnej. GruŸlica a zaka¿enie HIV. Ró¿nicowanie wysiêków op³ucnowych gruŸliczych i niegruŸliczych. Odczyn tuberkulinowy – przydatnoœæ
kliniczna, demonstracja.
Rak p³uc.
Palenie tytoniu jako czynnik etiologiczny raka, zapobieganie i zwalczanie na³ogu. Objawy, rozpoznanie, leczenie. Metody pobierania
materia³u do badania cytologicznego i histopatologicznego (bronchoskopia, nak³ucie ognisk przerzutowych, w tym niewyczuwalnych
wêz³ów ch³onnych nadobojczykowych pod kontrol¹ USG, oligobiopsja cienkoig³owa guzów p³uc). Chemioterapia radykalna, chemioterapia neoadiuwantowa, adiuwantowa i indukcyjna,
postêpowanie z chorymi w okresie zejœciowym ze szczególnym
uwzglêdnieniem leczenia przeciwbólowego.
Przewlek³a choroba obturacyjna.
Definicje. Etiologia, ró¿nicowanie, upoœledzenie czynnoœci wentylacyjnych typu obturacyjnego i restrykcyjnego (korelacja wyników
badania pirometrycznego z wynikami badania przedmiotowego).
Zapoznanie ze strategi¹ GOLD (Global Obturative Lung Disease),
podstawy ambulatoryjnego prowadzenia chorego z astm¹. Rozpoznanie nadreaktywnoœci oskrzeli (spirometryczna próba prowokacyjna, próba Rossiera). Przydatnoœæ badania przep³ywu szczytowego
(PEF) w ambulatoryjnym prowadzeniu chorych Poch. I astm¹. Leki
wziewne – sposoby podawania. Tlenoterapia domowa- wskazania,
za³o¿enia teoretyczne, organizacja domowego leczenia tlenem. Zespó³ serca p³ucnego – etiologia, rozpoznanie, leczenie.
Bakteryjne choroby uk³adu oddechowego.
Zapalenia p³uc, ropieñ p³uca, ropniak op³ucny, rozstrzenie
oskrzeli (nabyte, wrodzone). Zapalenie p³uc szpitalne, pozaszpitalne, atypowe. Profilaktyka zapalenia p³uc u ob³o¿nie chorych.
Postêpowanie w krwotoku z uk³adu oddechowego (leczenie zachowawcze, elektrokoagulacja, wskazania do leczenia operacyjnego.
Inne.
Sarkoidoza – rozpoznawanie, rozpoznanie ró¿nicowe, leczenie.
Odma op³ucnowa tzw. samoistna – etiologia, patogeneza, rozpoznawanie i leczenie.
Choroby zawodowe uk³adu oddechowego.
GruŸlica, rak, przewlek³y nie¿yt oskrzeli i astma jako choroby
zawodowe. Pylice – krzemowa, wêglowa, azbestowa, spawaczy. Rozpoznanie i leczenie.
Uwaga
W zwi¹zku z omawianymi wy¿ej zagadnieniami omawiane s¹ wszystkie metody obrazuj¹ce oraz mo¿liwoœci uzyskania materia³ów do
badañ morfologicznych i bakteriologicznych stosowanych w diagnostyce chorób uk³adu oddechowego
Zalecana literatura
1. Droszcz W., Kowalski J., Pawlicka L.: Diagnostyka Chorób Uk³adu Oddechowego.
2. Rowiñska-Zakrzewska E., Niemirowska H.: GruŸlica i Choroby
P³uc.
3. Karkówka P., Rowiñska-Zakrzewska E.: GruŸlica.
KARDIOLOGIA
Zajêcia odbywaj¹ siê w systemie blokowym na V roku WL w Klinice Kardiologii.
Studentów obowi¹zuje teoretycznie znajomoœæ omawianych zagadnieñ w czasie seminariów i æwiczeñ.
Cele kszta³cenia
Celem zajêæ z kardiologii jest przygotowanie teoretyczne i praktyczne
w zakresie diagnostyki i leczenia choroby wieñcowej, wad serca, schorzeñ
zapalnych w kardiologii oraz nadciœnienia têtniczego. Ponadto celem
zajêæ jest przygotowanie teoretyczne i praktyczne w zakresie postêpowania, diagnostyki i leczenia w stanach zagro¿enia ¿ycia, niewydolnoœci
serca oraz zaburzeñ rytmu serca. Szczególna uwaga bêdzie skierowana na
profilaktykê chorób kr¹¿enia oraz w³aœciw¹ postawê lekarz-pacjent.
Tematyka seminariów i æwiczeñ
1. Fizjologia i hemodynamika serca. Badanie podmiotowe i przedmiotowe uk³adu kr¹¿enia. Choroba niedokrwienna serca. Postacie
choroby wieñcowej. Diagnostyka choroby wieñcowej: badanie EKG,
próba obci¹¿eniowa. Standardy leczenia choroby wieñcowej.
Æw. 1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorego ze szczególnym
uwzglêdnieniem uk³adu kr¹¿enia. Ocena elektrokardiogramu cho19
rych z chorob¹ wieñcow¹. Prezentacja pacjentów z chorob¹ wieñcow¹.
2. Prewencja pierwotna i wtórna w chorobach uk³adu kr¹¿enia. Dieta.
Hiperlipidemia. Hormonalna terapia zastêpcza. Schematy leczenia.
Æw. 2. Omówienie wskazañ do prewencji pierwotnej i wtórnej na
przyk³adzie chorych z chorob¹ wieñcow¹. Praktyczne zastosowanie schematów leczenia hiperlipidemii.
3. Ostre zespo³y wieñcowe. Markery zawa³u serca. Inne ostre kardiologiczne stany zagro¿enia ¿ycia, nag³y wzrost ciœnienia têtniczego, nag³e zatrzymanie kr¹¿enia. Diagnostyka i leczenie.
Æw. 3. Badanie podmiotowe i przedmiotowe pacjentów z zawa³em serca. Ocena elektrokardiogramu u tych chorych. Omówienie praktycznego postêpowania u chorego z obrzêkiem p³uc i ostrym bólem
w klatce piersiowej.
4. Schorzenia zapalne w kardiologii. Bakteryjne zapalenie wsierdzia.
Zapalenie osierdzia: ostre zapalenie osierdzia i przewlek³e zaciskaj¹ce zapalenie osierdzia. Zapalenie miêœnia sercowego. Diagnostyka
i leczenie.
Æw. 4. Omówienie diagnostyki i leczenia chorego z bakteryjnym
zapaleniem wsierdzia.
5. Wrodzone wady serca. Czêstoœæ wystêpowania w wieku doros³ym
w porównaniu z dzieciêcym, przyczyny ró¿nic. Podstawowe podzia³y:
a) wady sinicze, wzglêdnie sinicze i bez sinicy;
b) z prawid³owym, zmniejszonym i zwiêkszonym przep³ywem p³ucnym;
c) podzia³ anatomiczny z krótkim omówieniem najwa¿niejszych
przyk³adów w ka¿dej grupie.
Szczegó³owe omówienie wad wrodzonych najistotniejszych w kardiologii wieku doros³ego z uwzglêdnieniem zaburzeñ hemodynamicznych i ich skutków, objawów klinicznych (dolegliwoœci,
badanie przedmiotowe, przebieg naturalny), podstawowych zmian
w badaniach dodatkowych – EKG, echo, RTG – tam gdzie ma to
istotne znaczenie oraz zasad kwalifikacji do leczenia i metod leczenia. Profilaktyka BZW.
Æw. 5. Omówienie przyk³adów wad wrodzonych serca. Os³uchiwanie
serca. Problemy orzecznicze zwi¹zane z wyborem pracy. Wady wrodzone a ci¹¿a.
6. Nabyte wady serca. Zwê¿enie lewego ujœcia ¿ylnego. Niedomykalnoœæ zastawki dwudzielnej. Zwê¿enie lewego ujœcia têtniczego. Nie20
domykalnoœæ zastawki aortalnej. Zespó³ wypadania zastawki dwudzielnej.
Æw. 6. Prezentacja chorych z wadami serca ze szczególnym uwzglêdnieniem os³uchiwania serca. Omówienie diagnostyki i postêpowania terapeutycznego u tych chorych. Ocena
elektrokardiogramu.
7. Zaburzenia rytmu serca. Podzia³ elektrokardiograficzny zaburzeñ
rytmu serca. Farmakoterapia zaburzeñ rytmu serca. Leczenie niefarmakologiczne nadkomorowych zaburzeñ rytmu (ablacja – wskazania, technika, stymulacja sta³a). Prognostyczny podzia³
komorowych zaburzeñ rytmu serca. Strategia leczenia komorowych zaburzeñ rytmu. Wskazania do implantacji kardiowerterów
defibrylatorów serca. Zaburzenia przewodnictwa: podzia³, strategia postêpowania, wskazania do implantacji ró¿nych typów stymulatorów serca.
Æw. 7. Ocena elektrokardiogramu u chorych z zaburzeniami rytmu
serca. Praktyczne wykonanie badania EKG. Praktyczne zastosowanie schematów leczenia u chorych z zaburzeniami rytmu serca.
8. Przewlek³a niewydolnoœæ serca. Definicja niewydolnoœci serca.
Rodzaje niewydolnoœci serca. Kliniczna klasyfikacja niewydolnoœci serca. Diagnostyka niewydolnoœci serca: obraz kliniczny, RTG,
EKG i badanie obrazowe. Standardy leczenia niewydolnoœci serca. Rokowanie.
Æw. 8. Omówienie diagnostyki i leczenia chorego z niewydolnoœci¹
serca. Zastosowanie praktyczne schematów leczenia niewydolnoœci
serca.
9. Kardiomiopatie: zastoinowa, przerostowa, restrykcyjne definicje
kliniczne, powik³ania i leczenie. Diagnostyka echokardiograficzna w kardiologii.
Æw. 9. Opisanie historii choroby pacjenta z chorob¹ uk³adu kr¹¿enia. Omówienie znaczenia echokardiografii w praktyce klinicznej: choroba niedokrwienna serca i zawa³ (kiedy badanie wnosi
istotne informacje i pomaga ukierunkowaæ leczenie, ocena wielkoœci i powik³añ zawa³u), niewydolnoœæ kr¹¿enia (mo¿liwoœæ diagnostyki przyczyn, monitorowanie leczenia), nadciœnienie têtnicze,
wada serca (rozpoznanie, ocena zaawansowania wady, kwalifikacja do leczenia, monitorowanie po leczeniu), choroby zapalne
serca (wsierdzie, miêsieñ sercowy, osierdzie-zagadnienia tamponady i nak³ucia z monitorowaniem echo), kardiomiopatie (roz21
strzeniowe i przerostowa z uwzglêdnieniem ablacji alkoholowej
jako przyk³adu echokardiografii kontrastowej), pacjenci z zatorowoœci¹ oraz z guzami serca (krótkie omówienie postêpowania).
10. Znaczenie koronarografii w rozpoznawaniu choroby wieñcowej.
Rola koronarografii i przezskórnej angioplastyki w diagnostyce i
leczeniu ostrych kardiologicznych stanów zagro¿enia ¿ycia oraz
pozosta³ych chorobach uk³adu kr¹¿enia.
Æw. 10. Omówienie wskazañ do koronarografii zw³aszcza w ostrych
zespo³ach wieñcowych. Zaliczenie æwiczeñ.
HEMATOLOGIA
Zajêcia prowadzone s¹ na V roku w Klinice Hematologii w systemie
blokowym i obejmuj¹: seminaria, prezentacjê wybranych przypadków
klinicznych, æwiczenia przy ³ó¿ku chorego oraz w przyklinicznej poradni chorób krwi.
Zaliczenie testowe w ostatnim dniu zajêæ.
Cele kszta³cenia
Przygotowanie przysz³ych lekarzy do diagnostyki, ró¿nicowania i leczenia przede wszystkim chorych z niedokrwistoœciami zarówno pierwotnymi jak i wtórnymi oraz skazami krwotocznymi. Zaznajomienie
z podstawami diagnostyki i leczenia chorób rozrostowych krwi.
Tematyka seminariów i æwiczeñ
1. Badania laboratoryjne w diagnostyce niedokrwistoœci i skaz krwotocznych: interpretacja wyników, Ÿród³a b³êdów.
Æw. 1. Przypadek kliniczny: wtórna niedokrwistoœæ spowodowana
niedoborem ¿elaza.
2. Niedokrwistoœci niedoborowe: metabolizm ¿elaza w ustroju. Przyczyny niedoboru ¿elaza. Charakterystyczne objawy podmiotowe
i przedmiotowe. Diagnostyka laboratoryjna niedoboru ¿elaza. Zasady leczenia sideropenii – wybór preparatu ¿elaza i drogi podania.
Objawy uboczne przy stosowaniu preparatów doustnych i parenteralnych. Wskazania do leczenia parenteralnego. Czas trwania leczenia. Monitorowanie skutecznoœci leczenia. Znaczenie diety. Przyczyny
nieskutecznoœci leczenia. Przyczyny niedoboru witaminy B12 i kwasu
foliowego. Objawy kliniczne niedokrwistoœci megaloblastycznych.
Diagnostyka laboratoryjna: obraz krwi obwodowej i szpiku, sonda
22
Keya, badania immunologiczne. Leczenie. Monitorowanie skutecznoœci leczenia.
3. Niedokrwistoœci hemolityczne. Niedokrwistoœæ chorób przewlek³ych. Podzia³ patogenetyczny n. hemolitycznych, objawy kliniczne i laboratoryjne hemolizy. Hemoliza zewn¹trz- i
wewn¹trznaczyniowa. Powik³ania hemolizy. Patogeneza, wystêpowanie i cechy charakterystyczne niedokrwistoœci chorób przewlek³ych. Podstawy terapii.
Æw. 3. Przypadek kliniczny: ciê¿ka postaæ hemofilii B.
4. Skazy krwotoczne p³ytkowe i naczyniowe: hemostaza pierwotna i wtórna. Podzia³ skaz p³ytkowych. Przyczyny ma³op³ytkowœci. Objawy trombocytopenii. Ma³op³ytkowoœæ polekowa. Ma³op³ytkowoœæ samoistna.
Trombocytopenia towarzysz¹ca mikroangiopatii. Postêpowanie w ma³op³ytkowoœci ciê¿arnych. Trombocytopenia potransfuzyjna i poheparynowa. Wskazania do przetoczenia KKP. Wrodzone skazy
naczyniowe. Nabyte skazy naczyniowe. Postêpowanie lecznicze.
5. Skazy krwotoczne osoczowe. Diagnostyka i leczenie DIC: podzia³
skaz krwotocznych osoczowych. Sposób dziedziczenia hemofilii. Podzia³ hemofilii. Objawy kliniczne hemofilii. Diagnostyka laboratoryjna hemofilii. Powik³ania hemofilii. Leczenie substytucyjne, w tym
profilaktyka i poradnictwo genetyczne. Obraz kliniczny choroby von
Willebranda. Ró¿nicowanie ch. V. Willebranda z hemofili¹. Patogeneza DIC. Przyczyny. Obraz kliniczny i diagnostyka biochemiczna.
Postêpowanie terapeutyczne.
Æw. 1. Przypadek kliniczny: DIC w przebiegu choroby nowotworowej.
6. Trombofilia. Pojêcie trombofilii. Podzia³. Czynniki ryzyka powik³añ zakrzepowo-zatorowych. Obraz kliniczny. Diagnostyka trombofilii. Zasady profilaktyki i leczenia.
7. Leczenie przeciwzakrzepowe: wskazania i przeciwwskazania do stosowania heparyny. Mechanizm dzia³ania heparyny. Rodzaje i preparaty heparyn. Odmiennoœæ heparyn drobnocz¹steczkowych.
Stosowanie heparyny w profilaktyce i leczeniu. Monitorowanie leczenia. Objawy niepo¿¹dane. Mechanizm dzia³ania doustnych antykoagulantów. Zasady leczenia i monitorowania terapii. Mo¿liwe
interakcje z innymi lekami, pokarmami. Postêpowanie przy przedawkowaniu DA. Przeciwwskazania bezwzglêdne do stosowania DA.
Æw. 2. Przypadek kliniczny: G³uchota i niedowidzenie w przebiegu
przewlek³ej bia³aczki szpikowej.
23
8. Zespo³y mieloproliferacyjne: Patogeneza i obraz kliniczny CML.
Diagnostyka laboratoryjna i genetyczna. Ró¿nicowanie z innymi
przyczynami leukocytozy. Lecznie. Obraz kliniczny czerwienicy prawdziwej. Diagnostyka laboratoryjna PV. Mo¿liwoœci i zasady leczenia.
Ró¿nicowanie z nadkrwistoœciami wtórnymi. Obraz kliniczny i kryteria diagnostyczne nadp³ytkowoœci samoistnej. Wskazania do leczenia i jego sposoby. Ró¿nicowanie z nadp³ytkowoœciami objawowymi.
Obraz kliniczny mielofibrozy. Ró¿nicowanie z innymi przyczynami
pancytopenii. Ogólne zasady leczenia.
9. Diagnostyka i podstawy leczenia ch³oniaków: Pojêcie ch³oniaków
o niskiej i wysokiej z³oœliwoœci. Najczeœciej obserwowane objawy podmiotowe i przedmiotowe. Niezbêdne badania diagnostyczne. Okreœlanie okresu choroby i czynników rokowniczych. Podstawy leczenia.
Podobieñstwa i ró¿nice miêdzy ch³oniakami nieziarniczymi i ziarnic¹ z³oœliw¹.
Æw. 2. Przypadek kliniczny: wyst¹pienie aplazji szpiku w zwi¹zku ze
stosowaniem nafty. Stany zagro¿enia ¿ycia w hematologii: zespó³
ostrej lizy guza. Hiperkalcemia nowotworowa. Kompresja rdzenia
krêgowego. Zespó³ nadmiernej lepkoœci krwi.
10. Szpiczak plazmatycznokomórkowy i inne gammapatie monoklonalne: obraz kliniczny. Diagnostyka laboratoryjna. Powik³ania i ich zapobieganie. Leczenie. £agodna gammapatia monoklonalna
(MGUS): jej znaczenie i zasady postêpowania.
Æw. 2. Przypadek kliniczny: pancytopenia w przebiegu MDS.
11. Zasady leczenia preparatami krwi: rodzaje preparatów krwiopochodnych. Wskazania do stosowania poszczególnych preparatów.
Odczyny poprzetoczeniowe wczesne i póŸne.
12. Ostre bia³aczki: podzia³ wg klasyfikacji FAB. Symptomatologia.
Badania diagnostyczne. Czynniki prognostyczne. Zasady leczenia.
Æw. 2. Przypadek kliniczny: wyst¹pienie pêcherzycy po leczeniu cytostatycznym.
13. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych: rodzaje przeszczepów.
Wady i zalety poszczególnych rodzajów transplantacji. Dobór dawców. Odleg³e wyniki przeszczepów. Opieka nad pacjentami po
transplantacji.
Zalecana literatura
1. Urasiñski I.: Podstawy hematologii.
24
2. Herold: Medycyna wewnêtrzna. Repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy.
Rok VI
NEFROLOGIA
Seminaria odbywaj¹ siê w Sali konferencyjnej Kliniki Nefrologii,
Transplantologii i Chorób Wewnêtrznych.
Æwiczenia odbywaj¹ siê w:
– oddziale (klinice),
– oœrodku dializ (hemodializa, dializa otrzewnowa),
– poradni chorób nerek i nadciœnienia têtniczego,
– poradni transplantacyjnej.
Cele kszta³cenia
Celem zajêæ z nefrologii jest teoretyczne i praktyczne przygotowanie w zakresie:
1. Przedspecjalistycznego postêpowania w ostrej niewydolnoœci nerek.
2. Stosowania postêpowania nefroprotekcyjnego w czasie zabiegów
diagnostycznych i terapeutycznych u osób zagro¿onych ostr¹ niewydolnoœci¹ nerek.
3. Postêpowania diagnostycznego i terapeutycznego w:
a) infekcjach uk³adu moczowego,
b) œródmi¹¿szowych zapaleniach nerek,
c) zapaleniach k³êbuszkow nerkowych,
d) chorobach ogólnoustrojowych z zajêciem nerek,
4. Rozpoznawania i postêpowania terapeutycznego w przewlek³ej
niewydolnoœci nerek.
5. Podstaw leczenia nerkozastêpczego.
6. Wspólpracy lekarza poz z oœrodkiem nefrologicznym.
Tematyka seminariów i æwiczeñ
1. Postêpowanie diagnostyczne w chorobach nerek. Wykorzystanie
podstawowych badañ laboratoryjnych. Zastosowanie badañ do
oceny przep³ywu nerkowego, przes¹czania k³êbuszkowego, funkcji kanalików nerkowych. Ocena pozawydalniczej funkcji nerek.
Badania obrazowe uk³adu moczowego. Biopsja nerki.
25
Æw. 1. Praktyczne postêpowanie diagnostyczne: planowanie badañ,
interpretacja wyników, kontrola skutecznoœci leczenia.
2. Infekcje dróg moczowych. Infekcyjne œródmi¹¿szowe zapalenia
nerek. Infekcje dróg moczowych – postêpowanie diagnostyczne
i terapeutyczne. Ostre i przewlek³e cewkowo-œródmi¹¿szowe zapalenia nerek. Nefropatia analgetyczna. Wp³yw leków na funcje
kanalików nerkowych.
Æw. 2. Chorzy z infekcj¹ dróg moczowych. Chorzy z cewkowo-œródmi¹¿szowym zapaleniem nerek. Chorzy nadu¿ywaj¹cy leków.
3. Pierwotne i wtórne glomerulopatie zapalne. Zespól nerczycowy.
Zespó³ nefrytyczny. Pierwotne k³êbuszkowe zapalenia nerek. Wtórne glomerulopatie zapalne w przebiegu tocznia oraz zapalnych
chorób naczyñ. Zasady leczenia immunosupresyjnego i wspomagaj¹cego w glomerulopatiach zapalnych.
Æw. 3. Objawy kliniczne glomerulopatii zapalnych, badania pracowniania w glomerulopatiach, wybór leczenia.
4. Najczêstsze przyczyny schy³kowej niewydolnoœci nerek – nefropatia
cukrzycowa, nefropatia nadciœnieniowa. Prewencja nefropatii cukrzycowej. Opieka nefrologiczna nad chorym z cukrzyc¹. Leczenie
zachowawcze i nerkozastêpcze w nefropatii cukrzycowej. Nerki jako
przyczyna nadciœnienia têtniczego. Wp³yw nadciœnienia têtniczego
na nerki w³asne i nerkê przeszczepion¹. Nadciœnienie têtnicze u chorego z niewydolnymi nerkami.
Æw. 4. „Opracowywanie” chorych w ró¿nych stadiach nefropatii cukrzycowej. Pacjent z nadciœniem têtniczym i niewydolnoœci¹ nerek. Pacjent z nadciœnieniem nerkopochodnym.
5. Wrodzone choroby nerek z póŸn¹ manifestacj¹. Zespo³y zaburzeñ
jonowych. ADKPD – rozpoznawanie, postêpowanie – leczenie zachowawcze, leczenie nerkozastêpcze. Wrodzone zespo³y utraty jonów – diagnostyka, leczenie. Zasady wyrównywania zaburzeñ
jonowych.
Æw. 5. Chorzy z ADPKD leczeni zachowawczo, dializowani, po przeszczepie nerki. Chorzy „nawadniani”. Chorzy „odwadniani”.
6. Ostra i przewlek³a niewydolnoœæ nerek. Zapobieganie ostrej niewydolnoœci nerek. Objawy ostrej niewydolnoœci nerek. Leczenie
zachowawcze ostrej niewydolnoœci nerek. Wskazania do leczenia
nerkozastêpczego w o.n.n. Przewlek³a niewydolnoœæ nerek – diagnostyka, postêpowanie, leczenie zachowawcze, wskazania do leczenia nerkozastêpczego.
26
Æw. 6. Chorzy z niewydolnoœci¹ nerek w opiece ambulatoryjnej.
Chory dializowany z przyczyn nag³ych. Zasady wyboru leczenia
nerkozastêpczego i „dawki dializy”.
7. Leczenie nerkozastêpcze – hemodializa, dializa otrzewnowa, przeszczep nerki. Podstawy leczenia nerkozastepczego. Wybór metody
– wskazania i przeciwskazania. Leczenie uzupe³niaj¹ce w trakcie
leczenia nerkozastêpczego. Powik³ania leczenia nerkozastêpczego.
Æw. 7. Chorzy w programie przewlek³ych hemodializ. Chorzy leczeni
dializ¹ otrzewnow¹. Chorzy po przeszczepie nerki.
Dy¿ur nefrologiczny: jeden dy¿ur w czasie bloku, 1–2 studentów na
dy¿urze.
W programie dy¿uru praca z lekarzem dy¿urnym: izba przyjêæ –
bezwzglêdne i wzglêdne wskazania do hospitalizacji nefrologicznych;
stacja dializ – dializa w warunkach dy¿urowych; oddzia³ – wieczorna
wizyta; inne oddzia³y – konsultacje internistyczno-nefrologiczne.
Zajêcia koñcz¹ siê zaliczeniem: prezentacja pacjenta z planem
badañ diagnostycznych i proponowanym leczeniem (karta zleceñ,
propozycje badañ i wizyt kontrolnych).
Zalecana literatura
1. Ormowski T.: Choroby nerek.
2. Rutkowski B., Czekalski S.: Postêpowanie w chorobach nerek
i dializoterapii.
REUMATOLOGIA
Zajêcia z reumatologii odbywaj¹ siê na VI roku w ramach programu chorób wewnêtrznych, w systemie blokowym.
Rozpoczynaj¹ siê w sali dydaktycznej Kliniki Reumatologii. Studentów obowi¹zuje przygotowanie do tematów omawianych w czasie
seminariów. Æwiczenia kliniczne nawi¹zuj¹ do tematyki seminariów.
Cele kszta³cenia
Celem zajêæ jest przedstawienie obrazu klinicznego, diagnostyki,
ró¿nicowania oraz leczenia najczêœciej spotykanych chorób reumatycznych. Æwiczenia kliniczne maj¹ s³u¿yæ doskonaleniu umiejêtnoœci zbierania wywiadu i badania przedmiotowego chorych ze
szczególnym uwzglêdnieniem badania uk³adu ruchu. Studenci nabywaj¹ umiejêtnoœci interpretacji wyników badañ diagnostycznych (zdjêæ
rentgenowskich stawów, p³ynu stawowego, badañ serologicznych
27
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Tematyka seminariów i æwiczeñ
Reumatoidalne zapalenie stawów – etiopatogeneza, obraz kliniczny, pozastawowa manifestacja reumatoidalnego zapalenia stawów, postêpowanie diagnostyczne, rozpoznanie ró¿nicowe.
Uk³adowe choroby tkanki ³¹cznej: toczeñ uk³adowy, sklerodermia,
zapalenie skórno-miêœniowe, guzkowe zapalenie têtnic, mieszana
choroba tkanki ³¹cznej, zespó³ suchoœci, zespo³y nak³adania – kryteria rozpoznania, postêpowanie diagnostyczne, badania specjalistyczne konieczne w rozpoznaniu i ocenie zmian narz¹dowych.
Diagnostyka serologiczna powik³añ naczyniowych chorych na uk³adowe choroby tkanki ³¹cznej. Znaczenie przeciwcia³ antykardiolipinowych, przeciw cytoplazmie granulocytów i przeciwendotelialnych.
Zespó³ antyfosfolipidowy – kryteria diagnostyczne, leczenie.
Seronegatywne zapalenia stawów z zajêciem krêgos³upa – definicja, kliniczne podtypy seronegatywnych spondyloartropatii, zmiany
narz¹dowe, postêpowanie diagnostyczne, leczenie przewlek³ych
spondyloartropatii.
Reaktywne zapalenia stawów – definicja, etiopatogeneza, symptomatologia kliniczna, postêpowanie diagnostyczne, leczenie. Objawy ze strony uk³adu ruchu w przebiegu zaka¿enia HIV.
Choroba zwyrodnieniowa stawów – kliniczne podtypy, postêpowanie diagnostyczne i terapeutyczne. Krystalopatie – definicja,
kryteria diagnostyczne, choroby i zaburzenia towarzysz¹ce krystalopatiom, badania specjalistyczne konieczne do ustalenia rozpoznania, leczenie i zasady jego monitorowania.
Osteoporoza w chorobach reumatycznych – definicja, czynniki
ryzyka. Densytometria dwufotonowa (DEXA) i jej zastosowanie
w diagnostyce osteoporozy. Markery obrotu kostnego. Strategia
leczenia osteoporozy.
Wspó³czesne metody leczenia chorób reumatycznych. Korzyœci i zagro¿enia p³yn¹ce z metod agresywnego leczenia. Terapia reumatoidalnego zapalenia stawów w œwietle miêdzynarodowych standardów.
Zalecana literatura
1. Zimmermann-Górska I.: Choroby reumatyczne. Podrêcznik dla
lekarzy i studentów. PZWL, Warszawa 2000.
2. Mackiewicz S.: Zimmermann-Górska I.: Reumatologia. PZWL,
Warszawa 1995.
28