Program ćwiczeń 2016/2017

I ROK
PROGRAM ĆWICZEŃ Z HISTOLOGII DLA STUDENTÓW
KIERUNKU LEKARSKIEGO
W ROKU AKADEMICKIM 2016/17 SEMESTR I
Ćwiczenie nr 1 - 03.10.2016 (poniedziałek) - 05.10.2016 (środa)
Wprowadzenie do histologii. (ćwiczenia 2 godz.)
Zasady poprawnego mikroskopowania. Charakterystyka obrazu w mikroskopie
optycznym, powiększenie, zdolność rozdzielcza. Zasady działania mikroskopu optycznego i
elektronowego. Ogólne zasady przygotowania materiału do badań w mikroskopie optycznym
i elektronowym. Charakterystyka podstawowych technik histologicznych: parafinowej,
celoidynowej, mrożeniowej, zatapianie w żywicach do mikroskopu elektronowego. Barwienie
przeglądowe, kontrastowanie skrawków ultracienkich. Podstawy histochemii klasycznej,
histochemii enzymów, immunocytochemii i hybrydyzacji in situ. Białka fluoryzujące
Ćwiczenie nr 2 - 06.10.2016 (czwartek) - 07.10.2016 (piątek)
Komórka, cz. I (ćwiczenia 2 godz.)
Błony biologiczne: składniki lipidowe i białkowe błon, ich własności i znaczenie
czynnościowe. Transport przez błony – transportery, transport pęcherzykowy, przepływ błon.
Błona komórkowa, glikokaliks, cząsteczki adhezyjne. Jądro – budowa i organizacja
przestrzenna chromatyny, euchromatyna i heterochromatyna. Jąderko. Otoczka jądrowa i
komunikacja jądrowo-cytoplazmatyczna. Struktura rybosomów i przebieg translacji.
Siateczka śródplazmatyczna szorstka i gładka, charakter błon, wyposażenie enzymatyczne,
funkcje. Aparat Golgiego - biegunowość diktiosomu, rola w procesie przebudowy błon,
modyfikacji i segregacji białek.
Ćwiczenie nr 3 - 10.10.2016 (poniedziałek) - 12.10.2016 (środa)
Komórka, cz. II (ćwiczenia 2 godz.)
Egzocytoza konstytutywna i regulowana. Endocytoza i jej rodzaje, przedziały
endosomowe. Lizosomy - powstawanie, skład enzymatyczny, udział i znaczenie w procesach
trawienia wewnątrz- i zewnątrzkomórkowego. Proteasomy. Mitochondria - charakterystyka
morfologiczna, własności przedziałów mitochondrialnych, rozmieszczenie układów
enzymatycznych i mechanizmy ich działania. Aparat genetyczny i biogeneza mitochondriów.
Peroksysomy - charakterystyka morfologiczna i enzymatyczna, znaczenie czynnościowe.
Cytoszkielet - elementy składowe i ich charakterystyka, mechanizmy zjawisk ruchowych w
komórkach. Śmierć komórki: nekroza i apoptoza.
Ćwiczenie nr 4 - 13.10.2016 (czwartek) - 14.10.2016 (piątek)
Tkanka nabłonkowa (ćwiczenia 3 godz.)
Definicja i elementy składowe tkanki. Ogólna charakterystyka i funkcje nabłonków.
Klasyfikacja nabłonków i charakterystyka ich poszczególnych typów. Modyfikacje budowy
tkanki nabłonkowej w zależności od pełnionej funkcji. Zróżnicowania powierzchni
nabłonków. Powierzchnia szczytowa: mikrokosmki i migawki, mechanizm ruchu migawek.
Migawka pierwotna. Powierzchnia boczno-przypodstawna: połączenia międzykomórkowe i
komórka-substancja międzykomórkowa, ich budowa i funkcje. Blaszka podstawna. Gruczoły
– klasyfikacja, typy budowy i wydzielania.
Ćwiczenie nr 5 - 17.10.2016 (poniedziałek) - 19.10.2016 (środa)
Tkanka łączna właściwa (ćwiczenia 3 godz.)
Charakterystyka chemiczna i strukturalna substancji międzykomórkowej: istota
podstawowa, włókna kolagenowe, srebrochłonne i sprężyste, etapy tworzenia włókien
kolagenowych. Pochodzenie, budowa i czynność komórek tkanki łącznej właściwej:
fibroblastów, plazmocytów, mastocytów i makrofagów. Klasyfikacja odmian tkanki łącznej,
charakterystyka odmian tkanki łącznej właściwej. Tkanka tłuszczowa żółta i brunatna –
charakterystyka porównawcza.
Ćwiczenie nr 6 - 20.10.2016 (czwartek) – 21.10.2016 (piątek)
Tkanki łączne podporowe (ćwiczenia 3 godz.)
Chrząstka: charakterystyka substancji międzykomórkowej, terytoria chrzęstne, typy
chrząstki i ich własności mechaniczne, odżywianie i wzrost chrzastki. Elementy składowe
kości – substancja międzykomórkowa i komórki: kom. osteogenne, osteoblasty i osteocyty,
osteoklasty. Blaszka kostna. Organizacja strukturalna i czynnościowa kości gąbczastej i
zbitej. Kostnienie na podłożu mezenchymatycznym i chrzęstnym. Wzrost i przebudowa kości.
Podstawy procesu biomineralizacji. Budowa stawu.
Ćwiczenie nr 7 - 24.10.2016 (poniedziałek) - 26.10.2016 (środa)
Krew i hemopoeza (ćwiczenia 2 godz.)
Osocze. Elementy morfotyczne krwi, ich wartości liczbowe, charakterystyka i
przystosowanie do funkcji. Erytrocyty, charakterystyka ich błony komórkowej.
Charakterystyka porównawcza granulocytów i agranulocytów. Znaczenie granulocytów w
procesach obronnych ustroju: neutrofile i system zabijania bakterii, eozynofile i bazofile.
Limfocyty, ogólna charakterystyka. Monocyty i ich funkcje. Płytki krwi. Budowa szpiku
krwiotwórczego: przedziały naczyniowy i hemopoetyczny. Hemopoeza: komórki
macierzyste, główne linie rozwojowe i ich charakterystyka. Czynniki regulujace hemopoezę.
Ćwiczenie nr 8 - 27.10.2016 (czwartek) - 28.10.2016 (piątek)
Tkanka mięśniowa (ćwiczenia 3 godz.)
Aparat kurczliwy. Klasyfikacja tkanki mięśniowej. Charakterystyka komórek mięśniowych
gładkich, włókien mięśniowych szkieletowych i komórek mięśnia sercowego. Podstawy
strukturalne i molekularne zjawiska skurczu w mięśniach gładkich i poprzecznie
prążkowanych. Struktura sarkomeru, białka kurczliwe, regulatorowe i pomocnicze. Budowa i
funkcja kanalików T i siateczki sarkoplazmatycznej. Płytka motoryczna. Organizacja błony
mięśniowej gładkiej, mięśnia szkieletowego i mięśnia sercowego wraz z układem
przewodzącym. Struktury receptoryczne mięśni szkieletowych. Niemięśniowe komórki
kurczliwe.
31.10.16 i 02.11.16 - nie ma zajęć z histologii
Ćwiczenie nr 9 - 03.11.2016 (czwartek) - 04.11.2016 (piątek)
Tkanka nerwowa (ćwiczenia 3 godz.)
Neuron i jego wypustki. Klasyfikacja komórek nerwowych. Charakterystyka wyposażenia
cytoplazmatycznego komórki nerwowej. Włókna nerwowe i ich typy. Strukturalne i
molekularne podstawy przewodnictwa nerwowego. Budowa i typy synaps, neuroprzekaźniki,
przewodnictwo synaptyczne. Parakrynne przewodzenie bodźców. Typy, charakterystyka i
czynność komórek neurogleju. Pień nerwowy (nerw obwodowy). Zwój rdzeniowy.
Ośrodkowy układ nerwowy: skład istoty szarej i białej, organizacja rdzenia kręgowego, kory
móżdżku i mózgu. Bariera krew-mózg. Opony mózgowe i splot naczyniówkowy.
Ćwiczenie nr 10 - 07.11.2016 (poniedziałek) - 09.11.2016 (środa)
Układ naczyniowy (ćwiczenia 3 godz.)
Elementy składowe ściany naczyniowej. Śródbłonek, charakterystyka i funkcje.
Mechanizmy transportu substancji i migracji leukocytów przez śródbłonek. Angiogeneza.
Budowa kapilarów i ich typy. Prekapilary i postkapilary, regulacja przepływu przez łożysko
naczyń włosowatych. Warstwowa budowa ściany tętnic i żył – charakterystyka porównawcza.
Naczynia tętnicze: arteriole, tętnice typu mięśniowego i sprężystego. Naczynia żylne różnorodność budowy. Anastomozy tętniczo-żylne. Warstwy ściany serca.
10.11.2016 - nie ma ćwiczeń z histologii
Ćwiczenie nr 10 - 14.11.2016 (poniedziałek) - 16.11.2016 (środa)
Układ limfatyczny (ćwiczenia 3 godz.)
Typy odporności. Odporność nieswoista: receptory rozpoznające wzorzec, limfocyty NK.
Komórki uczestniczące w reakcjach immunologicznych: komórki prezentujące antygen,
limfocyty T i ich subpopulacje, limfocyty B. Podstawy reakcji immunologicznych:
odpowiedź humoralna i komórkowa. Tkanka limfoidalna: ogólna charakterystyka.
Organizacja grudki chłonnej. Budowa i czynność węzła chłonnego. Śledziona – organizacja i
funkcje miazgi białej i czerwonej, krążenie śledzionowe. Układ nabłonkowo-limfatyczny
grasicy i jej rola w procesie dojrzewania limfocytów T. Tkanka limfoidalna błon śluzowych migdałki.
Ćwiczenie nr 11 - 17.11.2016 (czwartek) - 18.11.16 (piątek)
Powłoki skórne (ćwiczenia 3 godz.)
Warstwy powłok skórnych. Naskórek - keratynocyty i proces rogowacenia, inne komórki
obecne w naskórku (melanocyty, komórki Langerhansa i komórki Merkla) i ich funkcje.
Organizacja skóry właściwej i tkanki podskórnej. Gruczoły potowe, zapachowe i łojowe –
budowa i mechanizmy wydzielnicze. Korzeń włosa i twory z nim związane. Unaczynienie i
unerwienie skóry, typy zakończeń nerwowych i ich rola. Typy skóry: „gruba” i „cienka”,
charakterystyka porównawcza.
09.12.16 Sprawdzenie wiadomości z zakresu cytologii, oraz budowy i funkcji tkanek
(II termin - 13.01.17)
Ćwiczenie nr 12 - 21.11.20156 (poniedziałek) – 23.11. 2016 (środa)
Układ pokarmowy, cz. I. Jama ustna i gruczoły ślinowe. (ćwiczenia 3 godz.)
Definicja i ogólna charakterystyka błony śluzowej. Błona śluzowa różnych rejonów
jamy ustnej. Język i jego brodawki. Kubki smakowe – budowa i mechanizm percepcji
bodźców smakowych. Małe i duże gruczoły ślinowe – budowa i czynność odcinków
wydzielniczych i przewodów wyprowadzających. Różnicowa charakterystyka ślinianek.
Ogólna budowa zęba: struktura tkanek zmineralizowanych, miazga zęba i ozębna.
Ćwiczenie nr 13 - 24.11.2016 (czwartek) – 25.11.2016 (piątek)
Układ pokarmowy, cz. II. Cewa pokarmowa. (ćwiczenia 3 godz.)
Ogólna budowa cewy pokarmowej, charakterystyka warstw ściany. Budowa przełyku.
Organizacja błony śluzowej żołądka, charakterystyka nabłonka powierzchniowego,
gruczołów i wchodzących w ich skład komórek. Jelito i jego przystosowanie do funkcji:
nabłonek jelitowy, kosmki i krypty jelitowe. Zróżnicowania budowy poszczególnych
odcinków jelit. Tkanka limfoidalna cewy pokarmowej. Sploty nerwowe cewy pokarmowej.
Komórki dokrewne cewy pokarmowej.
Ćwiczenie nr 14 - 28.11.2016 (poniedziałek) - 30.11.2016 (środa)
Układ pokarmowy, cz. III. Duże gruczoły układu pokarmowego (ćwiczenia 2 godz.)
Trzustka - struktura i funkcja części zewnątrzwydzielniczej, charakterystyka odcinków
wydzielniczych, komórek wydzielniczych i dróg wyprowadzających. Wątroba - organizacja
zrazikowa (zrazik w ujęciu klasycznym i czynnościowym). Charakterystyka strukturalna i
czynnościowa komórki wątrobowej i jej biegunów. Zatoki wątrobowe i komórki z nimi
związane. Krążenie krwi w wątrobie. Wewnątrz- i zewnątrzwątrobowe drogi żółciowe.
Ćwiczenie nr 15 - 01.12.2016 (czwartek) – 02.12.2016 (piątek )
Układ dokrewny, cz. I (ćwiczenia 2 godz.)
Ogólna charakterystyka gruczołów dokrewnych. Przysadka mózgowa: podział na część
gruczołową i nerwową, związek morfologiczny i czynnościowy przysadki z podwzgórzem,
klasyfikacja komórek części gruczołowej, budowa i czynność części nerwowej. Tarczyca:
ogólna organizacja narządu, struktura pęcherzyka tarczycowego, budowa tworzących go
komórek, etapy produkcji hormonów, komórki C. Nadnercze. Kora: cechy ultrastrukturalne
komórek steroidogennych, charakterystyka strukturalna i czynnościowa warstw. Rdzeń:
komórki chromochłonne, komórkowe aspekty produkcji katecholamin.
Ćwiczenie nr 16 - 05.12.2016 (poniedziałek) – 07.12.2016 (środa)
Układ dokrewny, cz. II (ćwiczenia 2 godz.)
Wysepki trzustkowe - typy komórek, ich charakterystyka ultrastrukturalna i
czynnościowa. Przytarczyce – budowa, typy komórek i ich czynność. Szyszynka. System
rozproszonych komórek dokrewnych (DNES): cechy wspólne, narządowa lokalizacja
komórek. Mechanizmy działania hormonów i innych cząsteczek sygnałowych na komórki
docelowe: receptory błonowe, transdukcja sygnału przy udziale białek G, wtórne przekaźniki
i mechanizm ich działania. Receptory błonowe o funkcji enzymatycznej. Receptory
wewnątrzkomórkowe dla hormonów steroidowych i tarczycowych..
Ćwiczenie nr 17 - 08.12.2016 (czwartek) - 09.12.2016 (piątek)
Układ rozrodczy żeński, cz. I. (ćwiczenia 2 godz.)
Jajnik – ogólna organizacja, kolejne stadia rozwoju pęcherzyków jajnikowych,
organizacja pęcherzyka Graafa. Atrezja pęcherzyków. Powstawanie, budowa i czynność
ciałka żółtego, luteoliza i ciałko białawe. Charakterystyka komórek dokrewnych jajnika.
Jajowód: budowa ściany, charakterystyka nabłonka. Macica: endometrium i myometrium,
zmiany błony śluzowej macicy w przebiegu cyklu miesięcznego. Budowa szyjki macicy.
Pochwa: budowa ściany, cytologia rozmazów pochwowych.
Ćwiczenie nr 18 - 12.12.2016 (poniedziałek) – 14.12.2016 (środa)
Układ rozrodczy żeński, cz. II. (ćwiczenia 2 godz.)
Łożysko - ogólna budowa. Budowa, rozwój i dojrzewanie kosmków łożyskowych,
charakterystyka bariery łożyskowej. Doczesna i płyta podstawowa: komórki doczesnowe,
cytotrofoblast obwodowy i jego rola. Budowa histologiczna błon płodowych i sznura
pępowinowego. Gruczoł mlekowy - ogólna charakterystyka budowy, zmienność zależna od
fazy rozwoju i stanu czynnościowego. Struktura odcinków wydzielniczych i komórek
wydzielniczych, mechanizmy wydzielania składników mleka. Budowa przewodów
wyprowadzających.
Ćwiczenie nr 19 - 15.12.2016 (czwartek) – 16.12.2016 (piątek)
Układ rozrodczy męski (ćwiczenia 2 godz.)
Jądro - ogólna charakterystyka, kanalik nasienny i jego błona graniczna. „Nabłonek”
plemnikotwórczy, spermatogeneza, ultrastruktura plemnika. Komórki Sertolego i ich funkcje.
Bariera krew-jądro. Przestrzeń śródmiąższowa jądra, komórki Leydiga, makrofagi jądrowe.
Budowa i czynność dróg wyprowadzających: kanaliki proste, sieć jądra, najądrze i
nasieniowód. Budowa i czynność gruczołu krokowego, pęcherzyków nasiennych i gruczołów
opuszkowo-cewkowych.
Ćwiczenie nr 20 - 19.12.2016 (poniedziałek) - 21.12.2016 (środa)
Układ oddechowy (ćwiczenia 2 godz.)
Drogi oddechowe – nabłonek i jego skład komórkowy, charakterystyka błony śluzowej,
mechanizm samooczyszczania dróg oddechowych. Jama nosowa: błona śluzowa obszaru
oddechowego, błona śluzowa obszaru węchowego i jej nabłonek – budowa i czynność. Jama
gardłowa i krtań. Budowa tchawicy, oskrzeli i oskrzelików. Organizacja miąższu płucnego.
Pęcherzyk płucny: typy pneumocytów i ich funkcje, bariera powietrze-krew, surfaktant i jego
rola. Makrofagi pęcherzykowe
22.12.2016 - nie ma ćwiczeń z histologii
PRZERWA ŚWIĄTECZNA – 23.12.2016 (piątek) – 02.01.2017 (poniedziałek)
03.01.17, 04.01.17, 05.01.17 - nie ma ćwiczeń z histologii
Ćwiczenie nr 21 - 09.01.2017 (poniedziałek) - 11.01.2017 (środa)
Układ moczowy (ćwiczenia 2 godz.)
Nerka – obszary miąższu. Ogólna charakterystyka nefronu i lokalizacja jego odcinków w
obrębie miąższu nerki. Budowa ciałka nerkowego, ultrastruktura i mechanizm działania
bariery filtracyjnej. Charakterystyka strukturalna i czynnościowa kolejnych odcinków
nefronu. Cewka zbiorcza i jej rola w procesie zagęszczania moczu. Tkanka śródmiąższowa
nerki. Aparat przykłębuszkowy – elementy składowe i ich funkcja. Układ naczyń
krwionośnych w nerce. Drogi moczowe: moczowód, pęcherz moczowy i jego adaptacja do
zmiennej pojemności. Cewka moczowa.
Ćwiczenie nr 22 - 12.01.2017 (czwartek) - 13.01.2017 (piątek)
Narząd wzroku (ćwiczenia 2 godz.)
Ogólna organizacja gałki ocznej, warstwy ściany. Budowa twardówki i rogówki.
Naczyniówka właściwa, struktury związane z akomodacją i adaptacją: ciałko rzęskowe,
tęczówka i soczewka. Produkcja i krążenie płynu wodnistego. Siatkówka – charakterystyka
kolejnych warstw, budowa i czynność fotoreceptorów. Plamka żółta i plamka ślepa. Powieka:
spojówka, tarczka i gruczoły. Gruczoł łzowy.
Ćwiczenie nr 23 - 16.01.2017 (poniedziałek) - 18.01.2017 (środa)
Ćwiczenie repetytoryjne I (ćwiczenia 2 godz.)
Ćwiczenie nr 24 - 19.01.2017 (czwartek) - 20.01.2017 (piątek)
Demonstracja procedury egzaminu praktycznego (ćwiczenia 2 godz.)
Kolokwium zaliczeniowe – 20.01.2017
Ćwiczenie nr 25 - 23.01.2017 (poniedziałek) - 25.01.2017 (środa)
Ćwiczenie repetytoryjne II (ćwiczenia 2 godz.).
Ćwiczenie nr 26 - 26.01.2017 (czwartek) - 27.01.2017 (piątek)
Ćwiczenie repetytoryjne III (ćwiczenia 2 godz.).
Zaliczenie praktycznej znajomości preparatów - 30.01.2017 (poniedziałek) - 31.01.2017 (wtorek)
Egzamin teoretyczny - 03.02.2017 (piątek)
Egzamin poprawkowy – 20 - 21.02.2017