Krystyna Żrałka - Gimnazjum nr 4

Krystyna Żrałka
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ
w kl. I - III gimnazjum
Temat: Jak można odmówić wypalenia papierosa, wypicia alkoholu,
wzięcia narkotyku?
1. Główne zagadnienia lekcji
- Zapoznanie uczniów ze strategią odmawiania.
- Kształtowanie umiejętności rozpoznawania asertywności w zachowaniach innych
ludzi.
- Ćwiczenia odmawiania.
2. Po zakończeniu lekcji uczeń powinien
- Zdobyć podstawowe wiadomości na temat różnych zachowań człowieka.
- Umieć powiedzieć NIE namawiającemu do wypalenia papierosa, wypicia alkoholu
czy też wzięcia narkotyku.
3. Uwagi dotyczące realizacji lekcji
Metody realizacji: pogadanka, dyskusja, ćwiczenia.
4. Środki dydaktyczne
- foliogramy.
- opis sytuacji - na kartkach.
5. Przebieg lekcji
Wprowadzenie
Asertywność -umiejętność otwartego i bezpośredniego wyrażania swoich myśli, uczuć,
przekonań lub pragnień, ale w sposób respektujący uczucia, poglądy i opinie drugiego
człowieka (rozmówcy). Asertywność jest ważna w sytuacjach konfliktowych pozwala
osiągnąć kompromis, bez rezygnacji z uznawanych wartości. Przydatna szczególnie
w sytuacji, gdy trzeba komuś odmówić. Odmowa staje się wtedy zwięzłym i stanowczym
komunikatem, zawierającym słowo “nie” i krótkie wyjaśnienie przyczyn odmowy, ale bez
agresji, złości czy usprawiedliwień. Asertywność pomaga oprzeć się naciskom np. w sprawie
narkotyków, papierosów, alkoholu. Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe
i stanowcze wyrażanie wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień, ale
w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie i pragnienia tej drugiej osoby. Tak więc
zachowanie asertywne różni się od zachowania agresywnego, bowiem oznacza korzystanie
z osobistych praw bez naruszania praw innych osób. Jednocześnie zachowanie asertywne
różni się od zachowania uległego, zakłada bowiem działanie zgodne z własnym interesem
i stanowczą obroną siebie i swoich praw - bez nieuzasadnionego niepokoju. Teoretycy
asertywności przykładają wielką wagę do stanowienia i obrony swoich praw. Rozumują
następująco: Jeżeli człowiek w kontaktach z innymi osobami, nie zdecyduje się na
samodzielne określenie swoich praw, inni z konieczności określą za niego jego rolę.
1
A wówczas przestanie on być sobą.
Asertywność związana jest głęboko z poczuciem własnej godności i szacunku do samego
siebie. Jeden z pionierów treningu asertywności udziela następującej rady: Jeżeli masz
wątpliwości, czy dane zachowanie jest asertywne, sprawdź, czy choćby odrobinę zwiększa
ono twój szacunek do samego siebie. Jeżeli tak, jest to zachowanie asertywne. Jeżeli nie - nie
jest ono asertywne.
Asertywność nie jest wrodzona. Wynika z wyuczenia się różnych sytuacjach określonego
sposobu przeżywania i reagowania. Jest zmienna i zależy od sytuacji. Można z wielką
łatwością wyrażać asertywnie swoje uczucia i prawa wobec pewnych osób w pewnych
sytuacjach - zaś odczuwać paraliżującą trudność w byciu sobą wobec innych osób, w innych
sytuacjach. Umożliwia w wielu sytuacjach obronę własnych praw, swoich granic,
realizowanie własnych celów i zamierzeń bez łamania praw i naruszania granic innych ludzi.
W sytuacjach konfliktowych asertywne zachowanie daje szansę rozwiązania konfliktu bez
rezygnowania z własnej godności i uznawanych przez nas wartości.
Asertywność , to także skuteczne odmawianie, proszenie, wyrażanie własnych opinii.
Mimo wszelkich trudności, jest ogromnie cenną umiejętnością, gdyż pozwala w pełni
wyrażać siebie w kontakcie z innymi, być sobą w różnych sytuacjach naszego życia
( Rosińscy 1995 ).
Style zachowań
Można zachowywać się asertywnie, ale wiele razy zachowujemy się inaczej - agresywnie lub
ulegle. Pomocną kategorią okazuje się stosunek prawa własne - prawa innych.
Agresywność - bywa często mylona z asertywnością. W przypadku zachowań agresywnych
sytuacje są spostrzegane jako pole walki, a celem staje się wygrana własna i przegrana,
pokonanie innych. W zachowaniach agresywnych respektujemy własne prawa lekceważąc
jednocześnie prawa innych. Nie liczymy się z innymi, nie słuchamy ich, podejmujemy
decyzje bez uwzględnienia praw innych.
Gdy kierujemy się zasadami agresywnymi - przekaz brzmi:
- Ja mam rację - jesteś głupi skoro myślisz inaczej
- Takie są moje odczucia - twoje się nie liczą
- Tak wygląda ta sytuacja - nie obchodzi mnie, jak ty ją widzisz.
W głosie pobrzmiewa wtedy pogróżka, kpina, sarkazm, ton głosu często jest napastliwy,
hałaśliwy. Mierzymy rozmówcę wrogim spojrzeniem, grozimy palcem, czasem atakujemy
fizycznie.
Uległość - polega na respektowaniu praw innych przy jednoczesnym lekceważeniu własnych
praw. Zachowania uległe cechuje to, że interesy innych osób stawiamy ponad własnymi,
często rezygnując z własnych dążeń, pragnień i potrzeb. Lekceważymy własne prawa
i pozwalamy innym je naruszać. Zachowujemy się w sposób nieuczciwy, deklarujemy coś
ulegle, a co innego robimy. Rezygnujemy z przedstawiania własnych potrzeb, odczuć
i poglądów. Kumulujemy w sobie wiele spraw, co powoduje nagromadzenie się złości
i wewnętrznych urazów.
Gdy kierujemy się zasadami uległymi przekaz brzmi:
- Liczy się to, co ty myślisz - nie to, co ja myślę
- Liczą się twoje odczucia - a nie moje
- Ważne jest - jak ty widzisz tę sytuację.
2
W naszym głosie i postawie można zauważyć podporządkowanie się innym osobom, brak
zdecydowania, bierność, oczekiwanie na zdarzenia. Uległe potakiwanie ze spuszczoną głową
i wzrokiem utkwionym w czubkach butów to w pewnych sytuacjach wyraz uległości.
Asertywność - to respektowanie własnych praw przy jednoczesnym respektowaniu praw
innych osób. Oznacza to obronę własnych praw przy uznaniu praw innych, wyrażanie swoich
potrzeb, poglądów i odczuć. Gdy zachowujemy się asertywnie nasze stosunki z innymi
ludźmi cechuje wiara w siebie.
Gdy jesteśmy asertywni - przekaz brzmi:
- Takie jest moje zdanie
- Tak to odczuwam
- Tak oto widzę tę sytuację
- Chciałbym usłyszeć, jak się z tym czujesz
- Może uda się nam znaleźć rozwiązanie, które zadowoli nas oboje.
Asertywność wzmacnia stosunek dla innych, zwiększa też szacunek dla samego siebie.
Często w kontaktach z innymi ludźmi pragniemy, by zmienili swój stosunek do nas, swoje
zachowanie wobec nas. Asertywność to dobre narzędzie do spowodowania takiej zmiany.
Człowiek asertywny - swobodnie ujawnia innym siebie, wyraża otwarcie swoje myśli,
uczucia, pragnienia. Czyni to w sposób uczciwy, bezpośredni, śmiało, bez paraliżującego
lęku. Jest aktywnie nastawiony do życia, nie czeka na cud, akceptuje swoje ograniczenia,
niezależnie od tego, czy w danej sytuacji udało mu się odnieść sukces, czy też nie.
Potrafi powiedzieć ,, nie ", zażądać czegoś, co mu się należy, nie lęka się nadmiernie oceny,
krytyki, odrzucenia. Pozwala sobie na błędy i potknięcia, dostrzegając swoje sukcesy i mocne
strony. Gdy jest w centrum zainteresowania, uwagi, potrafi działać bez niszczącego lęku.
Akceptuje zmiany w sobie i innych. Potrafi się ,, dogadać ", potrafi też dochodzić swych praw
i egzekwować je.
Grupy zachowań nieasertywnych





Zachowania nieśmiałe:
Są to zachowania bierne, można je rozpoznać po tym, że ludzie je przejawiający są
niezdolni do obrony swoich praw, dają sobą powodować, nie przejawiają Te grupy to:
inicjatywy.
Zachowania, które przejawiają się trudnościami w komunikowaniu się:
Często przejawiają je osoby mające trudności z wchodzeniem w bliskie związki, nie
mówią wprost, nie potrafią jasno i otwarcie komunikować werbalnie i niewerbalnie
swoich uczuć i myśli.
Komunikowanie się tzw. ,, pseudoasertywne": Chodzi tu o pozory asertywności,
śmiałości zewnętrznej. Polegają one na ,, dawaniu do zrozumienia " - nie wprost swych pragnień i obarczaniu innych winą za to, że nie spełniają oczekiwań - ,, Ja robię
tyle dla innych, a kiedy sam potrzebuję, to nikt nie widzi ". Nazywamy to grą,
z tytułem: ,, Wpuszczenie innych w kanał ".
Nieasertywność wybiórcza: Pojawia się wówczas, gdy, osoba, umiejąca zachować się
asertywnie, nie potrafi tego zrobić w stosunku do pewnej, określonej kategorii osób
np.: zajmujących nadrzędne, wyższe stanowiska.
Deficyty w zachowaniu:
Brak niektórych ważnych, podstawowych umiejętności, potrzebnych w kontaktach
z innymi ludźmi - jak na przykład umiejętność utrzymywania kontaktu wzrokowego 3
to częsta przyczyna zachowań nieasertywnych.
Specyficzne zachowania nieasertywne:
Wynikają one z lęku przed konsekwencjami działania, mogą być spowodowane
zahamowaniem realizowania zachowań asertywnych, w sytuacjach, gdy istnieje potencjalna
możliwość bycia asertywnym.
Odmawianie
Odmawianie - mówienie ,, Nie ", gdy jesteśmy o coś proszeni, jest często ogromnie trudne.
Są sytuacje, w których jedni odmawiają z łatwością, inni zaś pocą się i męczą próbując
powiedzieć ,, nie ".
Jedno z praw asertywnych mówi o ważnym założeniu:

masz prawo prosić - dopóki dajesz innym prawo do odmowy. Tak, jak przyznajemy
innym prawo do odmówienia nam, gdy asertywnie prosimy, to samo prawo
przyznajemy też sobie, gdy asertywnie odmawiamy.
Celem odmowy, powiedzenia ,, Nie " nie jest z pewnością ukaranie drugiej osoby, pouczanie
jej, odwet ani zemsta, pokonanie kogoś, udowodnienie komuś jego słabości, zależności od
nas.
Celem asertywnej odmowy jest zadbanie o siebie. Chodzi o to, by działać zgodnie z własnymi
priorytetami. Podobnie, jak mamy prawo do bycia asertywnym, mamy też w tej kwestii wolny
wybór.
Jeżeli nie decydujemy się na asertywną odmowę z własnych powodów - realizujemy w ten
sposób własne, niepodważalne prawo do tego, by nie być asertywnym
.Jeżeli wybieramy asertywną odmowę - możemy korzystać ze schematu, który ułatwi nam to
zadanie. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że odmowa ma być czytelna, stanowcza, jasna
i uczciwa. Powinna być formułowana jako komunikat typu ,, Ja ".
Etap pierwszy: Powiedz ,, nie "
Etap drugi: Poinformuj o tym, czego nie zrobisz, co zrobisz (jaki masz zamiar)
Etap trzeci: Podaj krótkie wyjaśnienie.
Zachowując się asertywnie, umacniamy i określamy nasze granice. Dzieje się tak, gdy
bronimy swych praw, gdy żądamy tego, co nam należne, gdy odmawiamy, gdy jasno
informujemy innych o tym, na co się godzimy, a na co nie. Gdy ujawniamy swoje
oczekiwania, myśli, uczucia, poglądy. Nasz obraz jest wtedy w oczach innych bardziej
czytelny, spójny, jednoznaczny, łatwiej się do niego ustosunkować, wiadomo jakie są
konsekwencje różnych działań.
Mówienie ,, Nie ", egzekwowanie praw i wyrażanie życzeń, manifestowanie swych uczuć
w sposób odważny i otwarty, wyrażanie gniewu, złości, powoływanie się na reguły
obowiązujące na danym terenie, wreszcie powoływanie się na osoby, przepisy, instytucje
i korzystanie z ich bezpośredniej lub pośredniej pomocy to różne sposoby obrony.
4
Wyrażanie gniewu i złości
Gdy jesteśmy asertywni, dajemy sobie prawo do wszystkich uczuć i ich otwartego
ujawniania. Jednym z niezwykle ważnych i potrzebnych uczuć jest gniew. Pełni on bardzo
ważne dla nas funkcje:


informuje nas, że coś nam przeszkadza, doskwiera, że dzieje się coś, co nam grozi, że
dzieje się nam krzywda, ktoś narusza nasze granice
dostarcza nam energii do działania, do zmiany istniejącej sytuacji na bardziej
korzystną, bezpieczną.
Przedstawiamy schemat działania, który może okazać się pomocny gdy chcemy wyrazić swój
gniew, ochronić się przed inwazją, agresją, uzyskać zmianę sytuacji itp.
Etap pierwszy - Wyraź jasno i wprost swoje życzenie, prośbę.
Etap drugi - Daj informację zwrotną być może twój partner nie zdaje sobie sprawy, z tego
jakie są konsekwencje jego zachowania dla ciebie.
Etap trzeci - Jeżeli poprzednie działania nie odniosły skutku, stanowczo określ swoje granice.
Wyraź żądanie lub sprzeciw. Dochodź swych praw.
Etap czwarty - Zapowiedz sankcje. Pamiętaj, że zapowiedzianą sankcję musisz móc i chcieć
wykonać.
Etap piąty - Wykonanie sankcji - jeżeli nadal ktoś narusza twoje granice - wykonaj to, co
zapowiedziałeś.
Rozwinięcie
Ćwiczenie: Jak można zachować się w przedstawionej sytuacji? – określ rodzaj reakcji
(uległej, agresywnej, asertywnej)
1. Ktoś ci przerywa , kiedy mówisz.
2. Czekasz w kolejce przed sklepikiem, kiedy ktoś „ wskakuje „ przed ciebie i zostaje
obsłużony wcześniej niż ty.
3. Ania ma problem i prosi o radę.
4. Agnieszka pożyczyła zeszyt koleżance i do tej pory jej nie oddała, chociaż obiecała
zwrócić po dwóch dniach.
5. Oglądasz ulubiony program w telewizji a siostra przełącza na inny kanał.
Nauczyciel przedstawia „sześć sposobów odmawiania”, a następnie dzieli klasę na grupy,
rozdaje kartki z sytuacjami prosząc o wybranie rożnych sposobów odmawiania
i przedstawienia ich klasie.
Sytuacja I
Mariola i Maciek spotykają na placu zabaw dwóch kolegów z klasy, którzy piją piwo i ich
także namawiają do wypicia puszki piwa. Jak sądzicie, co powiedzieli Mariola i Maciek tym
dwóm chłopcom? Jak inaczej namawiali ich chłopcy spotkani w parku? . Wypiszcie teksty.
5
Sytuacja II
Zajęcia w szkole zakończyły wieczorem. Wszyscy zeszli do szatni, aby się przebrać. Na
samym końcu zeszli Janusz, Piotrek i Wojtek. Wojtek wyjął z kieszeni paczkę papierosów
i zaproponował zapalenie pozostałym kolegom. Jak sądzicie, co powiedzieli Piotrek i Janusz?
Wypiszcie teksty.
Sytuacja III
W szkolnej ubikacji zastajecie dziewczynę która „ klei się”. Proponuje wspólny „odlot”.
Jak sądzicie co powiedziałybyście tej dziewczynie?. Wypiszcie teksty.
Uczniowie ustalają sposoby zachowania się osób namawianych. Uczniowie prezentują swoje
sposoby odmowy.
Zakończenie
Na zakończenie pytamy wszystkich:
- Czy umiejętność asertywnego zachowania się jest przydatna człowiekowi w różnych
-
sytuacjach?
Kto może pomóc ci powiedzieć „ nie”?
6. Literatura pomocnicza dla nauczyciela
A. Pacewicz. Naucz się odmawiania. „ Lider” 1993, 1, s 11-12
K. Weare „ Bądź asertywny” Warszawa 1999
6
Temat: Jak można odmówić wypalenia papierosa, wypicia alkoholu,
wzięcia narkotyku?
Cele ogólne:
1. Uświadomienie uczniowi, ze u podstaw zdrowych relacji międzyludzkich leży
wolność odmowy lub sprzeciwu.
2. Propagowanie postawy, która chroni życie jednostki przed ingerencją osób trzecich.
3. Określenie sposobów mówienia „nie” w sytuacjach stwarzających zagrożenie.
Spodziewane efekty:
Uczeń:
1. Potrafi odmawiać.
2. Umie sobie radzić z presją otoczenia .
3. Potrafi formułować i odpowiednio wypowiadać komunikaty jednoznaczne.
4. Zna zasady asertywnego zachowania.
5. Umie samodzielnie podjąć odpowiednią decyzję w sprawie spożywania alkoholu,
narkotyków czy papierosów.
Metody: miniwykład, odgrywanie ról, „burza mózgów”. Pytania – odpowiedzi,
niedokończone zdania (pogadanka)
Formy: praca indywidualna, praca w grupach, praca z różnymi źródłami informacji.
Środki dydaktyczne: arkusz papieru, mazaki, rekwizyty do prezentowanych scenek .
Czas spotkania: 1 godzina lekcyjna
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie do lekcji – miniwykład, rozważania nauczyciela dotyczące:
okoliczności pierwszego kontaktu z alkoholem, nikotyną czy środkami odurzającymi;
powodów, uczuć, samodzielnych decyzji.
2. Podsumowanie rozważań – Czasem ludzie namawiają Cię, abyś robił coś, co nie jest
dobre dla Ciebie. Odmawianie bez psucia kontaktu z kolegami wymaga pewnej
umiejętności. Możesz się tego nauczyć.
3. Nauczyciel proponuje, by każdy uczeń wyobraził sobie sytuację, którą sugeruje swoim
opowiadaniem (np. ławka w parku, zakochana para, chłopak zachowuje się bardzo
swobodnie, dziewczyna tego nie aprobuje, lekko odpycha jego ręce, sprzeciwia się z
uśmiechem na twarzy, mówi cicho i delikatnie, niepewnie itd.).
4. Podział na 2 grupy: chłopcy i dziewczęta:
 dziewczęta: Ona myśli...
 chłopcy: On myśli......
5. Analiza wypowiedzi. Ukazanie różnic w odczuciach ludzi, a także interpretacja
wypowiadanych słów.
6. Na podstawie opowiadania i przeprowadzonego ćwiczenia uczniowie określają
różnice pomiędzy komunikatami jednoznacznymi i niejednoznacznymi. Próba
formułowania komunikatów jednoznacznych.
7
7. Określenie zasad stanowczego odmawiania, zapis kolorowymi pisakami na arkuszu
papieru.
 pamiętaj, że masz prawo mówić „nie”
 nie tłumacz się i nie usprawiedliwiaj
 nie sprawiaj wrażenia, ze twoja decyzja może ulec
zmianie
 pamiętaj, ze odrzucasz propozycje, a nie człowieka
 powiedz to uprzejmie, jasno i wyraźnie
8. Odegranie scenek z wykorzystaniem powyższych zasad.
 Twój kolega namawia Cię do wypalenia „trawki”. Jak
postępujesz?
 Koleżanka zaprasza Cię na grzane piwo. Jakie
znajdujesz argumenty, by jej odmówić?
9. Podsumowanie. Omówienie ćwiczenia; Czy trudno było odmówić? Jak czuła się
osoba odmawiająca?
10. Ewaluacja; test
1. Na imprezie dobrze podchmieleni koledzy nakazują ci wypicie kilku
karniaków za twoje spóźnienie. Wystawiają na próbę twoją ambicję
mówiąc:
a) maminsynek......................................................
b) nie będziesz należeć do naszej paczki................
c) czemu robisz z tego taki problem.......................
2. na wycieczce szkolnej, w trakcie ciszy nocnej koledzy (koleżanki)
namawiają Cię na wypalenie papierosa.
a) poczęstuj się, maja mentolowy smak.........................
b) wszyscy w naszej klasie palą.....................................
c) będziesz się czuł doroślej.........................................
3. Na imprezie dobrze podchmieleni koledzy nakazują ci wypicie kilku
karniaków za twoje spóźnienie. Wystawiają na próbę twoją ambicję
mówiąc:
a) To umocni naszą przyjaźń......................................................
b) Spróbuj, to umocni naszą przyjaźń.....................................
c) Korzystajmy z życia, póki jesteśmy młodzi.......................
11. Biografia:
-
T. Król, Wędrując ku dorosłości, wydawnictwo „Rubikon” Kraków
2000.
H. Cloud, J. Townsend, Sztuka mówienia „nie”, Oficyna
Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1995.
Opracowała: Małgorzata Król
8
Agnieszka Kozdrój
Scenariusz lekcji wychowawczej
w klasach I, II, III gimnazjum
I Tematyka zajęć: Trudna sztuka mówienia ,,NIE” – czyli jak odmówić
alkoholu i narkotyków.
II Cele ogólne: poznawanie siebie; przyjmowanie odpowiednich postaw wobec
sytuacji związanych z narkotykami i alkoholem.
III Spodziewane efekty: uczeń po takiej lekcji powinien zrozumieć, co to jest asertywność;
ma mieć świadomość, że jak każdy człowiek ma prawo odmówić alkoholu i narkotyków;
końcowy test ma uzmysłowić uczniowi, kim jest i nad czym powinien pracować, tzn. jakie
postawy powinien przemyśleć.
IV Metody: zajęcia warsztatowe; indywidualna analiza testu.
Zestaw potrzebnych materiałów do przeprowadzenia lekcji: arkusze papieru do
notatek; fiszki z tematami scenek dramatycznych, kserokopie
kwestionariuszy; kserokopie kartek z zwrotami asertywnymi.
VI Przebieg zajęć:
1. Podział klasy cztery grupy - każda grupa dostaje fiszkę z tematem scenki dramatycznej;
można zlecić grupom przygotowanie dialogów w domu, wtedy praca na lekcji będzie
sprawnie i szybko przebiegać.
 ,,Kolega oferuje Ci po atrakcyjnej cenie zakup narkotyków (zachwala
produkt) – Ty się zgadzasz”;
 ,,Twój dobry kolega/koleżanka proponuje Ci wypicie alkoholu, bardzo
nalega, Ty jednak odrzucasz propozycję, grozisz mu; zanosi się na bójkę”;
 ,,Twój najlepszy kolega/koleżanka chce Ci podarować środek, który wprawi
Cię w znakomity nastrój, wiesz, że są to narkotyki jednak nie możesz się
zdecydować, czy je przyjąć czy też odmówić”;
 ,,Są urodziny Twojej/Twojego najlepszego kolegi. Ktoś namawia Cię do
wypicia alkoholu. Ty uprzejmie, aczkolwiek stanowczo odmawiasz. Patrząc
wprost w oczy nakłaniającego Cię kolegi, krótko uzasadniasz swą postawę”.
2. Po obejrzeniu uczniowie omawiają poszczególne scenki, rozwijają dyskusję, nazywają
postawy bohaterów, a więc:
 Postawa uległa – ocena negatywna (scenka pierwsza)
 Postawa agresywna – ocena negatywna (scenka druga)
 Postawa manipulacyjna – ocena negatywna (scenka trzecia)
 Postawa asertywna – taka jaka powinna być, ocena pozytywna (scenka
czwarta).
9
3. Nauczyciel podaje krótką definicję
stanowczość” – zapis na tablicy.
asertywności:
,,Asertywność
to
przyjazna
4. Każdy uczeń otrzymuje kserokopie testu i automatycznie go rozwiązuje.
,,Różne postawy wobec ludzi – Kim naprawdę jestem, czy stać mnie na to, aby odmówić
alkoholu i narkotyków?”
Test zawiera 80 zdań. Jeżeli stwierdzenie uznasz za prawdziwe w stosunku do siebie, napisz
słowo TAK, a jeśli za nieprawdziwe – NIE. Staraj się odpowiadać szczerze, nikt Cię nie
sprawdzi, test jest anonimowy. Jego rozwiązanie zajmie Ci około 7 minut.
test
1. Mam wysokie poczucie własnej wartości.
2. Łatwo wpadam w gniew.
3. Jestem podejrzliwa/podejrzliwy wobec intencji innych ludzi.
4. Często na zadawane pytania odpowiadam krzykiem.
5. Uważam, że nie dorównuję moim kolegom i koleżankom, z którymi mam codziennie
kontakt.
6. Zazwyczaj otwarcie mówię o tym, co czuję.
7. Mam zwyczaj udowadnia kolegom, że się mylą.
8. Zazwyczaj podporządkowuję się innym.
9. Wolę sytuację, gdzie inni podejmują za mnie decyzje.
10. Czuję się lepiej, gdy inni dyrygują.
11. Zawsze zdobywam to, na czym mi zależy.
12. Nie obdarzam często moich kolegów/koleżanek zaufaniem.
13. Myślę, że kiedy ktoś okazuje mi sympatię, czegoś ode mnie chce.
14. Podejmując decyzję, zawsze zasięgam opinii innych.
15. Uważam się za osobę wartościową.
16. Umiem prosić o coś w taki sposób, że inni muszą mi to dać.
17. Niezbyt wysoko oceniam własne umiejętności.
18. Staram się zdobywać sympatię kolegów/koleżanek.
19. Często mówię innym, co mają robić.
20. Gdy coś mi się nie udaje, zwykle znajduję winnych wokół siebie.
21. Często ogarnia mnie przygnębienie.
22. Lubię siebie.
23. Otwarcie porozumiewam się z kolegami.
24. Starannie dobieram te fakty dotyczące mojej osoby, o których moi znajomi mogliby się
dowiedzieć.
25. Zwykle moi koledzy okazują się gorsi niż ja, podczas wykonywania różnych wspólnych
zadań.
26. Rzadko odmawiam cudzym prośbom.
27. Bywam osobą złośliwą.
28. Umiem podczas konfliktów znajdować dobre rozwiązania.
29. Często odnoszę wrażenie, że ludzie mnie krytykują.
30. Często martwię się opiniami moich kolegów.
31. Nie potrafię powiedzieć w pewnych sytuacjach słowa ,,NIE”.
32. Lubię dyskutować.
10
33. Często sądzę, że najlepiej nadaję się do wykonywania pewnych zadań.
34. Potrafię docenić wkład innych ludzi we wspólną pracę.
35. Rzadko mówię wprost, co myślę.
36. Bardzo łatwo mnie urazić.
37. Zwykle zyskuję więcej niż inni.
38. Często traktuję innych tak, że czuję się ode mnie ważniejsi.
39. Ludzie rzadko mówi mi wprost, że coś się im we mnie nie podoba.
40. Często krytykuję innych, gdy na to zasłużą.
41. Zdarza mi się, że nie potrafią jednoznacznie wyrazić swego zdania.
42. Mam pewność, że koledzy mnie szanują.
43. Akceptuję siebie.
44. Unikam otwartości w sytuacjach konfliktowych.
45. Łatwo okazuję niecierpliwość.
46. Noszę w sercu wiele zapiekłych uraz.
47. Często pozwalam sobą kierować.
48. Zwykle uwzględniam to, czego koledzy ode mnie chcą.
49. Często odczuwam wrogość wobec innych.
50. Unikam stresującego mnie patrzenia kolegom/koleżankom prosto w oczy.
51. Obawiam się ujawniania swoich pragnień.
52. Zakładam zazwyczaj, że otrzymanie tego, na czym mi zależy, jest niemożliwe.
53. Często uświadamiam sobie, że koledzy/koleżanki mnie zawiedli.
54. Miewam wątpliwości, czy uczciwie traktuję swoich przyjaciół.
55. Umiem tak zadawać pytania, że uzyskuję potrzebne informacje.
56. Mam zwyczaj omawiać swój punkt widzenia z innymi ludźmi.
57. Staram się być osobą uprzejmą wobec wszystkich.
58. Rewanżuję się zazwyczaj w myśl zasady ,,oko za oko, ząb za ząb”.
59. Mówię przyjaciołom, co myślę bez ,,owijania w bawełnę”.
60. Gdy popełniam błąd mówię: ,,przepraszam”.
61. Zwykle przyjmuję odmowę, czy protest bez złości.
62. Czasem pochopnie oceniam innych.
63. Rzadko ujawniam prawdziwe myśli.
64. Najczęściej robię to, czego chcą inni.
65. Często czuję się kimś gorszym.
66. Myślę, że traktowani innych tak jak siebie po prostu się nie opłaca.
67. Zdarza mi się nie słuchać innych.
68. Często ogarnia mnie zwątpienie.
69. Okazuję szacunek także ludziom, którzy nie zgadzają się ze mną.
70. Często przyjmuję na siebie odpowiedzialność.
71. Wyrażam czasem lekceważenie wobec pomysłów gorszych niż moje.
72. Staram się, aby inni dobrze się czuli w moim towarzystwie.
73. Jestem osobą docenianą.
74. Często wybucham złością.
75. Rzadko ujawniam, co naprawdę czuję.
76. Traktuję innych jak osoby mniej ważne, ale nie wyrażam tego wprost.
77. Często obawiam się, że mogę stracić sympatię otoczenia.
78. Daję się wykorzystywać.
79. Często nie najlepiej myślę o ludziach.
80. Gdy popełnię błąd, staram się to ukryć.
11
Za każdą odpowiedź TAK policz sobie 1 punkt i sprawdź, ile ich masz przy każdej z postaw.
Nie bierz w ogóle pod uwagę odpowiedzi NIE.
Postawa uległa: 5, 8, 9, 10, 17, 18, 26, 30, 31, 38, 39, 47, 48, 52, 53, 64, 65, 66,
68, 78.
Postawa agresywna: 2, 4, 7, 11, 16, 19, 20, 25, 29, 33, 36, 40, 45, 46, 49, 59, 62,
67, 71, 74.
Postawa manipulacyjna: 3, 12, 13, 21, 24, 27, 35, 37, 41, 44, 50, 51, 54, 58, 63,
75, 76, 79, 80.
Postawa asertwna: 1, 6, 14, 15, 22, 23, 28, 32, 34, 42, 43, 55, 56, 57, 60, 61, 69,
70, 72, 73.
Interpretacja wyników: ta postawa, przy której masz najwięcej punktów, jest Twoim
dominującym nastawieniem do siebie i innych.
Od 0 – 6 pkt. rzadko prezentujesz tę postawę;
Od 7 – 13 pkt. często myślisz i zachowujesz się zgodnie z tą postawą.
Od 14 – 20 pkt. to postawa, którą stosujesz i preferujesz.
5. Podsumowanie i ocena zajęć: teraz uczniowie swoje dominujące postawy dopasowują do
wcześniej widzianych scenek – jak oni zachowaliby się, gdyby ktoś zaproponował im
narkotyki lub alkohol? Pobudzenie do refleksji i pracy nad sobą - przypomnienie definicji
asertywności.
6. Zadanie domowe: zacznij stosować postawę asertywną, używając np. zwrotów
(nauczyciel rozdaje uczniom zestawy zwrotów). Ułóż w myślach kilka scenek podobnych do
tych, które widziałeś na lekcji; postaraj się, aby w dialogach znalazły miejsce poniższe
zwroty.
Zwroty wyrażające asertywność ( uwaga na odpowiednią intonację i język ciała):
życzę sobie; nie potrzebuję tego; nie zgadzam się na to; czuję się wytrącony/a z
równowagi; mam inne zdanie na ten temat; masz rację, ale nie pozwolę traktować się w ten
sposób; zaskoczyłeś mnie i muszę się zastanowić; niestety muszę ci domówić, bo już raz
mnie zawiodłeś; proszę zrozum, że nie mogę tego od ciebie przyjąć; uważam, że to jednak
jest złe.
V Lekcja ta może być ogniwem cyklu zajęć o różnych postawach człowieka w sytuacjach
konfliktowych, np. ,,Postawa negocjacyjna a rozwiązywanie konfliktów”; ciekawym tematem
może być problem typu ,,Co tracimy, a na co jesteśmy narażeni nie zachowując się
asertywnie”.
12
VI Literatura
Hamer, H. (1998/1999) Skrypt - Asertywność i negocjacje problemowe
Miszka, M. (1994) Żyć, ale jak?
Pacewicz, A. (1993) Jak pomóc dziecku nie pić?
Sztander, W. (1995) Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym
Sztander, W. (1993) Poza kontrolą
Sztander, W. (1995) Pułapka współuzależnienia
13