Nazwa programu: „Program profilaktyki cukrzycy

Załącznik nr 1
do Uchwały Nr ……/2016
Rady Miasta Zakopane
z dnia …. października 2016r.
Urząd Miasta Zakopane
ul. Kościuszki 13, 34-500 Zakopane
PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ
Nazwa programu: „Program profilaktyki cukrzycy, bezpłatne
badania przesiewowe uczniów z grupy
Ryzyka Zespołu Metabolicznego”
Okres realizacji programu: 02.11.2016r. – 31.12.2016r., z możliwością
kontynuacji w latach następnych
Autorzy programu: Burmistrz Miasta Zakopane
Zakopane 2016
1
1. Opis problemu zdrowotnego
a. Problem zdrowotny:
Cukrzyca jest uznawana za chorobę cywilizacyjną, a ze względu na masowość występowania –
społeczną. Cukrzyca jest głównym i stale rosnącym problemem zdrowotnym, który dotyczy
wszystkich bez względu na wiek i kraj pochodzenia. Jest przyczyną przewlekle złego stanu
zdrowia i przedwczesnej śmierci. Prognozy WHO przewidują, że w latach 1995-2025 liczba
osób z cukrzycą w krajach gospodarczo i społecznie rozwiniętych zwiększy się do 43%,
a w krajach rozwijających się (w tym w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, a więc także
w Polsce) aż o 170%. Cukrzyca jest jedną z głównych przyczyn utraty wzroku i schyłkowej
choroby nerek u osób w wieku produkcyjnym. Stanowi najczęstszą przyczynę amputacji
kończyn dolnych, zwiększa ryzyko niedokrwiennej choroby serca i udaru mózgu 2–4-krotnie,
zagraża rozwojowi płodu i powoduje obumarcie płodów. Hamuje rozwój osób młodych,
ogranicza produktywność dorosłych i niszczy spokój osób w wieku podeszłym. Cukrzyca
powoduje znaczne obciążenie ekonomiczne dla całego społeczeństwa, jak też dla chorych i ich
rodzin.
b. Epidemiologia
W Polsce, podobnie jak i w innych krajach rozwiniętych, choroby serca i naczyń są
odpowiedzialne za blisko 50% wszystkich zgonów. Jedna z najpoważniejszych
przyczyn tych chorób jest zespół metaboliczny (ZM). Zespół ten można zdefiniować
jako zbiór wzajemnie powiązanych czynników metabolicznych: otyłość, podwyższone
stężenie glukozy, nadciśnienie, zaburzenia lipidowe, zwiększających istotnie ryzyko
rozwoju miażdżycy i cukrzycy typu 2. Badania epidemiologiczne jednoznacznie
wskazują, że cukrzyca i stany przed cukrzycowe (nieprawidłowa glikemia na czczo
i nieprawidłowa tolerancja glukozy) są zjawiskiem powszechnym w populacji ogólnej.
Na samą cukrzycę choruje w Polsce ponad dwa miliony ludzi, przy czym połowa osób
o tym nie wie, gdyż szacuje się, że 40–50% przypadków cukrzycy pozostaje w dalszym
ciągu nierozpoznanych.
Obok
samej
cukrzycy
rozpoznaje
się
także
inne
zaburzenia
gospodarki
węglowodanowej. Mogą one prowadzić do powstawania powikłań: nieprawidłowa
glikemia na czczo i nieprawidłowa tolerancja glukozy, określane wspólnym mianem
stanów przed cukrzycowych. Kryteria diagnostyczne dla wyżej wymienionych
jednostek chorobowych przewidują konieczność wykonania oznaczenia glikemii na
czczo, przeprowadzenia testu doustnego obciążenia glukozą lub oznaczenia tak zwanej
glikemii przypadkowej.
W badaniach epidemiologicznych zidentyfikowano kilka potencjalnych czynników
modyfikowalnych, zwiększających ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Należą do nich:
2
otyłość, dieta wysokokaloryczna i niedostateczna aktywność fizyczna. U osób
otyłych ryzyko wystąpienia cukrzycy jest kilkukrotnie wyższe niż u osób
charakteryzujących się BMI w granicach normy.
Literatura przedmiotu dowodzi, że zarówno otyłość jak i cukrzyca typu 2 w sposób
istotny zwiększają ryzyko wystąpienia wielu innych groźnych chorób, wpływając tym
samym na częstość hospitalizacji i inwalidztwa. Cukrzyca jest poważną chorobą
przewlekłą, a jej znaczenie często jest bagatelizowane, chociaż powikłania tej choroby
mogą powodować duże szkody i zwiększać koszty opieki. Często powstają one
z powodu niewiedzy o ich przyczynach i niewłaściwego leczenia. Cukrzyca jest także
jedną z najczęściej występujących chorób u dzieci, która nie tylko wpływa na same
dzieci, ale także na ich bezpośrednie otoczenie. Zachorowania na cukrzycę typu 2 są
odnotowywane w coraz młodszych grupach wiekowych. Rodzice nie zawsze wiedzą,
jak reagować i postępować, co wzmaga niepokój o przyszłość ich dzieci. Nauczyciele
i przyjaciele często nie wiedzą, jak się zachować wobec dziecka chorującego na
cukrzycę, w konsekwencji czego często czuje się ono izolowane i stygmatyzowane.
Cukrzyca nie jest chorobą, która powinna ograniczać jakiekolwiek funkcjonowanie
ucznia, tylko wymaga właściwej samokontroli i obserwacji. Ćwiczenia fizyczne, sport
i rekreacja połączone z ruchem są korzystne dla zdrowia zarówno dzieci zdrowych, jak
i dzieci chorych na cukrzycę. Działania takie podnoszą sprawność fizyczną, przynoszą
radość, a u osób z cukrzycą mogą przyczynić się do poprawy wyników leczenia, a także
do zapobiegania otyłości czy chorobom krążenia. Poza zdrowotną, sport pełni wiele
psychologicznych funkcji w życiu dziecka: wspiera jego prawidłowy rozwój
emocjonalny i społeczny, pomaga rozwijać samodyscyplinę, gratyfikuje, daje
przyjemność i satysfakcję. Dlatego też, wysiłek fizyczny jest zalecany wszystkim
chorym z cukrzycą. Aby był dobrze realizowany i nie szkodził, musi być jednak
indywidualnie dobrany dla każdego dziecka z cukrzycą i umiejętnie stosowany. Jego
rodzaj oraz intensywność zależą od kilku czynników: dotychczasowej aktywności
fizycznej, ogólnej sprawności, stylu życia, masy ciała, występowania powikłań
cukrzycy.
Opracowany Program zakłada przeprowadzenie badań w wyselekcjonowanej grupie
młodzieży szkolnej. Podstawą do dokonania selekcji były badania pomiaru sprawności
motorycznej przeprowadzone w latach 2014-2016 w szkołach dla
Miasta
Zakopane
jest
organem
prowadzącym.
Badaniami
których Gmina
objęto
młodzież
zakopiańskich szkół podstawowych (SP 1, SP2, SP3, SP4, SP5, SP7 i SP9) z klas IV, V
3
i VI (10-12 lat) oraz I i II klas gimnazjów w roku 2016. Testy i próby motoryczne
przeprowadzono w czterech grupach tematycznych: predyspozycje morfologicznostrukturalne (antropometria), zdolności siłowe szybkościowe, wytrzymałościowe oraz
koordynacyjne zdolności motoryczne (KZM). W wyniku przeprowadzonych badan
otrzymano bazę danych z której wyodrębniono grupę młodzież tzw. Ryzyka Zespołu
Metabolicznego. Program zakłada w pierwszej kolejności przebadanie grupy ryzyka,
a następnie kontynuację badań w latach kolejnych na szerszej grupie badawczej.
Program dla młodzieży szkolnej miasta Zakopane będzie finansowany z budżetu Miasta
Zakopane. Gmina zabezpieczyła uchwałą Rady Miasta kwotę w wysokości potrzebnej
do realizacji projektu.
c. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu:
Zakład Antropologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie od szeregu lat
prowadzi badania rozwoju biologicznego dzieci i młodzieży. Wyniki tych badań stały się
podstawą do działań realizowanych przez Ministerstwo Zdrowia w zakresie: analizy
zjawiska zwiększania się otyłości wśród mieszkańców naszego kraju, profilaktyki w celu
jej zapobiegania oraz działań zmierzających do jej likwidowania, a także leczenia
otyłości głównie wśród najmłodszej populacji Polaków.
Zakład Sportów Zimowych i Zakład Antropomotoryki realizował badania stanu
rozwoju dzieci zakopiańskich.
W założeniach programu badawczego przyjęto, że korzyści z realizacji tego projektu
będą wieloaspektowe. Beneficjentami będą rodzice i ich dzieci, szkoły oraz UM
w Zakopanem.
Korzyści z realizacji projektu dla poszczególnych beneficjentów można ująć
następująco:
a) dla rodziców i ich dzieci:
 diagnoza rozwoju fizycznego dziecka na tle populacji (w porównaniu do innych
rówieśników z Zakopanego);
 diagnoza poziomu rozwoju motorycznego pozwoli ocenić efektywność
realizowanych zajęć z wychowania fizycznego oraz dodatkowo podejmowanej
aktywności sportowej czy rekreacyjnej oraz ich wpływy na rozwój funkcjonalny
organizmu dziecka;
4
 prognoza rozwoju fizycznego indywidualnego dziecka, która pozwoli zarówno
rodzicom, jak ich dzieciom oszacować potencjalne możliwości udziału
w różnorodnych zajęciach sportowych czy rekreacyjnych;
 ocena związku pomiędzy stylem życia dziecka a jego otłuszczeniem i typem
dystrybucji tłuszczu – czynnikami zespołu metabolicznego dorosłych
Polaków, które są obecnie drugą z przyczyn śmiertelności dorosłych,
a których kształtowanie rozpoczyna się już w okresie szkolnym;
b) dla wychowawców i nauczycieli wychowania fizycznego:
 uzyskanie szczegółowej wiedzy dotyczącej rozwoju dzieci w całej populacji
Zakopanego;
 uzyskanie danych porównawczych do oceny rozwoju motorycznego (na tle
populacji i pozostałych placówek oświatowych);
 uzyskanie danych o zmienności wyników w poszczególnych grupach
wiekowych czy klasach;
c) dla gminy Miasta Zakopane:
 uzyskanie szczegółowych danych dotyczących epidemiologii nadwagi
i otyłości wśród dzieci, jak i zjawiska niedowagi, które może wpływać
ujemnie na rozwój dzieci;
 identyfikacji poddających się modyfikacji czynników ryzyka, jak wielkość
niskiego poziomu sprawności i wydolności fizycznej oraz niesprzyjających
zdrowiu cech budowy ciała;
 pozyskanie danych o trendach w kształtowaniu się poziomu rozwoju
somatycznego, sprawności i wydolności fizycznej dzieci w zależności od
stopnia otłuszczenia ciała, tj. dzieci z nadwagą i otyłych oraz z przeciętnym
i małym otłuszczeniem ciała – wyrażonym tu wskaźnikiem masy ciała
(BMI);
 ocena wpływu dodatkowych zajęć z wychowania fizycznego (i realizowanych
przez Urząd Miasta w Zakopanem programów) pod kątem ich efektywności
w poprawie poziomu zdolności motorycznych młodzieży.
Efektami zrealizowanego projektu są:
a) dla rodziców i ich dzieci:
 indywidualna diagnoza rozwoju fizycznego
dziecka na tle populacji
(w porównaniu do innych dzieci w Zakopanem);
 prognoza rozwoju dziecka;
5
b) dla wychowawców i nauczycieli wychowania fizycznego oraz dla włodarzy miasta
Zakopane:
 raport zbiorczy oraz szczegółowe porównanie wyników między szkołami,
 ocena podejmowanych działań naprawczych poprzez szczegółowe porównania
roczne.
Wyniki przeprowadzonych badań stały się podstawą do opracowania bazy danych
występowania Ryzyka Zespołu Metabolicznego u badanych dzieci i młodzież. Liczba
dzieci znajdujących się w tej wyselekcjonowanej bazie stanowi 17% z badanej
populacji co stanowi wysoki odsetek, statystycznie istotny. Uznano, iż należy podjąć
działania aby na podstawie otrzymanych wyników zbadać czy dzieci i młodzież w tej
grupie RZM nie jest zagrożona wystąpieniem stanu przed cukrzycowego czy cukrzycy
typu 2.
Cukrzyca typu 2 jest bardzo powszechna wśród osób dorosłych, ale od jakiś 10 lat,
szybko wzrasta liczba dzieci dotkniętych tym schorzeniem. Dzieci z nadwagą
i otyłością, mają bardzo poważne zaburzenia przemiany materii. Przy cukrzycy typu 2
postępującej za otyłością decydujące znaczenie ma dieta i ruch. Podstawowe znaczenie
ma jednak edukacja prowadzona przez lekarza lub właściwie przygotowane
pielęgniarki.
Konieczna jest także dobra współpraca ze specjalistami od ruchu i aktywności
fizycznej.
Proponowany program bezpłatnych badań ma za zadanie wczesne rozpoznanie
zagrożeń i wsparcie rodziców w podjęciu właściwych kroków w celu zapobieżeniu
powikłaniom późnej diagnozy.
6
Ponadto każda osoba, która wymaga opieki zdrowotnej winna mieć do niej łatwy
i natychmiastowy dostęp w miejscu najbardziej odpowiednim dla jej potrzeb
i preferencji. Wykonanie badań młodzieży w środowisku szkolnym jest najkrótszą
drogą dotarcia do rodziców w celu podjęcia wspólnych działań profilaktycznych.
W wielu przepadkach dobrze prowadzona opieka zdrowotna nie tylko poprawia jakość
życia, ale również powoduje jego wydłużenie.
d. Celem głównym jest:

jest poprawa stanu zdrowia młodzieży szkolnej poprzez zmniejszenie
ryzyka wystąpienia cukrzycy oraz innych chorób cywilizacyjnych.

celami szczegółowymi zaplanowanymi do osiągnięcia w szkołach są:
1. zwiększenie zaangażowania środowiska szkół w promocję zdrowego stylu
życia i profilaktykę chorób cywilizacyjnych oraz
2. zwiększenie kompetencji nauczycieli w zakresie pełnienia przez nich roli
promotorów zdrowia.

zmniejszenie zachorowalności wśród młodzieży szkolnej Zakopanego.
a. Cele szczegółowe to:

propagowanie zdrowego trybu życia oraz uświadamianie o skutkach

zachęcenie do aktywnego trybu życia

zmniejszenie zachorowalności

zwiększenie świadomości i wiedzy na temat potrzeby prowadzenia badań
profilaktycznych w kierunku wykrywalności cukrzycy

leczenie objawowe i innych dolegliwości somatycznych

pomoc w rozwiązywaniu problemów społecznych

łatwy dostęp dla każdego ucznia, który wymaga opieki zdrowotnej (profilaktyka)

promowanie wartości życia.
b. Oczekiwane efekty:

zwiększenie świadomości i wiedzy na temat cukrzycy

zwiększenie dostępności do opieki medycznej

poprawa stanu zdrowia i jakości życia mieszkańców Zakopanego

zapobieganie i łagodzenie wszelkiego bólu

zwiększenie poczucia własnej skuteczności w radzeniu sobie z symptomami
choroby oraz polepszenie fizycznego samopoczucia chorych i ich rodzin.
7
d. Miernikiem efektywności odpowiadającej celom programu będzie:

liczba uczestników

liczba osób, które wzięły udział w konsultacjach lekarskich.
2. Adresaci programu
Młodzież szkolna
a. Oszacowanie populacji, której włączenie do programu jest możliwe na podstawie
posiadanej bazy danych
b. Tryb zapraszania do programu
Mieszkańcy/uczniowie gminy Zakopane będą zapraszani do programu poprzez
uruchomienie lokalnych źródeł informacji tj. prasa lokalna, ogłoszenia w szkołach,
plakaty i ulotki. Informacja o programie będzie również widniała na tablicy ogłoszeń
realizatora zadania, oraz na stronie internetowej Urzędu Miasta Zakopane (BIP).
3. Organizacja programu
a. Części składowe, etapy i działania organizacyjne:
Powierzenie zadań będzie się odbywać w drodze procedury zgodnej z Regulaminem
wydatkowania środków publicznych UM Zakopane.
Akcja informacyjno-promocyjna prowadzona będzie zarówno przez Urząd Miasta
Zakopane, jak i szkoły.
Formą do nagłośnienia informacji o programie zdrowotnym będzie ogłoszenie
w gazecie lokalnej, na tablicy ogłoszeń w Urzędzie Miasta Zakopane, na tablicach
ogłoszeń w szkołach, a także na stronie internetowej Urzędu Miasta (BIP)
i stronach szkolnych.
ETAP I

akcja informacyjna o „Programie profilaktyki” dla młodzieży szkolnej miasta
Zakopane,

wyselekcjonowanie z posiadanej bazy danych RZM uczniów o wysokim
zagrożeniu,

rejestracja uczniów do Programu,

przeprowadzenie wywiadu medycznego i uzyskanie zgody rodziców/opiekunów
prawnych na wykonanie badań dziecka (formularz opracowany przez realizatora
programu),

propagowanie zdrowego trybu życia oraz uświadamianie o skutkach choroby.
8
ETAP II

wykonanie badania,

wydanie wyniku z dalszymi zaleceniami dla pacjenta i lekarza POZ.
Uczestnik programu, u którego nie wykryto żadnych niepokojących zmian
chorobowych będzie kierowany do dalszej części Programu przewidującej;
1. Aktywność fizyczną (dodatkowe programy prowadzone w szkołach przez jst.
w ramach zajęć pozalekcyjnych)
2. Aktywność edukacyjną – zdrowy styl życia, zdrowe odżywianie, śmieciowe
produkty jak ich unikać, prelekcje dietetyków i lekarzy
Przewidzianymi działaniami w ramach programu będzie:

rozpropagowanie i nagłośnienie idei programu, w szczególności poinformowanie
mediów (gazeta lokalna, parafialna), władz lokalnych, przychodni, w kościołach
na terenie gminy. Informacja o badaniach w formie krótkiej treści edukacyjno informacyjnej będzie widniało na plakatach i ulotkach. Działania te rozpoczną się
na trzy tygodnie przed przystąpieniem do badań.

przeprowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych na temat nadwagi,
otyłości i cukrzycy

udział w realizacji programu lekarzy, pielęgniarek, dietetyków, nauczycieli w-f
trenerów i instruktorów

przekazanie danych statystycznych i wniosków z przeprowadzonego programu,

w przypadku konieczności podjęcia leczenia skierowanie pacjenta objętego
programem do poradni specjalistycznej celem kontynuacji leczenia w ramach
ubezpieczenia w Narodowym Funduszu Zdrowia,

pacjent otrzyma informacje ustną o swoim stanie zdrowia oraz zaświadczenie dla
lekarza POZ.
b. Kryteria i sposób kwalifikacji uczestników
Populację badaną będą stanowić pacjenci / uczniowie szkół na terenie Gminy Miasta
Zakopane.
Od każdego pacjenta/ucznia, który weźmie udział w programie będzie wymagana
zgoda rodziców lub opiekunów prawnych.
9
c. Zasady udzielania świadczeń w ramach programu:
U każdego dziecka zakwalifikowanego na podstawie w/w kryteriów do Programu
będzie wykonane badanie poziomu glukozy na czczo testem paskowym z krwi
kapilarnej oraz pomiar ciśnienia tętniczego krwi. W razie nieprawidłowych wyników
lekarz wystawi zaświadczenie z informacją do lekarza rodzinnego o weryfikację wyniku
z krwi żylnej na czczo lub wykonania testu OGTT w celu potwierdzenia rozpoznania
nietolerancji glukozy lub cukrzycy.
d. Sposób powiązania działań programu ze świadczeniami zdrowotnymi
finansowymi ze środków publicznych
Działania programu mają na celu wsparcie i uzupełnienie świadczeń dostępnych
w ramach NFZ oraz uzyskanie wiedzy na temat częstości występowania zagrożenia
cukrzycowego wśród uczniów szkół w Zakopanem. Uczniowie, u których podczas
badania określone zostaną objawy zagrożenia chorobowego zostaną skierowani do
dalszej pogłębionej diagnostyki w ramach NFZ na miejscu.
e. Sposób
zakończenia
udziału
w
programie
i
możliwości
kontynuacji
otrzymywania świadczeń zdrowotnych przez uczestników programu, jeżeli
istnieją wskazania
Po zakończeniu badań uczestnicy Programu otrzymają kartę informacyjną dla
lekarza rodzinnego z wnioskami:

Nie stwierdzono schorzeń

Schorzenia wymagające badań kontrolnych z pakietu POZ
Program należy kontynuować w latach następnych niezależnie od ilości środków
finansowych gminy, ale również bez względu na pomoc Narodowego Funduszu
Zdrowia.
f. Bezpieczeństwo planowanych inwestycji
Wszystkie dane pacjentów korzystających z programu zostaną objęte tajemnicą
lekarską oraz będą przechowywane zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych.
Wszystkie osoby, które będą spełniały kryteria włączenia do badań wg dostępnych
wytycznych, będą uczestniczyć w nich za zgodą i w obecności rodziców / opiekunów
prawnych i na podstawie wspólnej decyzji podjętej wraz z lekarzem (poprzez
rozważenie korzyści i szkód oraz niepewności związanych z daną metodą badań).
10
g. Kompetencje/warunki niezbędne do realizacji programu
Do procedury wyłonienia realizatora badań będą mogły przystąpić podmioty
lecznicze lub inne podmioty, które wykażą, że posiadają wykwalifikowaną kadrę
medyczną, a więc lekarzy i pielęgniarki posiadających udokumentowane
kwalifikacje, kompetencje i doświadczenie w pracy. Będą posiadały niezbędny
sprzęt medyczny i wyposażenie.
h. dowody skuteczności planowanych działań
1. Liczba przebadanych uczniów.
2. Liczba uczniów skierowanych do dalszego diagnozowanie.
4. Koszty
a. Koszty jednostkowe przypadający na jednego uczestnika programu to: 20 zł
b. Planowane koszty całkowite 6 000 złotych
Całkowite koszty realizacji zadania planuje się zamknąć kwotą 6 000 złotych (sześć
tysięcy złotych), którą zaplanowano na ten cel w budżecie Miasta Zakopane na rok
2016 r.
c. Źródła finansowania, partnerstwo:
Program pod nazwą „ Profilaktyka cukrzycy bezpłatne badania przesiewowe uczniów
z grupy Ryzyka Zespołu Metabolicznego” sfinansowany zostanie w części z budżetu
gminy Miasta Zakopane w ramach Dział 851 rozdz. 85195. Gmina zabezpieczyła
uchwałą rady gminy kwotę w wysokości potrzebnej do realizacji projektu.
5. Monitorowanie i ewolucja
a. Ocena zgłaszalności do programu:
Zgłaszalność do Programu będzie oceniana na podstawie danych otrzymanych od
realizatora Programu dotyczących objętej badaniem liczbie uczniów, którzy zostali
skierowani (baza wyników badań AWF Kraków) do udziału w programie i poddali
się badaniom przesiewowym.
b. Ocena jakości świadczeń w programie:
Ewaluacja Programu będzie prowadzona na bieżąco. Ocena jakości świadczeń
w Programie będzie monitorowana na podstawie:
11

obserwacji realizacji Programu,

sprawozdań częściowych przedkładanych przez realizatora Programu.
Każdy uczestnik programu będzie poinformowany o możliwości zgłaszania uwag
pisemnych do organizatorów programu w zakresie jakości uzyskanych świadczeń
oraz będzie proszony o wypełnienie ankiety dotyczącej m.in. programu, jakości
świadczonych usług, stopnia satysfakcji pacjenta.
c. Ocena efektywności programu:
Końcowa ocena efektywności Programu zostanie dokonana na podstawie
następujących kryteriów:

liczby osób objętych opieką Programu

liczby uczestników edukacji zdrowotnej

liczby wykonanych badań

liczby uczniów z wykrytymi zmianami cukrzycowymi
6. Okres realizacji programu
Okres realizacji programu to 02.11.2016r. – 31.12.2016r., z możliwością kontynuacji
w latach następnych.
Opracowano na podstawie:
1.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 581 z późn. zm.);
2.
Zarządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie prowadzenia prac
nas opracowaniem i realizacja programów zdrowotnych (Dz. Urzędowy Ministerstwa
Zdrowia z 2010 r. nr 4 poz.32);
3.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2009 r. w sprawie priorytetów
zdrowotnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 137, poz. 1126);
4.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013r. w sprawie świadczeń
gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych;
5.
DZIECKO Z CUKRZYCĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU
i opiekunów - Pod redakcją dr n. med. Aleksandry Górskiej
Informacje dla pedagogów
MEN 2009r.,
Centrum
Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej
6.
„PROGRAM PREWENCJI I LECZENIA CUKRZYCY W POLSCE” Zadania do
realizacji w 2009 roku: „Wdrożenie i prowadzenie Rejestru Chorych na Cukrzycę (dorosłych)”,
12
„Wdrożenie
i
prowadzenie
Rejestru
Wieku
Rozwojowego
(dzieci
i
młodzieży)”.
http://www2.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/program_cukrzyca_22102009.pdf
7.
Dr hab. n. med. Piotr Fichna, Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku
Rozwojowego,
Uniwersytet
Medyczny
w
Poznaniu
art.
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/cukrzyca/cukrzyca-u-dzieci-przyczynydiagnoza-sposoby-leczenia_35804.html
8.
Peter G.F. Swift, ed.: ISPAD Guidelines 2000. Zeist, The Netherland, Medforum,
2000 (ISBN: 90–5698–029–7) ©2000, International Society for Pediatric and Adolescent
Diabetes,
9.
©2001, Medycyna Praktyczna
Rozpoznawanie i leczenie cukrzycy typu 1 u dzieci i młodzieży. Cz.1 art.
http://www.mp.pl/artykuly/1227,rozpoznawanie-i-leczenie-cukrzycy-typu-1-u-dzieci-imlodziezy-cz-1#prawa
Opracowanie;
Zofia Stefania Kiełpińska
13