21 - Konspekty

21.10.2010.
Temat lekcji: Paprotniki jako rośliny zarodnikowe.
Godzina: 13:25
Imię i nazwisko prowadzącego: Sandra Kobrzeniecka
Klasa: I a
Cele lekcji:
Uczeń powinien zapamiętać:
 ogólną budowę widłaków, skrzypów i paproci
 pojęcia: kłosy zarodnionośne (strobile), przedrośle, liście zarodnionośne
(sporofile), liście asymilacyjne (trofofile), korzenie przybyszowe
 miejsce występowania paprotników
 filogenezę, systematykę i cechy charakterystyczne poszczególnych gromad
paprotników
Uczeń powinien zrozumieć:
 różnice między różnozarodnikami a jednakozarodnikami
 zależność między budową a funkcją
Uczeń powinien posiąść umiejętność:
 rozróżniania przedstawicieli poszczególnych gromad paprotników
Uczeń zdobywa postawy w zakresie:
 poznanie różnorodności świata roślin
Środki dydaktyczne:
 podręcznik do biologii
 schemat budowy : widłaków, skrzypów, paproci (budowa sporofitu i gametofitu)
 schemat budowy zarodni paprotników
 plansze – cykle rozwojowe paprotników
 fotografie przedstawicieli gromad należących do paprotników
Metody nauczania:
 pogadanka
 praca z podręcznikiem
Strategia nauczania: A
Forma organizacji lekcji: zbiorowa.
Literatura:
 Podręcznik Biologia cz.1 – zakres podstawowy, wyd. Operon
W.Lewiński, J.Prokop, G.Skirmuntt, J.Walkiewicz,
 Repetytorium dla kandydatów na Akademie Medyczne, cz 1. J.Danowski,
Oficyna Wydawnicza Medyk, Warszawa 2002
 poradnik metodyczny dla nauczyciela
Plan lekcji:
I. Część wstępna lekcji:
a. Sprawdzenie obecności.
II. Pogadanka wstępna i podanie tematu lekcji.
III. Opracowanie nowego materiału.
IV. Usystematyzowanie i utrwalenie zdobytych wiadomości
V. Podanie pracy domowej.
Tok lekcji:
Systematyka.
PAPROTNIKI – sztuczna jednostka systematyczna, należą do niej:
Typ: Widłakowe (Lycophyta)
Gromada: Widłaki jednakozarodnikowe (Lycopsida)
Gromada: Widłaki różnozarodnikowe (Isoetopsida)
Gromada: Widliczki (Selaginellopsida)
Typ: Skrzypowe (Sphenophyta)
Gromada: Skrzypy (Sphenopsida)
Typ: Paprociowe (Pterophyta)
Gromada: Paprocie (Pteropsida)
Filogeneza:
Widłakowe
– przodkami prymitywne zosterofilofity (wczesny dewon)  prawidłakowce (Asteroxylon) 
- potomki – dzisiejsze widłaki jednakozarodnikowe
widłaki różnozarodnikowe
lepidodendrony, sygilarie – drzewiaste rośliny widłakowe (lasy karbońskie)– powstał z nich
węgiel kamienny  większośc wymarła – do dziś zostały niewielkie porybliny (wodne)
Skrzypowe
– przodkami trymerofity (środkowy dewon)  praskrzypy (Hyeniales) – cechy pośrednie
Kalamity, karbonie – lasy węglowe (wymarły w kredzie do dziś zostały skrzypy)
Paprociowe
– przodkami trymerofity (środkowy dewon)  staropaprocie (Coenopterididae)
Tworzyły podszyt lasów karbońskich – ich potomkowie występują do dziś
Cechy paprotników
 paprotniki to lądowe rośliny tkankowe.
 mają przemianę pokoleń w wyraźną przewagą sporofitu, ale ich gametofit zwany
przedroślem jest zwykle niezależną samodzielną rośliną.
 do zapłodnienia dochodzi w obecności wody
 brak korzenia osiowego, korzenie przybyszowe
Nauczyciel prosi o przypomnienie cech mszaków – gametofit – pokoleniem dominującym,
sporofit zależny od gametofitu, zapłodnienie tak samo przy udziale wody, brak korzeni –
chwytniki (ryzoidy), prymitywne tkanki
Budowa paprotników:
- Widłakowe
budowa: A - sporofitu, B - gametofitu
Pokolenie dominujące sporofit – płożąca się, dychotomicznie rozgałęziona łodyga, pokryta
drobnymi listkami (mikrofile) – drobne blaszki z pojedynczym nerwem.
Wyjątek – porybliny – bulwiasta łodyga, ostre liście, ułożone w kształt pióropusza
korzenie przybyszowe – wyrastają z łodygi
Zarodnie (sporangia) – na górnej powierzchni specjalnych liści zarodnionośnych sporofili
Sporofile tworzą na szczycie łodygi kłosy zarodnionośne – strobile
Gametofit – przedrośle- niepozorny, bezzieleniowy, rozwija się w obecności grzyba
mikoryzowego.
Skrzypowe
Sporofit - podziemna łodyga – kłącze z korzeniami przybyszowymi, w łodydze węzły i
międzywęźla
węzły – pochewki liściowe oraz boczne odgałęzienia pędu (nadają kształt mini choinki)
łodyga – pełni funkcje asymilacyjne (liście zredukowane), wnętrze – kanały powietrzne,
ściany wzmocnione krzemionką (sztywność - charakt. skrzypienie przy rozgniataniu).
Liście zarodnionośne (sporofile) – zebrane w kłos zarodnionośny – strobil (tarczki pod nimi
zarodnie).
Niektóre skrzypy wytwarzają dwa rodzaje pędów: pędy zarodnionośne (wiosenne) –
brunatne, bez odgałęzień bocznych, na szczycie strobil – kłos zarodnionośny
pędy wegetatywne (letnie) – asymilacyjne pędy zielone, rozgałęzione
Przedrośle – małe, płatowate, zielone – dwupienne – czyli osobno osobniki męskie osobno
żeńskie
Paprociowe
Sporofit – łodyga niezdolna do przyrostu na grubość, tworzy podziemne kłącze z korzeniami
przybyszowymi.
liście – makrofile – z blaszką podzieloną pierzasto – tworzą zazwyczaj pióropusz, młode
zwinięte pastorałowato
Liście zarodnionośne – sporofile – nigdy nie tworzą kłosa,
 wyróżnione od liści wegetatywnych –asymilacyjnych trofofili (pióropusznik strusi)
 zarodnie w wydzielonej części normalnego płonnego liścia (długosz królewski)
 brak podziału na liście zarodnionośne i płonne – (paprotka zwyczajna)
Zarodnie zazwyczaj na spodniej stronie liścia –tworzą kupki zarodni chronione osłonkązawijką.
Ścianki zarodni mogą mieć specjalny podłużny pierścień z komórek o pogrubionych
ścianach – mechanizm otwierający (rysunek)
Na podsumowanie – nauczyciel zwraca się do uczniów o przypomnienie ogólnych cech
paprotników oraz omówienie budowy poszczególnych gromad paprotników.