Diagnostyczne minerały – diagram spękań

Kamieniarstwo
fot. archiwum
STEGOS – Słownik terminów geologicznych dla skalników część 22
Diagnostyczne
minerały –
diagram spękań
Diagnostyczne minerały – minerały wskaźnikowe, dostarczające informacji na temat rodzaju danej skały (np. kwarc i oliwin, charakterystyczne odpowiednio dla kwaśnych i zasadowych skał () magmowych) lub
warunków, w jakich powstawała; w przypadku skał () metamorficznych
d.m. mogą informować o rodzaju skały wyjściowej (sprzed metamorfozy –
np. diopsyd czy wollastonit w zmetamorfizowanych skałach węglanowych)
albo o wysokości ciśnienia i temperatury, w jakich zachodził metamorfizm (np. granaty – typowe dla przemian skrajnie wysokociśnieniowych
i wysokotemperaturowych); również w środowiskach osadowych niektóre
minerały informują o warunkach powstania skał (np. glaukonit w płytkich
morzach, halit w wysychających zbiornikach tego rodzaju).
Diagram spękań – szeroko przyjęte, choć nieprecyzyjne, określenie
powszechnie stosowanego w środowisku geologicznym (np. geologiczne dokumentacje złóż) wykresu obrazującego orientację przestrzenną
powierzchni spękań, ale także (mimo wprowadzającej w błąd nazwy)
wszystkich innych powierzchni geologicznych oraz struktur linijnych (warstwowanie, powierzchnie uskoków, osie fałdów itd.); w prosty i przejrzysty
sposób ukazuje orientację tych struktur: kierunek i kąt, pod jakim zapadają;
umożliwia badanie zależności kątowych np. pomiędzy różnymi kierunkami
spękań – ma to niekiedy fundamentalne znaczenie m.in. przy planowaniu
kierunku postępu robót górniczych.
Paweł P. Zagożdżon, Katarzyna D. Zagożdzon
108
NK 50 (7/2010)
rys. archiwum autora
Kashmir White – wspaniały przykład wysokociśnieniowego
granulitu z licznymi granatami
Wyobraźmy sobie złoże granitu cięte trzema kierunkami spękań:
pionowym, o biegu zbliżonym do NW–SE (na rysunku – czerwony),
bardzo stromym, niemal prostopadłym do poprzedniego (niebieski)
oraz prawie poziomym (zielony) (rys. A); orientacja każdej płaszczyzny ukazywana jest na d. za pomocą orientacji normalnej (prostej
prostopadłej do płaszczyzny); jak jednak konstruuje się d.s. – załóżmy że nasz diagram został przykryty przezroczystą półsferą (rys. B),
każdą normalną zaczepiamy w środku d., prosta ta w jakimś punkcie przebija wyimaginowaną półsferę, a pionowy rzut tego punktu
przebicia staje się już tzw. punktem projekcyjnym na powierzchni
diagramu – dzięki temu dwie dane dotyczące płaszczyzny (kierunek i kąt zapadania) ukazywane są za pomocą położenia jednego
punktu; gdy prezentujemy niewielką ilość wyników, stosowany jest
tzw. d. punktowy (rys. C), natomiast gdy istnieje konieczność zobrazowania na jednym diagramie dużej ilości (np. setek) wyników
– wykorzystuje się diagram konturowy (D), na którym poszczególne linie ograniczają obszary o takim samym zagęszczeniu punktów
projekcyjnych na jednostkę powierzchni diagramu; podsumowując:
w przypadku struktur płaskich punkt projekcyjny położony w środku
diagramu odpowiada powierzchni poziomej, powierzchnie pionowe
obrazowane są przez punkty leżące na obwodzie diagramu, a więc
– im dalej od środka diagramu położony jest punkt projekcyjny, tym
bardziej stromej powierzchni odpowiada.

www.RynekKamienia.pl