Wymagania programowe klasa V – WIKING
advertisement
Wymagania programowe klasa V – WIKING Poziom wymagań Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe (poziom wymagań konieczny i podstawowy) (poziom wymagań rozszerzający, dopełniający) zakres wiadomości i umiejętności na ocenę dopuszczającą, zakres wiadomości i umiejętności na ocenę dobrą, bardzo dobrą dostateczną WŁAŚCIWOŚCI SUBSTANCJI W RÓŻNYCH STANACH SKUPIENIA - wymienia właściwości cieczy ciał stałych, gazów - przeprowadza doświadczenia zgodnie z przygotowaną instrukcją - definiuje powierzchnię swobodną cieczy - proponuje doświadczenie wykazujące, ze woda jest składnikiem - wymienia miejsca występowania wody w przyrodzie warzyw i owoców - wyjaśnia dlaczego powinniśmy oszczędzać wodę - porównuje właściwości cieczy, ciała stałego i gazów - wymienia substancje lotne występujące w swoim otoczeniu - wyjaśnia zjawisko korozji - wie, co to jest próżnia - dokonuje porównania mieszaniny jednorodnej i niejednorodnej - wyjaśnia znaczenie tlenu dla życia na Ziemi - zakłada hodowlę kryształków soli - definiuje pojęcia mieszanina, filtracja, mieszanina jednorodna i niejednorodna - podaje przykłady mieszaniny jednorodnej i niejednorodnej - podaje metody służące do rozdzielania mieszanin niejednorodnych na składniki NAJBLIŻSZE OTOCZENIE – EKOSYSTEMY LAS - wyróżnia środowiska lądowe i wodne wymienia czynniki mające wpływ na warunki życia w środowisku wodnym i lądowym posługuje się pojęciami biotop i biocenoza definiuje ekosystem wie, że w ekosystemie odbywa się nieustanny obieg materii wymienia warstwy lasu wymienia organizmy każdej warstwy lasu wyjaśnia, dlaczego las jest ekosystemem rozpoznaje kilka gatunków drzew, krzewów i roślin zielnych wyjaśnia, dlaczego temperatura w lesie jest niższa niż na otaczającym go terenie porównuje wilgotność gleby w lesie i na polu wymienia części lasu gdzie gromadzi się woda pochodząca z opadów atmosferycznych wymienia czynniki potrzebne do życia wyjaśnia pojecie samożywność wymienia substancje, które roślina pobiera w procesie odżywiania określa rolę chloroplastów podaje przykłady organizmów samożywnych wie, że roślina jest producentem a zwierzę konsumentem z pomocą nauczyciela uzasadnia pojęcia producent, konsument układa prosty łańcuch pokarmowy podaje przykład roślinożercy i drapieżcy określa środowisko życia grzybów kapeluszowych i czynniki sprzyjające ich rozwojowi prawidłowo używa pojęć: owocnik, trzon, kapelusz, blaszki zna sposób rozmnażania się grzybów określa znaczenie grzybów w gospodarstwie domowym zna rolę grzybów jako reducentów wymienia korzyści jakie daje las wyjaśnia rolę jaką pełnią lasy w przyrodzie wymienia przyczyny wymierania lasów stwierdza, że w Polsce jest wyraźna przewaga drzewostanów iglastych wnioskuje, że w Polsce większość drzewostanów to jednogatunkowe lasy sosnowe - - wymienia składniki ekosystemu podaje przykłady świadczące o wpływie biotopu na biocenozę i odwrotnie interpretuje schemat obiegu materii w ekosystemie charakteryzuje warunki klimatyczne panujące w każdej warstwie lasu uzasadnia, ze organizmy leśne tworzą biocenozę lasu przewiduje skutki wycięcia drzew w lesie wskazuje różnice między wybranymi roślinami wymienia przyczyny długotrwałego utrzymywania się wilgoci na dnie lasu wskazuje wspólną cechę gleby, ściółki i runa leśnego wykonuje schemat odżywiania się roślin umie udowodnić doświadczalnie warunki fotosyntezy uzasadnia, że fotosynteza jest sposobem odżywiania się klasyfikuje poznane substancje(cukry, białka, tłuszcze, tlen) wyjaśnia, że łańcuchy pokarmowe obrazują schemat zależności pokarmowych między organizmami uzasadnia dlaczego pierwszym ogniwem łańcuchów pokarmowych są rośliny zna rolę jaką pełnią reducenci porównuje producentów z reducentami na dowolnym przykładzie drzewa i grzyba wyjaśnia zjawisko mikoryzy jako symbiozy wyjaśnia zjawisko mikoryzy dla ekosystemu leśnego omawia znaczenie grzybów pasożytniczych w rolnictwie dostrzega znaczenie grzybów wytwarzających pleśnie (działanie rakotwórcze, produkcja antybiotyków) omawia znaczenie grzybów w biocenozie leśnej wymienia drzewa przeważające w lesie najbliższej okolicy porównuje cechy dwóch wybranych drzew iglastych uzasadnia wpływ kwaśnych deszczy na zagładę lasów iglastych w niektórych regionach Polski wnioskuje, że stan zdrowotny lasów stale się pogarsza tłumaczy określenia opad suchy i opad mokry uzasadnia, że drzewa liściaste są bardziej odporne na zanieczyszczenia, gdyż zrzucają liście z zawartymi w nich substancjami określa za pomocą liczby roczników igieł świerka (sosny pospolitej) oddziaływanie zanieczyszczeń na środowisko w POLE UPRAWNE rozpoznaje rośliny uprawne wymienia budowę zewnętrzna rośliny wymienia produktu zbożowe, przetwory roślin oleistych i strączkowych - wie, że owady występują w różnorodnych środowiskach dostępnych dla zwierząt - wymienia części ciała owada na przykładzie chrabąszcza i wskazuje je na rysunku - wymienia narządy zmysłu - zna funkcje odnóży owadów - wie, że aparaty gębowe owadów są różnie zbudowane, w zależności od rodzaju pokarmu - wymienia liczbę odnóży krocznych - potrafi podać przykłady owadów pasożytniczych, szkodników upraw i sadów - dostrzega negatywne funkcje masowego pojawienia się owadów roślinożernych - zna rolę owadów w zapylaniu roślin - prawidłowo używa pojęcia łańcuch pokarmowy - podaje przykłady łańcuchów pokarmowych - zna rolę producenta, konsumenta, reducenta w łańcuchu pokarmowym - określa środowisko życia dżdżownicy - dostrzega występowanie pierścieni w budowie dżdżownicy - na rysunku schematycznym oznacza część przednią, pierścienie, szczecinki, siodełko - z pomocą nauczyciela potrafi wymienić niektóre przystosowania do życia w glebie - zna sposób odżywiania się dżdżownicy - wie, że dżdżownica pobiera tlen atmosferyczny zawarty w glebie całą powierzchnią ciała - wie, na czym polega rozwój prosty - zna rolę siodełka - określa rolę dżdżownicy w przyrodzie - zna skutki stosowania środków chemicznych w rolnictwie i zwalczaniu szkodników upraw - potrafi wyjaśnić pojęcie cywilizacji - podaje przykłady substancji chemicznych zanieczyszczających powietrze - - wykrywa białka, skrobię, tłuszcze w organach roślin wyjaśnia biologiczną rolę organów spichrzowych roślin wskazuje podobieństwa i różnice w budowie dwóch wybranych zbóż zna funkcje poszczególnych odnóży ciała wykazuje związek budowy odnóży z trybem życia wskazuje różnorodność w budowie skrzydeł owadów i zna ich liczbę podaje przykłady różnych aparatów gębowych i ich przystosowanie do zdobywania pokarmu wie, co to są feromony wyjaśnia rolę owadów roślinożernych w łańcuchach pokarmowych wymienia i rozpoznaje różne gatunki owadów wykazuje funkcje owadów drapieżnych w metodzie biologicznej walki ze szkodnikami wymienia owady prawnie chronione wyjaśnia, jakie organizmy stanowią poszczególne poziomy troficzne wyjaśnia powody pojawienia się dużej ilości dżdżownic na powierzchni ziemi po intensywnych deszczach wskazuje przystosowania w budowie zewnętrznej do życia w glebie wyjaśnia sposób poruszania się dżdżownicy zna rolę dżdżownic w poprawianiu struktury gleby omawia przykłady szkodliwego wpływu środków ochrony roślin na zdrowie człowieka uzasadnia potrzebę ochrony powietrza omawia skutki skażenia powietrza dla życia roślin, zwierząt i ludzi potrafi ocenić czystość powietrza w oparciu o przeprowadzone badania zna zalety i potrafi uzasadnić stosowanie metod ekologicznych w rolnictwie WODA - podaje przykłady zwierząt żyjących w wodach słodkich przy pomocy nauczyciela wymienia kilka różnic miedzy środowiskiem wodnym i lądowym wymienia przykłady środowisk wodnych wie, co to jest plankton wykonuje prosty preparat mikroskopowy omawia środowisko życia ślimaka winniczka wymienia i wskazuje na planszy części ciała ślimaka określa rolę muszli zna rolę śluzu wytwarzanego przez ślimaka dostrzega, że małże mają muszle zbudowane z dwóch połówek wykonuje rysunek schematyczny, zaznaczając: nogę, worek trzewiowy, płaszcz, muszlę, skrzela określa kształt ciała ryb wykonuje rysunek schematyczny ryby i oznacza rodzaje płetw zna funkcje poszczególnych płetw wymienia części ciała ryby opisuje pokrycie ciała ryby dostrzega sposób ułożenia łusek wyjaśnia, że ryba ma ciemniejszy grzbiet i jaśniejszy brzuch, by lepiej zlać się z tłem wskazuje na rysunku położenie linii bocznej wie, że linia boczna odgrywa rolę w odbieraniu ruchów i zawirowań wody wskazuje na rysunku pęcherz pławny wyjaśnia pojęcie zmiennocieplności wie, że płazy są zwierzętami wodno-lądowymi z pomocą nauczyciela potrafi wymienić cechy przystosowujące żabę do życia w wodzie i na lądzie wymienia nazwy roślin wodnych wie, że rośliny mają wpływ na ilość tlenu w wodzie wymienia przyczyny zmniejszania się ilości tlenu w wodzie wie, co to jest zakwit wody podaje definicję łańcucha pokarmowego wie, jaką rolę w przyrodzie pełni zbiornik wodny zna, źródła, z których pochodzą zanieczyszczenia docierające do zbiornika - - - wskazuje różnice miedzy środowiskami wodnymi przedstawia graficzny podział środowisk wodnych wymienia zwierzęta wchodzące w skład planktonu przestrzega zasad mikroskopowania wykonuje rysunek spod mikroskopu i jego opis zna budowę i funkcje muszli ślimaka zna rolę tarki w zdobywaniu i rozdrabnianiu pokarmu opisuje poruszanie się ślimaka wyróżnia warstwy muszli wie, że jeśli miedzy płaszcz a muszlę dostanie się ziarenko piasku, to zostanie ono otoczone warstwą perłową i powstanie perła dostrzega różne kształty ciała ryb i wyjaśnia związek z trybem życia wyjaśnia, że brak szyi ogranicza zużycie energii w czasie poruszania się wyjaśnia rolę pęcherza pławnego wie, że niektóre wyjaśnia rolę śluzu w środowisku wodnym i lądowym opisuje sposób poruszania się żaby w wodzie i na lądzie wyjaśnia sposób wymiany gazowej porównuje zdolności przystosowawcze żaby do życia w dwóch środowiskach wymienia rośliny, które są wskaźnikami czystej wody opisuje sposoby, w których dochodzi do zakwitu wody wyjaśnia, dlaczego w potoku górskim nie dochodzi do zakwitu wody uzasadnia, że łańcuch pokarmowy tworzą sieci zależności pokarmowych proponuje przeprowadzenie ćwiczeń oczyszczania brudnej wody wskazuje działania, jakie należy podjąć aby chronić środowisko wodne WYBRANE KRAJOBRAZY POLSKI I JEJ ROŚLINNOŚĆ - wymienia 16 województw - wymienia miasta wojewódzkie z siedzibą wojewody i sejmiku wojewódzkiego - przyporządkowuje herby miast odpowiednim województwom - wykorzystuje mapę w celu podania liczby ludności Polski - wskazuje obszary najgęściej i najsłabiej zaludnione wyjaśnia procesy demograficzne i urbanizacyjne - -potrafi wytłumaczyć, dlaczego na mapie hipsometrycznej są kolory (zielony, żółty, brązowy) - odczytuje wysokości bezwzględne za pomocą skali barw - wyjaśnia określenia: depresja, równina, kotlina, dolina, wzgórza, góry - odczytuje profil terenu - wskazuje na mapie główne rzeki Polski - podaje nazwy głównych rzek Polski - rozróżnia pojęcia rzeka główna, dopływy, dorzecze, zlewisko - rozróżnia pojęcia jeziora, pojezierze - wskazuje na mapie i określić położenie pięciu największych i trzech najgłębszych jezior w Polsce - podaje składniki krajobrazu naturalnego - charakteryzuje krajobraz przekształcony - porównuje wielkość, kształt i granice województw - umiejętnie czyta dane liczbowe, wykresy, mapy - poprawnie formułuje wnioski - podaje przyczyny zmian liczby ludności i wynikające stąd konsekwencje - czyta mapę hipsometryczną Polski - wykonuje profil terenu - wskazuje na mapie i odczytać nazwy najważniejszych prawych i lewych dopływów Wisły, Odry, Warty - podaje nazwę rzeki przepływającą przez swoją miejscowość - wskazuje obiekty leżące na jej prawym i lewym brzegu - odszukuje w encyklopedii i czasopismach informacje dotyczące jezior w Polsce - wymienia wytwory działalności człowieka i sposoby ich oddziaływania na krajobraz naturalny - podaje działania człowieka mające chronić składniki krajobrazu - podaje kryteria wydzielenia poszczególnych krain geograficznych - podaje różnice i podobieństwa między krainami geograficznym - potrafi wytłumaczyć, którą krainę w Polsce nazywamy „Krainą tysiąca jezior” - podaje pasowy układ rzeźby Polski wykorzystując skalę barw potrafi podzielić Polskę na krainy geograficzne wskazuje na mapie krainy geograficzne Polski - KRAJOBRAZ GÓRSKI - na mapie hipsometrycznej Polski wskazuje obszary górskie - wie, że rzeźba gór zależy od wieku, rodzaju skał i warunków klimatycznych - wskazuje na mapie hipsometrycznej Tatry - wymienia i wskazuje na mapie nazwy najwyższych szczytów Tatr - wymienia nazwy skał budujących Tatry zachodnie i wysokie - rozpoznaje na fotografii krajobraz Tatr - wymienia kilka gatunków roślin i zwierząt chronionych - wymienia piętra roślinne - omawia elementy krajobrazu wysokogórskiego - opisuje pogodę w Tatrach - zakłada teczkę, w której będzie gromadził informacje dotyczące krainy, w której mieszka wyjaśnia warunki, w jakich tworzą się najważniejsze surowce mineralne w poszczególnych okresach geologicznych wnioskuje na podstawie danych liczbowych o wielkości wydobycia surowców Polski wskazuje zagrożenia dla środowiska związane z eksploatacją bogactw mineralnych uwzględnia ogólny podział gór na niskie, średnie i wysokie charakteryzuje góry niskie, średnie i wysokie wyjaśnia znaczenie terminów: turnia, przełęcz, grań, stożek piargowy wyjaśnia skutki działalności wody na podłoże, po którym płynie porównuje krajobraz Tatr zachodnich i wysokich charakteryzuje walory turystyczne, krajoznawcze i rekreacyjne Tatr charakteryzuje roślinność Pienińskiego parku Narodowego opisuje, w jaki sposób ludzie korzystali z zasobów przyrody na obszarze Karkonoszy od XVII wieku do dziś - wymienia walory turystyczne, krajoznawcze i rekreacyjne Tatr na mapie hipsometrycznej Polski wskazuje Pieniny i ich najwyższy szczyt wyjaśnia pojecie terminu przełom na mapie hipsometrycznej Polski wskazuje Sudety odczytuje nazwę najwyższego szczytu w Sudetach wymienia piętra roślinności w Karkonoszach charakteryzuje krajobraz gór wysokich, średnich i niskich wskazuje na mapie hipsometrycznej Góry Świętokrzyskie wymienia najważniejsze pasmo i najwyższy szczyt omawia najważniejsze cechy krajobrazu gór niskich wskazuje na mapie Kielce , Puszczę Jodłową KRAJOBRAZ WYŻYNNY - przedstawia na schemacie kolejność zdarzeń, które doprowadziły do wylesienia karkonoskich stoków przedstawia propozycję trasy wycieczki po Karkonoskim Parku Krajobrazowym podaje cechy wspólne terenów górskich poszukuje informacji o krajobrazie gór wysokich, średnich i niskich w szkolnej bibliotece wymienia bogactwa Gór Świętokrzyskich wyjaśnia termin gołoborza wyjaśnia, dlaczego utworzono Świętokrzyski Park Narodowy - wskazuje na mapie Wyżynę krakowsko – częstochowską rozpoznaje wapień wśród innych skał wie, że wapień jest rozpuszczany przez wodę wie, co to jest jaskinia podaje przykłady form krasowych odszukuje w bibliotece szkolnej informatorów, przewodników i albumów o Krakowie posługuje się planem miasta Krakowa lokalizuje położenie najważniejszych zabytków umie wskazać na mapie hipsometrycznej Wyżynę Lubelską wymienia najważniejsze uprawy na Wyżynie Lubelskiej umie wskazać na mapie Wyżynę śląską zna główne bogactwa naturalne tej krainy wymienia największe miasta i najważniejsze zakłady przemysłowe podaje główne cechy krajobrazu przekształconego KRAJOBRAZ NIZINNY - potrafi wykorzystać mapę hipsometryczną w celu określenia położenia pasa nizin środkowej Polski - potrafi wykorzystać mapę hipsometryczną wskazując największe miasta położone na nizinach w środkowej Polsce - na mapie hipsometrycznej potrafi wskazać Nizinę Śląską - z mapy odczytuje nazwy rzek uchodzących do Odry na Nizinie Śląskiej - potrafi wskazać na mapie hipsometrycznej Kotlinę warszawską - na podstawie rysunków i fotografii opisuje krajobraz Niziny Mazowieckiej - wyjaśnia nazwę stolica - wskazuje na mapie Warszawę KRAJOBRAZ POJEZIERNY - - - - wyjaśnia, w jaki sposób powstają formy krasu podziemnego: jaskinia, stalaktyt, stalagmit i powierzchniowego potrafi zaplanować trasę jednodniowej wycieczki po Krakowie wyjaśnia, w jaki sposób powstały warstwy lessu na Wyżynie Lubelskiej opisuje w jaki sposób powstaje wąwóz lessowy opisuje w jaki sposób warunki naturalne na Wyżynie Lubelskiej wpłynęły na rozwój rolnictwa wyjaśnia termin rekultywacja opisuje w jaki sposób powstawał węgiel kamienny wykazuje użyteczność węgla kamiennego w gospodarce człowieka opisuje wpływ przemysłowej działalności człowieka na degradację środowiska wyjaśnia, dlaczego tereny nizin w centralnej Polsce są intensywnie zagospodarowane rolniczo wyjaśnia, dlaczego Nizina Śląska jest regionem rolniczym wykorzystuje informacje zamieszczone w encyklopedii i przewodnikach do scharakteryzowania miast leżących na Nizinie Śląskiej wskazuje na planie Warszawy jej najważniejsze zabytki planuje trasę dwudniowej wycieczki po Warszawie, opisuje zwiedzane obiekty - potrafi wskazać na mapie Polski obszary na których występują jeziora wyjaśnia termin pojezierze wskazuje największe jeziora Polski omawia atrakcje turystyczne podaje przykłady roślin i zwierząt chronionych KRAJOBRAZ NIZIN NADMORSKICH - umie wskazać na mapie: Morze Bałtyckie, wyspy : Wolin i Uznam, miasta: Gdańsk, Gdynię, Szczecin i Żuławy wiślane - wyjaśnia termin: port, linia brzegowa, depresja - wymienia parki narodowe na wybrzeżu - wyjaśnia dlaczego należy chronić Bałtyk przed zanieczyszczeniami - wskazuje na mapie polskie porty handlowe i miejscowości wypoczynkowe na wybrzeżu - opisuje krajobraz pojezierny wokół Wielkich Jezior Mazurskich wybiera dowolny obszar w pasie pojezierzy i scharakteryzuje go - omawia przy pomocy rysunku proces tworzenia się delty wyjaśnia w jaki sposób zabezpiecza się teren Żuław Wiślanych przed zatopieniem i zabagnieniem potrafi narysować schemat klifu i wydzielić jego elementy potrafi wyjaśnić co powoduje cofanie się klifów wyjaśnia, jakie korzyści daje Polsce dostęp do morza - PLAN WYNIKOWY KLASA V – WIKING nr dopuszczenia DKW-4014-55/99 WYMAGANIA PROGRAMOWE DZIAŁ PROGRAMU Licz. Wymagania podstawowe – zakres wiadomości Wymagania TREŚCI godz i umiejętności na ocenę dopuszczającą, ponadpodstawowe – zakres wiadomości i PROGRAMOWE dostateczną UCZEŃ: umiejętności na ocenę dobrą, bardzo dobrą, celującą UCZEŃ : WŁAŚCIWOŚCI SUBSTANCJI W RÓŻNYCH STANACH SKUPIENIA Właściwości cieczy Właściwości ciał stałych Właściwości gazów Wszechobecna woda Sporządzamy mieszaniny i rozdzielamy ich składniki Co to są roztwory? Wykrywamy obecność tlenu w powietrzu i wodzie – spalanie i korozja 7 wymienia właściwości cieczy ciał stałych, gazów - definiuje powierzchnię swobodną cieczy - wymienia miejsca występowania wody w przyrodzie - wyjaśnia dlaczego powinniśmy oszczędzać wodę - wymienia substancje lotne występujące w swoim otoczeniu - wie, co to jest próżnia - wyjaśnia znaczenie tlenu dla życia na Ziemi - definiuje pojęcia mieszanina, filtracja, mieszanina jednorodna i niejednorodna - podaje przykłady mieszaniny jednorodnej i niejednorodnej - podaje metody służące do rozdzielania mieszanin niejednorodnych na składniki - - przeprowadza doświadczenia zgodnie z przygotowaną instrukcją proponuje doświadczenie wykazujące, ze woda jest składnikiem warzyw i owoców porównuje właściwości cieczy, ciała stałego i gazów wyjaśnia zjawisko korozji dokonuje porównania mieszaniny jednorodnej i niejednorodnej zakłada hodowlę kryształków soli NAJBLIŻSZE OTOCZENIE – EKOSYSTEMY LAS Las ma warstwową budowę - wyróżnia środowiska lądowe i wodne Warstwy lasu powstają w - wymienia czynniki mające wpływ na wyniku konkurencji roślin warunki życia w środowisku wodnym i o światło lądowym W jaki sposób las gromadzi - posługuje się pojęciami biotop i biocenoza wodę? - definiuje ekosystem Las ma własny mikroklimat - wie, że w ekosystemie odbywa się Co, to znaczy, że rośliny są nieustanny obieg materii producentami? - wymienia warstwy lasu Wskazujemy zależności - wymienia organizmy każdej warstwy lasu pokarmowe zachodzące - wyjaśnia, dlaczego las jest ekosystemem pomiędzy organizmami - rozpoznaje kilka gatunków drzew, lasu krzewów i roślin zielnych Organizmy żyjące w glebie - wyjaśnia, dlaczego temperatura w lesie jest Grzyby są ważnym niższa niż na otaczającym go terenie składnikiem lasu - porównuje wilgotność gleby w lesie i na Co, to znaczy, ze las jest polu ekosystemem? - wymienia części lasu gdzie gromadzi się Obserwujemy las w woda pochodząca z opadów różnych porach roku atmosferycznych Dlaczego lasy chorują? - wymienia czynniki potrzebne do życia Na podstawie wyglądu - wyjaśnia pojecie samożywność drzew oceniamy stan lasu - wymienia substancje, które roślina pobiera Dlaczego musimy chronić w procesie odżywiania lasy? - określa rolę chloroplastów Jakie typy lasów występują podaje przykłady organizmów w Polsce? samożywnych - wie, że roślina jest producentem a zwierzę konsumentem - z pomocą nauczyciela uzasadnia pojęcia producent, konsument - - - wymienia składniki ekosystemu podaje przykłady świadczące o wpływie biotopu na biocenozę i odwrotnie interpretuje schemat obiegu materii w ekosystemie charakteryzuje warunki klimatyczne panujące w każdej warstwie lasu uzasadnia, ze organizmy leśne tworzą biocenozę lasu przewiduje skutki wycięcia drzew w lesie wskazuje różnice między wybranymi roślinami wymienia przyczyny długotrwałego utrzymywania się wilgoci na dnie lasu wskazuje wspólną cechę gleby, ściółki i runa leśnego wykonuje schemat odżywiania się roślin umie udowodnić doświadczalnie warunki fotosyntezy uzasadnia, że fotosynteza jest sposobem odżywiania się klasyfikuje poznane substancje (cukry, białka, tłuszcze, tlen) - wyjaśnia, że łańcuchy pokarmowe obrazują schemat zależności pokarmowych między organizmami uzasadnia dlaczego pierwszym ogniwem łańcuchów pokarmowych są rośliny zna rolę jaką pełnią reducenci porównuje producentów z reducentami - - - - - układa prosty łańcuch pokarmowy podaje przykład roślinożercy i drapieżcy określa środowisko życia grzybów kapeluszowych i czynniki sprzyjające ich rozwojowi prawidłowo używa pojęć: owocnik, trzon, kapelusz, blaszki zna sposób rozmnażania się grzybów określa znaczenie grzybów w gospodarstwie domowym zna rolę grzybów jako reducentów wymienia korzyści jakie daje las wyjaśnia rolę jaką pełnią lasy w przyrodzie wymienia przyczyny wymierania lasów stwierdza, że w Polsce jest wyraźna przewaga drzewostanów iglastych wnioskuje, że w Polsce większość drzewostanów to jednogatunkowe lasy sosnowe wie, że emisja to wytwarzanie i wprowadzanie do środowiska substancji stałych, ciekłych i gazowych wymienia objawy i skutki oddziaływania zanieczyszczeń na drzewa - - - - - na dowolnym przykładzie drzewa i grzyba wyjaśnia zjawisko mikoryzy jako symbiozy wyjaśnia zjawisko mikoryzy dla ekosystemu leśnego omawia znaczenie grzybów pasożytniczych w rolnictwie dostrzega znaczenie grzybów wytwarzających pleśnie (działanie rakotwórcze, produkcja antybiotyków) omawia znaczenie grzybów w biocenozie leśnej wymienia drzewa przeważające w lesie najbliższej okolicy porównuje cechy dwóch wybranych drzew iglastych uzasadnia wpływ kwaśnych deszczy na zagładę lasów iglastych w niektórych regionach Polski wnioskuje, że stan zdrowotny lasów stale się pogarsza tłumaczy określenia opad suchy i opad mokry uzasadnia, że drzewa liściaste są bardziej odporne na zanieczyszczenia, gdyż zrzucają liście z zawartymi w nich substancjami określa za pomocą liczby roczników igieł świerka (sosny pospolitej) oddziaływanie zanieczyszczeń na środowisko w swoim najbliższym otoczeniu POLE UPRAWNE Poznajemy najważniejsze rośliny uprawne i pospolite chwasty Jak wykorzystujemy rośliny uprawne? Wykrywamy składniki pokarmowe w pożywieniu pochodzenia roślinnego Obserwujemy owady żyjące na polu Organizmy pola tworzą łańcuchy pokarmowe W jaki sposób organizmy pola zapewniają sobie przetrwanie? Pole to sztuczny ekosystem W jaki sposób może dojść do skażenia plonów? Jak można produkować zdrową żywność 10 rozpoznaje rośliny uprawne wymienia budowę zewnętrzna rośliny wymienia produktu zbożowe, przetwory roślin oleistych i strączkowych wie, że owady występują w różnorodnych środowiskach dostępnych dla zwierząt wymienia części ciała owada na przykładzie chrabąszcza i wskazuje je na rysunku wymienia narządy zmysłu zna funkcje odnóży owadów wie, że aparaty gębowe owadów są różnie zbudowane, w zależności od rodzaju pokarmu wymienia liczbę odnóży krocznych potrafi podać przykłady owadów pasożytniczych, szkodników upraw i sadów dostrzega negatywne funkcje masowego pojawienia się owadów roślinożernych zna rolę owadów w zapylaniu roślin prawidłowo używa pojęcia łańcuch pokarmowy podaje przykłady łańcuchów pokarmowych zna rolę producenta, konsumenta, reducenta w łańcuchu pokarmowym określa środowisko życia dżdżownicy dostrzega występowanie pierścieni w budowie dżdżownicy - - na rysunku schematycznym oznacza część - - - - - - - - - wykrywa białka, skrobię, tłuszcze w organach roślin wyjaśnia biologiczną rolę organów spichrzowych roślin wskazuje podobieństwa i różnice w budowie dwóch wybranych zbóż zna funkcje poszczególnych odnóży ciała wykazuje związek budowy odnóży z trybem życia wskazuje różnorodność w budowie skrzydeł owadów i zna ich liczbę podaje przykłady różnych aparatów gębowych i ich przystosowanie do zdobywania pokarmu wie, co to są feromony wyjaśnia rolę owadów roślinożernych w łańcuchach pokarmowych wymienia i rozpoznaje różne gatunki owadów wykazuje funkcje owadów drapieżnych w metodzie biologicznej walki ze szkodnikami wymienia owady prawnie chronione wyjaśnia, jakie organizmy stanowią poszczególne poziomy troficzne wyjaśnia powody pojawienia się dużej ilości dżdżownic na powierzchni ziemi po intensywnych deszczach wskazuje przystosowania w budowie zewnętrznej do życia w glebie wyjaśnia sposób poruszania się - - - - przednią, pierścienie, szczecinki, siodełko z pomocą nauczyciela potrafi wymienić niektóre przystosowania do życia w glebie zna sposób odżywiania się dżdżownicy wie, że dżdżownica pobiera tlen atmosferyczny zawarty w glebie całą powierzchnią ciała wie, na czym polega rozwój prosty zna rolę siodełka określa rolę dżdżownicy w przyrodzie zna skutki stosowania środków chemicznych w rolnictwie i zwalczaniu szkodników upraw potrafi wyjaśnić pojęcie cywilizacji podaje przykłady substancji chemicznych zanieczyszczenia powietrza wskazuje działania, które należy podjąć w celu zmniejszenia zanieczyszczeń potrafi podać produkty zaliczane do zdrowej żywności wie, że w gospodarstwie ekologicznym używa się nawozów naturalnych (obornika i kompostu) - - dżdżownicy zna rolę dżdżownic w poprawianiu struktury gleby omawia przykłady szkodliwego wpływu środków ochrony roślin na zdrowie człowieka uzasadnia potrzebę ochrony powietrza omawia skutki skażenia powietrza dla życia roślin, zwierząt i ludzi potrafi ocenić czystość powietrza w oparciu o przeprowadzone badania zna zalety i potrafi uzasadnić stosowanie metod ekologicznych w rolnictwie WODA Woda jest środowiskiem życia różnych mikroorganizmów Poznajemy organizmy zamieszkujące kroplę wody Opisujemy warunki życia w wodzie W jaki sposób ryby są przystosowane do życia w środowisku wodnym Czy można ustalić rodzaj pobieranego pokarmu i tryb życia ryby na podstawie jej budowy zewnętrznej? Żaby są przystosowane do życia w wodzie i na lądzie Ślimaki i małże to zwierzęta mało aktywne Rośliny jeziora są przystosowane do życia w wodzie Oceniamy czystość wody w jeziorze Na czym polega zakwit wody? Jak możemy chronić środowisko wodne? 11 - - - podaje przykłady zwierząt żyjących w wodach słodkich przy pomocy nauczyciela wymienia kilka różnic miedzy środowiskiem wodnym i lądowym wymienia przykłady środowisk wodnych wie, co to jest plankton wykonuje prosty preparat mikroskopowy omawia środowisko życia ślimaka winniczka wymienia i wskazuje na planszy części ciała ślimaka określa rolę muszli zna rolę śluzu wytwarzanego przez ślimaka dostrzega, że małże mają muszle zbudowane z dwóch połówek wykonuje rysunek schematyczny, zaznaczając: nogę, worek trzewiowy, płaszcz, muszlę, skrzela określa kształt ciała ryb wykonuje rysunek schematyczny ryby i oznacza rodzaje płetw zna funkcje poszczególnych płetw wymienia części ciała ryby opisuje pokrycie ciała ryby dostrzega sposób ułożenia łusek wyjaśnia, że ryba ma ciemniejszy grzbiet i jaśniejszy brzuch, by lepiej zlać się z tłem - - - - wskazuje różnice miedzy środowiskami wodnymi przedstawia graficzny podział środowisk wodnych wymienia zwierzęta wchodzące w skład planktonu przestrzega zasad mikroskopowania wykonuje rysunek spod mikroskopu i jego opis zna budowę i funkcje muszli ślimaka zna rolę tarki w zdobywaniu i rozdrabnianiu pokarmu opisuje poruszanie się ślimaka wyróżnia warstwy muszli wie, że jeśli miedzy płaszcz a muszlę dostanie się ziarenko piasku, to zostanie ono otoczone warstwą perłową i powstanie perła dostrzega różne kształty ciała ryb i wyjaśnia związek z trybem życia wyjaśnia, że brak szyi ogranicza zużycie energii w czasie poruszania się wyjaśnia rolę pęcherza pławnego wie, że niektóre ryby nie posiadają pęcherza pławnego np. rekin - - wskazuje na rysunku położenie linii bocznej wie, że linia boczna odgrywa rolę w odbieraniu ruchów i zawirowań wody wskazuje na rysunku pęcherz pławny wyjaśnia pojęcie zmiennocieplności wie, że płazy są zwierzętami wodnolądowymi z pomocą nauczyciela potrafi wymienić cechy przystosowujące żabę do życia w wodzie i na lądzie wymienia nazwy roślin wodnych wie, że rośliny mają wpływ na ilość tlenu w wodzie wymienia przyczyny zmniejszania się ilości tlenu w wodzie wie, co to jest zakwit wody podaje definicję łańcucha pokarmowego wie, jaką rolę w przyrodzie pełni zbiornik wodny zna, źródła, z których pochodzą zanieczyszczenia docierające do zbiornika WYBRANE KRAJOBRAZY POLSKI I JEJ ROŚLINNOŚĆ - wyjaśnia rolę śluzu w środowisku wodnym i lądowym opisuje sposób poruszania się żaby w wodzie i na lądzie wyjaśnia sposób wymiany gazowej porównuje zdolności przystosowawcze żaby do życia w dwóch środowiskach wymienia rośliny, które są wskaźnikami czystej wody opisuje sposoby, w których dochodzi do zakwitu wody wyjaśnia, dlaczego w potoku górskim nie dochodzi do zakwitu wody uzasadnia, że łańcuch pokarmowy tworzą sieci zależności pokarmowych proponuje przeprowadzenie ćwiczeń oczyszczania brudnej wody wskazuje działania, jakie należy podjąć aby chronić środowisko wodne wskazuje skutki zanieczyszczenia wód ściekami komunalnymi i nawozami Podział administracyjny państwa polskiego Ludność Polski – rozmieszczenie i gęstość zaludnienia Formy powierzchni Ziemi i sposoby jej przedstawiania na mapach Rodzaje terenu Mapa hipsometryczna Polski Poznajemy główne rzeki w Polsce Poznajemy największe i najgłębsze jeziora w Polsce Krajobraz naturalny i przekształcony Pasowy układ krain geograficznych Krainy geograficzne Polski 11 - - - - wymienia 16 województw wymienia miasta wojewódzkie z siedzibą wojewody i sejmiku wojewódzkiego przyporządkowuje herby miast odpowiednim województwom wykorzystuje mapę w celu podania liczby ludności Polski wskazuje obszary najgęściej i najsłabiej zaludnione wyjaśnia procesy demograficzne i urbanizacyjne -potrafi wytłumaczyć, dlaczego na mapie hipsometrycznej są kolory (zielony, żółty, brązowy) odczytuje wysokości bezwzględne za pomocą skali barw wyjaśnia określenia: depresja, równina, kotlina, dolina, wzgórza, góry odczytuje profil terenu wskazuje na mapie główne rzeki Polski podaje nazwy głównych rzek Polski rozróżnia pojęcia rzeka główna, dopływy, dorzecze, zlewisko rozróżnia pojęcia jeziora, pojezierze wskazuje na mapie i określić położenie pięciu największych i trzech najgłębszych jezior w Polsce podaje składniki krajobrazu naturalnego charakteryzuje krajobraz przekształcony - porównuje wielkość, kształt i granice województw - umiejętnie czyta dane liczbowe, wykresy, mapy - poprawnie formułuje wnioski - podaje przyczyny zmian liczby ludności i wynikające stąd konsekwencje - czyta mapę hipsometryczną Polski - wykonuje profil terenu - wskazuje na mapie i odczytać nazwy najważniejszych prawych i lewych dopływów Wisły, Odry, Warty - podaje nazwę rzeki przepływającą przez swoją miejscowość - wskazuje obiekty leżące na jej prawym i lewym brzegu - odszukuje w encyklopedii i czasopismach informacje dotyczące jezior w Polsce - wymienia wytwory działalności człowieka i sposoby ich oddziaływania na krajobraz naturalny - podaje działania człowieka mające chronić składniki krajobrazu - podaje kryteria wydzielenia poszczególnych krain geograficznych - podaje różnice i podobieństwa między krainami geograficznym - potrafi wytłumaczyć, którą krainę w Polsce nazywamy „Krainą tysiąca jezior” - podaje pasowy układ rzeźby Polski wykorzystując skalę barw potrafi podzielić Polskę na krainy geograficzne wskazuje na mapie krainy geograficzne Polski - - - - KRAJOBRAZ GÓRSKI Tatry – krajobraz wysokogórski Wpływ klimatu na życie w Tatrach. Piętrowość roślin Tatry jako region turystyczny, krajoznawczy i rekreacyjny Karkonosze – krajobraz gór średnich Karkonosze – zmiany w krajobrazie spowodowane działalnością człowieka Góry Świętokrzyskie – krajobraz gór niskich Porównanie krajobrazów gór wysokich, średnich i niskich 8 - na mapie hipsometrycznej Polski wskazuje obszary górskie wie, że rzeźba gór zależy od wieku, rodzaju skał i warunków klimatycznych wskazuje na mapie hipsometrycznej Tatry wymienia i wskazuje na mapie nazwy najwyższych szczytów Tatr wymienia nazwy skał budujących Tatry zachodnie i wysokie rozpoznaje na fotografii krajobraz Tatr wymienia kilka gatunków roślin i zwierząt chronionych wymienia piętra roślinne omawia elementy krajobrazu wysokogórskiego opisuje pogodę w Tatrach - zakłada teczkę, w której będzie gromadził informacje dotyczące krainy, w której mieszka wyjaśnia warunki, w jakich tworzą się najważniejsze surowce mineralne w poszczególnych okresach geologicznych wnioskuje na podstawie danych liczbowych o wielkości wydobycia surowców Polski wskazuje zagrożenia dla środowiska związane z eksploatacją bogactw mineralnych uwzględnia ogólny podział gór na niskie, średnie i wysokie charakteryzuje góry niskie, średnie i wysokie wyjaśnia znaczenie terminów: turnia, przełęcz, grań, stożek piargowy wyjaśnia skutki działalności wody na podłoże, po którym płynie porównuje krajobraz Tatr zachodnich i wysokich charakteryzuje walory turystyczne, krajoznawcze i rekreacyjne Tatr charakteryzuje roślinność Pienińskiego parku Narodowego opisuje, w jaki sposób ludzie korzystali z zasobów przyrody na obszarze Karkonoszy od XVII wieku do dziś - KRAJOBRAZ WYŻYNNY wymienia walory turystyczne, krajoznawcze i rekreacyjne Tatr na mapie hipsometrycznej Polski wskazuje Pieniny i ich najwyższy szczyt wyjaśnia pojecie terminu przełom na mapie hipsometrycznej Polski wskazuje Sudety odczytuje nazwę najwyższego szczytu w Sudetach wymienia piętra roślinności w Karkonoszach charakteryzuje krajobraz gór wysokich, średnich i niskich wskazuje na mapie hipsometrycznej Góry Świętokrzyskie wymienia najważniejsze pasmo i najwyższy szczyt omawia najważniejsze cechy krajobrazu gór niskich wskazuje na mapie Kielce , Puszczę Jodłową - - - przedstawia na schemacie kolejność zdarzeń, które doprowadziły do wylesienia karkonoskich stoków przedstawia propozycję trasy wycieczki po Karkonoskim Parku Krajobrazowym podaje cechy wspólne terenów górskich poszukuje informacji o krajobrazie gór wysokich, średnich i niskich w szkolnej bibliotece wymienia bogactwa Gór Świętokrzyskich wyjaśnia termin gołoborza wyjaśnia, dlaczego utworzono Świętokrzyski Park Narodowy Krajobraz skał na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej Kraków dawna stolica Polski Krajobraz lessowy na Wyżynie Lubelskiej Krajobraz rolniczy na Wyżynie Lubelskiej Bogactwa mineralne na Wyżynie Śląskiej Krajobraz przemysłowy na Wyżynie Śląskiej – GOP Zmiany w naturalnym środowisku Wyżyny Śląskiej spowodowane przemysłową działalnością człowieka 7 - - - KRAJOBRAZ NIZINNY wskazuje na mapie Wyżynę krakowsko – częstochowską rozpoznaje wapień wśród innych skał wie, że wapień jest rozpuszczany przez wodę wie, co to jest jaskinia podaje przykłady form krasowych odszukuje w bibliotece szkolnej informatorów, przewodników i albumów o Krakowie posługuje się planem miasta Krakowa lokalizuje położenie najważniejszych zabytków umie wskazać na mapie hipsometrycznej Wyżynę Lubelską wymienia najważniejsze uprawy na Wyżynie Lubelskiej umie wskazać na mapie Wyżynę śląską zna główne bogactwa naturalne tej krainy wymienia największe miasta i najważniejsze zakłady przemysłowe podaje główne cechy krajobrazu przekształconego - - - wyjaśnia, w jaki sposób powstają formy krasu podziemnego: jaskinia, stalaktyt, stalagmit i powierzchniowego potrafi zaplanować trasę jednodniowej wycieczki po Krakowie wyjaśnia, w jaki sposób powstały warstwy lessu na Wyżynie Lubelskiej opisuje w jaki sposób powstaje wąwóz lessowy opisuje w jaki sposób warunki naturalne na Wyżynie Lubelskiej wpłynęły na rozwój rolnictwa wyjaśnia termin rekultywacja opisuje w jaki sposób powstawał węgiel kamienny wykazuje użyteczność węgla kamiennego w gospodarce człowieka opisuje wpływ przemysłowej działalności człowieka na degradację środowiska Krajobraz rolniczy na Nizinie Śląskiej Krajobraz doliny Wisły na Nizinie Mazowieckiej Warszawa – stolica Polski 4 - - KRAJOBRAZ POJEZIERNY Krajobraz pojezierny 2 Krainy Wielkich Jezior Mazurskich Pojezierza polskie jako teren turystyczny i wypoczynkowy - potrafi wykorzystać mapę hipsometryczną w celu określenia położenia pasa nizin środkowej Polski potrafi wykorzystać mapę hipsometryczną wskazując największe miasta położone na nizinach w środkowej Polsce na mapie hipsometrycznej potrafi wskazać Nizinę Śląską z mapy odczytuje nazwy rzek uchodzących do Odry na Nizinie Śląskiej potrafi wskazać na mapie hipsometrycznej Kotlinę warszawską na podstawie rysunków i fotografii opisuje krajobraz Niziny Mazowieckiej wyjaśnia nazwę stolica wskazuje na mapie Warszawę - potrafi wskazać na mapie Polski obszary na których występują jeziora wyjaśnia termin pojezierze wskazuje największe jeziora Polski omawia atrakcje turystyczne podaje przykłady roślin i zwierząt chronionych - KRAJOBRAZ NIZIN NADMORSKICH - - - wyjaśnia, dlaczego tereny nizin w centralnej Polsce są intensywnie zagospodarowane rolniczo wyjaśnia, dlaczego Nizina Śląska jest regionem rolniczym wykorzystuje informacje zamieszczone w encyklopedii i przewodnikach do scharakteryzowania miast leżących na Nizinie Śląskiej wskazuje na planie Warszawy jej najważniejsze zabytki planuje trasę dwudniowej wycieczki po Warszawie, opisuje zwiedzane obiekty opisuje krajobraz pojezierny wokół Wielkich Jezior Mazurskich wybiera dowolny obszar w pasie pojezierzy i scharakteryzuje go Krajobrazy nadmorskie Żuławy Wiślane – rolniczy krajobraz w delcie Wisły Działalność człowieka w pasie krajobrazu nadmorskiego Zmiany w krajobrazach Polski spowodowane działalnością człowieka 4 - - umie wskazać na mapie: Morze Bałtyckie, wyspy : Wolin i Uznam, miasta: Gdańsk, Gdynię, Szczecin i Żuławy wiślane wyjaśnia termin: port, linia brzegowa, depresja wymienia parki narodowe na wybrzeżu wyjaśnia dlaczego należy chronić Bałtyk przed zanieczyszczeniami wskazuje na mapie polskie porty handlowe i miejscowości wypoczynkowe na wybrzeżu - - omawia przy pomocy rysunku proces tworzenia się delty wyjaśnia w jaki sposób zabezpiecza się teren Żuław Wiślanych przed zatopieniem i zabagnieniem potrafi narysować schemat klifu i wydzielić jego elementy potrafi wyjaśnić co powoduje cofanie się klifów wyjaśnia, jakie korzyści daje Polsce dostęp do morza
