Obowiązki pracownika na gruncie kodeksu pracy

Paulina Pakuła
Podstawowe źródła obowiązków
pracownika
Art. 22 k.p.
§1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik
zobowiązuje
się
do
wykonywania
pracy
określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod
jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie
wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca –
do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Podstawowe źródła obowiązków pracownika
Art. 100 k.p.
§1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie
oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli
nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
§2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:
 1. przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
 2. przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy
porządku,
 3. przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a
także przepisów przeciwpożarowych,
 4. dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachowywać w
tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę
na szkodę,
 5. przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
 6. przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Podstawowe źródła obowiązków pracownika
ustawy szczegółowe
 Ustawa prawo o szkolnictwie wyższym(Dz. U. 2005 nr
164 poz. 1365)- art. 111 ust. 1
 Ustawa o pracownikach samorządowych(Dz. U. 2008
nr 223 poz. 1458)- art. 24 i nast.
 Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej(Dz. U. 2011
nr 174 poz. 1039)- art. 12.
Podstawowe źródła obowiązków pracownika
Regulamin pracy
 Art. 104 k.p.
§1. Regulamin pracy ustala organizację i porządek w
procesie pracy oraz związane z tym prawa i
obowiązki pracodawcy i pracowników.
§2. Regulaminu pracy nie wprowadza się, jeżeli w
zakresie
przewidzianym
w
§1
obowiązują
postanowienia układu zbiorowego pracy lub gdy
pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników.
Art. 22 k.p.
Pracownik zobowiązuje się do:
- osobistego wykonywania pracy:
a)określonego rodzaju,
b) na rzecz pracodawcy,
c) pod kierownictwem pracodawcy,
d)w miejscu i czasie wyznaczonym przez
pracodawcę.
Art. 22 k.p.
Osobiste wykonywanie pracy
 Osobiste świadczenie pracy odróżnia stosunek pracy
od większości umów o charakterze cywilnoprawnym,
 pracownik nie może wywiązać się z obowiązku
świadczenia pracy poprzez osobę trzecią(wyrok SN z
dn. 1 października 1969r. I PR 246/69, wyrok SN z dnia
21 kwietnia 1999 r. I PKN 33/99).
Art. 22 k.p.
Wykonywanie pracy określonego rodzaju
 Rodzaj pracy musi być określony w akcie będącym
podstawą stosunku pracy(umowa o pracę, akt
mianowania, powołania, wyboru, spółdzielcza umowa
o pracę). Rodzaj pracy oznacza zespół czynności, które
będą należały do obowiązków pracownika. Może to
być więcej, niż jeden rodzaj pracy.
 W razie wykonywania kilku rodzajów pracy na rzecz
tego samego pracodawcy, domniemuje się, że strony
łączy jeden stosunek pracy(wyrok SN z dn. 14 lutego
2002 r. I PKN 876/00).
Art. 22 k.p.
Wykonywanie pracy określonego rodzaju
 Rodzaj pracy może być określony w dwojaki sposób:
- bezpośrednio(czynności),
-pośrednio(stanowisko).
 Pracownik jest obowiązny do wykonywania pracy
innego rodzaju, gdy wynika to z przepisów prawa
pracy, tj. np. art. 42§4 k.p. lub art. 81§3 k.p..
Art. 22 k.p.
Wykonywanie pracy na rzecz i pod kierownictwem
pracodawcy
 Cecha specyficzna stosunku pracy,
 Kierownictwo
pracodawcy oznacza możliwość
wydawania przez niego poleceń.
 Obowiązek podporządkowania się poleceniom
pracodawcy nie jest bezwzględny,
 Wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy wiąże się z
ponoszeniem
przez
pracodawcę
ryzyka
ekonomicznego, osobowego, socjalnego.
Art. 22 k. p.
Wykonywanie pracy w miejscu i czasie wskazanym
przez pracodawcę
 Ustalenie to następuje w umowie o pracę,
 Zmiana miejsca lub czasu wykonywania pracy co do
zasady powinna nastąpić w drodze wypowiedzenia
zmieniającego- art. 42 k.p..
 odmowa podjęcia pracy przez pracownika w godzinach
nadliczbowych może skutkować rozwiązaniem umowy
o pracę(uzasadnienie wyroku SN z dnia 13 czerwca
1973 r. I PR 160/73).
Art. 100 k.p.
Sumienne i staranne wykonywanie pracy
 Staranne wykonywanie pracy oznacza dołożenie przez
pracownika staranności ogólnie wymaganej stosownie
do rodzaju pracy(obiektywizacja kryterium),
 Sumienność oznacza zróżnicowanie wymagań w
stosunku do pracowników w zależności od ich cech
indywidualnych,
na
przykład
kwalifikacji,
doświadczenia
zawodowego
lub
rozwoju
umysłowego(subiektywizacja kryterium).
Art. 100 k.p.
Stosowanie się do poleceń przełożonych
 Obowiązek o charakterze względnym; polecenie musi:
- być niesprzeczne z przepisami prawa i umowy
o pracę,
- dotyczyć pracy.
Art. 100 k.p.
Możliwość odmowy wykonania polecenia
 naruszenie warunków, o których mowa w art. 100§1
k.p.,
 wystąpienie sytuacji, o której mowa w art. 210 k.p..
Art. 100 k.p.
Tezy z orzecznictwa
W
braku zwrócenia uwagi na bezcelowość lub
bezprawność polecenia pracodawcy, pracownik może
narazić się na zarzut niesumiennego lub niestarannego
wykonywania obowiązków pracowniczych(wyrok SN z dnia
10 września 1997 r. I PKN 244/97),
 Bezkrytyczne wykonywanie poleceń przełożonego może
uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę(tamże),
 bezprawna i świadoma odmowa wykonania polecenia,
zagrażająca istotnym interesom pracodawcy może stanowić
podstawę
rozwiązania
umowy
o
pracę
bez
wypowiedzenia(wyrok SN z dnia 12 czerwca 1997 r. I PKN
211/97).
Art. 100 k.p.
Obowiązki porządkowe pracownika
 przestrzeganie czasu pracy ustalonego u danego
pracodawcy,
 przestrzeganie regulaminu pracy
i ustalonego u
pracodawcy porządku,
 przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych.
Art. 100 k.p.
Obowiązek dbałości o dobro pracodawcy
 zakres obowiązku zależy od pozycji pracownika w
hierarchii struktury pracowniczej,
 obowiązek nie jest tożsamy z
przedkładania swojego interesu
pracodawcy.
koniecznością
nad interes
Art. 100 k.p.
Obowiązek przestrzegania tajemnicy
 Dotyczy w znacznej mierze tajemnicy przedsiębiorstwa,
 objęte tajemnicą są informacje niedostępne do wiadomości
publicznej, o charakterze technicznym, technologicznym
lub organizacyjnym co do których przedsiębiorca ma wolę,
chociażby dorozumianą, aby utrzymać je w tajemnicy i ta
wola jest dla innych rozpoznawalna(wyrok SN z dnia 3
października 2000 r., I CKN 304/00),
 nie usprawiedliwia udostępnienia informacji publiczności
fakt, że informacja ta byłą znana ograniczonemu gronu
pracowników, zobowiązanych do dyskrecji.
Obowiązek przestrzegania tajemnicy
Ustawy szczególne
 Ustawa
z dnia 26 maja 1982 r.- prawo o
adwokaturze(Dz. U. 2009 r. nr 146, poz. 1188),
 Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych(Dz.
U. 2010 r. nr 10, poz. 65),
 Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i
lekarza dentysty(Dz. U. 2008 r. nr 136, poz. 857),
 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r.- prawo bankowe(Dz.
U. 2002 r. nr 72, poz. 665).
Art. 100 k.p.
Obowiązek przestrzegania zasad współżycia
społecznego
 Zasady te mają charakter:
- ogólny(zasady powszechnie akceptowane w
społeczeństwie),
- szczególny(zasady przyjmowane u danego
pracodawcy).
Sankcje grożące pracownikowi z tytułu
niewykonania obowiązków pracowniczych
 odpowiedzialność materialna pracowników na gruncie
art. 114 k.p. i nast.
 odpowiedzialność porządkowa na gruncie art. 108 k.p.
----------------------------------------------------------------- podstawa wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o
pracę.
Paulina Pakuła