WIELKIE ODKRYCIA GEOGRAFICZNE

NARODZINY
NOWOŻYTNEGO ŚWIATA
POWTÓRZENIE PRZED EGZAMINEM
GIMNAZALNYM 2013
Cywilizacje prekolumbijskie
 Przed przybyciem
Europejczyków w
Ameryce miejscowa
ludność stworzyła
wielkie cywilizacje:
- Majowie
- Aztekowie
- Inkowie
Cywilizacje prekolumbijskie
 Majowie stworzyli
swoje miasta – państwa
w Ameryce Środkowej.
 Choć nie znali koła, a
narzędzia wytwarzali
z kamienia, stworzyli
własny kalendarz,
pismo i mieli rozległą
wiedzę matematyczną
(liczba „0”) – są zwani
Grekami Ameryki.
Cywilizacje prekolumbijskie
 Aztekowie żyjący na terenie
dzisiejszego Meksyku, też
znali pismo, kalendarz oraz
posiadali rozległą wiedzę
matematyczną.
 Stolicą ich państwa było
miasto Tenochtitlan, a
zwyczaje Azteków bardzo
okrutne (składanie ofiar przez
wyrywanie serc jeńcom)
Cywilizacje prekolumbijskie
 Inkowie mieszkali w
wysokich Andach na
terenie Ameryki Płd.
 Stolicą ich państwa
było Cuzco, a władca
nosił tytuł Inka.
 Uprawiali kukurydzę i
ziemniaki, hodowali
lamy i alpaki.
Obok: Machu Picchu (święte
miasto Inków)
Cywilizacje prekolumbijskie
 Inkowie także mieli
własny kalendarz,
prowadzili obserwacje
astronomiczne,
posiadali ogromną
wiedzę medyczną (gł.
chirurgia).
 Stworzyli też
specyficzne „pismo
węzełkowe” zwane
kipu.
Cywilizacje prekolumbijskie
 Inkowie zbudowali
wspaniałą sieć dróg i
wiszących mostów w
Andach (szybka
komunikacja i
poczta).
Obok: Współczesna ludność
inkaska.
Przyczyny wielkich odkryć:
 ciekawość świata i chęć zdobycia sławy
oraz bogactwa;
 chęć podbicia lądów w imię szerzenia
chrześcijaństwa;
 obowiązująca w Europie zasada
dziedziczenia (majątek dla
najstarszego);
 legendy o bogactwie Lewantu
(Wschodu);
Przyczyny wielkich odkryć:
 szukanie zajęcia przez rycerstwo w
Hiszpanii i Portugalii po zakończeniu
wojen z Arabami;
 niekorzystne warunki handlu z
państwami Wschodu po ekspansji
Turków na ziemie Bizancjum (przecięcie
szlaków handlowych);
 poszukiwanie bezpiecznej drogi do Indii;
 rozwój kartografii i żeglarstwa;
Postęp w kartografii i technice
żeglowania
 Karawela – nowy
typ okrętu
żaglowego w XV –
XVI wieku o
wysokich burtach, na
którym dokonano
wiele odkrywczych
wypraw morskich.
Postęp w kartografii i technice
żeglowania
 Busola (kompas)urządzenie
nawigacyjne, które
dzięki igle
magnetycznej wskazuje
kierunki świata i
umożliwia swobodne
żeglowanie na
otwartym morzu.
Postęp w kartografii i technice
żeglowania
 Astrolabium – urządzenie
nawigacyjne, służące do
określania odległości na
północ i południe od
równika na podstawie
położenia Słońca. Pozwala
na orientacje okrętu na
otwartym morzu.
WIELCY ODKRYWCY I ICH
ODKRYCIA
 Henryk Żeglarz (Portugalia)
 Bartłomiej Diaz (Portugalia)
 Vasco da Gama (Portugalia)
 Krzysztof Kolumb (Hiszpania)
 Ferdynand Magellan i Jan Sebastian del
Cano (Hiszpania)
HENRYK ŻEGLARZ
-
Syn króla Portugalii,
który organizował
wyprawy odkrywcze
w latach 1419 - 1460.
Odkryto wówczas:
Azory,
Maderę,
Wyspy Kanaryjskie
Wyspy Zielonego
Przylądka.
BARTŁOMIEJ DIAZ
Portugalski żeglarz,
który płynąc wzdłuż
wybrzeża Afryki
dopłynął w 1488 r. do
najdalej wysuniętego
na południe jego
krańca. Nazwano go
Przylądkiem Dobrej
Nadziei.
VASCO DA GAMA
 Portugalski żeglarz,
który płynąc na
wschód wokół Afryki
dopłynął w 1498
roku do Indii.
KRZYSZTOF KOLUMB
 Włoch, pochodził z Genui,
w służbie króla Hiszpanii
zamierzał płynąć do Indii,
a przypadkowo odkrył
Amerykę w 1492 r., choć
nie był nawet tego
świadomy.
 I wyprawa liczyła 3 okręty,
w tym Santa Maria.
 Razem odbył 4 wyprawy
do Ameryki.
I wyprawa Kolumba (1492)
FERDYNAND MAGELLAN
 Portugalski żeglarz w
służbie króla Hiszpanii
odbył w latach 1519 –
1522 pierwszą podróż
dookoła świata.
 Płynął na czele 5 okrętów
i ok. 250 żeglarzy.
 Zginął na Filipinach, a
jego wyprawę dokończył
Juan Sebastian Elcano i 1
okręt – Victoria.
Skutki wielkich odkryć:
 do Europy przywożono z
Nowego Świata m.in.
pomidory, ziemniaki,
paprykę, kukurydzę,
kakao, tytoń);
 wzrosła pozycja i
bogactwo 2 państw
posiadających kolonie
Hiszpanii i Portugalii
(Anglia i Francja zajęły
się korsarstwem);
Skutki wielkich odkryć:
 potwierdzono tezę, że
Ziemia jest okrągła;
 powstały nowe szlaki
handlowe (tzw. złoty
trójkąt: Europa – Afryka
- Ameryka) – rozwój
handlu niewolnikami;
 do Europy napłynęły
duże ilości złota i srebra
z kolonii, co wywołało
„rewolucję cen”;
Skutki wielkich odkryć:
 zniszczenie kultur i religii
ludów prekolumbijskich
przez konkwistadorów ,
zagłada ludów tubylczych
(mordowanie, zmuszanie
do pracy niewolniczej):
- podbój państwa AztekówFerdynand Cortez
- podbój państwa Inków –
Francisco Pizarro
Konkwistadorzy:
Ferdynand Cortez
Francisco Pizarro
Gospodarka w epoce kolonialnej
 rozwój handlu
dalekomorskiego
(powstanie kompanii
handlowych);
 powstanie faktorii w
Afryce i Azji dla wymiany
z tubylcami;
 podział Europy na rzece
Łabie (rolniczy wschód,
dominacja handlu i
rzemiosła na zachodzie);
Gospodarka w epoce kolonialnej
 proces grodzenia w Anglii
(hodowla owiec na wełnę);
 powstanie pierwszych
manufaktur (zakłady,
gdzie produkowano
ręcznie);
 praca nakładcza (podział
pracy przy wytwarzaniu
jednego przedmiotu);
 powstanie banków i
weksli;
Renesans - odrodzenie
 Odrodzenie (renesans)
– to okres w dziejach
kultury, który rozumiano
jako odrodzenie się
kultury starożytnej.
 Renesans narodził się we
Włoszech w XIV w., a w
pozostałych krajach
Europy obejmował XV –
XVI w.
Obok: Florencja – miasto renesansu.
Renesans - odrodzenie
 Mecenas - bogaty
człowiek , np. władca,
kupiec, który sprawuje
opiekę nad artystami,
w zamian za pieniądze
i poparcie ci wychwalają
go w swoich dziełach.
 Dzięki temu, że we
Włoszech było wielu
mecenasów rozwijała
się tam kultura i sztuka.
Renesans - odrodzenie
 Humanizm – pogląd
stawiający w centrum
zainteresowania
człowieka. Humanistów
interesowało wszystko
co miała związek z jego
życiem, począwszy od
ciała, a skończywszy na
duszy („Człowiekiem
jestem i nic co ludzkie
nie jest mi obce”).
Renesans - odrodzenie
 Wynalazek druku – Jan
Gutenberg (ok. 1445).
 Książka stała się tańsza,
a przez co bardziej
dostępna, łatwiej głosiła
nowe idee.
 Wybitnym myślicielem
odrodzenia był Erazm z
Rotterdamu.
Wszechstronni artyści odrodzenia
 „Człowiek odrodzenia”
tak do dziś określa się
ludzi wszechstronnie
uzdolnionych.
 Leonardo da Vinci
 Michał Anioł Buonarotti
 Rafael Santi
- to malarze, rzeźbiarze,
architekci, konstruktorzy
itd.
Obok: autoportret Leonarda da Vinci.
Leonardo da Vinci
Mona Lisa
Dama z łasiczką
Leonardo da Vinci
fresk „Ostatnia wieczerza”
Leonardo da Vinci
projekty
szkice anatomiczne
Michał Anioł
Dawid
Mojżesz
Michał Anioł
Pieta
kopuła Bazyliki św. Piotra
Michał Anioł
freski w Kaplicy Sykstyńskiej
Sąd ostateczny
Stworzenie Adama
Rafael Santi
Madonna
Szkoła Ateńska
REFORMACJA
 Reformacja – to
wielki ruch religijny i
społeczny w Kościele
katolickim w XVI w.
dążący do jego
naprawy, zakończył
się jednak
rozpadem Kościoła i
powstaniem wyznań
protestanckich.
PRZYCZYNY REFORMACJI:
 sprzedawanie przez Kościół odpustów;
 symonia, czyli kupowanie godności
kościelnych;
 nepotyzm, czyli obsadzanie ważnych stanowisk
w Kościele krewnymi i znajomymi;
 nadmierne dążenie duchownych do zdobycia
bogactwa;
 zbyt duże zaangażowanie Kościoła w
działalność polityczną;
LUTERANIZM
 W 1517 r. niemiecki
zakonnik Marcin Luter
wystąpił m.in. przeciw
sprzedaży odpustów
(ogłosił 95 tez).
 Luter głosił uznanie Biblii
za jedyne źródło wiary,
chciał zlikwidować
klasztory i celibat.
 Papież wykluczył go z
Kościoła (klątwa).
LUTERANIZM
 Luteranizm
przyjmowano m.in. w
Niemczech i Skandynawii.
 W Niemczech wybuchły
wojny religijne
(zakończone pokojem w
Augsubugu – 1555: „czyj
kraj, tego religia”).
Obok: Zbór protestancki.
KALWINIZM
 W 1536 r. reformator
religijny Jan Kalwin ogłosił
własną doktrynę (działał w
Genewie).
 Podstawą kalwinizmu była
nauka o predestynacji
(przeznaczeniu).
 Kalwinizm wzywał do
przestrzegania surowych
zasad, działał jednak
demokratycznie.
ANGLIKANIZM
 Anglikanizm powstał w
1534 r., gdy król Anglii
Henryk VIII zerwał z
papiestwem i ogłosił się
głową Kościoła w Anglii.
 Powodem odłączenia się od
Rzymu była niechęć
papieża do unieważnienia
małżeństwa króla Anglii.
ARIANIZM
 Arianizm był nietypowym
wyznaniem. Arianie
(unitarianie) nie uznawali
Trójcy Świętej, nie wierzyli
w boskość Jezusa.
 Mieli bardzo postępowe
poglądy: nie brali udziału
w wojnach, dzielili się
majątkiem z ubogimi itp.
Obok: Faust Socyn teolog ariański
SKUTKI REFORMACJI
 odejście od Kościoła
katolickiego 1/3 wiernych;
 rozwój kultury i literatury w
językach narodowych;
 wojny religijne
(nietolerancja wyznaniowa)
– np. noc św. Bartłomieja
we Francji (1572) –
wymordowanie hugenotów;
KONTRREFORMACJA
 Aby zapobiec dalszemu
odpływowi wiernych do
wyznań protestanckich, a
jednocześnie uzdrowić
sytuacje w Kościele
katolickim zaczęto
przeprowadzać reformy
wewnętrzne (zwołano
sobór trydencki: 1545 –
1563). Te działania to
kontrreformacja.
KONTRREFORMACJA
 odnowiono inkwizycję;
 stworzono indeks ksiąg
zakazanych;
 ustalono jednakową liturgię i 7
sakramentów;
 wzmocniono dyscyplinę wśród
duchownych;
 zaczęto zakładać seminaria
duchowne, katolickie szkoły
średnie i parafialne;
 wiernych miał przyciągnąć
przepych świątyń barokowych;
KONTRREFORMACJA
 Jezuici – zakon założony
przez Ignacego Loyolę,
słynący z bezwzględnego
posłuszeństwa papieżowi.
 Wspomagali Kościół w walce
z reformacją. Jezuici:
- głosili kazania
- wyjeżdżali na misje
- zakładali szkoły
- wpływali na rządzących
- polemizowali z protestantami