Rośliny nagonasienne - LOGIM.EDU.GORZOW.PL

1.18.
Rośliny nasienne
wykorzystanie warunków
życia na lądzie
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Nasiona pozwoliły roślinom
nasiennym podbić świat
Osiągnięciem ewolucyjnym roślin nasiennych jest



wykształcenie kwiatów, a w nich specjalnych tworów,
chroniących komórki jajowe - zalążków
uniezależnienie zapylenia od obecności w środowisku
zewnętrznym wody - pyłek przenoszony jest przez wiatr, wodę lub
zwierzęta
wykształcenie nasion, w których zarodki mogą przetrwać
niekorzystne warunki otoczenia przez wiele lat
Nasiona

Młoda roślina nasienna nie rozwija
się z zygoty zaraz po zapłodnieniu,
jak to jest u roślin zarodnikowych.
Pod osłoną łupin nasiennych w
nasieniu, zaopatrzony w zgromadzone
w specjalnych tkankach substancje
odżywcze, zawiązek nowego organizmu
– zarodek – znajduje się w stanie
uśpienia. Będąc w tym stanie, odbywa
nieraz dalekie wędrówki. Jeżeli trafi na
warunki niekorzystne do życia, pozostaje
w nasieniu przez długi czas. Gdy warunki ulegną korzystnej zmianie zarodek
zaczyna się rozwijać.

Kiełkowanie -Pod wpływem temperatury i wilgoci pęcznieją i pękają łupiny
nasienne. Pojawia się pierwszy korzeń, mocujący roślinę w podłożu, następnie
ukazuje się pęd.

Siewka – Do momentu ukazania się pierwszych liści siewka korzysta z
zapasów zgromadzonych w nasieniu. Jej w pełni samodzielne życie
rozpoczyna się wraz z rozwojem liści, które podejmują fotosyntezę.
Tkanki przewodzące

Po wyjściu na ląd najważniejszym problemem roślin
jest sprawnie funkcjonująca gospodarka wodna
i systemy zabezpieczeń przed skrajnymi
temperaturami.

Dzięki tkankom przewodzącym każda część rośliny
jest dobrze zaopatrzona w wodę i sole mineralne
oraz produkty fotosyntezy.

Dzięki dobrze rozwiniętym tkankom przewodzącym,
wzmacniającym i okrywającym rozmiary niektórych
roślin mogą być imponujące.
Podział roślin nasiennych
Kryterium podziału roślin nasiennych jest budowa
najważniejszych tworów roślin lądowych, czyli nasion
Rośliny nagonasienne Rośliny okrytonasienne
(nagozalążkowe) wytwarzają
(okrytozalążkowe), wytwarzają
nasiona, które są odsłonięte
nasiona ukryte w owocu
Rośliny nagonasienne







Większość obecnie żyjących zaliczana jest do grupy
roślin szpilkowych (iglastych).
Są to z reguły duże drzewa o liściach grubych
i wąskich - igłach, doskonale zabezpieczonych
przed suszą i mrozem.
Przegrywają konkurencję z innymi roślinami na
terenach o żyznych glebach i ciepłym klimacie,
ale są niepokonane w klimacie surowym.
Większość drzew iglastych nie pozbywa się liści na zimę, nie ponosi
więc kosztów tworzenia nowych w krótkim sezonie wegetacyjnym. Igły
żyją kilka lat, są wymieniane stopniowo, więc na jednym pędzie są igły
w różnym wieku. Dlatego lasy iglaste są wiecznie zielone.
Rośliny nagozalążkowe tworzą rozległe lasy, pokrywające olbrzymie
obszary na północy Eurazji i Ameryki Pólnocnej.
Drzewa iglaste mogą tworzyć lasy określane mianem borów.
W zależności od dominującego gatunku wyróżniamy bory sosnowe,
świerkowe (świerczyny) i jodłowe.
W Polsce w stanie naturalnym występuje 12 gatunków drzew i krzewów
nagonasiennych. Najpospolitsze to: sosna zwyczajna, świerk
pospolity, jodła pospolita, modrzew europejski, cis pospolity, jałowiec
pospolity, miłorząb jednoklapowy i dwuklapowy.
Przegląd roślin nagonasiennych

Sosna zwyczajna jest

zdecydowanie najliczniej
występującym w Polsce
drzewem; stanowi ona aż
około 70% drzewostanu
polskich lasów.
System korzeniowy sosny
zwyczajnej jest najgłębszy
spośród wszystkich drzew
iglastych występujących w
Polsce; jej palowy korzeń
główny może sięgać na
głębokość ponad 3m!
Przegląd roślin nagonasiennych




Daglezja zielona jest
drugim najwyższym
drzewem świata (po sekwoi
wieczniezielonej).
Rekordowy (ścięty w XIX w.)
osobnik daglezji zielonej
miał 133m wysokości!
Mierząca 63m wysokości
daglezja zielona rosnąca w
Szkocji jest rawdopodobnie
najwyższym drzewem
w Europie.
Daglezja zielona jest
najważniejszym obcym
gatunkiem drzewa w
europejskim leśnictwie.
Przegląd roślin nagonasiennych




Kosodrzewina jest to gatunek krzewiastej
sosny żyjącej w warunkach naturalnych
prawie wyłącznie na terenach
wysokogórskich. Rośnie ona powyżej górnej
granicy lasu tworząc w wysokich górach
piętro kosówki.
Kosodrzewina jest krzewem pokładającym
się przy ziemi, ma sprężyste i mocne pędy.
Jej igliwie jest intensywnie zielone, miękkie,
a igły długości 4-5 cm, skupione są po 3 na
krótkopędach. Jajowato kuliste szyszki
dojrzewając przybierają kolor cynamonowo brązowy.
Stanowi ważny składnik krajobrazu
wysokogórskiego. Jej silnie rozwinięty
system korzeniowy utrwala skalne podłoże,
przeciwdziałając lawinom kamiennym,
jednocześnie zatrzymuje ogromne ilości
śniegu.
W Polsce rośnie na naturalnych
stanowiskach w Tatrach, Sudetach, na
Babiej Górze oraz na torfowiskach Podhala.
Kosodrzewina jest objęta ochroną
gatunkową ze względu na rolę krajobrazową
i ekologiczną.
Przegląd roślin nagonasiennych



LIMBA jest to drzewo wysokogórskie o zwartej,
mniej lub bardziej jajowatej koronie. Młode pędy
są rdzawo owłosione, na starych pniach kora jest
czarniawa i łuskowata. Długie igły osadzone na
krótkopędach maja górną stronę ciemnozieloną,
a dolną jaśniejszą. Młode szyszki o
kształcie jajowatym są sino
oszronione, dopiero później
brunatnieją. Nasiona limby są
duże, bez skrzydełek
o znacznej wartości odżywczej.
Są chętnie zjadane przez ptaki,
drobne zwierzęta, a nawet przez
człowieka, szczególnie w krajach,
gdzie limba występuje w dużych
ilościach.
W warunkach naturalnych występuje
w piętrze kosodrzewiny i wyższych
partiach gór. Często jest sadzona
w parkach i ogrodach.
Limba objęta jest ochroną gatunkową
ze względu na rzadkość gatunku.
Rośliny okrytonasienne






Spośród około 250 000 gatunków roślin nasiennych, nagonasienne
liczą 800 gatunków. Pozostałe to okrytonasienne, zwane inaczej
roślinami kwiatowymi.
To właśnie one panują obecnie na Ziemi, mając licznych
przedstawicieli we wszystkich dostępnych dla roślin siedliskach, nie
wyłączając wód słodkich i słonych.
Świetne przystosowanie roślin kwiatowych do środowiska lądowego
wyraża się w ogromnej różnorodności postaci i form życiowych.
Do okrytonasiennych należą wieloletnie drzewa, krzewy, ale także
rośliny zielne o bardzo krótkim okresie wegetacyjnym, będącym super
przystosowaniem do warunków w tundrze, czy na pustyni.
W budowie roślin kwiatowych wyróżnia się korzeń i pęd, który
stanowią łodyga, liście, kwiaty i owoce. Każda część rośliny w swej
budowie jest idealnie dostosowana do pełnienia jednej, lub kilku ściśle
określonych funkcji.
Wytwarzane owoce zabezpieczają zamknięte w nich nasiona przed
niekorzystnymi warunkami środowiska i jednocześnie pomagają w ich
rozsiewaniu, dzięki czemu rośliny kwiatowe mogą opanowywać nowe
tereny.
Różnorodność form organów
okrytonasiennych
KORZENIE

Systemy korzeniowe:
ŁODYGI
 zielne:

 palowy
 wiązkowy



Modyfikacje korzeni:






korzenie spichrzowe,
korzenie powietrzne,
korzenie czepne,
korzenie podporowe,
korzenie oddechowe,
ssawki



zdrewniałe




wzniesione,
płożące
czepne
wijące się
Rozłogi
drzewa
krzewy
krzewinki
podziemne:


bulwy
kłącza
Różnorodność form organów
roślinnych
RODZAJE LIŚCI
 Liście pojedyncze i złożone
 Liście ogonkowe i siedzące
KSZTAŁTY LIŚCI:
 eliptyczny,
 równowąski,
 jajowaty,
 sercowaty,
 tarczowaty
NERWACJA LIŚCI
 pierzasta,
 dłoniasta,
 równoległa
LIŚCIE ZMODYFIKOWANE
 Liście czepne np. groch
 Liście wabiące np. poinsecja
 Liście pułapki np. dzbanecznik
 Liście spichrzowe np. cebula
 Liście magazynujące wodę
np. „żywe kamienie”
 Ciernie np. kaktusy
Różnorodność form organów
roślinnych
KWIATY



Kwiaty obupłciowe
i rozdzielnopłciowe
Kwiaty wiatropylne
i owadopylne
Kwiaty pojedyncze
i kwiatostany- główka,
koszyczek, grono, kłos,
wiecha, baldach
Różnorodność form
organów roślinnych
OWOCE


Pojedyncze
 suche: pękające: strąk (groch),
torebka (mak),
 niepękające: orzech (leszczyna),
 mięsiste: pestkowiec (śliwka),
jagoda (pomidor).
Zbiorowe: u truskawki, maliny.
Podział roślin okrytonasiennych

Ze względu na budowę nasienia rośliny zostały
podzielone na jednoliścienne i dwuliścienne.

Liścienie, są to liście zarodkowe, będące źródłem
substancji odżywczych dla rozwijającej się rośliny.
U niektórych roślin, w procesie kiełkowania, rozrywają
łupinę nasienną i wydostają się ponad powierzchnię
ziemi, przejmując funkcję fotosyntezy.`
Porównanie roślin
jedno- i dwuliściennych
Rośliny jednoliścienne Rośliny dwuliścienne






jeden liścień
budowa wiązkowa korzeni
pędy zielne
nie przyrastają na grubość, nie
mają miazgi
liście bezogonkowe,
równowąskie
równoległe unerwienie liści






dwa liścienie
korzeń główny i korzenie
boczne
pędy zielne lub zdrewniałe
mogą przyrastać na grubość
dzięki obecności tkanki
twórczej-miazgi
zróżnicowane kształty liści
unerwienie liści pierzaste lub
dłoniaste
Rośliny dwuliścienne
Budowa nasienia rośliny dwuliściennej
a) łupina nasienna, b) bielmo, c) liścienie, d)
zarodek
Początkowe stadium rozwoju rośliny
dwuliściennej (siewka), A – liścienie
Podziały roślin ze względu
na wymagania środowiskowe
Zróżnicowane w dużej mierze czynniki środowiska lądowego, a przede
wszystkim woda i światło, przyczyniły się do powstania różnych form
ekologicznych roślin. Aby przeżyć musiały one wytworzyć różne
przystosowania do istniejących warunków.


Klasyfikacja roślin ze względu na gospodarkę wodną:
 hydrofity- rośliny środowisk wodnych,
 higrofity – rośliny wilgociolubne,
 kserofity – rośliny sucholubne
 mezofity – rośliny środowisk o średniej i zmiennej wilgotności.
Klasyfikacja roślin ze względu na wymagania świetlne wyrózniamy rośliny:
 światłolubne,
 cieniolubne,
 epifity,
 pnącza.
Zadania
1. Sadownicy zbierali plony w
sadzie. Na podstawie wykresu
podaj (0–2)
A) Których owoców zebrano
najwięcej?
B) których owoców zebrano trzy
razy więcej niż czereśni
C) Ile zebrano kilogramów
pestkowców?
Zadania
2. Wyjaśnij, dlaczego sosna jest wiecznie zielona.
3. Podaj trzy kryteria podziału roślin.
4. Wymień trzy cechy świadczące o tym, że por należy do
roślin jednoliściennych.
Źródła






J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1, Operon,2009r.
E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.
B.Klimuszko, Żak, 2009r.
M.Jefimow ,M.Sęktas, Puls życia, Nowa Era,2009r.
H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.
Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.