iii. planowane działania do realizacji wraz z zadaniami.

Burmistrz Choroszczy
PLAN ROZWOJU
LOKALNEGO MIASTA I
GMINY CHOROSZCZ NA
LATA 2004-2013
Czerwiec 2004
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Wykonywany na zlecenie:
BURMISTRZA CHOROSZCZY
UL. DOMINIKAŃSKA 2
16-070 CHOROSZCZ
Nadzór merytoryczny
Artur Bergiel – inspektor
KOMITET STERUJĄCY:
Jerzy Ułanowicz – Burmistrz Choroszczy
Główni autorzy opracowania:
Jarosław Danowski
Małgorzata Maria Danowska
Sylwia Wityńska
Wykonawca:
Jarosław Danowski Konsultant.
Kol. Porosły 19B
16-070 Choroszcz
PRL zatwierdzono Uchwałą Nr XII/121/04 Rady
Miejskiej w Choroszczy z dnia 18.06.2004r.
I Aktualizacji pod kątem harmonogramu realizacji
zadań inwestycyjnych i kwot dokonano Uchwałą Nr
XIX/186/05 Rady Miejskiej w Choroszczy z dnia
04.07.2005r.
II Aktualizacji pod kątem harmonogramu realizacji
zadań inwestycyjnych i kwot dokonano Uchwałą Nr
XX/199/05 Rady Miejskiej w Choroszczy z dnia 20
października 2005r.
III Aktualizacji pod kątem harmonogramu realizacji
zadań inwestycyjnych i kwot dokonano Uchwałą Nr
XXVI/258/06 Rady Miejskiej w Choroszczy z dnia
06.10.2006r.
III Aktualizacji pod kątem harmonogramu realizacji
zadań inwestycyjnych i kwot dokonano Uchwałą Nr
XXVI/258/06 Rady Miejskiej w Choroszczy z dnia
06.10.2006r.
IV Aktualizacji pod kątem harmonogramu realizacji
zadań inwestycyjnych i kwot dokonano Uchwałą Nr
XII/100/07 Rady Miejskiej w Choroszczy z dnia
28.12.2007r.
2
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Spis treści
I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI. ......................................................................................... 4
II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA. ......................................... 4
II.1 Położenie i powierzchnia gminy. ................................................................................ 4
II.1.a Lokalizacja gminy. ................................................................................................. 4
II.1.b Układ przestrzenny gminy i system osadniczy. ................................................ 5
II.1.c Własność nieruchomości. ..................................................................................... 5
II.2 Środowisko przyrodnicze gminy. ................................................................................ 6
II.2.a Warunki klimatyczne i krajobrazowe. ................................................................. 6
II.2.b Warunki glebowe i formy użytkowania. .............................................................. 8
II.2.c Flora i fauna. ......................................................................................................... 10
II.3 Turystyka. ..................................................................................................................... 12
II.3.a Walory turystyczne. ............................................................................................. 12
II.3.b Baza turystyczna. ................................................................................................ 12
II.4 Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego. ............................................... 13
II.4.a Ochrona wód. ....................................................................................................... 13
II.4.b Ochrona powierzchni ziemi. ............................................................................... 17
II.4.c Ochrona powietrza. ............................................................................................. 21
II.4.d Obszary chronione. ............................................................................................. 29
II.5 Sfera infrastruktury technicznej. ............................................................................... 32
II.5.a Zaopatrzenie w wodę. ......................................................................................... 32
II.5.b Kanalizacja sanitarna i oczyszczanie ścieków................................................ 34
II.5.c Gospodarka odpadami........................................................................................ 37
II.5.d Układ drogowy. .................................................................................................... 39
II.6 Sfera społeczna. ......................................................................................................... 39
II.6.a Sytuacja demograficzna (wiek, poziom wykształcenia, gospodarstwa
domowe). ........................................................................................................................ 39
II.6 Sfera gospodarcza...................................................................................................... 41
II.6.a Podmioty gospodarcze i ich struktura. ............................................................. 41
II.6.b Rynek pracy i bezrobocie. .................................................................................. 43
III. PLANOWANE DZIAŁANIA DO REALIZACJI WRAZ Z ZADANIAMI. ...................... 47
III.1 Podejmowane działania. ........................................................................................... 47
III.2 Zadania do realizacji. ................................................................................................ 48
III.3 Zadania inwestycyjne gminy . .................................................................................. 54
III.3.a Zadania podokres 2004-2006. ......................................................................... 54
III.3.b Zadania podokres 2007-2013. ......................................................................... 56
IV. PLAN FINANSOWY. ....................................................................................................... 60
IV.1 Plan finansowy na lata 2004-2006 źródła finansowania. .................................... 61
IV.2 Plan finansowy na lata 2007-2013 źródła finansowania. .................................... 62
V. POWIĄZANIE PLANU Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA
TERENIE GMINY. ................................................................................................................. 64
V.1 Działania zewnętrzne. ................................................................................................ 64
V.2 Działania gospodarcze. ............................................................................................. 65
VI. System wdrażania. .......................................................................................................... 65
VII. SPOSOBY MONITOROWANIA I OCENY. ................................................................ 65
VII.1 System monitorowania planu rozwoju lokalnego. ............................................... 65
VII.2 Sposób oceny planu rozwoju lokalnego. .............................................................. 65
3
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
VII.3 Komunikacja ze społeczeństwem i otoczeniem instytucjonalnym. .................. 66
I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI.
Opracowany „Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz na lata 2004-2013”
jest realizacją uchwały rady gminy, która nałożyła na burmistrza obowiązek opracowania
tegoż dokumentu. Konieczność opracowania takiego dokumentu wiąże się z przyjętymi
procedurami pozyskiwania środków pomocowych pochodzących z funduszy strukturalnych
Unii Europejskiej. Kształt opracowania został nakreślony w załączniku nr 8 do
Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, w którym wskazano na
układ poniższego opracowania.
Przygotowany plan rozwoju zawiera dwa podokresy obejmujące lata 2004-2006 i
2007-2013. Pierwszy podokres jest obowiązkowy w tym dokumencie, drugi podokres jest
natomiast wskazany w tego typu opracowaniach. Zadania zawarte w tym opracowaniu i
przypisane lata ich realizacji porządkują finanse gminy i wprowadzają dużą racjonalność w
wydatkowaniu środków publicznych.
Cele określone w planie rozwoju stwarzają czytelne reguły kontroli nad władzą
lokalną przez społeczeństwo gminy i jego reprezentantów - radnych gminnych i sołtysów.
Porozumienie wokół realizacji zadań i czasu ich realizacji powoduje, że powstaje
porozumienie na rzecz realizacji opracowanego planu rozwoju. Pozwala to również na
zachowanie ciągłości podejmowanych zadań i działań na przestrzeni lat objętych planem,
bez zawirowań związanych ze zmianą władzy na poziomie gminy.
Plan rozwoju lokalnego obejmuje całą gminę i wszystkich jej mieszkańców. Powstał
on przy współudziale mieszkańców i podmiotów gospodarczych. Uspołecznienie procedur
opracowania planu pozwala na osiągnięcie porozumienia wokół wytyczonych w nim zadań.
Opracowany plan rozwoju określa najważniejsze zadania, które służą bardziej
skutecznemu pozyskiwaniu środków finansowych pomocowych na rzecz społeczności
lokalnej.
II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA.
II.1 Położenie i powierzchnia gminy.
Lokalizacja w określonej przestrzeni wyodrębnionej i zaznaczonej jest atrybutem
pewnej suwerenności danego terenu i ludności tam zamieszkałej. Czynniki te kształtują
świadomość zbiorowości i ład społeczny. Są podstawą do ukształtowania poczucia małej
ojczyzny (gminy) w świadomości społecznej.
II.1.a Lokalizacja gminy.
Miasto i gmina Choroszcz położone są w środkowej części województwa podlaskiego
oraz zachodniej części powiatu białostockiego, przy ważnym szlaku komunikacyjnym
drogowym Warszawa – Białystok. Gmina wchodzi w skład aglomeracji białostockiej
obejmującej miasto Białystok i gminy ościenne tworzące funkcjonalną całość. Od wschodu
gmina graniczy z miastem Białystok oraz gminą Juchnowiec, od południa z gminami Łapy i
Turośń Kościelna, od zachodu z gminami: Kobylin Borzymy i Sokoły, od północy z gminą
Tykocin i Dobrzyniewo Kościelne. Wskazać przy tym należy, że zachodnia granica biegnie
bagienną doliną Narwi, wśród labiryntu wodnego „polskiej Amazonii” Narwiańskiego Parku
Narodowego tworząc naturalną granicę gminy.
Gmina Choroszcz leży na ważnym szlaku komunikacyjnym określanym jako korytarz
transportowy Via Baltica przebiegający z zachodu na wschód Europy. Trasa ta w przyszłości
może być osią rozwoju gminy, a po jej planowanej zmianie będzie odgrywać jeszcze większą
rolę w rozwoju ekonomicznym gminy.
4
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
II.1.b Układ przestrzenny gminy i system osadniczy.
Administracyjnie gmina Choroszcz obejmuje 36 miejscowości, w tym 1 miasto Choroszcz i 35 wsi. Spośród wsi znajdujących się na terenie gminy, 31 wsi jest wsiami
sołeckimi. Powierzchnia gminy wynosi około 164 km2, w tym miasta - 16,8 km2. Miasto
Choroszcz – stolica gminy - oddalone jest o około 11 km od stolicy województwa –
Białegostoku. Gmina Choroszcz przynależy do Białostockiej Aglomeracji Miejskiej tworzonej
przez miasto Białystok i gminy ościenne, która tworzy obszar przyspieszonego rozwoju w
pasie wschodnim Polski.
Większymi skupiskami ludności w gminie są wsie: Klepacze – 1096 mieszkańców,
Złotoria – 780 mieszkańców, Barszczewo – 401 mieszkańców, Krupniki – 377 mieszkańców,
Porosły wieś i kolonia – 573 mieszkańców, Pańki – 346 mieszkańców, Żółtki – 343
mieszkańców, Łyski – 340 mieszkańców, Izbiszcze – 301 mieszkańców, Rogowo – 235
mieszkańców, Kruszewo – 222 mieszkańców. W pozostałych miejscowościach zamieszkuje
od 19 do 196 osób.
TABELA 1 Ludność gminy w układzie miejscowości.
Lp.
Miejscowość
Liczba mieszkańców
1
miasto Choroszcz
5541
2
wieś Łyski
340
3
wieś Babino
104
4
wieś Barszczewo
401
5
wieś Czaplino
127
6
wieś Dzikie kolonia
54
7
wieś Dzikie
139
8
wieś Gajowniki
103
9
wieś Źółtki kolonia
41
10
wieś Źółtki
343
11
wieś Izbiszcze
301
12
wieś Jeroniki
74
13
wieś Klepacze
1096
14
wieś Konowały
168
15
wieś Kościuki
117
16
wieś Krupniki
377
17
wieś Kruszewo
222
18
wieś Majątek Rogowo
57
19
wieś Mieńce
151
20
wieś Ogrodniki
77
21
wieś Oliszki
162
22
wieś Pańki
345
23
wieś Porosły kolonia
201
24
wieś Porosły
372
25
wieś Rogowo kolonia
59
26
wieś Rogowo
235
27
wieś Rogówek
84
28
wieś Ruszczany
148
29
wieś Sienkiewicze
125
30
wieś Turczyn
19
31
wieś Śliwno
130
32
wieś Złotoria Cegielnia
92
33
wieś Złotoria
780
34
wieś Zaczerlany
141
Źródło: Dane Urząd Miasta i Gminy Choroszcz
II.1.c Własność nieruchomości.
Opierając się na danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku za 2002 rok
można stwierdzić, że powierzchnia miasta i gminy Choroszcz wynosi 16 350 ha, co
5
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
stanowi 0,8% powierzchni województwa i 5,5% powierzchni powiatu białostockiego.
W strukturze powierzchni dominują użytki rolne (59,2%) i lasy (17,6%). Kierunki
użytkowania powierzchni szczegółowo przedstawia tabela poniżej.
TABELA 2 Kierunki wykorzystania powierzchni gminy Choroszcz według stanu ewidencyjnego.
Kierunki wykorzystania
Ogółem
Użytki rolne
grunty orne
sady
łąki
pastwiska
Lasy i grunty leśne oraz zadrzewienia
i zakrzewienia
Pozostałe grunty
Powierzchnia
w ha
16350
9674
5929
136
2405
1205
2875
Udział %
powierzchni
100,00%
59,17%
36,26%
0,83%
14,71%
7,37%
17,58%
3801
23,25%
Miasto w ha
Wieś w ha
1679
722
487
23
161
52
317
14671
8952
5443
112
2244
1153
2558
640
3161
Źródło: Urząd Statystyczny w Białymstoku, Rocznik Statystyczny województwa podlaskiego 2003, tabela 2/195 s. 337.
II.2 Środowisko przyrodnicze gminy.
Środowisko przyrodnicze występujące na danym terenie determinuje warunki rozwoju
i prowadzonej przez człowieka gospodarki. Klimat i ukształtowanie powierzchni ziemi nadają
każdemu terenowi swój specyficzny, niepowtarzalny charakter. Czynniki te ukształtowały
również współczesne oblicze gminy Choroszcz i naturalne warunki życia ludności tam
zamieszkałej
II.2.a Warunki klimatyczne i krajobrazowe.
Teren, który obejmuje miasto i gmina Choroszcz charakteryzuje się równinnym, mało
zróżnicowanym, krajobrazem. Płaski teren, na którym znajdują się nieliczne wzniesienia nie
przekraczające 150 m n. p. m. jest poprzecinany dolinami rzek tworzącymi tereny bagienne.
Najwyżej położone tereny znajdują się w południowej części gminy, osiągając wysokość
148,2 m n. p. m. W okolicy Złotoryi znajdują się najniżej położone tereny (108,7 m n. p. m).
Różnica wysokości na terenie gminy wynosi 39,5 m. Na krajobraz gminy duży wpływ
wywierają kompleksy bagien, które znajdują się w dolinie Narwi. Wschodnia i południowa
część gminy cechuje się występowaniem w krajobrazie pól uprawnych i lasów
poprzecinanych gęstą siecią dróg i wsi wtopionych w teren.
Obecnie występująca rzeźba terenu została ukształtowana przez ostatnie
zlodowacenie środkowopolskie. Lodowiec, zanikając powierzchniowo, nadbudowywał
wysoczyznę moreną, a w obniżeniach podłoża pozostawały bryły martwego lodu. Wytapianie
się największych brył dało początek dolinie Narwi kształtując w ten sposób krajobraz gminy.
O wytopiskowej genezie doliny świadczy obecność, na jej zboczach, form pochodzenia
glacjalnego: kemów, nisz i dolinek wytopiskowych. Zabagnienie doliny Narwi nastąpiło po
zmianie koryta rzeki z meandrującego na wielokorytowe, które miało miejsce na przełomie
okresu atlantyckiego oraz subborealnego (ok. 4500 lat temu).
Gmina jest położona w całości na Nizinie Pólnocnopodlaskiej i zgodnie z podziałem
dokonanym przez J. Kondrackiego i A. Richlinga (Atlas Rzeczpospolitej Polskiej – red A.
Najgrakowski, PAN 1994 r.) przynależy do obrębów dwóch mezaregionów: Wysoczyzny
Białostockiej 843.33 (wschodnia część gminy) i Doliny Górnej Narwi 843.36 (północnozachodni fragment gminy).
Nizina Północnopodlaska, na której jest położona gmina obejmuje północnowschodnią Polskę i północno-zachodnią Białoruś. Jej powierzchnia w granicach
administracyjnych Polski wynosi około 15,6 tys. km2. Nizina Pólnocnopodlaska cechuje się
bardziej chłodnym – kontynentalnym klimatem od Nizin Środkowopolskich. Obszar ten
stanowi także rubież geobotaniczną działu północnego stanowiącego część subborealnej
strefy leśnej Europy Wschodniej.
6
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Region ma charakter pofałdowanej równiny poprzeplatanej różnego rodzaju formami
polodowcowymi z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Część północna niziny
oddzielona dorzeczem Narwi ma, w odróżnieniu od części południowej, bardziej wyraźny
charakter polodowcowy.
Granica północna Niziny Północno-podlaskiej została wyznaczona przez zasięg
zlodowacenia bałtyckiego. Zachodnią granicę stanowi dolina Pisy, południową granicę
stanowi dolina Bugu. Szerokie doliny rzeczne Narwi i Biebrzy podzieliły obszar na kilka
wysoczyzn. W dnach dolin rzek i różnego rodzaju zagłębień terenu występują liczne tereny
bagienne. Dużą część niziny pokrywają lasy.
Obszar miasta i gminy Choroszcz cechuje się elementami klimatu kontynentalnego
umiarkowanego ciepłego i umiarkowanego wilgotnego. Nizina Północno-podlaska cechuje
się najniższymi temperaturami powietrza spośród wszystkich nizinnych obszarów Polski. W
ramach podziału Polski północno-wschodniej na krainy klimatyczne obszar gminy Choroszcz
znalazł się w obrębie krainy Wysoczyzna Północno-podlaska
Teren gminy, podobnie jak województwo podlaskie, znajduje się w dominacji
zachodniej cyrkulacji mas powietrza. Z kierunku zachodniego napływa około 36% mas
powietrza, a z kierunku wschodniego około 29%. Z napływem mas powietrza wiąże się
ciśnienie atmosferyczne. Pomiary ciśnienia prowadzone w Białymstoku oddają stan
występujący na terenie gminy. Ciśnienie wynosiło średnio 997 hPa i wahało się w przedziale
od 954 hPa do 1031 hPa.
Zachmurzenie średnie roczne na terenie gminy w 2002 r. wyniosło 5,0 (w skali 8stopniowej). Największe średnie zachmurzenie występuje od listopada do lutego, a
najmniejsze od maja do września. Na terenie gminy odnotowuje się średnio w roku około 160
dni pochmurnych i około 30 dni pogodnych. Odnotowane usłonecznienie w 2002 r wyniosło
1868 h/rok, a w 2001 r. 1638 h./rok. Województwo i gmina Choroszcz, pod względem
usłonecznienia, są porównywalne do terenów nadmorskich i pogórza. W miesiącach od
listopada do stycznia wyniosło ono średnio 1,2 h, a w okresie od maja do sierpnia 7,3 h.
Średnio w skali roku docierało około 3512 MJ/m2 energii słonecznej. Na miesiące grudzieństyczeń przypadało 6%-7% energii całkowitej, na miesiące letnie: czerwiec-sierpień
przypadało 47% całkowitej energii docierającej. W ciągu roku średnio notuje się 50-60 dni
mroźnych i od 110 do 138 dni z przymrozkami.
TABELA 3 Średnie miesięczne temperatury powietrza i ilości opadów atmosferycznych.
Miesiące
Lat
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
a
XII
oC
1996-2000
2000
2001
2002
-3,4
-2,1
-1,1
-1,9
-1,0
1,3
-1,9
2,9
1,0
2,4
1,5
3,8
1996-2000
2000
2001
2002
19
34
28
46
32
25
14
57
37
48
24
33
Temperatura w
12,9
16,8 17,2
13,8
16,8 16,1
13,2
14,4 20,9
16,0
16,6 20,5
Opady w mililitrach
54
61
57
79
32
9
36
88
44
64
44
96
11
19
72
54
8,2
11,5
8,3
8,3
16,7
16,6
18,0
19,7
11,7
10,3
11,9
12,1
7,8
10,2
9,9
8,3
2,1
5,7
1,9
2,8
-2,3
1,0
-5,8
-8,0
56
56
63
24
44
30
108
28
41
8
42
118
41
63
24
28
30
31
22
12
Źródło: Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 tab. 6 s.59, tab.7 s. 60 US Białystok.
Wielkość opadów na terenie gminy jest zróżnicowana w zależności od roku. W 2002
roku roczna suma opadów wyniosła 498 mm., a w 2001 roku 573 mm. Na przestrzeni lat
1996-2000 średnioroczna suma opadów wyniosła 551 mm. Najwięcej opadów przypada na
miesiące letnie (od maja do sierpnia). Stanowią one średnio na przestrzeni lat 2000-2002
40% wszystkich opadów rocznych.
Średnia roczna prędkość wiatru na terenie gminy wyniosła 2,4 m/s w 2002 roku. Na
sierpień przypada najwyższa średnia wartość wiatru, a w marcu jest notowana najniższa. W
terenie dominują wiatry wiejące z kierunku południowo-zachodniego.
7
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Ogół przedstawionych czynników opisujących klimat miasta i gminy Choroszcz
powoduje, że warunki te są charakterystyczne dla klimatu kontynentalnego cechującego się
długą zimą i krótkim przedwiośniem. Warunki klimatyczne kształtują faunę i florę
występującą na terenie gminy.
II.2.b Warunki glebowe i formy użytkowania.
Morfologia gleb miasta i gminy Choroszcz została ukształtowana bezpośrednio przez
zlodowacenia. Podłoże krystaliczne (tzw. podczwartorzędowe) zalega na głębokości około
800 m i reprezentują je zespoły skał osadowych. Pokrywa osadów polodowcowych sięga
około 200 m. Są to głównie piaski i zwiry osadzone przez odpływające w kierunku północnym
wody topniejącego lodowca (z okresu zlodowacenia środkowopolskiego), a także gliny
moreny czołowej ciągnącej się w południowej części gminy W obniżeniach między pasami
moren występują wypełnienia piaszczyste (tworzące miejscami formacje wydmowe), wirowe
oraz obszary intensywnej depozycji organogenicznej (torfy). Proces osadzania się tego typu
osadów jest charakterystyczny dla dolin większych i mniejszych rzek występujących na
omawianym terenie.
Na obszarze gminy występuje cała gama gleb powstałych w procesie glebotwórczym
z utworów polodowcowych: Gmina Choroszcz posiada średnio korzystne warunki do rozwoju
produkcji rolnej; 31,3% gleb użytkowanych rolniczo jest wytworzonych z piasków gliniastych
naglinowych, 27,4% to gleby organiczne, 25,5% powierzchni zajmują gleby najsłabsze,
wytworzone z piasków luźnych i słabogliniastych całkowitych. Pozostałe gleby zajmują
niewielki obszar. Wśród gruntów rolnych dominują gleby klas IV a i IV b. Wśród użytków
zielonych przeważają łąki i pastwiska klasy IV – dominują gleby kompleksów żytnio –
ziemniaczanych. Największy udział w powierzchni gruntów ornych (73,8%) mają gleby
bardzo lekkie zawierające do 15% części spławialnych w masie glebowej poziomu orno –
próchnicznego.
Zawartość próchnicy w glebach na terenie gminy Choroszcz waha się w granicach
1,17% w kompleksie żytnim słabym zajmującym 24,3% powierzchni gruntów ornych, 1,26%
w kompleksie żytnim dobrym zajmującym 18,7% powierzchni gruntów ornych, 1,29% w
kompleksie żytnim bardzo dobrym zajmującym 18,9% powierzchni gruntów ornych. Są to
kompleksy dominujące w strukturze gminy i wynika z tego, że gleby są mało zasobne w ten
składnik. Jedynie w kompleksie pszennym dobrym zajmującym około 8,8% powierzchni
gruntów ornych występuje dobrze wykształcony poziom orno – próchniczy o miąższościnie
mniejszej niż 25 cm i zawartości próchnicy średnio 1,31%. Najlepsze użytki zielone zajmują
w gminie 18 ha powierzchni i występują w m. Choroszcz. Pozostałe gleby pod użytkami
zielonymi są bardzo zróżnicowane.
Biorąc za podstawę badania Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Białymstoku
oraz analizy profilów glebowych wykonanych podczas redakcji map glebowo – rolniczych
terenu gminy Choroszcz około 24% gleb użytków rolnych wymaga koniecznie wapnowania,
na około 21% gleb potrzebne jest wapnowanie i na około 19% gleb wskazane jest
wapnowanie. W pozostałym zakresie gruntów wapnowanie można ograniczyć. Zestawienia
wyników badań gleb wykazują, że zawartość fosforu bardzo niska występuje na około 6,7%
badanej powierzchni, niska na około 24,2%, średnia na 30,3%, wysoka na 19,7%, bardzo
wysoka na 19,1%. Zawartość potasu bardzo niska występuje na 12,4% badanej powierzchni,
niska na 26,3 %, średnia na 30,3%, wysoka na 15 %, bardzo wysoka na 16 %. Zawartość
magnezu bardzo niska występuje na 10,3% badanej powierzchni, niska na 22,8%, średnia
na 31,7%, wysoka na 21%, bardzo wysoka na 14,2%.
Obok podstawowych składników pokarmowych, dla prawidłowego rozwoju roślin,
konieczne są mikroelementy, głównie: mangan, miedź, bor, molibden, cynk. Brak jest
aktualnych badań w tym zakresie. Analiza profilów glebowych wykonywanych podczas
redakcji map glebowo – rolniczych wykazywała, iż na terenie gminy Choroszcz najbardziej
wymagane jest uzupełnienie gleb w molibden i miedź. Określenie szczegółowych dawek
nawożenia i konieczności wapnowania powinno jednak być oparte na aktualnych badaniach
gleby wykonywanych przez Okręgową Stację Chemiczno – Rolniczą.
8
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Określenie zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi, ze względu na brak
kompleksowych badań, jest utrudnione, jednak z uwagi na brak zakładów przemysłowych
powodujących skażenie należy domniemywać, iż jest ono minimalne. Istnieje natomiast
zagrożenie w rejonie drogi krajowej Warszawa – Białystok zanieczyszczenia gruntów
związkami ołowiu.
Procentowy udział poszczególnych klas bonitacyjnych na terenie gminy przedstawia
się następująco:
 grunty orne klasa III a – 9%, III b – 22%, IV a – 25%, IV b – 30%, V – 12%, VI- 2%,
 użytki zielone - klasa III – 3,17%, IV – 49,01%, V – 35,82%, VI – 12%.
Dominują gleby brunatne wyługowane – 38,9%, pseudobielicowe – 17%, murszaste i
murszowo – mineralne – 12,5%, czarne ziemie niedokształcone – 9,4%, czarne ziemie
właściwe – 2,5 %, brunatne właściwe – 2,5 %, mułowo–torfowe i torfowe – 14,6%.
Teren gminy nie jest zasobny w kopaliny. Spotyka się jedynie żwiry, piaski i glinkę,
które mogą być wykorzystane do produkcji elementów budowlanych. Zgodnie z „Mapą
geologiczną Polski” w skali 1:200 000 i „Mapą utworów powierzchniowych” w skali 1:50 000
arkusze: 299 Knyszyn (IG, 1971 r.), 338 Choroszcz (IG, 1971 r.) i 339 Białystok (IG, 1969 r.)
teren gminy cechuje się mozaikową budową geologiczną płytkiego podłoża (poniżej profilu
glebowego). Generalnie występują tutaj:
 piaski i żwiry wodnolodowcowe, lodowcowe – w rejonie północno-wschodnim gminy
(Klepacze, Czaplino), południowym (Mińce, Gajowniki, Zaczerlany), centralnym
(Szyszkowizna, Śliwno, Rogowo), zachodnim (Konowały) oraz w północnej części gminy
(Babino, kolonia Babino),
 gliny zwałowe stadiału północno-mazowieckiego – występują w rejonie wschodnim gminy
(Łyski, Krupniki, Kleosin, Sienkiewicze, Barszczewo), środkowym (Choroszcz, Zastawie,
Ruszczany) i południowo-zachodnim (Śliwno, rejon Izbiszcz i Kruszewa),
 muły, piaski i żwiry rzeczne – występują w dolinie rzek Narwi, Horodnianki i Czaplianki
oraz innych cieków wodnych,
 torfy – występują głównie w dolinie rzeki Narwi i w dolinach innych rzek przepływających.
Na terenie gminy występują surowce budowlane, głównie piaski, żwiry, iły i gliny.
Surowce ilaste ceramiki budowlanej były już eksploatowane przed rokiem 1914 ze złóż
cegielni Złotoria i Kozowszczyna (w Turczynie). Zasoby tej ostatniej wyczerpane zostały w
1965 r. Prace poszukiwawcze prowadzone w sąsiedztwie i w cegielni Złotoria pozwoliły w
1978 r na okonturowanie trzech oddzielnych pól górniczych o łącznej powierzchni 87 550 m2.
Według oceny Przedsiębiorstwa Geologicznego w Warszawie (opracowanie z 1992 r)
zasoby bilansowe, przy planowanym rocznym wydobyciu w ilości 16 000 m3, zabezpieczają
produkcję cegielni do 2008 r. Materiały geologiczno – kartograficzne wskazują, że na terenie
gminy Choroszcz brak jest szans na odkrycie większego złoża surowców ilastych ceramiki
budowlanej.
Złoża kruszywa występują w formie soczew i gniazd o ograniczonym zasięgu
pionowym i poziomym. W złożach występują zwykle piaski kwarcowo–skaleniowe,
drobnoziarniste lub średnioziarniste, prawie zawsze z domieszką frakcji żwirowej. Jako
surowiec budowlany piaski mogą być przydatne po uprzednim uszlachetnieniu. Złoże takich
piasków (przydatne do produkcji cegły wapienno–piaskowej) okonturowano w 1991r w
rejonie Czaplino–Barszczewo. Składa się ono z trzech oddzielnych soczew zajmując łączną
powierzchnię 257 960 m2. Złoża kruszywa grubego – (pospółki, żwiru) o stosunkowo niskiej
jakości do celów budowlanych występują w okolicach: wsi Złotoria na północ od cegielni, wsi
Żółtki (Góra Niwczana), pomiędzy Choroszczą a Kolonią Ruszczany, na lewym brzegu rz.
Horodnianka na wschód od Choroszczy, pomiędzy osadą Zastawie III a wsią Barszczewo,
pomiędzy wsią Kruszewo i Kolonią Kruszewo, na południe od wsi Pańki, na północ od wsi
Kościuki i na południe od wsi Zaczerlany. Na podstawie udzielonych koncesji użytkowane są
złoża w Jeronikach, Kościukach, Zaczerlanach i Żółtkach.
Na terenie gminy jest dobrze udokumentowanych 6 złóż kruszywa naturalnego oraz 1
złoże surowców ilastych (iłu), na które udzielono właścicielom poszczególnych gruntów
koncesji na eksploatację, zgodnie z „Ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i
górnicze” tych złóż:
9
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz

złoże surowców ilastych „Złotoria” na działkach (część działek) 526/2,4,5; 527/1,4; 528/1;
529/1,2,11; 530/1 na gruntach wsi Złotoria (decyzja Wojewody Białostockiego nr OŚ,IV7551/48/96 z dnia 9.12.1996 r. udzielono koncesji na eksploatację do dnia 31.12.2028 r.)
 złoże kruszywa naturalnego „Jeroniki” na gruntach wsi Jeroniki (decyzja Wojewody
Białostockiego nr OŚ.IV-7551/17/93/98 z dnia 12.10.1998 r. udzielono koncesji na
eksploatację do dnia 15.10.2004 r.)
 złoże kruszywa naturalnego „Zaczerlany” na działkach nr 214/5,11,26 na gruntach wsi
Zaczerlany (decyzja Wojewody Białostockiego nr OŚ.IV-7551/63/93/98 z dnia
21.10.1998 r. udzielono koncesji na eksploatację do dnia 30.11.2003 r.)
 złoże kruszywa naturalnego „Żółtki” na gruntach wsi Żółtki na działce nr 822/1 (decyzja
Starosty Powiatu Białostockiego nr RL.V.7551/1/99 z dnia 16.06.1999 r. udzielono
koncesji na eksploatację do dnia 31.05.2007 r.)
 złoże kruszywa naturalnego „Kościuki” na gruntach wsi Kościuki na działce nr 53/1 i 63
(decyzja Wojewody Podlaskiego nr ROŚ.IV-7412/II/75/00 z dnia 17.04.2000 r. udzielono
koncesji na eksploatację do dnia 30.06.2018 r.)
 złoże kruszywa naturalnego „Żółtki II” na działkach nr 891-894 i 900/5 na gruntach wsi
Żółtki II (decyzja Wojewody Podlaskiego nr ROŚ.IV-7412/II/82/00 z dnia 19.11.2000 r.
udzielono koncesji na eksploatację do dnia 31.12.2010 r.)
Na terenie gminy występują duże złoża torfu, które można wykorzystać jako surowiec
energetyczny lub rolniczo – ogrodniczy (nawóz, ściółka). Z uwagi jednak, iż złoża te
występują w większości w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego lub w jego otulinie –
objęte są zakazem eksploatacji.
II.2.c Flora i fauna.
Obszar gminy Choroszcz cechuje się wyjątkowymi walorami przyrodniczymi. Teren
ten przynależy do tzw. „Zielonych Płuc Polski" - północno-wschodniego fragmentu kraju o
najmniej zmienionym i zanieczyszczonym środowisku naturalnym. Szata roślinna na terenie
gminy jest zróżnicowana. Na obszarze gminy można wyróżnić dwa dominujące ekosystemy.
Pierwszy jest związany z dorzeczem Narwi i występującymi licznymi rozgałęzieniami,
odnogami. Kompleks ten cechuje się bogatym środowiskiem naturalnym mało zmienionym
przez człowieka. Obecnie jest objęty ochroną w ramach Narwiańskiego Parku Narodowego.
Drugi tworzy kompleks wyżej położonych terenów znajdujących się w południowej i
wschodniej części gminy zmienionych przez człowieka w dużym stopniu w wyniku
prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i osadnictwa.
Flora na terenie gminy jest zróżnicowana. Na terenach sąsiadujących z miastem
Białystok i wzdłuż drogi krajowej Warszawa-Białystok i drogi powiatowej Białystok-Kruszewo
rozwinęło się osadnictwo ludzkie, które zmieniło szatę roślinną tych terenów, dostosowało ją
do swoich potrzeb. Roślinność tych terenów charakteryzuje się wprowadzeniem przez
człowieka licznych gatunków roślin, w tym i drzew wykorzystanych w celach gospodarczych.
Na tym obszarze ulokowały się także gospodarstwa rolne prowadzące intensywną produkcję
roślinną i zwierzęcą. Obszar ten charakteryzuje się szachownicą pól i różnorodnością upraw
roślinnych na nich prowadzonych. Znajdują się tu również liczne sady prowadzące
przemysłową produkcję owoców. Liczne zadrzewienia śródpolne i małe kompleksy leśne
sprzyjają występowaniu na tym terenie drobnej zwierzyny dziko żyjącej. Znajduje się tu
również założenie ogrodowo-pałacowe leżące na obrzeżach strefy ochronnej Narwiańskiego
Parku Narodowego. Główną oś tego parku wytyczał czterystumetrowy kanał na planie krzyża
zakończony sztucznie usypanym wzgórzem. Ogród w pobliżu parku będący pierwotnie w
stylu francuskim przechodził stopniowo w nieuporządkowaną gęstwinę lasu. Od roku 1840
nastąpiły w parku zmiany, po powstaniu na tym terenie zakładów włókienniczych Christiana
Augusta Moesa – zasypano część kanałów, dokonano nowych nasadzeń drzew,
uporządkowano teren. Stan ten utrzymał się do czasów współczesnych i w przyjętych
opracowaniach planu zagospodarowania przestrzennego wskazano na konieczność
utrzymania ochrony konserwatorskiej tych terenów. Tereny zieleni ogólnodostępnej i
osiedlowej w mieście Choroszcz stanowią 5,4 ha, czyli 0,3% powierzchni miasta. Spośród
10
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
terenów zielonych 4 ha to tereny zieleni osiedlowej. Na jednego mieszkańca przypada
średnio 10,7 m2 terenów zielonych.
Druga część gminy, różniąca się charakterem od pierwszej, obejmuje tereny
bagienno-łąkowe oraz liczne zadrzewienia znajdujące się w dolinie Narwi stanowiącej teren
Narwiańskiego Parku Narodowego i jego otulinę. Teren ten charakteryzuje się gęstą siecią
odnóg i starorzeczy Narwi ciągnących się od Izbiszcz aż po Ruszczany. Składają się one na
rzekę Narew płynącą licznymi korytami, zalewająca olbrzymie tereny przy wiosennych
roztopach. Taki układ stosunków wodnych wynika z faktu, że rzeka przecina tu kilka ciągów
wyniesień morenowych z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Wzniesienia te biegną
poprzecznie w stosunku do osi doliny, czego efektem jest zwrot biegu rzeki z zachodniego
pod Izbiszczami na wschodni pod Fankami i Rogowem tak, aby pod Żółtkami Narew zmieniła
bieg na północny. W dnie doliny występują przełomy z progami hamujące przepływ wód, jak
również baseny z dnem znacznie obniżonym w porównaniu do rozdzielających je porogów.
Baseny te są miejscem gromadzenia się namułów rzecznych i gruntowych, co jest przyczyną
zabagnienia i akumulacji torfu.
Na terenie obejmującym bagienną dolinę Narwi występuje 46 zespołów roślinnych, w
tym najbardziej rozpowszechnione są szuwary i roślinność wodna – 33 zespoły. W szacie
roślinnej można wyróżnić następujące typy roślinności: wodna, szuwarowa, łąkowa, zarośla
wierzbowe. Roślinność wodna występuje w całym systemie koryt i starorzeczy (rzęsa wodna,
rdestnica pływająca, grzybień biały, grążel żółty), roślinność szuwarowa zajmuje podtapiane
obrzeża koryt rzecznych i starorzeczy oraz większość zabagnionego dna doliny (kropidło
wodne, strzałka wodna, pałki), roślinność łąkowa występuje na obrzeżach dna doliny
(turzyca pospolita, prosowa, życica trwała, grzebienica pospolita), zarośla wierzbowe na
obrzeżach koryt rzecznych i starorzeczny (wierzby trójpręcikowe i wiciowe). Roślinność
psamofilna- rozwijająca się na miejscach piaszczystych, wysepkach mineralnych (sporek
wiosenny). Roślinność kserotermiczna porasta strome nasłonecznione zbocza wysepek i
wyniesień morenowych (przetacznik, tymotka). Roślinność krzewiasta występuje na
obrzeżach koryt i starorzeczy (łoza). Nieliczne lasy występujące w obrębie dna doliny tworzą
olsy i łęgi oraz na terenach otaczających dolinę bory sosnowe, mieszane, grądy. Wśród
roślinności bagiennej występuje 13 gatunków chronionych, takich jak: kosaciec syberyjski,
grążel żółty i drobny, storczyk krwisty i szerokolistny, wielosił błękitny, goździk pyszny, widłak
jałowcowaty, goździsty i spłaszczony, podkolan biały, arnika górska, pomocnik
baldaszkowaty.
Fauna na terenie gminy cechuje się występowaniem licznych gatunków ptaków
charakterystycznych dla terenów łąkowych i bagiennych. Dorzecze Narwi w okresie
wiosennych i jesiennych przelotów jest miejscem występowania 132 gatunków ptaków.
Spośród nich 113 to gatunki lęgowe. Ptaki wodno-błotne reprezentowane są przez 48
gatunków. Najliczniejsze są ptaki z grupy blaszkodziobych, jak: krzyżówki, cyraneczki,
cyranki, płaskonosy. Występują tu również 3 gatunki perkozowatych, 4 gatunki brodzące tj.
bąk, bączek, bocian biały i czarny. Spotyka się również gatunki drapieżne, takie jak: błotniaki
stawowe, zbożowe, jastrzębie, krogulce. Ponadto z grupy żurawiowatych występują łyska,
wodnik, żuraw. Przedstawicielami siewkowatych na terenie dorzecza są: czajka, mewa,
śmieszka, rybitwa, batalion i dubelt. Z wróblowatych występują; rokietniczka, wodniczka,
trzcinaczek, piecuszek, pierwiosnek, raniuszek, remiz i inne. W ostatnich latach pojawiły się
jako ptaki lęgowe: pustułka, sowa błotna, dudek, pokrzewka, sójka, gawron i gil. Dużą
liczebność wykazują ptaki rzadko spotykane w kraju, a mianowicie: brzęczka, rybitwa czarna,
wodnik, kropiatka, błotniak stawowy, derkacz, podróżniczek i bąk z absolutną dominacją
rokitniczka.
Świat zwierzęcy w dolinie Narwi jest reprezentowany przez 34 gatunki ssaków, a
wśród nich wydrę i bobra. Spośród dużych saków spotyka się łosia. Ponadto występują:
dziki, sarny, lisy, jenoty, tchórze, kuny domowe, piżmaki i zające. Z drobnych gryzoni: myszy,
badylarki, nornice. Z płazów spotkać można traszki, ropuchy, rzekotki, z gadów jaszczurki,
zaskrońce i żmije zygzakowate. Z ryb występuje kilkanaście gatunków, takich jak: płoć,
szczupak, jaź, okoń, miętus, karaś, leszcz, karp, ukleja. Ocenia się, że przeciętna zasobność
ryb wynosi około 33 kg na 1 ha powierzchni rzeki.
11
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
II.3 Turystyka.
Turystyka w obecnych czasach jest uważana ze przemysł przyszłości i w jej rozwoju
upatruje się szans dla obszarów regionów posiadających środowisko naturalne o cennych
walorach przyrodniczych. Gmina Choroszcz położona w sąsiedztwie Białegostoku, na której
terenie znajduje się Narwiański Park Narodowy i jego otulina posiada tego typu atuty, które
mogą być motorem rozwoju turystki kwalifikowanej i masowej. Sąsiedztwo dużego miasta,
300 tys. jakim jest Białystok stwarza duże możliwości rozwoju różnego rodzaju form
wypoczynku blisko miejsca zamieszkania, w tym sobotnio-niedzielnego.
II.3.a Walory turystyczne.
Stolica gminy - Choroszcz jest jednym z najstarszych w regionie osiedli miejskich.
Pierwsze ślady obecności człowieka na tym terenie pochodzą z okresu neolitu. Tutaj, w
gęstej puszczy, znajdował się Święty Gaj, w którym pogańska ludność składała ofiary
słowiańskiemu bogowi Światowidowi na pobliskim wzgórzu zwanym Światkowizną lub Babią
Górą.
Wzmożone osadnictwo rozpoczęło się po unii polsko-litewskiej, gdy ówczesny
zarządca ziem nad Narwią – książe litewski Michał Zygmuntowicz – poczynił szereg nadań.
W 1459 r. Piotr Gumowski uposażył kościół w Choroszczy w 2 włóki ziemi i 2 karczmy. W
końcu XV wieku Choroszcz z włością stała się własnością bojara z Kijowszczyzny wojewody
Iwana Chodkiewicza. Dzięki staraniom Aleksandra Chodkiewicza w 1507 r. Choroszcz
otrzymała od Króla Zygmunta I prawa miejskie.
W XVI w. miasto rozwijało się intensywnie. Choroszcz była centrum okolicznych dóbr,
a trakty łączyły ją ze znaczniejszymi ośrodkami Podlasia. Odbywały się tu targi, odpusty,
kwitło życie religijne. Pod koniec XVI w. Choroszcz była miastem liczącym ok. 200 domów i
1200 mieszkańców.
W 1709 roku dobra choroskie przeszły na własność hetmana wielkiego koronnego
Jana Klemensa Branickiego. Hetman wybudował tu swoją letnią rezydencję, ufundował
murowany barokowy kościół z klasztorem dominikanów, szpital-przytułek i unicką cerkiew.
Wtedy też powstał folwark dworski, który na potrzeby dworu produkował tkaniny i wszelkiego
rodzaju nici i przędzę.
Przełomową datą w historii Choroszczy był rok 1840, kiedy to podupadłą posiadłość
wydzierżawił od hrabiny Mostowskiej Christian August Moes na potrzeby fabryki
włókienniczej.
Wprowadzona przez władze carskie granica celna między Królestwem Polskim a
Rosją i związane z tym utrudnienia w handlu skłoniły wielu przedsiębiorców do przeniesienia
części kapitału na wschód. W wydzierżawionym w 1840 roku folwarku powstała nowoczesna
fabryka włókiennicza, która była jednym z największych zakładów tego typu na ziemiach
polskich. Fabryka w rękach jego i jego potomków pozostała do I wojny światowej. W 1915
roku wycofujące się wojska rosyjskie wysadziły w powietrze główne budynki fabryczne, zaś
urządzenia, surowce i gotowe wyroby wraz z robotnikami pochodzenia niemieckiego
wywieziono w głąb Rosji. Zniszczenia okazały się tak poważne, że ponowne uruchomienie
fabryki było niemożliwe. W 1930 roku w zaadaptowanych halach fabrycznych otwarto szpital
psychiatryczny, który istnieje do dnia dzisiejszego.
Patrząc na mapę gminy Choroszcz łatwo można na niej dostrzec plątaninę odnóg i
starorzeczy Narwi ciągnących się od Izbiszcz aż po Ruszczany. To fragment bagiennej
doliny Narwi, która tworzy sieć wielokorytowej rzeki kształtowanej i wzbogacanej od
tysiącleci przez wiosenne zalewy spływających wód roztopowych. Szerokość rzeki wraz z
rozlewiskami dochodzi do 3-4 km tworząc jedną powierzchnię lustra wody z licznymi
wyspami podczas wiosennych roztopów.
II.3.b Baza turystyczna.
Położenie gminy Choroszcz na ważnym szlaku komunikacji drogowej BiałystokWarszawa i na trasie drogowej międzynarodowej prowadzącej z Europy Zachodniej do
Europy Wschodniej powoduje, że na jej terenie powstało szereg obiektów hotelowych i
12
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
gastronomicznych, w sąsiedztwie wspomnianej drogi. Na terenach cennych przyrodniczo, w
otulinie parku, ulokowały się gospodarstwa agroturystyczne i motele oraz pola namiotowe
nastawione na obsługę turystów tam przebywających.
Na obszarze gminy znajduje się następująca liczba obiektów turystycznych:
5 - hoteli i moteli
6 – pól namiotowych
8 – barów
Na terenie gminy można wskazać na następujące instytucje nastawione na obsługę ruchu
turystycznego:
 Centrum Informacji Turystycznej i Kulturalnej,
 Hotel „Dworek” ul. Warszawska,
 Pensjonat „Dwór nad Narwią”,
 Kwatery Agroturystyczne (Śliwno, Kruszewo, Pańki, Rogowo),
 Motel „Chińczyk”,
 Hotel „Dwór Czarneckiego”,
 Motel, restauracja, sklep, stacja benzynowa „U Delfiny”,
 Klub kajakowy „Meander”,
 Narwiański Ośrodek Narciarski
II.4 Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego.
O stanie środowiska naturalnego decydują, odprowadzane przez człowieka do
środowiska, różnego rodzaju substancje powstające w toku działalności gospodarczej
człowieka, jak i procesów bytowych zachodzących w gospodarstwach domowych.
Działalność prowadzona przez człowieka ma również swoje oddziaływanie pośrednie w
postaci stymulowania procesów biologicznych, które zachodzą w zmienionym przez
człowieka środowisku przyrodniczym Do takich procesów możemy zaliczyć na przykład
zakwitanie wody powodowane przez nadmiernie rozwijający się plankton.
II.4.a Ochrona wód.
Wody powierzchniowe
Gmina położona jest w dorzeczu zlewni rzeki Narew, która stanowi zachodnią i
południową granicę gminy. Rzeka Narew jest prawym dopływem Wisły I rzędu. Wszystkie
cieki wodne będące na terenie gminy odprowadzają swoje wody do Narwi stanowiąc jej
prawe dopływy. Do największych należy rzeka Supraśl, rzeka Horodnianka z licznymi
bezimiennymi dopływami i rowami melioracyjnymi i potok Czaplinianka zbierający wody
powierzchniowe z południowo-wschodniej części gminy oraz liczne rowy melioracyjne
odprowadzające swoje wody wprost do doliny Narwi.
Rzeka Narew posiada zlewnię o powierzchni 75 175,2 km2, w tym 53 873 km2
znajduje się na terenie Polski. Długość całkowita rzeki wynosi 484 km, w tym długość
odcinka płynącego na terenie Polski wynosi 455 km. Rzeka swój początek bierze na terenie
Białorusi, w bagnach wschodniego skraju Puszczy Białowieskiej. Przy granicy białoruskiej
zlokalizowano zbiornik Siemianówka. Rzeka płynie przez tereny stosunkowo słabo
uprzemysłowione o charakterze typowo rolniczym oraz przez duże kompleksy leśne. W
dalszym biegu przepływa obok miast, z których pochodzi większość zanieczyszczeń do niej
wprowadzanych. Poprzez rzekę Supraśl wody z oczyszczalni ścieków odprowadza również
Białystok.
W 2001 roku rzekę badano na długości 273,4 km od punku w miejscowości Bondary,
poniżej zbiornika Siemianówka aż do jej ujścia do Wisły. Badania prowadzono w 19
punktach pomiarowych; 16 stanowisk badawczych rozmieszczono tak, aby można było
określić wpływ ścieków odprowadzanych z miejscowości położonych w zlewni rzeki oraz
stopień zanieczyszczenia wód na danym odcinku, 3 punkty pomiarowo-kontrolne
umieszczono na ważnych dopływach, w tym na Supraśli i Horodniance, które odprowadzają
wody z terenu gminy.
13
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Wody posiadały zróżnicowany stan czystości. Do II klasy czystości zaliczanych było
27,4% długości rzeki, do klasy III zaliczono 68,6% długości rzeki. Wody nadmiernie
zanieczyszczone wystąpiły na długości 4% biegu rzeki. Rzeka Narew na terenie gminy, na
odcinku ujścia Czaplinianki do miejscowości Izbisze, posiadała wody zaliczone do III klasy
czystości. Potok Czaplinianka posiadał wody II klasy czystości. Od miejscowości Izbisze do
ujścia rzeki Horodianki do Narwi wody rzeki zostały zaliczone do II klasy czystości. Wody
rzeki Horodianki były zaliczane do III klasy czystości, poniżej miasta Choroszcz. Po
odprowadzeniu wód z oczyszczalni ścieków zaliczono je do wód pozaklasowych. Również
od tego miejsca wody Narwi obniżyły swój stan czystości z klasy II do klasy III. Wody rzeki
Supraśl wpływające do Narwi także były zaliczane do III klasy czystości. Na pozostałym
odcinku rzeki Narew, przepływającym przez gminę Choroszcz, wody pozostały w III klasie
czystości.
W tabeli poniżej przedstawiono dane z punktów pomiaru czystości rzeki Narew i
Supraśl znajdujących się na terenie gminy Choroszcz lub na jej granicach oraz w
sąsiedztwie.
TABELA 4 Punkty pomiaru stanu czystości wód rzek.
Stano
wisko
Położenie
stanowiska
6
w m. Uhowo
powyżej m. Łapy
7
w m. Bokiny
poniżej rz. Bokiny
poniżej rz.
Turośnianki
w m. Rzędziany
Km
Uzasadnienie wyboru
biegu
rzeki
347,4 określenie stanu
czystości wód powyżej
m. Łapy
Klasa
według
badań
II
338,0 określenie wpływu
ścieków z m. Łapy
III
II
9
dopływ rz.
Horodianka niżej
m. Choroszcz
314,8 Określenie stanu
czystości powyżej rz.
Horodnianki
0,5 Określenie stanu
czystości wód przed
ujściem do Narwi
10
w m. Żółtki
powyżej ujścia rz.
Supraśl
302,2 określenie stanu
czystości przed
wejściem rz. Supraśl
III
11
dopływ rzeki
Supraśl w m.
Dzikie
określenie stanu
czystości wód przed
ujściem do Narwi
III
12
w m. Rybaki niżej
Supraśli
8
0,5
296,6 Określenie wpływu rz.
Supraśl
n.o.n.
III
Wskaźniki kwalifikujące
II -- utlenialność, ChZT,
fosforany, fosfor og., chlorofil
"a", sprobowość sestonu,
miano coli typu kałowego
III -- miano Coli
II -- utlenialność, ChZT, fosfor
og., chlorofil "a", saprobowość
sestonu
II -- utlenialność, ChZT,
sprobowość sestonu, miano
coli
n.o.n. -- saprob. sestonu, m.
coli III -- utlenialnośc, azot
azotynowy, fosfor ogólny,
zawiesina ogólna
II -- BZT5, ChZT, azot
og.,fosforany
III -- saprob. sestonu, miano
coli
II -- utlenialność, ChZT, fosfor
ogól.
III -- azotyny, fosforany, fosfor
og., saprobowość sestonu,
miano coli II -- utlenialność,
ChZT, fenole
III -- miano coli
II -- utlenialność, ChZT,
fosforany, fosfor og.,
saprobowość sestonu
Źródło: Raport "Stan środowiska województwa podlaskiego w latach 2000-2001" WIOŚ Białystok .
Stan czystości wód rzeki Narew na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego nie
uległ zasadniczym zmianom na przestrzeni ostatnich lat (II/III klasa). Wskaźniki te odnoszą
się tym samym do wód znajdujących się na terenie gminy Choroszcz. Obserwowane jest
okresowe zanieczyszczanie tego odcinka rzeki spływającym zakwitem sinic ze zbiornika
Siemianówka, który powoduje w sezonie letnio-jesiennym jego degradację do wód
pozaklasowych.
14
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Prowadzone badania dopływów rzeki Narew na terenie Narwiańskiego Parku
Narodowego (Lizy, Turośnianki i Awissy) wykazały uwidaczniający się negatywny wpływ
źródeł zanieczyszczeń zlokalizowanych na obszarach zlewni tych rzek. Mogą one stanowić
istotne zagrożenie dla jakości wód Narwi na terenie Parku, w przypadku pogłębiającego się
stopnia zanieczyszczenia tych rzek.
Jakość wód dopływu -- rzeki Supraśl w profilu ujściowym, będącej pośrednim
odbiornikiem ścieków z aglomeracji białostockiej, ulega stopniowej poprawie. W roku 2001
po raz pierwszy od wielu lat sklasyfikowano ją w III klasie czystości. Od paru lat nie wywiera
ona negatywnego wpływu na rzekę Narew. Jakość wód rzeki Narew na odcinku od ujścia
Horodnianki do ujścia Śliny odpowiada III klasie czystości i nie uległa zasadniczym zmianom
w stosunku do badań z 2000 roku
Wody podziemne
Na stan czystości wód podziemnych mają bezpośredni wpływ wody powierzchniowe.
To za ich pośrednictwem do tych wód dostają się różnego rodzaju zanieczyszczenia. Na
podstawie badań zrealizowanych na terenie województwa podlaskiego można stwierdzić, że
około 95% wód pobranych z ujęć naturalnych (wody płytkiego krążenia i wody wgłębne) nie
odpowiada normom określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada
2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr
203 poz. 1718) i wymagały one uzdatniania. Wody te zawierały ponadnormatywną zawartość
związków żelaza, manganu oraz wykazały przekroczenie barwy i mętności. Zawartość
związków żelaza, manganu wynika z naturalnych warunków geologicznych warstw
wodonośnych.
Sporadycznie, w wodach podziemnych płytkiego krążenia (zasilanych głównie
bezpośrednio opadami atmosferycznymi) występuje ponadnormatywna zawartość związków
azotu (amoniaku, azotanów i azotynów). Podwyższona zawartość związków azotu ma
przeważnie pochodzenie antropogeniczne (wpływ rolnictwa i ścieków komunalnych). W
jednostkowych przypadkach w wodach płytkiego krążenia stwierdzana jest
ponadnormatywna zawartość niektórych związków lub substancji toksycznych. Zawartość
związków toksycznych w wodach gruntowych wynika z ich wyższej zawartości w glebie; są
one głównie pochodzenia antropogenicznego. Zanieczyszczone wody gruntowe obserwuje
się głównie w pobliżu zakładów przemysłowych, składów przemysłowych i wysypisk
komunalnych lub przemysłowych, stacji paliw etc. Rzadko obserwowana jest podwyższona
zawartość związków azotu, a jeszcze rzadziej metali ciężkich, w wodach wgłębnych (tj.
wodach podziemnych, które występują pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi,
posiadającymi dobrą lub średnią izolację przed zanieczyszczeniami). Obecność tych
substancji wynika z naturalnych warunków geologicznych warstw wodonośnych.
Wody gruntowe charakteryzowały się znacznie słabszą jakością od wód wgłębnych.
Wody o niskiej jakości (klasa III) występowały głównie w płytkich, słabo izolowanych
poziomach wodonośnych, z których jest zaopatrywana znaczna część wsi i obszarów
podmiejskich. W celu uzyskania poprawy jakości wód gruntowych konieczna jest poprawa
sanitacji wsi i obszarów podmiejskich.
Wody wgłębne, dobrze izolowane, generalnie nie wykazują obniżenia jakości
spowodowanej czynnikami antropogenicznymi. Obniżenie jakości wód wgłębnych
spowodowane jest głównie podwyższoną zawartością takich wskaźników, jak: azot, żelazo,
fluor, twardość ogólna i barwa.
Wody o niskiej jakości, są to wody głównie z płytkiego krążenia -- gruntowe, gdzie
wpływ antropopresji jest największy. Szczególnie na obszarach wiejskich, gdzie wzrostowi
poboru wód (rozbudowa wodociągów) nie towarzyszy budowa systemów kanalizacyjnych, w
tym systemów oczyszczania ścieków, wpływ antropopresji uwidacznia się wzrostem stężeń
związków azotowych oraz fosforanów.
Woda w celach zaopatrzeniowych na terenie gminy Choroszcz jest pobierana z
warstw osadów piaskowo-żwirowych czwartorzędowych. Poziom ten jest dominującym
źródłem pozyskiwania wody. Zgodnie z informacjami zawartymi na „Mapie Hydrologicznej
Polski w skali 1:200 000„ – arkusze: Białystok (IG,1984 r.) oraz Łomża (IG, 1989 r.) są one
dobrze izolowane izolacją pełną o charakterze ciągłym. Również ujmowane są do
15
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
eksploatacji płytsze międzymorenowe przewarstwienia piaszczyste, zaś na terenie Szpitala
Psychiatrycznego w Choroszczy głębsza czwartorzędowa warstwa wodonośna tzw. poziom
spagowy oraz na terenie ujęcia wodociągowego w Rogowie – poziom trzeciorzędowy. Wody
podziemne charakteryzują się stosunkowo dobrą jakością, jednak ze względu na wrażliwość
i niską odnawialność wymagają szczególnej ochrony w aspekcie ilościowym i jakościowym.
Zgromadzone są one w 3 udokumentowanych zbiornikach wód podziemnych: pradoliny rzeki
Biebrzy (GZW-217), pradoliny rzeki Supraśl (GZW-218) i Sandru Kurpie (GZW-216).
Na terenie gminy Choroszcz nie prowadzono badań jakości wód podziemnych. O
jakości tych wód można wnioskować na podstawie badań zrealizowanych w gminach, w
studniach znajdujących się w systemie monitoringu. Wody znajdujące się w zbiorniku GZWP
218, który obejmuje część gminy Choroszcz zostały zaliczone do klasy Ib.
TABELA 5 Jakość wód podziemnych w punktach pomiarowych.
Nr
otworu
w sieci
Rodza
j sieci
15
R
16
R
17
R
19
R
133
K
735
K
1679
K
736
K
738
K
38/1680
R/K
Miejscowość / Gmina
[sw]–studnia
Straty–
wiercona
grafia
[p]–piezometr
[sk]–studnia kopana
Knyszyn/Knyszyn,
Q
[sw]
Tykocin/Tykocin, [sw]
Q
Jeżewo
Q
Stare/Tykocin, [sw]
Łapy/Łapy, [sw]
Q
Turośl/Turośl,[sk]
Białystok/Białystok,
[sk]
Wasilków/Wasilków
,[sw.12A]
Białystok - Jurowce
6c/Białystok,[sw.6c]
Białystok/Bialystok,[p]
Fasty(dolina)
/Białystok, [sw.4A]
Głębokość
stropu
Wod
y
UżytkoObszary
wanie
GZWP
terenu
Klas
a
wód
2000
Klas
a
wód
2001
Klas
a
wód
2002
2,0
G
7
-
x
Ib
Ib
18,5
G
7
217
x
Ib
II
38,0
W
3
-
III
II
III
Wskaźniki w zakresie
stężeń odpowiadających
wodzie o niskiej jakości /
rok badań
Klasa III
NOK
HCO3/2001
N-N02/1999,
N-NO2/2001
17,5
W
7
-
Ib
Ib
Ib
Q
5,9
G
7
216,215
Ib
x
III
Corg/2001, HPO4/2001,
N-NO3/2001
K/2001
Q
2,4
G
7
poza
III
Ib
Ib
HPO4/1999 N-NO2/1999
Q
4,5
G
2
III
Ib
Ib
N-NO2/1999
N-NO2/2000,
N-NO2/2001
Q
4,8
G
5
218
Ib
III
III
Q
3,3
G
7
218
Ib
Ib
Ib
Q
2,1
G
7
218
Ib
Ib
Ib
ChZT-Mn/1999N-NH4/1999
Objaśnienia skrótów i symboli
Klasa wód
Ia–wody o najwyższej jakości;
Ib–wody o wysokiej jakości;
II– wody o średniej jakości;
III– wody o niskiej jakości (ocena uwzględnia
także wskaźniki w zakresie stężeń większych od
dopuszczalnych dla klasy III),
NOK– wskaźniki jakości wód podziemnych w
zakresie stężeń większych od dopuszczalnych dla
wód o niskiej jakości (klasa III)
Numer otworu
numer punktu badawczego w bazie danych MONBADA
Rodzaj sieci
R–regionalna
K–krajowa
PL–LT– przygraniczna polsko-litewska
Obszar GZWP
numery Głównych Zbiorników Wód podziemnych, na
obszarze których znajduje się punkt badawczy
Rodzaj wód
W–wgłębne – wody poziomów artezyjskich i
subartezyjskich
G–gruntowe – wody płytkiego krążenia o
swobodnym zwierciadle wody
Użytkowanie terenu – dominujący sposób użytkowania w
promieniu 500 m od punktu badawczego
1–lasy
2–użytki zielone
3–grunty orne – gospodarka rozdrobniona
4–grunty orne – gospodarka wielkopolowa
5–nieużytki naturalne
6–nieużytki antropogeniczne
Stratygrafia
symbole wg bazy danych MONBADA
Q–Czwartorzęd,
T– trzeciorzęd,
K–Kreda,
J–Jura
Głębokość stropu
głębokość stropu warstwy wodonośnej (studni,piezometru),
m p.p.t.
16
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
7–obszary zabudowane
Wody poziomu mędzymorenowego oraz spagowego reprezentują typ HCO3-Ca; są
średnio twarde o przeciętnej twardości ogólnej około 250-300 CaCo3/dm3. Są to wody II klasy
czystości wymagające prostego uzdatniania ze względu na podwyższoną zawartość żelaza
(0,3-2,6 mg/dm3) oraz, lokalnie, manganu (0,05-0,3 mg/dm3). Wody te cechują się ponadto
podwyższoną zawartością azotu amonowego, który ma pochodzenie mineralne.
Wody trzeciorzędowe na terenie gminy rozpoznane zostały punktowo na terenie
ujęcia wody w Rogowie. Charakteryzują się one twardością ogólną wynoszącą 244-280
mgCaCO3/dm3 i suchą pozostałością o wartości 485-516 mg/dm3. Są to wody kwalifikowane
do II klasy jakości wymagające prostego uzdatniania ze względu na zawartość żelaza.
Poziom przypowierzchniowy –woda lokalnie jest ujmowana za pośrednictwem
kopanych studni - został zbadany przy realizacji inwestycji we wsi kol. Porosły (budowa stacji
paliwowej) i wokół funkcjonującego wysypiska śmieci we wsi Jeroniki. Podjęte działania
miały charakter monitorujący.
II.4.b Ochrona powierzchni ziemi.
O stanie czystości powierzchni ziemi decyduje wiele czynników. Troska o jej ochronę
jest skorelowana z warunkami życia na danym terenie. Teren gminy jest zaliczany do
obszarów o nieskażonym środowisku przyrodniczym, a spotykane zanieczyszczenia
powierzchni ziemi mają charakter punktowy.
Analizując stan czystości gleby1, trzeba wskazać na zanieczyszczenia obecnie
występujące i na zanieczyszczenia, które mogą wystąpić potencjalnie. Obszar gminy
Choroszcz nie należy do terenów, które zaliczane są do obszarów, które doznałyby w wyniku
gospodarczej działalności człowieka dużego uszczerbku w stanie czystości gleby.
Gleba odgrywa bardzo ważną rolę w zachowaniu środowiska przyrodniczego i w
polityce ekologicznej. Poprzez pryzmat istniejącej szaty roślinnej ocenia się warunki
ekologiczne i społeczno-gospodarcze. Przy analizie występujących stanów degradacji gleby
należy brać pod uwagę ich względny i rzeczywisty charakter. Degradacja względna gleby
polega na tym, że dotychczasowy układ gleby przeobraża się stopniowo w nowy, którego
aktywność biologiczna nie jest mniejsza niż aktywność układu poprzedniego. Drugim stanem
- przeciwnym jest degradacja rzeczywista (bezwzględna) polegająca na: trwałym
zniszczeniu lub zmniejszeniu aktywności biologicznej środowiska, pogorszeniu
produkcyjnych i ekologicznych warunków rozwoju szaty roślinnej, zmniejszeniu lub
zdyskwalifikowaniu pokarmowej i technologicznej wartości plonów, trwałym pogorszeniu
stanu środowiska biologicznego.
Z badań przeprowadzonych w 2001 r. w województwie podlaskim wynika, że
zawartość w glebach metali ciężkich: ołowiu, cynku, miedzi, niklu i kadmu była najniższa lub
jedna z najniższych w Polsce. Nieznaczne było także zanieczyszczenie roślin uprawnych. W
roku 2001 koncentracja metali i azotanów w jadalnych częściach roślin w 95 % próbek była
poniżej wartości dopuszczalnych.
Badań kompleksowych stanu gleb gminy Choroszcz nigdy nie przeprowadzono.
Dostępne wyniki prowadzonych różnego rodzaju badań odnoszące się do terenu gminy
pochodzą z badań prowadzonych w ramach szerzej zakrojonych prac o zasięgu
ponadlokalnym.
Badania jakości gleby zostały zrealizowane na marginesie badań jakości wód
wgłębnych przy budowie stacji paliw w miejscowości Kolonia Porosły przy trasie drogowej
Białystok-Warszawa. W wyniku ich przeprowadzenia nie stwierdzono przekroczenia norm
skażenia gleby. Podwyższoną zawartość metali ciężkich, dużo poniżej dopuszczalnych norm
w stosunku do innych terenów gminy, notowano wzdłuż drogi krajowej Białystok-Warszawa,
która znajduje się w rejonie oddziaływania intensywnego ruchu samochodowego.
1
Gleba –
pedosfera, zwietrzała warstwa skorupy ziemskiej (do 2 m miąższości) wraz z żyjącymi w niej
organizmami przemieszanymi z produktami ich rozkładu. Integralny składnik ekosystemów
lądowych i niektórych płytkowodnych. Gleba powstaje w procesie glebotwórczym w wyniku działania
klimatu i organizmów, a zwłaszcza roślinności, na skałę macierzystą.
17
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
W oparciu o wykonane badania analityczne, ustalono, że w badanych punktach
dominowały gleby mineralne o piasku gliniastym mocnym. Zawartość próchnicy jest
określana jako średnia na terenie gminy. Na terenie gminy, wzdłuż drogowych ciągów
komunikacyjnych, obserwuje się wzrost zasolenia gleby i wód opadowych, co jest
powodowane przez stosowanie w okresie jesienno-zimowym soli jako środka usuwającego
oblodzenie jezdni.
Na podstawie uzyskanych danych bezpośrednich i pośrednich można stwierdzić, że
gleby gminy Choroszcz należą do grupy „0” gleb pod względem skażenia. Mogą być one,
bez żadnych ograniczeń, wykorzystywane w celach rolniczych i ogrodniczych.
Rolnictwo
Przyczyny zanieczyszczeń gleby przez rolnictwo mogą być różne. Najczęściej określa
się je mianem „zmęczenia”. Do najczęstszych spośród nich należą zanieczyszczenia
powodowane przez wieloletnią uprawę w danej glebie tej samej rośliny – prowadzi to do
spadku żyzności gleby na skutek naruszenia w niej równowagi biologicznej. Stan ten niesie
ze sobą również spadek plonów o 20%-30% na skutek rozwoju szkodników i patogenów.
Zwalczanie ich pociąga za sobą konieczność stosowania pestycydów, co może się wiązać
ze skażeniem gleb i wód.
Intensywnemu użytkowaniu rolniczemu może towarzyszyć pogorszenie się fizycznych
właściwości gleby na skutek stosowania zbyt ciężkiego sprzętu do upraw lub poprzez
uprawę mechaniczną w nieodpowiednich terminach agrotechnicznych, najczęściej przy
nadmiernej wilgotności.
Problem ten występuje również na terenie gminy, gdzie występują gleby o dużej ilości
frakcji gliniastych i drobnych – ilastych. Również uprawa gleb torfowych spotykanych na
terenie gminy może pociągać za sobą realne zagrożenie polegające na ich rozpylaniu.
Występuje ono przy zbyt intensywnej uprawie mechanicznej, zwłaszcza przy niedostatku
wody (w okresach suszy). Powstaje wtedy organiczny pył, podatny na erozję eolityczną,
słabo utrzymujący i przewodzący wodę.
Obecnie na terenie województwa podlaskiego stosuje się niskie dawki nawożenia
sztucznego. Na 1 ha średnio w sezonie wegetacyjnym 2001/2002 przypadło 79,8 kg
składników NPK, w tym: azotu (N) 44,1 kg, fosforu (P2O5) 17,8 kg, potasu (K2O) 18,1 kg i
nawozów wapiennych (CaO) 59,2 kg. Od kilku lat notuje się tendencję do spadku ilości
stosowanych nawozów sztucznych.
TABELA 6 Zużycie nawozów sztucznych i wapiennych.
Nawozy sztuczne
Wyszczególnienie
1998/1999
1999/2000
2000/2001
2001/2002
1998/1999
1999/2000
2000/2001
2001/2002
1998/1999
1999/2000
2000/2001
2001/2002
1998/1999
1999/2000
Nawozy
Ogółem (NPK)
Azot (N)
Fosfor (P2O5)
Potas (K2O) wapienne(CaO)
Województwo podlaskie ogółem {w tonach}
94 022
51 847
20 389
21 786
76 930
89 677
49 196
19 486
20 995
73 819
91 904
50 375
20 128
21 403
67 767
91 727
50 670
20 273
20 784
68 023
Gmina Choroszcz ogółem {w tonach}
883,5
487,6
192,3
204,1
726,1
842,1
466,0
182,8
197,3
700,1
863,0
477,2
188,8
201,1
642,7
861,4
480,0
189,9
195,3
645,1
Województwo podlaskie na 1 ha {w kg}
78,8
43,0
17,0
18,2
64,2
75,1
41,2
16,3
17,6
61,9
78,5
43,0
17,2
18,3
57,8
79,8
44,1
17,8
18,1
59,2
Gmina Choroszcz na 1 ha {w kg}
90,6
50,0
19,7
20,9
74,5
86,4
47,8
18,7
20,2
71,8
18
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Nawozy sztuczne
Wyszczególnienie
2000/2001
2001/2002
Ogółem (NPK)
89,2
89,0
Azot (N)
49,3
49,6
Fosfor (P2O5)
19,5
19,6
Nawozy
Potas (K2O) wapienne(CaO)
20,8
66,4
20,2
66,7
Opracowano na podstawie „Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003” s. 357 tab. 15/208 Białystok 2004.
Oceniając zużycie nawozów sztucznych na podstawie szacunków na terenie gminy
można stwierdzić, że poziom stosowanego nawożenia nie stanowi zagrożenia dla gleby i
środowiska przyrodniczego. Zużycie około 89 kg nawozów w sezonie 2001/2002 powoduje,
że dawki nawozów są znacznie niższe od możliwych do zastosowania, a przez to i plon
uzyskiwany jest niższy od możliwego do uzyskania przy pełnym nawożeniu i ochronie roślin
o około 50% z ha.
Przy zbyt wysokim nawożeniu mineralnym i niskim organicznym zachodzi zjawisko
zmniejszania się zawartości próchnicy w glebie na skutek nadmiernej mineralizacji. Spadek
zawartości próchnicy w glebie obniża jej ogólną żywotność oraz jest jedną z przyczyn
„zmęczenia” gleby. Niekorzystny wpływ na rośliny ma również przewapnowanie. Cechuje się
ono zmniejszeniem przyswajalności fosforu, mniejszym pobieraniem potasu, magnezu,
cynku.
Stosowanie gnojowicy w nadmiernych ilościach również powoduje skażenie gleby.
Nadmierne dawki prowadzą do spadku ilości tlenu w glebie, co utrudnia rozwój korzeni.
Dotyczy to zwłaszcza gleb ciężkich. Stosowanie gnojowicy, osadów ściekowych i ścieków
wiąże się z wprowadzeniem do gleby organizmów (bakterie), które mogą stanowić
zagrożenie sanitarne.
Dodatnim efektem stosowania gnojowicy2 i obornika3 jest poprawa zasobności
próchnicy w glebie. Rolnicze jej wykorzystanie, przy dawkach nie przekraczających norm, nie
pociąga za sobą skutków ubocznych, a wręcz przeciwnie, przynosi korzyści. Przekroczenie
ilości gnojowicy, wylewanie jej na pole, kiedy ziemia jest zamarznięta lub zbyt wilgotna może
prowadzić do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i do koncentracji nadmiernej ilości
azotanów w glebie oraz przyczynić się do wzrostu zasolenia gleby. Przeciętny skład
gnojowicy i właściwości nawozowe przedstawiono w tabeli poniżej.
TABELA 7 Przeciętna zawartość składników mineralnych w gnojowicy różnych zwierząt.
Składniki gnojowicy
Sucha masa
Substancja organiczna
Azot (N)
Fosfor (P)
Fosfor (K)
Wapń (Ca)
Magnez (Mg)
N, P, K
C:N
pH
B
Mn
Mo
Cu
Zn
Jednostka
miary
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
(N=1)
(N=1)
(ppm)
(ppm)
(ppm)
(ppm)
(ppm)
Bydło
(krowy mleczne)
10,0
6,8
0,40
0,06
0,46
0,21
0,05
0,2 : 1,2
8,3
7,8
3,6
31,4
0,17
3,7
19,2
Świnie
(trzoda chlewna)
10,0
7,7
0,65
0,14
0,27
0,26
0,06
0,2 : 0,4
5,8
6,8
3,6
0,18
0,18
6,9
36,8
Drób
(kury nioski)
20,0
14,9
1,52
0,61
0,50
1,03
0,12
0,4 : 0,3
5,0
6,7
5,6
0,52
0,52
11,6
54,4
Opracowano na podstawie badań Koriatha 1971 r.
Gnojowica – nawóz płynny, organiczny składający się z kału, moczu i pewnej ilości wody powstający przy
bezściółkowym chowie zwierząt.
3 Obornik – nawóz powstający w wyniku hodowli zwierząt na ściółce.
2
19
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Ilość rozlewanej gnojowicy na hektar ocenia się po zawartości Azotu (N) w gnojowicy.
Przyjmuje się, że średnio może to być 6,67 mm na hektar, czyli 66,7 m 3/ha przy gnojowicy
bydlęcej i cztery razy mniej przy gnojowicy drobiowej. Obowiązujące obecnie normy
dopuszczają użycie gnojowicy w dawce 40 m3/ha po co najmniej 6 miesięcznym składowaniu
w zbiornikach.
Obornik jako nawóz jest zróżnicowany w zależności od gatunku zwierząt
hodowanych, paszy, technologii chowu zwierząt. W tabeli poniżej zestawiono parametry
obornika różnych zwierząt.
TABELA 8 Zawartość NPK w zależności od gatunku zwierząt.
Hodowla
Bydło mleczne
Bydło rzeźne
Drób
Trzoda chlewna
Owce
Konie
H2O
(%)
85
85
62
85
66
66
N
5,0
6,0
15,0
6,5
11,5
7,5
P2O5
1,4
2,4
7,2
3,6
3,5
2,3
Składniki (kg/Mg)
P
0,6
1,0
3,1
1,6
1,6
1,0
K2O
3,8
3,6
3,5
5,5
10,4
6,6
K
3,1
3,0
2,9
4,5
8,6
5,5
Na podstawie przeprowadzonego bilansu ilości hodowanych zwierząt na terenie
gminy i wytwarzanych przez nie ilości nawozów naturalnych nie stwierdzono zagrożenia dla
środowiska przyrodniczego powodowanego przez nadmierne nawożenie nawozami
organicznymi prowadzące do skażenia gleby i wody związkami chemicznymi i bakteriami
zagrażającymi środowisku przyrodniczemu. Mogą się jednak zdarzać lokalnie incydentalne
przypadki przekraczania dopuszczalnych ilości wprowadzanych nawozów organicznych do
gleby powodujące ujemne skutki dla środowiska naturalnego. Zjawiska takie mogą
występować w okolicy dużych ferm, gdzie występuje przemysłowa hodowla zwierząt, a areał
pól nawożonych jest za mały w stosunku do dopuszczanych dawek nawozowych.
Obszary zurbanizowane
Tereny zurbanizowane zajmowane przez 36 wsi i miasto Choroszcz cechują się dużą
koncentracją ludzi i zabudowań na stosunkowo małym obszarze. Sytuacja taka prowadzi do
powstania obszarów (punktów) o zwiększonej emisji zanieczyszczeń.
Na terenach zurbanizowanych spotyka się gleby przekształcone i nasypowe. Wiąże
się to z rozwojem budownictwa mieszkaniowego i obiektów przeznaczonych pod działalność
gospodarczą oraz infrastruktury technicznej liniowej. Znaczna ilość tego typu gleb jest
spotykana w większych wsiach położonych wzdłuż dróg i linii kolejowych.
Zajęty obszar na terenie gminy pod tereny zurbanizowane i infrastrukturę techniczną
liniową zajmuje około 10,6 km2 powierzchni gminy, co stanowi około 6,5% powierzchni
gminy. W wyniku dokonanych zmian w planie zagospodarowania przestrzennego obszar
zurbanizowany gminy może ulec zwiększeniu w następnych latach o około 5,5 km 2.
Docelowo gmina do roku 2010 może posiadać około 16,1 km2 pod różnego rodzaju
obiektami infrastruktury technicznej, budowlami i placami. Stanowić to może około 9,8%
obszaru gminy. Tego typu rozwój przestrzenny doprowadzi w perspektywie najbliższych lat
do ukształtowania jednej przestrzeni zurbanizowanej na styku miasta Białystok i obszaru
gminy, do ukształtowania pomiędzy Choroszczą i Białymstokiem obszaru przyspieszonego
rozwoju gospodarczego.
Odpady
Powstające w wyniku prowadzonej przez człowieka działalności gospodarczej
odpady, jak i w toku zaspokajania bezpośrednich potrzeb bytowych człowieka, tak zwane
odpady komunalne przyczyniają się do zanieczyszczenia ziemi. Niewłaściwie prowadzona
gospodarka w tym zakresie może potęgować ich ujemne oddziaływanie na środowisko
przyrodnicze.
20
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Odpady komunalne stanowią największą masę w grupie odpadów. Odpady
komunalne, z uwagi na rozproszony charakter powstawania na obszarze siedzib ludzkich i
wysoki udział substancji organicznej sprzyjającej rozwojowi mikroorganizmów
chorobotwórczych, owadów przenoszących zarazki, gryzoni, są zagrożeniem sanitarnoepidemiologicznym.
W masie odpadów komunalnych około 30-40% stanowią części organiczne, resztę mineralne. Intensywność powstawania odpadów komunalnych jest proporcjonalna do
gęstości zaludnienia. W 2003 roku na statystycznego mieszkańca miasta Choroszcz
przypadało 242,4 kg odpadów wywiezionych na składowiska. Na terenach wiejskich,
objętych zorganizowanymi formami wywozu śmieci, na statystycznego mieszkańca
przypadało 126,8 kg śmieci. Szacuje się, że na terenie miasta Choroszcz mogło powstać w
2003 roku 1299,7 ton odpadów komunalnych o objętości 5 tys. m3, a na terenach wiejskich
gminy mogło powstać 912,5 ton odpadów komunalnych o objętości 2,9 tys. m3 Ilość
odpadów komunalnych jest dopełniona przez masę odpadów pozostałych (nie komunalnych)
powstających w ilości 1,3 tys. ton w skali roku. Dodając odpady komunalne i pozostałe
można szacować, że w skali roku może powstać na terenie gminy Choroszcz łącznie około
3,5 tys. ton wszelkiego typu odpadów, czyli średnio 279,7 kg odpadów na mieszkańca4.
Wśród odpadów komunalnych ułamek procenta (0,76%)5, za to niezwykle groźny,
stanowią odpady szczególnie niebezpieczne dla człowieka i organizmów żywych. Należą do
nich: opakowania z resztkami produktów toksycznych, resztki rozpuszczalników, farb i
lakierów, przeterminowane leki i chemikalia, materiały zakaźne, zużyte baterie, lampy
jarzeniowe itd. Trafiając do odpadów komunalnych stwarzają one, mimo małej ilości, wysokie
zagrożenie dla pracowników służb komunalnych oraz możliwość trudnego do skontrolowania
przepływu zanieczyszczeń do środowiska.
W odpadach komunalnych wytwarzanych na terenach miejskich dominują odpady
organiczne pochodzenia roślinnego (32%), a na terenach wiejskich – frakcja drobna (poniżej
10 mm), którą stanowi głównie popiół z palenisk domowych (33%). W masie odpadów z
obiektów infrastruktury użyteczności publicznej najwięcej jest papieru i tworzyw sztucznych
(30%).
Funkcjonujące składowisko odpadów komunalnych znajdujące się w mieście
Choroszczy zajmowało obszar 1 ha i w 95% było już wypełnione. Gmina Choroszcz w
obliczu konieczności zamknięcia dotychczasowego składowiska będzie zmuszona do
korzystania ze składowiska na terenie innej gminy powiatu białostockiego lub do
modernizacji i rozbudowy swojego.
Odpady ściekowe powstają w toku eksploatacji urządzeń oczyszczających różnego
rodzaju ścieki. Osady pościekowe są trudne do zagospodarowania. Zagospodarowanie ich z
przyczyn technicznych i wymogów ochrony środowiska jest kosztowne. Na terenie gminy
funkcjonuje jedna komunalna oczyszczalnia ścieków o przepustowości 1500 m3 ścieków na
dobę. Oczyszczalnia ta w2001 roku wytworzyła osady o wadze 175 ton suchej masy.
II.4.c Ochrona powietrza.
Stan czystości powietrza6 jest jednym z podstawowych warunków determinujących
warunki życia społeczności lokalnej. Zanieczyszczenie powietrza stanowią wszelkie
Dane do obliczeń przyjęte za rocznikiem statystycznym województwa podlaskiego.
Szacunek dla Polski.
6 Powietrze - mieszanina gazów oraz cząstek stałych, z których składa się atmosfera ziemska. Powietrze suche i
czyste (bez domieszek) posiada następujący skład do wysokości 80 km: Azot N 2 78,08%, Tlen O2
20,95%, Argon Ar 0,93%, Dwutlenek węgla CO2 0,03%, Neon Ne 0,002%, Hel He 0,0005%, Krypton
Kr 0,0001%, Wodór H2 0,00005%, Ksenon Xe 0,000009%, Ozon O3 0,000001% (zawartość w %
objętości). Do domieszek powietrza zalicza się, jako najważniejsza para wodna, której zawartość
przy powierzchni Ziemi zmienia się od prawie 0% (obszary polarne) do 4% (strefa równikowa), oraz:
jod, amoniak, związki chemiczne powstałe jako produkty spalania, np. tlenki siarki, azotu, fosforu,
cząstki ciekłe i stałe zwane aerozolami, do których należą pyły pochodzenia organicznego (bakterie,
pyłki roślinne) i nieorganicznego (cząstki dymu, sadzy, popiołu, soli, gazy spalinowe, produkty
rozpadu radioaktywnego po wybuchach bomb atomowych). Encyklopedia multimedialna
http://wiem.onet,pkl
4
5
21
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), które znajdują się w powietrzu atmosferycznym, ale nie
są jego naturalnymi składnikami. Do zanieczyszczeń powietrza zalicza się również
substancje będące jego naturalnymi składnikami, ale występujące w znacznie zwiększonych
ilościach. Zanieczyszczenia te mają pośredni wpływ na stan zdrowotny ludzi
zamieszkujących dany obszar.
Zanieczyszczenia powietrza wdychane przez organizmy żywe, w tym i przez
człowieka przy dłuższym oddziaływaniu substancji szkodliwych dla zdrowia prowadzą do
powstania szeregu chorób, w tym szczególnie do powstawania schorzeń układu
oddechowego, takich jak: astma, rozedma płuc, zapalenie oskrzeli, a także zaburzeń
reprodukcji i alergii, a w konsekwencji przyczyniają się do śmierci.
W środowisku kulturowym człowieka zanieczyszczenia powietrza powodują korozję
metali i materiałów budowlanych. Wtórnie skażają wody i gleby. Działają niekorzystnie
również na świat roślinny zaburzając procesy fotosyntezy, transpiracji i oddychania. W skali
globalnej mają wpływ na zmiany klimatyczne. Substancje zanieczyszczające powietrze
powodują zmiany właściwości fizycznych i chemicznych powietrza. Wywołują zmętnienie
atmosfery i osłabienie promieniowania słonecznego. Przyczyniają się również do zakłócenia
procesu fotosyntezy i naruszenia bilansu tlenowego w atmosferze. Zanieczyszczenia tego
typu powodują zaburzenia procesów fizjologicznych roślin, spadek ich żywotności oraz
skażenie lub zahamowanie okresu ich wegetacji.
Emisja.
Zanieczyszczenia powietrza wytwarzane przez człowieka można podzielić na
zanieczyszczenia powstające w wyniku procesów technologicznych w toku działalności
gospodarczej i zanieczyszczenia powstające w gospodarstwach domowych w wyniku
zaspokajania potrzeb bytowych osób tam zamieszkałych. Duży udział w emisji
zanieczyszczeń przemysłowych do powietrza mają urządzenia infrastruktury technicznej,
takie jak: oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów wszelkiego typu, kotłownie lokalne.
Najwięcej zanieczyszczeń powietrza w skali kraju wytwarza przemysł paliwowo energetyczny (ponad 50%), przemysł metalurgiczny (ok. 20%) oraz przemysł chemiczny.
Zakładów należących do tych przemysłów nie spotyka się na terenie gminy, ani w jej
sąsiedztwie.
Znaczny udział w zanieczyszczaniu powietrza ma komunikacja, głównie transport
kołowy. Spaliny te zawierają głównie dwutlenek węgla, tlenki azotu, siarki, związki ołowiu.
Transport lotniczy przyczynia się do zanieczyszczania dolnych warstw stratosfery, co
niekorzystnie wpływa na stan ozonosfery i może być jedną z przyczyn powstania dziury
ozonowej. Nie należy również zapominać o transporcie wodnym, który oprócz powietrza
zanieczyszcza również wody.
Na stan powietrza atmosferycznego niekorzystnie wpływa również składowanie i
utylizacja ścieków i odpadów. Rozkład substancji organicznych przez mikroorganizmy
prowadzi do emisji metanu (jednego z gazów cieplarnianych) oraz gazów będących
substancjami zapachowymi, które są uciążliwe dla środowiska.
Ostatnim źródłem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są gospodarstwa
domowe. Emitują one do atmosfery gazy powstałe w wyniku spalania paliw stałych i ciekłych
służących do ogrzewania budynków mieszkalnych i celów bytowych.
Największy udział w emisji zanieczyszczeń do atmosfery w Polsce mają
gospodarstwa domowe i zakłady energetyki wytwarzające prąd i ciepło oraz pojazdy
mechaniczne wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej oraz przez
gospodarstwa domowe.
Najwięcej substancji zanieczyszczających powietrze powstaje w wyniku spalania
paliw kopalnych (węgiel kamienny, węgiel brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny itp.). Skutkiem
tego jest wydzielenie do atmosfery olbrzymich ilości gazów spalinowych: tlenki węgla (CO,
CO2), tlenki siarki (SO2, SO3), tlenki azotu (NOx) i inne) oraz pyłów, popiołów, sadz.
Na poziom zanieczyszczeń powietrza na obszarze gminy ma wpływ: wielkość
22
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
napływowej i lokalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza, warunki klimatyczne i topografia
terenu.
Stan czystości powietrza cechuje się punktową emisją zanieczyszczeń. Duży udział w
tym mają ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz rozproszone źródła emisji z sektora
komunalno -- bytowego zlokalizowane głównie na terenie miasta Choroszczy, a także
zanieczyszczenia komunikacyjne.
Największy udział w zanieczyszczeniach mają substancje pochodzące z procesów
spalania energetycznego paliw. Należy do nich dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i
pyły. Pozostałe zanieczyszczenia emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na
terenie gminy wynikają z rodzaju produkcji i stosowanej technologii. Wśród najczęściej
występujących zanieczyszczeń technologicznych są: węglowodory alifatyczne, aromatyczne
i ich pochodne, benzyna, alkohole alifatyczne i ich pochodne, węglowodory pierścieniowe,
kwas octowy, butanol, ketony i pochodne, formaldehyd, ksylen, amoniak oraz w mniejszej
ilości inne zanieczyszczenia związane ze specyfiką produkcji zakładu.
Większość zanieczyszczeń powietrza odnotowywanych na terenie gminy Choroszcz
pochodzi z terenu miasta Białegostoku. Najwięcej emitują zakłady energetyki cieplnej i
pozostałe zakłady uciążliwe dla środowiska.
Z terenu gminy najwięcej pyłów i gazów emitują do atmosfery zakłady ujęte wg PKD
w dziale wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą
wodę. Zakłady z tej grupy charakteryzują się dużymi wielkościami emisji. Do największych
zakładów z tej grupy należy kotłownia Zakładu Energetyki Cieplnej, Wodociągów i
Kanalizacji w Choroszczy sp. z o.o (wielkość emisji SO2 do 250 Mg/r) i kotłownia
Samodzielnego Psychiatrycznego Państwowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Choroszczy
(wielkość emisji SO2 do 250 Mg/r). Na obrzeżach miasta Białegostoku w okolicy
miejscowości Klepacze i Barszczewo znajduje się MPEC Zachód (wielkość emisji SO2 2511000 Mg/r). Jedynym zakładem z terenu gminy, który znajduje się w rejestrach WIOŚ jest
Zakład Energetyki Cieplnej Wodociągów i Kanalizacji w Choroszczy. W tabeli poniżej
przedstawiono dane o emisji tego zakładu.
TABELA 9 Emisja związków szkodliwych powyżej 5 Mg/rok na terenie gminy Choroszcz.
Lp. Związek
Ilość w Mg/rok
1
NO2
11
2
CO
23
3
CO2
6881
4
SO2
9
5 emisja pyłu
38
Źródło: WIOŚ Ocena środowiska 2002
Badań stanu czystości powietrza na terenie gminy Choroszcz nie prowadzono. O
stanie czystości powietrza można wnioskować tylko na podstawie badań realizowanych w
mieście Białymstoku. Pomiary realizowane przez WIOŚ w punkcie przy ulicy Porzeczkowej,
który znajduje się w pobliżu północnej obwodnicy mogą oddawać w przybliżeniu stan
czystości powietrza wzdłuż drogi krajowej Białystok-Warszawa przebiegającej przez teren
gminy.
TABELA 10 Stężenie średnioroczne związków w powietrzu.
Związek
Dwutlenek siarki
Dwutlenek azotu
Pył zawieszony
1998
1,6
18,2
10,5
1999
1,8
21,1
11,1
2000
1,5
17,1
10,5
2001
1,4
19,2
9,2
Wartość dopuszczalna
średnioroczna 40 µg/m 3
średnioroczna 40 µg/m 3
średnioroczne 50 µg/m 3
Źródło: Badania WIOŚ Białystok
Bardzo duży udział w zanieczyszczeniach powietrza mają źródła, które nie są objęte
bezpośrednimi pomiarami. Oceniając wielkość ich emisji opierać się można tylko na
23
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
wielkościach szacunkowych. Analizując wielkość emisji zanieczyszczeń powietrza na terenie
gminy można wskazać na trzy podstawowe źródła tych zanieczyszczeń:
 pojazdy mechaniczne napędzane silnikami spalinowymi,
 ścieranie się nawierzchni dróg i opon poruszających się pojazdów mechanicznych,
 urządzenia grzewcze centralnego ogrzewania niskiej emisji i inne oraz kuchnie
domowe opalane paliwami stałymi i ciekłymi,
Na zanieczyszczenia powietrza generowane przez pojazdy mechaniczne przypada
46% ogółu zanieczyszczeń. W dużych aglomeracjach miejskich na zanieczyszczenia
komunikacyjnie może przypadać 60% zanieczyszczeń.
Dominujący udział w wielkości tego zanieczyszczenia mają pojazdy poruszające się
po drodze krajowej Warszawa-Białystok. Przez teren gminy przebiega stosunkowo krótki
odcinek tej drogi liczący około 12 km. Ocenia się, że w Polsce typowy samochód osobowy
przemierza rocznie 10 tys. km, spalając 14,5 tys. kg mieszkanki (1 tys. kg benzyny i 13,5 tys.
kg tlenu). Zatem średnio samochód osobowy wydziela: 328 kg tlenków węgla, 110 kg
węglowodorów, 20 kg tlenków azotu i siarki oraz 2 kg sadzy. Udział w powstawaniu tych
zanieczyszczeń mają również pojazdy poruszające się po szynach napędzane silnikami
spalinowymi na trasie kolejowej Warszawa-Białystok. Ruch pasażerski, jak i towarowy w
zdecydowanej większości jest obsługiwany na tej trasie przez elektrowozy, które nie
generują zanieczyszczeń powietrza spalinami.
Na terenie gminy jest zarejestrowanych ogółem 4 014 pojazdów mechanicznych, w
tym: 2665 samochodów osobowych, 180 motocykli, 7 autobusów, 512 samochodów
ciężarowych i 650 ciągników rolniczych. Pojazdy te emitują łącznie do atmosfery około
77 6350 ton zanieczyszczeń. Połowa spośród tych zanieczyszczeń jest emitowana poza
terenem gminy, z racji przemieszczenia się tych pojazdów poza jej obszar. W tabeli poniżej
dokonano zestawienia emisji zanieczyszczeń przez pojazdy zarejestrowane na terenie gminy
oraz poruszające się po drogach na terenie gminy.
TABELA 11 Emisja zanieczyszczeń przez pojazdy mechaniczne.
Lp. Wyszczególnienie
1
2
3
4
5
Ogółem
Tlenki węgla
Tlenki azotu i siarki
Sadza
Węglowodory
Emisja zanieczyszczeń (w tonach)
pojazdy
pojazdy
na terenie
miejscowe
przyjezdne
gminy
7735
7772
11639
175
176
263
11
11
16
1
1
2
59
59
88
Uwaga. W wykonanych obliczeniach zanieczyszczeń przyjęto, że tylko 50% zanieczyszczeń
wytwarzanych przez pojazdy z terenu gminy jest emitowanych na jej terenie.
Duży udział w powstawaniu zanieczyszczeń powietrza mają również przejeżdżające
przez teren gminy po drodze krajowej Warszawa-Białystok pojazdy mechaniczne. Przy
natężeniu ruchu ok. 8,5 tys. pojazdów na dobę do atmosfery jest wprowadzanych 7 772 ton
zanieczyszczeń rocznie. Ogółem przez pojazdy mechaniczne na terenie gminy jest
emitowanych 11 639 ton zanieczyszczeń. Wśród nich znajduje się 263 tony tlenków węgla
(CO, CO2), 16 ton tlenków azotu i siarki (SO2, NO2), 88 ton węglowodorów i 16 ton sadzy.
Do
spalin
komunikacyjnych
zanieczyszczających
powietrze
dochodzą
zanieczyszczenia powstające w wyniku ruchu pojazdów mechanicznych. W skali roku, na
skutek ruchu pojazdów mechanicznych, ulega wycieraniu wierzchnia warstwa nawierzchni
asfaltowej grubości ok. 1-1,5 mm. Powstające w ten sposób pyły osadzają się w pobliżu
dróg. Zużywające się opony również powodują powstanie pyłu osadzającego się w pobliżu
dróg. W okresach letnich suszy odbywający się ruch drogowy dodatkowo generuje wzrost
zapylenia powietrza różnego rodzaju drobinami pyłowymi glebowymi.
Na drugim miejscu pod względem wielkości emisji zanieczyszczeń znajdują się
gospodarstwa domowe. Na paleniska domowe tam zlokalizowane przypada 45,8% ogółu
zanieczyszczeń powietrza powstających na terenie gminy. Szacuje się, że podczas spalania
24
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
różnego rodzaju paliw w gospodarstwach domowych powstaje ok. 115 538 ton odpadów
emitowanych do atmosfery w ciągu roku. Gazy emitowane stanowią ok. 106 330 ton rocznie,
a pyły 9 208 ton. Spośród 3 815 mieszkań znajdujących się na terenie gminy 943 mieszkania
znajdują się blokach wielorodzinnych. Pozostałe 2 872 mieszkania znajdują się w budynkach
jednorodzinnych lub dwurodzinnych. Mieszkania znajdujące się poza blokami
wielorodzinnymi są ogrzewane za pomocą domowych palenisk. Emisja zanieczyszczeń z
gospodarstw domowych ma dwojakiego rodzaju charakter: z jednej strony są to
zanieczyszczenia powstające w wyniku ogrzewania mieszkań podczas okresów chłodów za
pomocą pieców centralnego ogrzewania, tradycyjnych pieców kaflowych i kominków
(obecnie masowo instalowanych). Z drugiej strony są to zanieczyszczenia powstające w toku
używania trzonów kuchennych służących do przygotowywania posiłków. Wielkość
emitowanych zanieczyszczeń jest zależna od stosowanego paliwa. Stosowanie węgla
kamiennego w tego typu paleniskach wiąże się z powstawaniem największych ilości gazów
emitowanych do powietrza. Stosowanie paliw uznawanych za ekologiczne, takich jak gaz i
olej opałowy powoduje powstanie znacznie mniejszych ilości zanieczyszczeń. Całkowicie
czystą ekologicznie energią jest prąd elektryczny, który nie powoduje emisji żadnych tego
typu zanieczyszczeń. Cechą uboczną stosowania tego typu energii jest towarzyszące jej
pole elektromagnetyczne, którego skutki oddziaływania na organizm ludzki mogą być
ujemne.
Omawiając węgiel, który pokrywa 70% zapotrzebowania na energię jako najczęściej
stosowane paliwo w piecach centralnego ogrzewania można stwierdzić, że bardzo duży
udział w emisji zanieczyszczeń ma rodzaj spalanego węgla. Poprawę w zakresie
zmniejszenia zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez piece domowe można
uzyskać poprzez instalację pieców nowej generacji cechujących się zmniejszoną emisją
zanieczyszczeń i lepszą sprawnością cieplną o ok. 30%.
Imisja.
Procesy imisji analizuje się na podstawie systematycznych obserwacji zmian, jakie
zachodzą w ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza oraz stężeń zanieczyszczeń
powietrza i opadów atmosferycznych.
Podstawowymi parametrami charakteryzującymi stan zanieczyszczenia powietrza są
średnie stężenia substancji w powietrzu dla określonych okresów uśredniania. Generalnie
obserwuje się korzystne tendencje zmian stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu
zawieszonego
Według badań prowadzonych w latach 1996 – 2001 w ramach Państwowego
Monitoringu Środowiska (w sieci podstawowej oraz w sieci nadzoru ogólnego nad jakością
powietrza w miastach) nie zostały przekroczone na żadnej stacji pomiarowej dopuszczalne
średnie roczne wartości stężeń SO2, NO2 i pyłu zawieszonego (BS black smoke). Badań tego
typu nie realizowano na terenie gminy Choroszcz, tylko w mieście z nią sąsiadującym Białymstoku.
Po zmianach jakie zaszły w prawodawstwie polskim w 2002 roku wprowadzono
szereg przepisów związanych z ochroną środowiska. Wprowadzone Ustawą Prawo ochrony
środowiska, nowe wymogi w zakresie oceny jakości powietrza wynikające z implementacji
rozwiązań unijnych, zakładają dwa podstawowe cele badań i ocen tj. ochronę zdrowia i
ochronę ekosystemów. Wprowadzone normatywy i zakres badań obejmują 7 podstawowych
rodzajów zanieczyszczeń: SO2, NO2, NOx, pyłu PM10, CO, O3 i benzen. W tabelach
zamieszczonych poniżej przedstawiono dane z pomiarów stanu czystości powietrza na
terenie powiatu białostockiego.
25
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 12 Klasyfikacja ogólna stref kryterium - ochrona zdrowia.
Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla
każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów
ustanowionych w celu ochrony zdrowia.
Lp.
2.
15.
Nazwa
strefy/
powiatu
Kod strefy/
powiatu
białostocki 4.20.26.02
miasta
Białystok
4.20.26.61
Symbol klasy wynikowej dla
Klasa
poszczególnych zanieczyszczeń dla
Działania wynikające
ogólna
Uwagi
obszaru całej strefy
z klasyfikacji
strefy
SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
1/ Wzmocnienie systemu
oceny stężenia SO2 , NO2 i
benzenu poprzez pomiary
metodą pasywną w 2003r.
2/ Wzmocnienie systemu
oceny PM10 – lab. mobilne
pomiary regularne w ciągu
roku
3/ wzmocnienie systemu
oceny ozonu – założenie
automatycznej stacji
pomiarowej
1/ Przeprowadzenie
dodatkowych badań w celu
potwierdzenia potrzeby
działań na rzecz poprawy
jakości powietrza pod
względemzanieczyszczenia
pyłem PM10
2/ Wzmocnienie systemu
oceny stężenia SO2 , NO2 i
PM2,5, O3, NOx, NO2 , CO i
C6H6 - poprzez pomiary
automatyczne
3/ Wzmocnienie systemu
oceny PM10- zakup
pyłomierza
4/ Wzmocnienie systemu
oceny stężenia SO2 , NO2 i
benzenu poprzez pomiary
metodą pasywną w 2003r.
a)
Klasa ogólna strefy A
TABELA 13 Klasyfikacja ogólna stref kryterium - ochrona roślin.
Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla
każdej strefy, uzyskane w OR dokonanej z uwzględnieniem kryteriów
ustanowionych w celu ochrony roślin.
Lp.
Nazwa
strefy/
powiatu
Kod strefy/
powiatu
Symbol klasy wynikowej dla
poszczególnych
zanieczyszczeń dla obszaru
całej strefy
SO2
NOx
O3
26
Klasa
ogólna
strefy
Działania wynikające z
klasyfikacji
Uwagi
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
2. białostocki
4.20.26.02
A
A
A
A
1/ Wzmocnienie systemu oceny
a)
stężenia ozonu i NOx przez
utworzenie stacji pomiarowej do
badania przestrzegania kryteriów
określonych w celu ochrony
roślin. Uzyskiwane wyniki będą
stanowiły wartość odniesienia dla
pozostałych stref woj.
podlaskiego
W ocenie wyróżniono 3 podstawowe klasy stref:
Klasa A: poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej (z uwzględnieniem dozwolonej częstości
przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone),
Klasa B: poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej wartości powiększonej o
margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one
określone),
Klasa C: poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji (z uwzględnieniem
dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone).
W klasyfikacji ogólnej powiat białostocki, a tym samym obszar gminy Choroszcz
uzyskał klasę ogólną A w dwóch pomiarach, która jest charakterystyczna dla obszarów
mających dobry stan środowiska naturalnego.
Promieniowanie.
Groźnym oddziaływaniem na człowieka i środowisko przyrodnicze charakteryzuje się
promieniowanie jonizujące i niejonizujące powstające wskutek działalności człowieka.
 promieniowanie jonizujące, pojawiające się w wyniku użytkowania zarówno
wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce
jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych,
 promieniowanie niejonizujące, pojawiające się wokół linii energetycznych
wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji
przemysłowych,
urządzeń
łączności,
domowego
sprzętu
elektrycznego,
elektronicznego itp.
Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na człowieka i inne żywe organizmy,
stąd ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony
środowiska.
Biorąc pod uwagę informacje zawarte w roczniku statystycznym GUS, a także
opierając się na aktualnym komunikacie Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki w sprawie
sytuacji radiacyjnej Polski, należy stwierdzić, że rejestrowane obecnie w Polsce moce dawek
promieniowania oraz zawartość cezu-137 w powietrzu i mleku (podstawowy wskaźnik
reprezentujący skażenie promieniotwórcze materiałów środowiskowych oraz artykułów
spożywczych sztucznymi izotopami promieniotwórczymi) utrzymują się na poziomie z 1985 r.
tzn. z okresu przed awarią czarnobylską.
Promieniowanie niejonizujące jest efektem funkcjonowania szeregu urządzeń
technicznych wykorzystywanych przez człowieka. Głównymi źródłami promieniowania
niejonizującego w środowisku są:
 elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia,
 stacje radiowe i telewizyjne,
 łączność radiowa, w tym CB radio, radiotelefony i telefonia komórkowa,
 stacje radiolokacji i radionawigacji.
Oddziaływanie tego promieniowania w ostatnich latach rośnie. Powodowane jest to
rozwojem radiokomunikacji oraz powstawaniem coraz większej liczby stacji nadawczych
radiowych i telewizyjnych (operatorów publicznych i komercyjnych). Dodatkowymi źródłami
promieniowania niejonizującego są stacje bazowe telefonii komórkowej, systemów
przywoławczych, radiotelefonicznych, alarmowych komputerowych itp., pokrywających coraz
gęstszą siecią obszary zurbanizowane, jak również coraz powszechniej stosowane
radiotelefony przenośne.
Wymieniony rozwój źródeł pól elektromagnetycznych powoduje zarówno ogólny
wzrost poziomu tła promieniowania elektromagnetycznego w środowisku, jak też
27
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
zwiększenie liczby i powierzchni obszarów o podwyższonym poziomie natężenia
promieniowania. Należy stwierdzić, że wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie
zwiększa istotnie zagrożenia dla środowiska i ludności. W dalszym ciągu poziom
promieniowania w tle pozostaje wielokrotnie niższy od natężeń, przy których możliwe jest
jakiekolwiek szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Lokalnie, w pobliżu stacji
nadawczych może występować natężenie na poziomie uznawanym za aktywne pod
względem biologicznym.
Na terenie gminy Choroszcz znajdują się stacje bazowe telefonii komórkowej różnych
operatorów, które także emitują pola elektromagnetyczne. Poziom emitowanego
promieniowania spełnia normy określone w ustawie „Prawo ochrony środowiska” z dnia 27
kwietnia 2001 roku przez wszystkie obecnie funkcjonujące nadajniki.
Jedna spośród działających stacji bazowych telefonii cyfrowej znajduje się na dachu
budynku szkolnego, co zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami jest niedopuszczalne i
będzie musiała być przeniesiona w inne miejsce.
Hałas.
Hałas7 poprzez swoje natężenie i czas oddziaływania może stanowić bardzo duże
zagrożenie dla ludzi i środowiska przyrodniczego. Zgodnie z zaleceniami Światowej
Organizacji Zdrowia (WHO) z 1993 roku, wskazane jest dla zabudowy mieszkaniowej
dążenie do ograniczenia równoważnego poziomu dźwięku „A” na zewnątrz budynku do
wartości 55 dB w dzień i 45 dB w nocy, co umożliwia utrzymanie właściwych warunków
akustycznych w pomieszczeniach przy uchylonych lub okresowo otwieranych oknach.
Zgodnie z zaleceniami WHO, dotyczącymi dokuczliwości, zakłóceń snu i zakłóceń rozmów,
należy uznać, że przekroczenie granicy poziomów hałasu na zewnątrz budynku równej 70
dB w porze dziennej i 60 dB w porze nocnej, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia.
Duży wpływ na stan akustyczny gminy wywiera hałas generowany przez komunikację
drogową i w niewielkim stopniu przez komunikację szynową oraz hałas przemysłowy o
niewielkim natężeniu, którego uciążliwość ma charakter lokalny.
Hałas komunikacyjny jest najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na klimat
akustyczny gminy. Jest to główne źródło uciążliwości hałasu dla ludzi i środowiska
przyrodniczego. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o
parametrach klimatu akustycznego, przede wszystkim na terenach zurbanizowanych.
Większość pojazdów emituje hałas o poziomie dźwięku od 85 do 94 dB, przy
dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku, w otoczeniu budynków mieszkalnych od
35 do 55 dB w porze nocnej i od 40 do 65 dB w porze dziennej. Najbardziej uciążliwe są
pojazdy ciężkie, z których 80% emituje hałas o poziomie dźwięku większym niż 80 dB, z
czego 40% o poziomie większym niż 85 dB. Na terenie gminy można stwierdzić
przekroczenia dopuszczalnych stężeń hałasu w pobliżu drogi krajowej Białystok-Warszawa,
którędy odbywa się transport przy użyciu ciągników siodłowych. Bezpośrednich pomiarów
poziomu hałasu dla gminy nie zrealizowano.
Hałas przemysłowy na terenie gminy nie stanowi zagrożenia dla środowiska ze
względu na małą ilość zakładów przemysłowych i ich strukturę. Występujące głównie w
pobliżu małych zakładów przemysłowych incydentalne przekroczenia hałasu nie stanowią
dużego zagrożenia dla środowiska w skali gminy. Przyczyną wzrostu uciążliwości tego
rodzaju hałasu jest rozbudowa miejscowości prowadząca do otaczania terenów o
charakterze usługowo-przemysłowym przez zabudowę mieszkaniową.
7
Hałas – dźwięk szkodliwy lub niepożądany. Ze względu na naturę procesu powstawania rozróżnia się hałas
wibracyjny lub turbulentny, ze względu na zmiany czasowe rozróżnia się hałas stacjonarny,
niestacjonarny, impulsowy i udarowy. Za szkodliwy uważa się hałas przekraczający 85 dB.
Długotrwałe oddziaływanie hałasu o wyższym poziomie ciśnienia akustycznego prowadzi do
trwałych ubytków słuchu. Oprócz hałasu szkodliwego definiuje się hałas uciążliwy, o niższym
poziomie ciśnienia akustycznego.
28
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
II.4.d Obszary chronione.
Narwiański Park Narodowy
Występująca szata roślinna i świat zwierzęcy na terenie NPN spowodowały, że stał
się on cennym miejscem do badań naukowych środowiska przyrodniczego w stanie
zbliżonym do naturalnego, a także atrakcją turystyczną.
W 1996 r decyzją Rady Ministrów z 1 lipca utworzono Narwiański Park Narodowy
obejmujący swoim zasięgiem 7 gmin. W wyniku tej decyzji w granicach administracyjnych
Narwiańskiego Parku Narodowego znalazło się 6 810 ha terenu, a w jego otulinie 15 397 ha.
Powierzchnia Parku stanowi 0,4% powierzchni województwa podlaskiego. Spośród terenów
będących w granicach Parku 2 057 ha zostało objętych ochroną częściową. W tabeli poniżej
dokonano zestawienia terenów gmin, na których obszarze znajduje się Park.
TABELA 14 Zestawienie terenów Narwiańskiego Parku Narodowego w układzie gmin.
Powierzchnia Parku
[ha]
[%]
1652,69
24,27%
2440,28
35,83%
1162,39
17,07%
153,69
2,26%
437,05
6,42%
660,32
9,70%
303,81
4,46%
6810,23
30,67%
Gmina
Choroszcz
Łapy
Turośń Kościelna
Tykocin
Suraż
Sokoły
Kobylin
Razem
Powierzchnia otuliny
[ha]
[%]
6514
42,31%
3305
21,47%
2873
18,66%
1294
8,40%
591
3,84%
640
4,16%
180
1,17%
15397
69,33%
Razem
[ha]
[%]
8133
36,77%
5756
25,87%
4453
18,17%
1453
6,52%
1080
4,63%
1370
5,86%
502
2,18%
22747
100,00%
W następnej tabeli dokonano zestawienia struktury własności gruntów znajdujących
się w granicach NPN. W strukturze własności dominują grunty stanowiące własność osób
fizycznych (70%). Struktura własności gruntów nie uległa większym zmianom od 1998 roku.
Największy udział w strukturze gruntów będących we władaniu Parku miały grunty określane
jako nieużytki (70%); stanowiły one ¾ wszystkich gruntów. Co dziesiąty hektar (10%) był
określony jako grunt rolny. Wody w granicach Parku zajmowały obszar prawie równy
gruntom rolniczym (9%). Najmniej w strukturze gruntów było lasów (1%); co setny hektar
zajmował las. Pozostałe grunty (4%) posiadały inną formę użytkowania od wskazanych.
TABELA 15 Struktura własności gruntów i użytkowania w granicach Narwiańskiego
Parku Narodowego.
Stan na 31 grudnia 2002 r.
29
356
2 1090
277 116 1782
200
23 766
1
- 135
42
45 207
17
15 595
66
9 165
959 210 4740
26 126
3 196
26 107
6
8
58
32
8
63 533
39 887
8 1546
6 586
- 124
- 123
7 549
5 147
65 3962
Pozostałe
Nieużytki
Wody
Rolne
Leśne
Razem
184
224
113
18
75
26
27
667
Grunty prywatne [ha]
Pozostałe
13
8
4
37
18
42
20
48
7
37
55 179
Nieużytki
Wody
1653 563
2440 658
1162 396
154
19
437 230
660
65
304 139
6810 2070
Rolne
Choroszcz
Łapy
Turośń Kościelna
Tykocin
Suraż
Sokoły
Kobylin Bożymy
Razem
Ogółem
Leśne
Gmina
Razem
Grunty skarbu państwa [ha]
12
29
41
5
18
7
5
117
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Dominującą rolę w Parku spełnia Narew, stanowi jego oś. Na obszarze Parku i jego
otuliny płynie licznymi korytami tworząc gęstą plątaninę przeplataną rozdzielającymi je
łąkami i bagnami. Narew wraz ze swoimi dopływami tworzy unikalną przestrzeń sprzyjającą
zachowaniu cennych przyrodniczo gatunków roślin i zwierząt. Do Narwi kolejno
odprowadzają swoje wody dopływy: Liza, Szeroka Struga, Grądówka, Awissa, Turośnianka,
Czaplinianka, Wygonówka, Kurówka, Horodnianka objęte ochroną w ramach ochrony otuliny.
Na odcinku Rzędziany-Żółtki przeprowadzono na przełomie lat 70 i 80-tych prace
melioracyjne polegające na wyprostowaniu koryta rzeki poprzez odcięcie meandrów oraz
jego poszerzeniu i pogłębieniu. Wybudowano dwa jazy w Rzędzianach i Babinie.
Spowodowało to drastyczne obniżenie poziomu wody i ekspansję rolnictwa. Obecnie dąży
się do zahamowania degradacji ekologicznej tego obszaru poprzez zabudowę progową
Narwi i starorzeczy. W miesiącu kwietniu są odnotowywane największe ilości przepływającej
wody, a w miesiącach wrzesień-październik ilość przepływającej wody jest najmniejsza.
Mokradła zajmują w bagiennej dolinie Narwi ponad 95% powierzchni dna doliny.
Wykształciły się tutaj niemal wszystkie rodzaje siedlisk hydrogenicznych. Dominują mokradła
fluwiogeniczne (rozwijające się przy udziale wód rzecznych), a wśród nich trofowiska.
Miąższność torfów nie jest duża, średnio osiąga 1 m. Torfy głębsze (2-3 m) występują koło
Bokin.
O bagiennym charakterze doliny decydują warunki geomorfologiczno-hydrologiczne.
Dolina jest zasilana przez wody powierzchniowe (cieki wodne i spływy powierzchniowe) i
wody wgłębne z poziomu przypowierzchniowego i prawdopodobnie z dwóch poziomów
wodonośnych, co przy rozgałęzionych korytach rzeki spowodowało, że wykształcił się tutaj
rozległy, wypełniający prawie całe dno doliny, ekosystem bagienny z mozaikowym układem
rozlewisk i siedlisk bagiennych.
Szata roślinna NPN cechuje się dużym zróżnicowaniem zbiorowisk i bogactwem
gatunkowym. Na bagnach i terenach zabagnionych występuje około 200 gatunków roślin
naczyniowych (w tym 20 gatunków turzyc). Spośród nich 15 gatunków podlega ochronie
prawnej, a wiele zbiorowisk należy do rzadko już spotykanych w kraju.
Zbiorowiskami najbardziej rozpowszechnionymi na terenie NPN są zabagnione
szuwary wielkoturzycowe zajmujące około 32% ogólnej powierzchni Parku. Drugim
dominującym powierzchniowo zbiorowiskiem roślin są zespoły szuwaru właściwego
reprezentowane przez szuwary trzcinowe. W południowej części znaczne obszary (14%)
zajmują zbiorowiska trawiaste i turzycowo-trawiaste.
Do roku 1998 zabagnione łąki były w większości użytkowane rolniczo. Niska jakość
siana, trudny dostęp oraz możliwość zastosowania tylko i wyłącznie konwencjonalnych
metod pokosu nastręczała rolnikom wiele trudności i niedogodności. Następstwem tego było
zaprzestanie użytkowania przez rolników łąk położonych w bagiennej dolinie Narwi. Na
pozostawionych bez użytkowania łąkach zachodzi proces ekspansji trzciny pospolitej, który
poprzedza proces zarastania tego terenu gatunkami drzewiastymi. Prowadzi to w rezultacie
do zmiany obecnego stanu środowiska.
W latach 1979-1981 stwierdzono w dolinie i w strefie przydolinowej występowanie
179 gatunków ptaków. W porze lęgowej występowało 149 gatunków, w tym 137 gatunków
gnieździło się na tym obszarze. Na terenie doliny gnieździło się 111 gatunków. Spośród
gnieżdżących się ptaków 43% gatunków należało do gatunków zagrożonych. Ptaki wodnobłotne reprezentowane są przez 48 gatunków. Najliczniej występują ptaki z grupy
blaszkodziobych, taki jak: krzyżówki, cyraneczki, cyranki, płaskonosy. Występują tu również
3 gatunki perkozowatych, 4 gatunki brodzące tj. bąk, bączek, bocian biały i czarny. Spotyka
się również gatunki drapieżne, takie jak: błotniaki stawowe, zbożowe, kanie czarne,
jastrzębie, krogulce. Ponadto z grupy żurawiowatych występuje: łyska, wodnik, żuraw i
bardzo rzadkie; zielonka i kropiatka. Przedstawicielami siewkowatych na terenie Parku są:
czajka, mewa śmieszka, rybitwa, bekas, batalion i dubelt. Z wróblowatych występują:
rokietniczka, wodniczka, trzcinaczek, piecuszek, pierwiosnek, raniuszek, remiz i inne. W
ostatnich latach pojawiły się jako ptaki lęgowe: pustułka, sowa błotna, dudek, pokrzewka,
sójka, gawron i gil. Najcenniejsze tereny występowania ptaków to: Bagno Rozgnój, odcinek
doliny pomiędzy Kurowem, Śliwnem, Radulami, okolice Waniewa, łąki przy ujściu
30
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Turośnianki w okolicach Baciut, łąki w okolicach Łap Szołajd i Dębowiny, stawy rybne w
Topilcu.
Na terenie NPN występuje około 40 gatunków ssaków. Do najważniejszych
przedstawicieli należy zaliczyć bobry (około 260 szt) podlegające ochronie gatunkowej. Ich
żeremia znajdują się m. in. pod Kurowem, Bokinami. Typowym przedstawicielem bagien
narwiańskich jest łoś w liczbie kilkunastu sztuk. Ponadto występują również: dziki, sarny, lisy,
jenoty, tchórze, kuny, piżmaki i zające. Z drobnych gryzoni - myszy, badylarki, nornice. Z
rodziny płazów można spotkać 13 gatunków, takich jak: traszki, ropuchy, rzekotki, a z
gadów: jaszczurki, zaskrońce i żmije zygzakowate. Z ryb odnotowano występowanie 22
gatunków, takich jak: płotka, szczupak, okoń, miętus, karaś, leszcz, karp, okleja.
Tak zróżnicowany przyrodniczo teren wymaga prowadzenia stałego monitoringu środowiska
naturalnego i przemyślanej działalności gospodarczej człowieka, która nie będzie stanowiła
zagrożenia dla środowiska naturalnego.
Obszary chronionego krajobrazu
Obszar chronionego krajobrazu jest formą ochrony przyrody mającą na celu
zapewnienie równowagi ekologicznej we względnie nie zaburzonych systemach
przyrodniczych danego obszaru, które pełnią rolę otulinową lub łącznikową parków
narodowych i krajobrazowych. Obszary te na terenie gminy obejmują tereny o wysokich
walorach środowiska przyrodniczego o łącznej powierzchni 1 810 ha8. Stosowana forma
ochrony ma zapewnić zachowanie równowagi ekologicznej środowiska i zabezpieczyć tereny
cenne przyrodniczo i krajobrazowo przed dewastacją. Większość tych obszarów obejmuje
doliny rzek, większe obszary leśne i kompleksy jezior oraz tradycyjnie ukształtowane
krajobrazy kulturowe.
Aktywność gospodarczą na obszarach chronionego krajobrazu regulują przepisy
prawne zabezpieczające stan środowiska naturalnego. Wprowadzają one m.in. zakaz
lokalizacji zakładów przemysłowych i obiektów uciążliwych dla środowiska, zakaz
prowadzenia działalności niekorzystnie wpływających na krajobraz, dbałość o styl
budownictwa dostosowany do lokalnych tradycji.
Obszary chronionego krajobrazu pełnią różnorodne funkcje m. in.: otulinową (dla
parków narodowych i krajobrazowych), rekreacyjną (tereny dla turystyki i wypoczynku,
odciążające obszary o wyjątkowych walorach przyrodniczych) oraz są naturalnymi
korytarzami ułatwiającymi migracje zwierząt.
TABELA 16 Obszary chronionego krajobrazu występujące na terenie gminy Choroszcz.
Nazwa
Dolina
Dolnej Narwi
Rok
Powierzchnia
utworzenia
(ha)
1986
Cel ochrony
Ochrona i zachowanie doliny Narwi wyróżniającej się
41 862,0 wysokimi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi,
kulturowymi i wypoczynkowymi.
Źródło: Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w
Białymstoku, tab.12/78 s.120, Białystok 2002.
TABELA 17 Obszary chronionego krajobrazu według kategorii gruntów.
Ogółem
Wyszczególnienie
W tym:
w%
powierzchni
w hektarach
ogólnej
województwa
Lasy
Użytki rolne
wody
w hektarach
8
Dane zawarte w Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2002 s. 107 tabela. 23/31
31
Ogółem
rezerwaty i
pozostałe
formy
ochrony
przyrody.
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Ogółem
Wyszczególnienie
W tym:
w%
powierzchni
w hektarach
ogólnej
województwa
Lasy
Użytki rolne
wody
Ogółem
rezerwaty i
pozostałe
formy
ochrony
przyrody.
w hektarach
Dolina Dolnej
Narwi
41 862,0
2,1
10958,0
2720,4,0
893,0
146,7
Źródło: Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 20 01 r. Urząd statystyczny w
Białymstoku, tab.13/79 s.121, Białystok 2002.
Pozostałe formy ochrony
Spośród pozostałych form ochrony przyrody na terenie miasta i gminy Choroszcz
spotyka się pomniki przyrody. Pomnikiem przyrody jest obiekt chroniony prawnie
stanowiący twór przyrody żywej (pomnik przyrody ożywionej) lub nieożywionej (pomnik
przyrody nieożywionej), bądź ich zespoły, charakteryzujące się niepowtarzalnymi
wartościami naukowymi, krajobrazowymi, historyczno-pamiątkowymi, kulturowymi lub
estetycznymi. Do pomników przyrody zalicza się m.in.: okazałe zabytkowe drzewa i ich
skupiska, parki, aleje, głazy narzutowe, ciekawe formy skalne, jaskinie, źródła, wywierzyska,
wodospady, Obiekty tego typu w dawnych czasach pełniły często rolę miejsc kultu religijnego
i obiektów kultu religijnego.
Na terenie gminy jest zaewidencjonowanych 14 pomników przyrody. Spośród tej
liczby 8 pomników jest drzewami, 3 pomniki to grupa drzew, 3 pomników to pomniki
nieożywione będące głazami narzutowymi.
II.5 Sfera infrastruktury technicznej.
Stan rozwoju infrastruktury technicznej ma decydujące znaczenie przy skali
oddziaływania na środowisko ze strony człowieka w toku prowadzonej przez niego
działalności gospodarczej i zaspokajania potrzeb bytowych. Niedorozwój infrastruktury
technicznej lub jej brak w określonych rejonach gminy prowadzi do ponadnormatywnej emisji
różnego rodzaju zanieczyszczeń do środowiska naturalnego, przyczyniając się tym samym
do jego skażenia. Jaskrawym przykładem tego typu sytuacji jest rozwój sieci wodociągowej,
która powoduje wzrost ilości zużywanej w gospodarstwach domowych wody i towarzyszący
temu niedorozwój kanalizacji sanitarnej, szczególnie na terenach wiejskich. Brak kanalizacji
sanitarnej powoduje, że znaczna ilość wytwarzanych w gospodarstwach domowych ścieków
dostaje się bez oczyszczenia do gleby, skażając tym samym wody powierzchniowe i
wgłębne.
II.5.a Zaopatrzenie w wodę.
Większość gospodarstw domowych (91,1%) na terenie gminy posiada zaopatrzenie
w wodę z wodociągów, w tym 78,4% jest zaopatrywanych z gminnych systemów
wodociągowych. Gospodarstwa domowe nie posiadające dostępu do scentralizowanego
systemu zaopatrzenia w wodę znajdują się w zabudowie kolonijnej, gdzie z powodu
odległości i kosztów jeszcze nie doprowadzono wody. Wszystkie gospodarstwa domowe,
które są poza systemem zaopatrzenia w wodę z wodociągów posiadają lokalne źródła
zaopatrzenia w postaci studni kopanych i wierconych. Niektóre gospodarstwa posiadają
dwojakiego rodzaju system zaopatrzenia w wodę. W badaniach ankietowych zrealizowanych
na terenie gminy z wody ze studni korzystało 8,9% gospodarstw domowych, a 19,5% mając
wodę z wodociągów również korzystało z wody z własnej studni.
Sieć wodociągowa znajdująca się na terenie gminy liczy 144,1 km. Podłączone są do
niej 1884 budynki. Mieszkańcy gminy w gospodarstwach domowych średnio zużywają
25,9 m3 wody na osobę w ciągu jednego roku, co stanowi średnio: w mieście 96,4 litra wody
na dobę, a na terenach wiejskich 50,7 litra wody na dobę. Wieś Klepacze położona przy
granicy miasta Białystok jest zaopatrywana w wodę z sieci miejskiej Białegostoku.
32
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 18 Sieć wodociągowa i kanalizacyjna
Sieć w km*
Wyszczególnienie
Przyłącza prowadzące do
budynków mieszkalnych
wodociągowa kanalizacyjna wodociągowe kanalizacyjne
rozdzielcza
Choroszcz
miasto
wieś
144,1
31,0
113,1
24,4
20,3
4,1
1884
630
1254
430
377
53
Zużycie wody w
gospodarstwach
domowych
w
na 1
dam3 mieszkańca
w m3
333,4
25,9
200,8
35,2
132,8
18,5
Źródło: Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 s.245, tabl. 2/119
* Dane za 2002 rok, Internetowy Bank Danych Regionalnych GUS www.stat.gov.pl/
Woda na potrzeby zaopatrzenia gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych
jest czerpana z czterech ujęć. Charakterystykę ujęć wody przedstawiono w tabeli poniżej.
Ujmowana woda cechuje się bardzo dobrymi i dobrymi parametrami jakościowymi i nie
wymaga kosztownych procesów uzdatniania stosowanych przy poborze wód gorszej jakości.
W związku z potrzebą poprawy zaopatrzenia i jakości wody zachodzi konieczność
rozbudowy hydroforni w Rogowie i Choroszczy.
TABELA 19 Ujęcia wody.
Lp.
1
2
3
4
Miejscowość
Opis
Choroszcz Pobór wody odbywa się z trzech studni wierconych SW – 1 o głębokości 53
m i zatwierdzonych zasobach Q = 60 m3/h przy depresji s= 17,5 m, SW – 2
o głębokości 188,5 m i zatwierdzonych zasobach Q = 79,6 m3/h przy
depresji s = 57,8 m, SW – 1B o głębokości 46,2 m i zatwierdzonych
zasobach dla zespołu studni SW – 1, SW – 1B Q = 105 m3/h przy depresji s
= 14 m
Ilość pobieranej wody nie przekracza
Q h śr. = 75,0 m3 /h
Q h max = 104,8 m3 /h
Q d max = 1800 m3/ dobę
Barszczewo Pobór wody odbywa się z dwóch studni wierconych SW – 1 o głębokości
66,5 m3, SW – 2 o głębokości 74,0 m. Wydajność eksploatacyjna wynosi 48
m3/h przy depresji s = 4,7 m. Pobór wody odbywa się przez 24 godziny/dobę
z przeznaczeniem na cele socjalne i gospodarcze.
Ilość pobieranej wody nie będzie przekraczać :
Q h śr. = 15,0 m3 / h
Q h max = 23,7 m 3/h
Q d śr. = 179,5 m3 / dobę
Q d max = 228,4 m3/dobę
Rogowo
Żródłem zaopatrzenia wodociągu w wodę są dwie studnie wiercone SW – 1
o głębokości 139,5 m i SW – 2 o głębokości 169 m przy zatwierdzonych
zasobach w kat. „B” – Q = 68 m3/h przy depresji s1 = 43,3 m i s2 = 22,6 m.
Wodociąg zaopatruje w wodę następujące wsie : Rogowo, Rogowo Majątek,
Rogówek, Ruszczany, Pańki, Kruszewo, Izbiszcze, Konowały, Gajowniki,
Zaczerlany.
Ilość pobieranej wody nie będzie przekraczała :
Q hmax = 36,3 m3/h
Q d śr. = 207,4 m3/dobę
Q dmax – 290,4 m3/dobę
Złotoria
Pobór wody odbywa się z dwóch studni wierconych SW – 1 o głębokości 55
m i SW – 2 o głębokości 64 m i zatwierdzonych zasobach ujęcia w kat. „B” –
Q = 153 m3/h przy s = 3,31 m.
Ilość pobieranej wody nie przekracza :
Q hmax = 53,1 m3/h
Q d śr. = 475,2 m3/dobę
Q max = 617,4 m 3/dobę
33
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego, zasób zatwierdzonych wód
eksploatacyjnych dla województwa wynosi około 3,62 m3/godz./km2 i jest jednym z
najniższych w kraju, przy średniej krajowej około 5,90 m3/godz./km2. Jednak, w przeliczeniu
na jednego mieszkańca, ilość zasobów eksploatacyjnych wynosi około 0,06 m3/godz./osobę i
jest jednym z najwyższych w Polsce, przy średniej krajowej około 0,05 m 3/godz./osobę.
Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne ujęć komunalnych wynoszą około 32,7 tys. m 3/godz.
Na terenie gminy Choroszcz średni pobór wody na dobę wynosi 966,9 m3/dobę, a
maksymalny możliwy może wynieść 2936,2 m3/dobę. Porównując te wielkości można
stwierdzić, że ujęcia są wykorzystane średnio w 33% swoich maksymalnych możliwości.
Wydajność godzinowa ujęć wody wynosi 194,1 m3/h, co daje 15,5 litra wody na jednego
mieszkańca. Dobowo, średnio statystyczny mieszkaniec gminy zużywa 77 litrów wody.
II.5.b Kanalizacja sanitarna i oczyszczanie ścieków.
Na terenie gminy Choroszcz łączna długość kanalizacji sanitarnej wyniosła 24,4 km,
co w przeliczeniu na powierzchnię 100 km2 daje wartość 14,9 km. Dla porównania, w
województwie wielkość ta wynosi 7,3 km/100 km2. W mieście Choroszczy kanalizacja ma
długość 20,3 km, a we wsiach gminy 4,1 km. Kanalizacja sanitarna ma 430 przyłączy, które
prowadzą do budynków mieszkalnych i gospodarczych.
Kanalizacja sanitarna jest obsługiwana przez oczyszczalnię komunalną znajdującą
się w Choroszczy. Oczyszczalnia obsługuje 25,6% ludności gminy, w tym 55,9%
mieszkańców Choroszczy i 3,0% mieszkańców terenów wiejskich. Dla porównania, w
województwie 56% mieszkańców posiada kanalizację sanitarną. W 2002 roku z terenu gminy
zostało odprowadzonych 286 dam3 ścieków komunalnych, z tego 277 dam3 z terenu miasta i
9 dam3 z terenów wiejskich. Do kanalizacji sanitarnej odprowadzono 116 dam3 ścieków
przemysłowych, z których tylko 1 dam3 pochodził z terenów wiejskich. Oczyszczalnia gminna
w 2002 roku oczyściła 372 dam3 ścieków.
Porównując ilość odprowadzonych ścieków komunalnych z terenu gminy z ilością
wody zużytej w gospodarstwach domowych można stwierdzić, że tylko 86% powstałych
ścieków zostało odprowadzonych, pozostałe powstałe ścieki były gromadzone w
przydomowych szambach i wywożone do oczyszczalni ścieków. Według danych w 2002
roku do oczyszczalni zostało dowiezionych 3 dam3 ścieków.
Uzupełnieniem przedstawionych informacji są dane o wyposażeniu gospodarstw
domowych w różnego rodzaju urządzenia sanitarne. Opierając się na danych pochodzących
z ostatniego spisu powszechnego można stwierdzić, że 86,5% gospodarstw domowych
posiadało dostęp do wody z wodociągów, 75,7% ustęp spłukiwany, 75,7% łazienkę, 86,5%
gaz i 70,2% centralne ogrzewanie. Porównując wskaźniki procentowe notowane w gminie
Choroszcz do takich samych wskaźników w powiecie białostockim można stwierdzić, że stan
wyposażenia gospodarstw domowych na terenie gminy jest zbliżony procentowo. Gorzej
wskaźniki te kształtują się w porównaniu do osiągniętych wielkości w skali województwa
podlaskiego w przypadku gminy Choroszcz.
TABELA 20 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w instalacje w 2002 roku.
wodociąg
Wyszczególnienie
w tym
Ogółem razem z sieci
Województwo
miasto
wieś
Województwo
365,2
229,5
135,7
335,1
225,4
109,7
311,1
221,1
90
Z liczby ogółem mieszkania wyposażone w:
ustęp
spłukiwany
gaz
centralne
ogrzewanie
w tym
z odprowadzeniem łaciepłą
indywirazem do sieci zienkę wodę z sieci z butli zbiorowea dualne
w tysiącach
302,5
216,5 303,8 294,4 106,3 197,3
163,1
111
219,2
200,8 217,3 210,6 102,7
99,8
157,4
49,7
83,3
15,7
86,5
83,7
3,5
97,5
5,8
61,3
91,8% 85,2% 82,8%
59,3% 83,2% 80,6% 29,1% 54,0%
34
44,7% 30,4%
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
wodociąg
Wyszczególnienie
miasto
wieś
Powiat białostocki
centralne
ogrzewanie
w tym
z odprow tym
wadzeniem łaciepłą
indywiOgółem razem z sieci razem do sieci zienkę wodę z sieci z butli zbiorowea dualne
w tysiącach
98,2% 96,3% 95,5%
80,8% 66,3% 61,4%
miasto
wieś
Powiat białostocki
Z liczby ogółem mieszkania wyposażone w:
ustęp
spłukiwany
gaz
41,2
15,2
26,0
36
32,2
87,5% 94,7% 91,8% 44,7% 43,5%
11,6% 63,7% 61,7% 2,6% 71,8%
31,1
14,6 14,5 13,9
21,3 17,7 17,2
87,4% 78,2% 75,5%
96,1% 95,4% 91,4%
81,9% 68,1% 66,2%
17,5
31,2
30,3
4,3
27,8
11,4 13,6
13
0,9
12
5,9 17,6 17,1
3,3 15,6
42,5% 75,7% 73,5% 10,4% 67,5%
75,0% 89,5% 85,5% 5,9% 78,9%
22,7% 67,7% 65,8% 12,7% 60,0%
miasto
wieś
Choroszcz
3,7
3,2
2,9
2,8
1,3
2,8
2,7
0,1
3,1
miasto
1,6
1,5
1,5
1,5
1,2
1,4
1,4
1,4
wieś
2,1
1,7
1,4
1,4
0,1
1,4
1,3
0,1
1,6
86,5% 78,4% 75,7%
35,1% 75,7% 73,0% 2,7% 83,8%
Choroszcz
93,8% 93,8% 93,8%
75,0% 87,5% 87,5% 0,0% 87,5%
miasto
81,0% 66,7% 66,7%
4,8% 66,7% 61,9% 4,8% 76,2%
wieś
Dane US Białystok Narodowy spis powszechny 2002 tab. 16, s. 141.
35
68,6% 21,7%
4,3% 45,2%
8,3
17,6
6,1
6
2,0 11,6
20,1% 42,7%
40,1% 39,5%
7,7% 44,6%
0,8
0,8
0
1,8
0,6
1,2
21,6% 48,6%
50,0% 37,5%
0,0% 57,1%
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 21 Ścieki przemysłowe odprowadzone w 2002 roku.
W tym wymagające oczyszczenia
odprowadzone do wód powierzchniowych lub
ziemi
do wód
nieoczy
powierzchniowyc
oczyszczone
szczon
h lub ziemi
e
do sieci
w tym
kanaliz razem
w tym
wody
acyjnej
razem chłodnicze
razem mechan biologi
(umownie
icznie
cznie
Ścieki odprowadzone
Wyszczególnienie
ogółem
czyste)
Województwo
miasto
wieś
Powiat
białostocki
miasto
wieś
Gmina
Choroszcz
miasto
wieś
11157
10188
969
736
6323
5458
865
48
699
618
83
29
718
18
116
43
5
29
115
1
w dekametrach sześciennych
4834
5624
5596
4730
4842
4829
104
782
787
688
19
19
675
13
116
14
5
280
238
42
4678
3953
725
19
14
5
28
13
15
14
5
115
1
Źródło: Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.10/118 s.78,
Białystok 2004.
TABELA 22 Ścieki komunalne oczyszczone oraz ludność korzystająca z oczyszczalni w 2002 r.
Wyszczególnienie
Województwo
miasto
wieś
Powiat
Białostocki
miasto
wieś
Gmina Choroszcz
miasto
wieś
Ścieki oczyszczonea w dam3
Ludnośćb korzystająca z oczyszczalni ścieków
z
ogółem
z
podwyższo w liczbach
podwyższo
w%
biologicz
biologicz
ogółem
nym
nym
bezwzględ ludności
nie
nych
usuwaniem
usuwaniem
nych
ogółem
biogenów
biogenów
32116
8747
23369
698936
57,9
202440
496496
30348
7681
22667
643207
90,4
163852
479355
1768
1086
702
55729
11,2
38588
17141
2691
1503
1188
57787
41,7
27909
29858
2026
665
286
277
9
1377
186
277
277
709
479
9
9
40041
17726
3218
3000
216
79,8
20,1
25,6
55,9
3,0
20275
7634
3000
3000
19766
10092
216
Bez wód opadowych i ścieków dowożonych do oczyszczalni,
b Stan w dniu 31 XII.
Źródło: Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.11/19
s.82, Białystok 2004.
a
36
216
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 23 Komunalne oczyszczalnie ścieków w 2002 roku.
Oczyszczalnie
Wyszczególnienie
Województwo
miasto
wieś
Powiat
białostocki
miasto
wieś
Gmina
Choroszcz
miasto
z
podwyż
szo
biologi
nym
ogółem
czne usuwa
niem
biode
nów
Przepustowość
oczyszczalni
według projektu
z
podwyż
szo
biologic
nym
znych
usuwa
niem
biode
nów
Osady wytworzone
Ścieki
oczyszc
zone w
dam3
/rok
w dam3
Lud
ność
korzy
stając
Osady
az
nagro
wykorzystane
komu
madzo
na cele
składo
nal
ne
ogółem
wane
nych
oczysz
czalni
ście
przemy
rolni
ków
słowe
cze
w tonach suchej masy
12919
3387
3773
4859 25055 694564
12329
3358
3608
4469 24831 650425
590
29
165
390
224 44139
Ścieki
dowoż
one do
oczysz
czalni
w
dam3/r
ok
91
30
61
69
22
47
22
8
14
77880
69173
8707
166792
163880
2912
44257
42924
1353
14
10
4
13255
3090
2756
863
153
116
594
877 38335
22
5
9
1
4
6
1
1
3
12400
855
1500
2500
590
2566
190
372
618
245
135
153
6
110
459
135
135
862 30505
15 7830
3000
17
5
3
1
1
1500
372 135
135
3000
Łącznie z wodami opadowymi i ściekami dowożonymi do oczyszczalni, bez ścieków komunalnych
oczyszczonych przez oczyszczalnie przemysłowe,
b Stan w końcu roku, bez ludności korzystającej z oczyszczalni przemysłowych.
Źródło: Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.13/121
s.88, Białystok 2004.
3
a
II.5.c Gospodarka odpadami.
Gospodarka odpadami prowadzona na terenie gminy Choroszcz charakteryzuje się
niskim stopniem zagospodarowania powstających odpadów. Większość z nich trafia
bezpośrednio na składowiska odpadów i nie jest poddana żadnej segregacji i odzyskowi
surowców wtórnych. Istniejący zakład utylizacji odpadów w Hryniewiczach obsługuje miasto
Białystok i gminy ościenne, w tym i Choroszcz, z której część śmieci trafia do tego zakładu.
Część surowców wtórnych (metale, makulatura, szkło-butelki) jest odzyskiwana u źródeł
powstania oraz przez osoby zajmujące się nielegalnie ich pozyskiwaniem na terenie
wysypiska.
Funkcjonujące składowisko odpadów zajmuje 1,3 ha powierzchni i w myśl
wykonanego przeglądu z końcem 2004 roku powinno być zamknięte, a teren poddany
rekultywacji. Funkcjonujące składowisko jest pozbawione specjalistycznego wyposażenia.
Jedynie gromadzone na nim odpady są ugniatane mechanicznie.
Eksploatowane składowisko znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie terenów leśnych
stanowiących otulinę miasta Białegostoku. Najbliższa zabudowa mieszkaniowa jest
zlokalizowana w odległości około 250 m na zachód od składowiska. Dojazd do wysypiska
zapewniony jest drogą gruntową. Droga oraz teren wysypiska są oznakowane. Obiekt jest
ogrodzony siatką metalową z bramą wjazdową. Na wysypisku znajduje się budynek
gospodarczy, w którym gromadzone jest wapno chlorowane do dezynfekcji oraz makulatura.
Do gromadzenia złomu służy zasiek betonowy.
Na terenie gminy Choroszcz usługi w zakresie usuwania i transportu odpadów
komunalnych na wysypisko świadczą firmy: PUA „Astwa” i PUA „MPO” mające swoje
siedziby w Białymstoku. Zgodnie z ustaleniami oceny oddziaływania na środowisko
wysypiska odpadów stałych zlokalizowanego na gruntach wsi Jeroniki wykonanej przez
Biuro Studiów i Projektów „Hydro – Eko – Geo” w Białymstoku – budowę geologiczną i
warunki hydrologiczne w rejonie opiniowanego obiektu oceniono jako dogodne, mimo, że w
podłożu wysypiska występują osady przepuszczalne, wśród których zalega
przypowierzchniowa warstwa wodonośna.
37
233
204
29
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
W związku z długoletnim istnieniem wysypiska, powierzchniowa warstwa wodonośna w
jego rejonie została nieznacznie zanieczyszczona w wyniku infiltracji odcieków ze
składowanych odpadów. Z uwagi na powyższe uznano, że dalsza eksploatacja obiektu jest
możliwa pod warunkiem:
 prawidłowego zagospodarowania zdeponowanych odpadów,
 przeprowadzenia prac porządkowych na terenie całego wysypiska,
 zczerpania odcieku stagnującego w wyrobisku i skierowania go do oczyszczalni
ścieków
 uszczelnienia dna (w razie potrzeby) i zboczy nowych komór eksploatacyjnych
geomembramą lub gliną ilastą,
 prowadzenia monitoringu lokalnego wód przypowierzchniowych.
W „Ocenie oddziaływania na środowisko gminnego wysypiska odpadów komunalnych
w Choroszczy w zakresie powietrza i hałasu” opracowanej przez Zakład Ekspertyz Ochrony
Środowiska AREO w Białymstoku przedstawiono sposoby łagodzenia skutków eksploatacji
składowiska w zakresie ochrony jakości powietrza poprzez:
 odgazowanie wysypiska za pomocą studni gazowych i wyprowadzenie „gazu
składowiskowego” przewodami na wysokość zapewniającą szybkie wymieszanie się i
rozcieńczenie przez powietrze do wartości poniżej wyczuwalnych progów
zapachowych substancji odoroczynnych zawartych w biogazie,
 właściwą eksploatację tj. codzienne ugniatanie i przysypywanie warstwą ziemi min.
20 cm,
 niedopuszczanie do powstawania pożarów oraz gaszenie samozapłonów.
W zakresie uciążliwości akustycznej dokonano identyfikacji źródeł hałasu i parametrów
poziomu dźwięku. Stwierdzono, że w wyniku pracy obiektu hałas w środowisku (emitowany
tylko w krótkich czasach) nie spowoduje przekroczeń norm przyjętych za dopuszczalne.
Stosownie do oceny oddziaływania na środowisko, istniejące wysypisko w aktualnym stanie
może funkcjonować przez kilka lat.
Gospodarstwa domowe, w wyniku zrealizowanych badań ankietowych, przy
opracowaniu strategii rozwoju gminy w 67,6% wskazały na posiadanie pojemników na śmieci
regularnie opróżnianych przez wyspecjalizowaną firmę. Pozostałe gospodarstwa domowe,
wywóz śmieci rozwiązują we własnym zakresie. Pozostawanie tak dużej ilości gospodarstw
poza zorganizowanym systemem usuwania śmieci może przyczyniać się do usuwania ich
przez niektóre gospodarstwa w sposób niewłaściwy, czyli poprzez ich wywóz w miejsca do
tego nie przeznaczone. Działanie takie przyczynia się do wzrostu zanieczyszczenia
środowiska naturalnego.
TABELA 24 Charakterystyka składowiska odpadów komunalnych.
Stan techniczny
Gmina
Lokalizacja Administrator
Zakład
Choroszcz Choroszcz Energet.
Cieplnej,
Wod. i
Kanalizacji
Izolacja
podłoża
naturalne
- glina
Powie
rzch
Odprowa
nia
dzanie
(ha)
odcieków
brak
38
1,3
Pojem
Wnioski
Ins
ność
wynika
truk
(m3) /
jące z cja eks
wyko przeglądu ploa
rzysta ekologicz tacji
nie (%)
nego
36600 / do
88% zamkn.
tak
Przewid
ywana
data
Uwagi
zamkni
ęcia
2004
lub
2005
Budowa
składo
wiska
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 25 Wyposażenie składowisk odpadów komunalnych
Gmina
Lokalizacja
Administrator
Brodzik
Choroszcz
Choroszcz
Zakład Energet.
Cieplnej,Wodoc. I
Kanalizacji
-
Wyposażenie składowiska
Urządzenia do
Piezometr zagęszczania
odpadów
-
+
Waga
-
II.5.d Układ drogowy.
Przez teren gminy przebiega I transgraniczny korytarz transportowy Helsinki – Tallin
– Ryga – Kaunas – Białystok – Warszawa. W korytarzu tym przebiega trasa drogowa E 67,
projektowana ekspresowa „Via Baltica” (Budzisko – Suwałki – Białystok – Warszawa) oraz
linia kolejowa E 75 „Rail Baltica” (Trakiszki – Suwałki – Sokółka – Warszawa) zgłoszona do
umów AGC i AGTC. Na linii tej przewidywane jest wprowadzenie szybkości 160 km/h dla
ruchu pasażerskiego i 120 km/h dla ruchu towarowego, przy nacisku osi 225 kN, powyższa
linia kolejowa znajduje się na obrzeżach gminy.
Na terenie gminy Choroszcz znajduje się 12 km dróg krajowych (droga Nr 8), 68,2 km
dróg powiatowych, 54,0 km dróg gminnych, 213 km dróg rolniczych oraz 13,5 km ulic na
terenie Choroszczy i 5,9 km ulic na terenie Klepacz. Spośród 68,2 km dróg powiatowych
około 20 km stanowią drogi gruntowe i żwirowe, a pozostałe 48,2 km drogi o nawierzchni
twardej.
Na 54 km dróg gminnych jedynie 4,8 km stanowią drogi o nawierzchni twardej.
Pozostałe 49,2 km to drogi o nawierzchni gruntowej i żwirowej. Do przebudowy nawierzchni
żwirowych na bitumiczne kwalifikuje się 20,5 km dróg, a wzmocnienia nawierzchni
gruntowych na żwirowe wymaga 24,7 km. Z 13,5 km ulic gminnych na terenie Choroszczy
jedynie 2,2 km posiada nawierzchnie twarde, a 11,3 km nawierzchnie gruntowe i żwirowe.
Jeżeli chodzi o ulice znajdujące się w ciągach dróg powiatowych o dł. 10,5 km w większości
administrowane przez PZD to 7,6 km stanowią nawierzchnie twarde oraz 2,8 km
nawierzchnie gruntowe i żwirowe. Na terenie Klepacz znajduje się 5,9 km ulic gminnych,
głównie o nawierzchni gruntowej oraz 3,250 km ulic w ciągach dróg powiatowych.
Drogi rolnicze stanowiące dojazd do pól i siedlisk o łącznej długości 213 km
potrzebują modernizacji i ulepszeń. Część tych dróg z uwagi na zmianę miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego oraz wzrastające natężenie ruchu wymagać będzie w
przyszłości przekwalifikowania na drogi publiczne.
II.6 Sfera społeczna.
II.6.a Sytuacja demograficzna (wiek, poziom wykształcenia, gospodarstwa domowe).
Gminę zamieszkuje 12 558 osób, z czego 5 362 mieszka w mieście stanowiąc 42,7%
ogółu ludności gminy. Pozostałe osoby, w liczbie 7 196, mieszkają na terenach wiejskich.
Ludność na przestrzeni ostatnich lat cechuje się stabilnym stanem, w przeciwieństwie do
innych podobnych gmin województwa, gdzie jest odnotowywany spadek liczby ludności. W
tabeli poniżej przedstawiono strukturę ludności gminy na przestrzeni lat 1995-2002.
39
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 26 Struktura ludności miasta i gminy Choroszcz w latach 1995-2002
Jednostka terytorialna
Lata
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Miasto Choroszcz
5132
5153
5121
5136
5027
5054
5072
Mężczyźni
2483
2528
2498
2508
2449
2484
2487
Kobiety
2649
2625
2623
2628
2578
2570
2558
Sołectwa
7140
7123
7149
7181
7198
7222
7311
Mężczyźni
3527
3528
3536
3547
3564
3582
3625
Kobiety
3613
3595
3613
3634
3634
3640
3686
Ogółem
12272
12276
12270
12317
12225
12276
12383
Mężczyźni
6010
6056
6034
6055
6013
6066
6112
Kobiety
6262
6220
6236
6262
6212
6210
6271
2002
5362
2677
2685
7196
3616
3580
12558
6293
6265
Na terenie gminy jest odnotowywany przyrost liczebności mieszkańców we wsiach
położonych blisko granic administracyjnych Białegostoku lub bezpośrednio z nim
sąsiadujących. Liczba ludności ulega również zwiększeniu we wsiach położonych wzdłuż
drogi krajowej nr 8 Warszawa-Białystok. Wskaźnik gęstości zaludnienia w gminie jest wyższy
niż w województwie i wynosi 77 osób na 1 km2. W gminie na 100 mężczyzn przypada
średnio 99.6 kobiet. Ludność w wieku produkcyjnym stanowi ponad 61% i jest grupą
dominującą. W strukturze ludności miasta ludność w wieku produkcyjnym stanowi 65%
mieszkańców, a na terenach wiejskich 58% ogółu ludności.
TABELA 27 Struktura ludności miasta i gminy Choroszcz ze względu na przedziały wieku
Ogółem
Miasto
Wieś
Przedziały wieku
liczba
procent
liczba
procent
liczba
procent
przedprodukcyjny
3003
23,91%
1252
41,69%
1751
58,31%
produkcyjny
7686
61,20%
3502
45,56%
4184
54,44%
poprodukcyjny
1869
14,88%
608
32,53%
1261
67,47%
Ogółem
12558 100,00%
5362
42,70%
7196
57,30%
Opracowano na podstawie danych GUS za 2002 r. Bank Danych Regionalnych
Rozmieszczenie ludności na terenie gminy cechuje się asymetrią. Tereny położone
na zachodzie gminy w bliskim dorzeczu Narwi cechują się małą gęstością zaludnienia
terenów wiejskich. Taki układ rozmieszczenia ludności sprzyja zachowaniu cennych
przyrodniczo terenów znajdujących się w granicach administracyjnych Narwiańskiego Parku
Narodowego i w jego otulinie. Stwarza to również dobre warunki do rozwoju rolnictwa
ekologicznego na obszarach mało zurbanizowanych.
Ludność gminy Choroszcz podlega dynamicznym zmianom w czasie. Zachodzący
proces zmiany stanu liczebnego ludności jest odzwierciedleniem dokonujących się procesów
w społeczeństwie. Bezpośrednio na stan ludności oddziałuje przyrost naturalny, migracje
wewnętrzne i zewnętrzne, długość życia mieszkańców, struktura wiekowa mieszkańców.
Wyżej wymienione parametry są pochodną sytuacji gospodarczej odnotowywanej na terenie
gminy i w jej sąsiedztwie, warunków życia mieszkańców, jakości opieki medycznej i
społecznej świadczonej przez lokalne podmioty. Ogół wymienionych czynników, jak i szereg
innych, drugoplanowych, decyduje o stanie liczebnym ludności gminy Choroszcz.
Według dostępnych danych statystycznych za 2002 rok można stwierdzić, że ludność
gminy liczyła 12 558 mieszkańców, co stanowiło 1% ludności województwa i 9% ludności
powiatu białostockiego. W strukturze mieszkańców gminy mężczyźni stanowili 50,1%, a
kobiety 49,9%.
Porównując stan liczebny mieszkańców gminy z końca 2002 roku i 1995 roku można
stwierdzić, że liczba mieszkańców wzrosła się o 2,3% (z 12 272 do 12 558). Nastąpił spadek
liczby rodzących się dzieci o 19,5%. W strukturze mieszkańców ludność w wieku
przedprodukcyjnym obniżyła się o 12,7%, a w wieku produkcyjnym wzrosła o 9,9%.Wzrósł
także o 1,5% odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym.
40
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 28 Dynamika zmian stanu ludności w latach 1995-2002.
Wyszczególnienie
1995
12272
6010
6262
133
149
-16
3440
Stan ludności ogółem
Stan ludności mężczyźni
Stan ludności kobiety
Urodzenia żywe ogółem
Zgony ogółem
Przyrost naturalny ogółem
Ludność w wieku
przedprodukcyjnym ogółem
Ludność w wieku produkcyjnym
ogółem
Ludność w wieku poprodukcyjnym
ogółem
Małżeństwa ogółem
Pracujący ogółem
Pracujący ogółem kobiety
Rok
Dynamika Wzrost/
na 1000
na 1000
zmian
spadek
ludności
2002
ludności
X
12558
X
102,33%
286
490
6293
501
104,71%
283
510
6265
499
100,05%
3
11
107
9
80,45%
-26
12
125
10
83,89%
-24
-1,3
-18
-1,4
112,50%
-2
280
3003
239
87,30%
-437
6991
570
7686
612
109,94%
695
1841
150
1869
149
101,52%
28
67
1965
1259
5,5
160
103
50
2047
1281
4,0
163
102
74,63%
104,17%
101,75%
-17
82
22
Opracowano na podstawie danych statystycznych GUS
Udział procentowy mieszkańców w wieku poprodukcyjnym (15%) jest niższy od
udziału procentowego mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (24%). Taka struktura
ludności może być motorem przyspieszonego rozwoju gospodarczego w przyszłości.
Analizując wskaźnik ilości osób w wieku nieprodukcyjnym do ilości osób w wieku
produkcyjnym można stwierdzić, że obecnie w gminie na 100 osób w wieku produkcyjnym
przypada 63,4 osób w wieku nieprodukcyjnym.
Gmina Choroszcz na przestrzeni lat 1995-2002 cechuje się ujemnym przyrostem
naturalnym. W 1995 roku wyniósł on –1,3 osoby na 1000 mieszkańców, a w 2002 wzrósł on
do –1,4 osób
Saldo notowanych migracji na terenie gminy wykazywało wartość dodatnią. W 2002
roku wyniosła ona 90 osób, co po przeliczeniu na wskaźnik 1000 ludności przyniosło wartość
7,2 osoby. W 2002 roku na terenie gminy zameldowało się na pobyt stały 245 osób, a 155
osób wymeldowało się z pobytu stałego.
II.6 Sfera gospodarcza.
II.6.a Podmioty gospodarcze i ich struktura.
W 2002 roku z terenu gminy w bazie REGON było zarejestrowanych 863 jednostki.
Spośród nich 383 działało na terenie miasta. Stanowiły one 44,4%, a pozostałe 55,6%, czyli
480, na terenach wiejskich. Ilość podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w 2002
roku, w porównaniu do roku poprzedniego, zmalała o 22,7%, co wykazuje poniższe
zestawienie: Podmioty zarejestrowane z terenu gminy Choroszcz stanowiły 9,7% ogólnej
liczby podmiotów działających w skali powiatu białostockiego i 0,9% w skali województwa.
Zatrudnionych w nich było 2047 osób9, w tym 1281 kobiet. Zdecydowana większość
zarejestrowanych podmiotów (98%) należała do sektora prywatnego.
Tabela 29 Podmioty gospodarcze.
Podmioty
gospodarcze
Ilość ogółem
W tym osoby fizyczne
1996r
500
486
1997r
576
562
1998r
602
590
Rok
1999r
712
606
Dane GUS Bank Danych Regionalnych.
9
Liczba ta dotyczy podmiotów gospodarczych zatrudniających 9 i więcej osób.
41
2000r
920
804
2001
1117
976
2002
863
716
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Spośród zarejestrowanych jednostek największa ich ilość zajmuje się branżą
handlową – 30,7% oraz budownictwem – 16,5% i przetwórstwem przemysłowym – 11,7%.
TABELA 30 Zarejestrowane podmioty gospodarcze w układzie branżowym.
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Wyszczególnienie
Ogółem
Rolnictwo i leśnictwo
Przetwórstwo przemysłowe
Budownictwo
Handel
Hotele i restauracje
Transport
Pośrednictwo finansowe
Obsługa nieruchomości
Edukacja
Ochrona zdrowia
Pozostałe
Liczba
863
64
101
142
265
12
70
33
75
13
30
44
Procent
100%
7,42%
11,70%
16,45%
30,71%
1,39%
8,11%
3,82%
8,69%
1,51%
3,48%
5,10%
Stan na koniec 2002 roku.
Znaczna liczba podmiotów zajmuje się działalnością produkcyjną i usługami
materialnymi reprezentowana jest m.in. przez:
 Zakład produkcji spożywczej „KABO” w Choroszczy zajmujący się produkcją wędlin i
garmażerki, którego wyroby sprzedawane są w skali ponadregionalnej,
 Dwie piekarnie prowadzące produkcję i dystrybucję pieczywa, również poza teren
gminy,
 „PERKPOL” Zakład przetwórstwa mięsnego, prowadzący ubój i przetwórstwo mięsa
oraz sieć własnych sklepów w skali ponadgminnej,
 „PELKAT” przetwórstwo rybne w Choroszczy,
 Produkcję drzewną reprezentują dwa tartaki w Klepaczach i w Czaplinie oraz
kilkanaście zakładów produkcji mebli i usług stolarskich, a także kilka zakładów stolarki
budowlanej,
 Znaczącym producentem materiałów budowlanych jest „Ceramika Złotoria” zajmująca
się wyrobem cegły oraz Firma „METALKOMPLEX” w Krupnikach produkująca pokrycia
dachowe. W zakresie budownictwa działa kilkadziesiąt firm budowlanych o różnym
stopniu zorganizowania i zakresie prowadzonych robót,
 Działalność produkcyjną i usługową w branży chemicznej prowadzą m.in. „Unilam” w
Choroszczy, „FOLEXIM” w Dzikich oraz zakłady pracy chronionej „Skwat” w Kolonii Żółtki
i Spółdzielnia Inwalidów Głuchych w Choroszczy,
 Kompleksowe usługi w zakresie obsługi transportu (stacja paliw, restauracja, noclegi)
realizują „M&M Nalewajko w Złotorii i „JABOOIL” w Porosłach,
 Ponadto z obsługą ruchu na szosie Nr 18 związane są: Zajazd Chińczyk w Żółtkach
oraz Zajazd „Dworek” w Choroszczy”.
Użytki rolne zajmują obszar 9 674 ha, co stanowi 59,2% powierzchni gminy. Użytki te
w skali powiatu białostockiego stanowią 7% użytków rolnych. Analizując strukturę można
stwierdzić, że grunty orne stanowią 61,3%, sady 1,4%, łąki i pastwiska 37,3%. Średnie plony
zbóż wynoszą około 25,8 dt z ha, ziemniaków około 177 dt z ha. Uprawa wyżej
wymienionych użytków rolnych zajmowało się 2549 gospodarstw, w których na własny
rachunek pracowało i utrzymywało się tylko z nich 1173 osoby. Wśród gospodarstw rolnych
dominowały gospodarstwa do 10 ha (1900), stanowiły one 75,5% ogółu gospodarstw.
Gospodarstwa małe, do 1 ha, stanowiły (934) 36,6% wszystkich gospodarstw. Najmniej było
gospodarstw dużych liczących ponad 15 ha (112) stanowiły one 4,4%.
42
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
II.6.b Rynek pracy i bezrobocie.
Pracujący
Opierając się na danych spisu powszechnego z 2002 roku można stwierdzić, że na
terenie gminy Choroszcz było 5282 osoby aktywne zawodowo. Wśród tych osób 4424 były to
osoby pracujące (83,8%), a 858 bezrobotne (16,2%). Spośród osób pracujących 42%
zamieszkiwało w mieście, a 58% na terenach wiejskich. Wskaźnik aktywności zawodowej na
terenie gminy wyniósł 53,3%, a wskaźnik zatrudnienia 44,7%.
Opierając się na danych zawartych w roczniku statystycznym województwa
podlaskiego za 2003 rok można stwierdzić, że pracujących na terenie gminy Choroszcz było
204710 osób, w tym 35 było zatrudnionych w rolnictwie, 308 w przemyśle i budownictwie, 179
w usługach rynkowych, a 1435 w usługach nierynkowych. Obraz ten uzupełniają osoby
pracujące we własnych gospodarstwach rolnych, których jest 2549 i utrzymywało się tylko z
nich 1173 osoby. Część gospodarstw rolnych prowadziło również działalność pozarolniczą
(348). Stanowiły one 13,7% ogółu gospodarstw rolnych. W jednej sekcji prowadziło (330)
12,9% gospodarstw działalność pozarolniczą, a 0,7% w dwóch i więcej sekcjach (18).
Najwięcej gospodarstw prowadziło działalność handlową 2,6% (66), działalność produkcyjną
1,6% (40) i transportową 0,6% (27).
TABELA 31 Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej na terenie gminy
Choroszcz.
Aktywność zawodowa
Wyszczegól
nienie
Ludność
ogółem
ogółem
miasto
mężczyźni
kobiety
wieś
mężczyźni
kobiety
10455
4677
2316
2361
5778
2887
2891
Osoby o
Wskaźnik
Bierni nieustalonym aktywności Wskaźnik
Stopa
razem pracujący bezrobotni zawodowo statucie na zawodowej zatrudnienia bezrobocia
rynku pracy
5282
2214
1118
1096
3068
1739
1329
4424
1851
905
946
2573
1454
1119
858
363
213
150
495
285
210
4621
2156
1046
1110
2485
1025
1440
552
307
152
155
245
123
122
Źródło Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003, tabl. 7/308, s.519
10
Dane odnoszą się tylko do podmiotów gospodarczych zatrudniających 9 i więcej osób
43
53,3
50,7
51,7
49,7
55,4
62,9
48,0
44,7
42,4
41,8
42,9
46,5
52,6
40,4
16,2
16,4
19,1
13,7
16,1
16,4
15,8
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 32 Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej a wykształcenie na
terenie gminy Choroszcz.
Aktywność zawodowa
Bierni
Osoby o Wskaźnik Wskaźnik
Stopa
Wyszczególnienie Ludność razem pracuj bezro zawodowo nieustalonym aktywności zatrudnienia bezrobocia
ogółem
statucie na zawodowej
ący
botni
rynku pracy
Ogółem
10455
5282
4424
858
4621
552
53,3
44,7
16,2
z wykształceniem:
wyższym
656
529
483
46
102
25
83,8
76,5
8,7
średnimb
3304
2099
1793
306
963
242
68,5
58,6
14,6
zasadniczym
zawodowym
2457
1690
1361
329
611
156
73,4
59,1
19,5
podstawowym
ukończonym,
nieukończonym
i bez
wykształcenia
szkolnego
3942
960
783
177
2880
102
25,0
20,4
18,4
W tym w wieku
produkcyjnym
7834
5061
4207
854
2257
516
69,2
57,5
16,9
Mężczyźnia
5203
2857
2359
498
2071
275
58,0
47,9
17,4
z wykształceniem:
wyższym
290
236
214
22
43
11
84,6
76,7
9,3
średnimb
1382
922
791
131
354
106
72,3
62,0
14,2
zasadniczym
zawodowym
1541
1113
901
212
330
98
77,1
62,4
19,0
podstawowym
ukończonym,
nieukończony
m i bez
wykształcenia
szkolnego
1946
582
449
133
1314
50
30,7
23,7
22,9
W tym w wieku
produkcyjnym
4211
2752
2257
495
1196
263
69,7
57,2
18,0
Kobietya
5252
2425
2065
360
2550
277
48,7
41,5
14,8
z wykształceniem:
wyższym
366
293
269
24
59
14
83,2
76,4
8,2
średnimb
1922
1177
1002
175
609
136
65,9
56,1
14,9
zasadniczym
zawodowym
916
577
460
117
281
58
67,2
53,6
20,3
podstawowym
ukończonym,
nieukończony
m i bez
wykształcenia
szkolnego
1996
378
334
44
1566
52
19,4
17,2
11,6
W tym w wieku
produkcyjnym
3623
2309
1950
359
1061
253
68,5
57,9
15,5
Bezrobocie
Skala bezrobocia istniejącego w gminie Choroszcz jest odzwierciedleniem sytuacji
ekonomicznej gospodarki gminy i gmin ościennych. Bezrobocie notowane w gminie - to
pochodna zachodzących zmian gospodarczych i restrukturyzacji zatrudnienia. Według
danych US Białystok zawartych w roczniku statystycznym bezrobotnych w 2002 roku było
686 osób, z tego 300 to kobiety. Wśród bezrobotnych 52 osoby było absolwentami szkól i
uczelni, 73 osoby posiadały prawo do zasiłku, a 529 osób było w wieku 18-44 lata; 316
osoby pozostawały bez pracy powyżej 12 miesięcy.
Opierając się na danych Powiatowego Urzędu Pracy w Białystoku na dzień
31.03.2004 można stwierdzić, że bezrobotnych na terenie gminy było 685 osób, z tego 302
było kobiet. Wśród bezrobotnych 286 osób było powyżej 12 miesięcy bezrobotnymi to jest
42%. W samym mieście było 291 osób bezrobotnych w tym 124 kobiet. Osób będących 12 i
44
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
więcej miesięcy było 120 czyli 41%. W tabeli poniżej zamieszczono dane opisujące
bezrobocie na terenie gminy i miasta Choroszcz.
TABELA 33 Bezrobotni na terenie gminy Choroszcz według wieku, poziomu wykształcenia,
stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy.
Wyszczególnienie
Wiek
Wykształcenie
Staż pracy
ogółem
18-24
25-34
35-44
45-54
55-59
60-64
wyższe
policealne i średnie
zawodowe
średnie
ogólnokształcące
zasadnicze
zawodowe
gimnazjum i
poniżej
do 1 roku
1-5 lat
5-10
10-20
20-30
30 i więcej lat
bez stażu
Ogółem
Wiek
Wykształcenie
Staż pracy
ogółem
Ogółem
18-24
25-34
35-44
45-54
55-59
60-64
wyższe
policealne i średnie
zawodowe
średni
ogólnokształcące
zasadnicze
zawodowe
gimnazjum i
poniżej
do 1 roku
1-5 lat
5-10
10-20
20-30
30 i więcej lat
bez stażu
Liczba
bezrobotnych
179
188
141
148
23
6
44
137
Według czasu pozostawania bez pracy w
miesiącach
do 1
1-3
3-6
6-12 12-24 powyżej
24
18
37
40
37
24
23
15
33
34
27
29
50
10
24
19
18
21
49
9
24
28
16
18
53
1
3
2
2
3
12
0
0
1
1
2
2
6
10
13
6
4
5
11
19
32
22
25
28
42
2
7
6
8
5
14
230
16
42
39
38
26
69
232
18
43
34
27
37
73
93
2
123
10
79
5
126
7
70
6
11
0
183
23
685
53
Kobiety
88
6
99
5
63
5
48
4
4
0
12
24
12
18
16
2
37
121
11
22
20
23
16
3
29
124
12
24
9
14
7
3
32
101
13
19
10
24
7
1
23
97
43
24
23
40
18
2
39
189
14
13
11
8
0
24
14
5
4
1
21
15
8
7
1
11
16
9
7
0
12
36
25
18
2
26
75
3
4
7
8
8
17
4
14
0
13
4
19
30
1
3
3
7
5
11
86
5
12
10
15
12
32
85
7
16
10
12
13
27
45
53
33
54
21
1
95
302
1
4
0
2
3
0
10
20
1
13
3
7
7
0
15
46
8
5
7
9
2
1
16
48
5
13
3
9
3
0
19
52
7
6
7
10
2
0
11
43
23
12
13
17
4
0
24
93
Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Białymstoku. Dane na dzień 31.03.2004
45
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 34 Bezrobotni na terenie miasta Choroszcz według wieku, poziomu
wykształcenia, stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy.
Wyszczególnienie
Wiek
Wykształcenie
Staż pracy
ogółem
18-24
25-34
35-44
45-54
55-59
60-64
wyższe
policealne i średnie
zawodowe
średnie
ogólnokształcące
zasadnicze
zawodowe
gimnazjum i
poniżej
do 1 roku
1-5 lat
5-10
10-20
20-30
30 i więcej lat
bez stażu
Ogółem
Wiek
Wykształcenie
Staż pracy
ogółem
Ogółem
18-24
25-34
35-44
45-54
55-59
60-64
wyższe
policealne i średnie
zawodowe
średnie
ogólnokształcące
zasadnicze
zawodowe
gimnazjum i
poniżej
do 1 roku
1-5 lat
5-10
10-20
20-30
30 i więcej lat
bez stażu
Liczba
bezrobotnych
78
94
46
58
12
3
24
55
Według czasu pozostawania bez pracy w
miesiącach
do 1
1-3
3-6
6-12 12-24 powyżej
24
4
18
16
16
12
12
8
17
18
10
18
23
6
9
7
6
5
13
2
10
11
9
4
22
0
1
1
1
3
6
0
0
1
0
1
1
3
5
9
4
2
1
6
5
16
8
9
11
24
1
5
3
3
3
9
103
6
21
15
17
17
27
85
4
19
11
10
12
29
39
0
51
5
33
4
50
3
31
3
7
0
80
5
291
20
Kobiety
37
2
48
3
20
3
17
0
2
0
6
12
6
7
5
1
18
55
5
9
9
11
7
2
11
54
7
4
3
8
3
2
15
42
7
11
5
6
3
1
10
43
14
10
6
15
10
1
21
77
8
8
3
2
0
8
7
3
2
0
8
5
3
5
1
3
8
3
2
0
8
17
5
6
1
14
29
2
3
3
2
6
8
2
5
0
3
1
8
16
1
2
2
2
3
6
32
1
4
3
6
6
12
33
1
10
1
7
4
10
12
22
13
21
11
1
44
124
0
2
0
1
2
0
3
8
0
8
1
2
1
0
9
21
3
3
3
4
1
1
5
20
2
2
1
6
2
0
9
22
4
1
4
3
1
0
3
16
3
6
4
5
4
0
15
37
Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Białymstoku. Dane na dzień 31.03.2004
46
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
III. PLANOWANE DZIAŁANIA DO REALIZACJI WRAZ Z ZADANIAMI.
Opracowany” Plan Rozwoju Lokalnego gminy Choroszcz” zakłada podjęcie działań w
kilku obszarach, które będą działały stymulująco na rozwój gospodarczy i społeczny.
Działania te ograniczą ujemne oddziaływanie na środowisko naturalne prowadzonej przez
człowieka działalności gospodarczej i bytowej. Troska o zrównoważony rozwój gminy zgodny
ze środowiskiem naturalnym, jest realizowana już od szeregu lat na terenie gminy i zapisy
tego planu rozwijają już wcześniej podjęte działania.
III.1 Podejmowane działania.
W opracowanym planie można wskazać na działania podejmowane w następujących
dziedzinach:
Działanie I – Zmiana struktury gospodarki gminy.
Zadania:
1. Stymulowanie powstawania grup producenckich w rolnictwie.
2. Koncentracja ziemi rolniczej w silnych gospodarstwach rolnych towarowych.
3. Przyciąganie na teren gminy nowych inwestorów tworzących nowe miejsca pracy.
4. Kampania promocyjna gminy jako miejsca działalności gospodarczej.
5. Kampania promocyjna gminy jako miejsca wypoczynku i rekreacji.
6. Doskonalenie form zarządzania majątkiem gminy poprzez jednostki nim
zarządzające.
7. Wspomaganie gospodarstw rolnych przy staraniu się o środki wsparcia publicznego.
8. Organizacja robót publicznych dla osób bezrobotnych.
9. Doskonalenie prawa lokalnego w zakresie ulg dla podmiotów gospodarczych.
10. Uruchomienie elektronicznych baz danych dostępnych na stronie internetowej urzędu
gminy.
11. Prowadzenie prac planistycznych uaktualniających „Plan Zagospodarowania
Przestrzennego” w postaci opracowywania planów miejscowych.
12. Opracowanie dokumentów planistycznych i programowych.
Działanie II – Zmiana w sposobie użytkowania terenu.
Zadania:
13. Przeprowadzenie scaleń gruntów na terenie gminy na wniosek zainteresowanych.
14. Tworzenie zasobu gruntów komunalnych pod planowane inwestycje infrastrukturalne
realizowane przez gminę lub na rzecz gminy.
15. Przygotowanie planów miejscowych pod nowe inwestycje tego wymagających.
16. Doskonalenie nadzoru nad przestrzeganiem ustaleń zawartych w decyzjach
dotyczących stref ochronnych wokół ujęć wody.
17. Uporządkowanie gospodarki gruntami na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego i
w jego otulinie.
18. Umieszczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego granic
obszarów udokumentowanych i potencjalnych złóż kopalin
Działanie III – Rozwój infrastruktury technicznej.
Zadania:
19. Rozwój na terenie gminy transportu publicznego tak, aby każda miejscowość była
przez niego obsługiwana.
20. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków.
21. Budowa i przebudowa dróg gminnych.
22. Rozbudowa sieci wodociągowej i ujęć wody.
47
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Działanie IV – Poprawa stanu środowiska naturalnego.
Zadania:
23. Sporządzenie map akustycznych i programów ochrony przed hałasem obszarów
położonych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych.
24. Ograniczanie zużycia energii cieplnej poprzez termomodernizację budynków, montaż
liczników ciepła i zaworów termostatycznych.
25. Wspieranie działań zwiększania udziału stosowanych paliw gazowych, ciekłych,
wykorzystania biomasy oraz innych odnawialnych źródeł energii.
26. Racjonalizacja wykorzystania i modernizacja istniejących, scentralizowanych
systemów grzewczych (modernizacja lub rozbudowa ciepłociągów i węzłów cieplnych
z zastosowaniem najnowszych technologii i rozwiązań technicznych).
27. Likwidacja tzw. „niskiej emisji” ze źródeł opalanych paliwem stałym poprzez
rozbudowę istniejących sieci ciepłowniczych i gazowych oraz wykorzystanie biomasy
i innych źródeł energii odnawialnej.
28. Realizacja inwestycji ograniczających zanieczyszczenia azotowe pochodzące z
rolnictwa (głównie budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę).
29. Opracowanie programu optymalizacji wykorzystania oczyszczalni ścieków z
uwzględnieniem programu rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej.
30. Wyposażanie gospodarstw wiejskich w zabudowie rozproszonej w indywidualne
systemy asenizacyjne – przydomowe oczyszczalnie ścieków.
31. Zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny
podmokłe i nieuregulowane cieki wodne poprzez wprowadzenie odpowiednich
zapisów do planów.
Działanie V – Poprawa stanu środowiska kulturalnego.
Zadania:
32. Wspieranie szkolnych kół zainteresowań.
33. Wspomaganie rozwoju sekcji sportowych.
34. Utworzenie w szkołach klas sportowych.
35. Wspomaganie działań Ochotniczej Straży Pożarnej na terenie gminy
36. Wspomagania działań podejmowanych przez lokalne organizacje pozarządowe i
grupy obywatelskie.
37. Rozwój współpracy zagranicznej gminy.
38. Wspomaganie wymiany młodzieży międzyszkolnej.
39. Wspomaganie amatorskiego ruchu artystycznego.
40. Organizacja cyklicznych imprez przez MGCK.
Działanie VI – Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców.
Zadania:
41. Uruchomienie gabinetów dentystycznych w szkołach na terenie gminy.
42. Doskonalenie form profilaktyki prozdrowotnej wśród mieszkańców gminy.
43. Organizacja „Białych Niedziel” dla mieszkańców gminy.
44. Budowa ekranów dźwiękochłonnych w miejscach nasilonej emisji hałasu.
45. Doskonalenie działalności Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej.
46. Inicjowanie ruchu samoorganizowania się bezrobotnych i przeciwdziałania
wykluczeniu społecznemu.
47. Opracowanie programu „Bezpieczna Gmina” podnoszącego stan bezpieczeństwa
publicznego realizowanego przy współudziale Policji i Firm działających w zakresie
ochrony osób i mienia.
48. Rozwój szkolnictwa średniego na terenie gminy - utworzenie Liceum Profilowanego.
III.2 Zadania do realizacji.
Opracowany program zawiera zadania przewidziane do realizacji w latach 20042013. Spośród nich wyróżniono zadania inwestycyjne gminy, ujmując je w oddzielnym
48
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
podpunkcie. Kategoria wszystkich zadań zawiera także zadania nieinwestycyjne gminy, które
są w większości finansowane ze środków przeznaczonych na działalność bieżącą urzędu.
Wśród wszystkich zadań znajduje się grupa zadań, które są realizowane przez podmioty
niezależne od gminy. Gmina nie uczestniczy w ich realizacji bezpośrednio; może
uczestniczyć w sposób pośredni poprzez wydawanie różnego rodzaju zezwoleń. Wartość
zadań do realizacji została oszacowana na 91 098 tys. zł w całym okresie. W podokresie
2004-2006 wartość zadań wynosi 54 107 tys. zł, a w podokresie 2007-2013 wartość ta
wynosi 36 991 tys. zł.
TABELA 35 Zadania do realizacji.
Lp. Nazwa zadania
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Stymulowanie
powstawania
producenckich
rolnictwie
Oczekiwane
rezultaty
Stworzenie form
grup organizacji
w producentów
partnerów dla
handlu
Koncentracja
ziemi Poprawa struktury
rolniczej w silnych agrarnej
gospodarstwach
gospodarstw
rolnych towarowych. tworzenie dużych
gospodarstw
towarowych
Przyciąganie na teren Ograniczenie
gminy
nowych bezrobocia,
inwestorów
możliwość
tworzących
nowe dodatkowych
miejsca pracy.
zarobków poza
rolnictwem
Kampania
Zainteresowanie
promocyjna
gminy terenem gminy
jako
miejsca potencjalnych
działalności
inwestorów
gospodarczej.
krajowych i
zagranicznych
Kampania
Promocja walorów
promocyjna
gminy gminy wzrost
jako
miejsca ilości
wypoczynku
i odwiedzających
rekreacji.
turystów
Doskonalenie
form Bardziej
zarządzania
efektywne
majątkiem
gminy wykorzystanie
poprzez jednostki nim majątku obniżenie
zarządzające.
kosztów
działalności
Wspomaganie
Wzrost stopnia
gospodarstw rolnych absorpcji środków
przy staraniu się o pomocowych
środki
wsparcia
publicznego.
Organizacja
robót Ograniczenie
publicznych dla osób bezrobocia
bezrobotnych.
Doskonalenie prawa Lepsze warunki
lokalnego w zakresie do rozwoju
ulg dla podmiotów działalności
gospodarczych.
gospodarczej na
terenie gminy
Czas
realizacji
od
do
Instytucje i
podmioty
uczestniczące
w realizacji
2004 2007 ODR,
Podlaska Izba
Rolna,
Gmina
Nakłady podokres
2004-2006 2007-2013
Razem
15000
7000
22000
2004 2013 ODR,
Podlaska Izba
Rolna,
15000
35000
50000
2004 2013 Gmina
12000
28000
40000
2004 2013 Gmina
18000
49000
67000
2004 2013 Gmina
24000
63000
87000
2004 2013 Gmina
9000
28000
37000
2004 2013 ODR,
Podlaska Izba
Rolna,
Doradcy
indywidualni
2004 2013 Powiatowy
Urząd Pracy
Gmina
2004 2013 Gmina
6000
14000
18000
540000
2016000
2556000
4500
14000
18500
49
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp. Nazwa zadania
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Uruchomienie
elektronicznych baz
danych dostępnych
na
stronie
internetowej urzędu
gminy.
Prowadzenie
prac
planistycznych
uaktualniających
„Plan
Zagospodarowania
Przestrzennego”
w
postaci
opracowywania
planów miejscowych.
Opracowanie
dokumentów
planistycznych
i
programowych.
Oczekiwane
rezultaty
Lepszy dostęp do
informacji,
większy zasięg
oddziaływania
Dostosowanie
planu do
aktualnych
potrzeb
Posiadanie
niezbędnych
dokumentów przy
składaniu
wniosków
Przeprowadzenie
Poprawa rozłogu
scaleń gruntów na gruntów
terenie gminy na
wniosek
zainteresowanych.
Tworzenie zasobu
Realizacja celów
gruntów komunalnych publicznych w
pod planowane
zakresie rozwoju
inwestycje
infrastruktury
infrastrukturalne
technicznej
realizowane przez
gminę lub na rzecz
gminy.
Przygotowanie
Umożliwienie
planów miejscowych wydania pozwoleń
pod nowe inwestycje na budowę
tego wymagających.
Doskonalenie
Zabezpieczenie
nadzoru nad
ujęć wody przed
przestrzeganiem
skażeniem
ustaleń zawartych w
decyzjach
dotyczących stref
ochronnych wokół
ujęć wody.
Uporządkowanie
Zabezpieczenie
gospodarki gruntami interesu
na terenie
posiadaczy
Narwiańskiego Parku gruntów będących
Narodowego i w jego w granicach NPN
otulinie.
Umieszczenie w
Wizualizacja złóż
miejscowym planie
kopalin,
zagospodarowania
minimalizacja
przestrzennego
konfliktów
granic obszarów
udokumentowanych i
potencjalnych złóż
kopalin
Czas
realizacji
od
do
Instytucje i
podmioty
uczestniczące
w realizacji
2004 2013 Gmina
Nakłady podokres
2004-2006 2007-2013
Razem
9000
28000
37000
2004 2013 Gmina
25000
79000
99000
2004 2013 Gmina
30000
84000
114000
18000
18000
2007 2010 Zainteresowani
rolnicy
2004 2013 Gmina
30000
350000
380000
2004 2013 Gmina,
Zainteresowane
podmioty
60000
140000
200000
9000
21000
30000
300000
300000
600000
6000
21000
27000
2004 2013 Gmina
2004 2008 Dyrekcja NPN
2004 2013 Gmina,
Wykonawca
planu
50
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp. Nazwa zadania
19
20
21
22
23
24
25
26
Rozwój na terenie
gminy transportu
publicznego tak, aby
każda miejscowość
była przez niego
obsługiwana.
Rozbudowa sieci
kanalizacyjnej i
oczyszczalni ścieków.
Budowa i
przebudowa dróg
gminnych.
Rozbudowa sieci
wodociągowej i ujęć
wody.
Sporządzenie
map
akustycznych
i
programów ochrony
przed
hałasem
obszarów położonych
wzdłuż
głównych
ciągów
komunikacyjnych.
Ograniczanie zużycia
energii cieplnej
poprzez
termomodernizację
budynków, montaż
liczników ciepła i
zaworów
termostatycznych.
Wspieranie działań
zwiększania udziału
stosowanych paliw
gazowych, ciekłych,
wykorzystania
biomasy oraz innych
odnawialnych źródeł
energii.
Racjonalizacja
wykorzystania i
modernizacja
istniejących,
scentralizowanych
systemów
grzewczych
(modernizacja lub
rozbudowa
ciepłociągów i
węzłów cieplnych z
zastosowaniem
najnowszych
technologii i
rozwiązań
technicznych).
Oczekiwane
rezultaty
Poprawa
osiągalności
komunikacyjnej
wszystkich
miejscowości
gminy
Poprawa
warunków
sanitarnych
Poprawa
bezpieczeństwa
ruchu drogowego i
jakości poruszania
się po drogach
Poprawa
zaopatrzenia w
wodę
Poprawa
warunków
zamieszkiwania
przy drodze
krajowej BiałystokWarszawa
Czas
realizacji
od
do
Instytucje i
podmioty
uczestniczące
w realizacji
2004 2013 Gmina,
PKS Białystok,
Komunikacja
Miejska
Białystok
2004-2006 2007-2013
Razem
100000
245000
345000
2004 2013 Gmina
26847500
11050295
37897795
2004 2013 Gmina
6700000
4626029
11406029
2004 2013 Gmina
1201600
2005 2010 DODP w
Białymstoku
Ograniczenie strat 2004 2008 Spółdzielnie
ciepła, obniżenie
mieszkaniowe,
kosztów
Indywidualni
ogrzewania
właściciele
Ograniczenie
skażenia
środowiska
naturalnego
pyłami i gazami
Nakłady podokres
2004 2013 Gmina,
Indywidualni
użytkownicy
Ograniczenie strat 2004 2013 Gmina
w wyniku
przesyłania
energii cieplnej
51
1201600
20000
40000
60000
300000
400000
700000
6000
14000
20000
90000
280000
370000
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp. Nazwa zadania
27
28
29
30
31
32
33
34
35
Likwidacja tzw.
„niskiej emisji” ze
źródeł opalanych
paliwem stałym
poprzez rozbudowę
istniejących sieci
ciepłowniczych i
gazowych oraz
wykorzystanie
biomasy i innych
źródeł energii
odnawialnej.
Realizacja inwestycji
ograniczających
zanieczyszczenia
azotowe pochodzące
z rolnictwa (głównie
budowa płyt
gnojowych i
zbiorników na
gnojowicę).
Opracowanie
programu
optymalizacji
wykorzystania
oczyszczalni ścieków
z uwzględnieniem
programu rozwoju
sieci kanalizacji
sanitarnej.
Wyposażanie
gospodarstw
wiejskich w
zabudowie
rozproszonej w
indywidualne systemy
asenizacyjne –
przydomowe
oczyszczalnie
ścieków.
Zapewnienie ochrony
naturalnych
zbiorników
retencyjnych, takich
jak tereny podmokłe i
nieuregulowane cieki
wodne poprzez
wprowadzenie
odpowiednich
zapisów do planów.
Wspieranie szkolnych
kół zainteresowań.
Wspomaganie
rozwoju
sekcji
sportowych.
Utworzenie w
szkołach klas
sportowych.
Wspomaganie
działań Ochotniczej
Straży Pożarnej na
terenie gminy
Oczekiwane
rezultaty
Ograniczenie
skażenia
środowiska
naturalnego przez
nadmierną emisję
pyłów i gazów
Czas
realizacji
od
do
Instytucje i
podmioty
uczestniczące
w realizacji
2004 2013 Indywidualni
użytkownicy
Zmniejszenie
2004 2013 Rolnicy,
skażenia wód
powierzchniowych
Lepsze
wykorzystanie
posiadanego
majątku
2005 2007 Gmina,
Spółka z o.o.
wodociągów i
kanalizacji
Nakłady podokres
2004-2006 2007-2013
1000000
4000000
5000000
1000000
3000000
4000000
10000
15000
35000
500000
500000
Poprawa wód
2008 2013 Gospodarstwa
powierzchniowych
rolne,
ograniczenie
Gmina
emisji
bezpośredniej do
środowiska
naturalnego
Zabezpieczenie
terenów cennych
przyrodniczo
terenów
Razem
2004 2013 Gmina,
NPN
24000
35000
59000
Rozwijanie wiedzy 2004 2015 Gmina
i wyobraźni dzieci
Poprawa
2004 2013 Gmina
sprawności
fizycznej
Rozwijanie
2004 2013 Gmina
uzdolnień uczniów
135000
420000
555000
180000
560000
740000
288000
714000
1002000
45000
140000
185000
Poprawa
bezpieczeństwa
przeciw
pożarowego
2004 2013 Gmina
52
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp. Nazwa zadania
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
Wspomaganie
działań
podejmowanych
przez lokalne
organizacje
pozarządowe i grupy
obywatelskie.
Rozwój współpracy
zagranicznej gminy.
Wspomaganie
międzyszkolnej
wymiany młodzieży.
Wspomaganie
amatorskiego ruchu
artystycznego.
Organizacja
cyklicznych imprez
przez MGCK.
Uruchomienie
gabinetów
dentystycznych
w
szkołach na terenie
gminy.
Doskonalenie form
profilaktyki
prozdrowotnej wśród
mieszkańców gminy.
Organizacja „Białych
Niedziel” dla
mieszkańców gminy.
Budowa ekranów
dźwiękochłonnych w
miejscach nasilonej
emisji hałasu.
Doskonalenie
działalności
Gminnego Ośrodka
Pomocy Społecznej.
Inicjowanie ruchu
samoorganizowania
się bezrobotnych i
przeciwdziałania
wykluczeniu
społecznemu.
Opracowanie
programu
„Bezpieczna Gmina”
podnoszącego stan
bezpieczeństwa
publicznego
realizowanego przy
współudziale Policji i
firmy Firm Ochrony.
Oczekiwane
rezultaty
Poprawa
współpracy
Czas
realizacji
od
do
Instytucje i
podmioty
uczestniczące
w realizacji
2004 2013 Gmina
Nakłady podokres
2004-2006 2007-2013
Razem
30000
70000
100000
Umocnienie
dotychczasowej
współpracy
Rozwój
bezpośrednich
kontaktów
Popularyzacja
gminy
2004 2013 Gmina,
Gminy
zaprzyjaźnione
2004 2013 Gmina,
Szkoły,
Partnerzy
2004 2013 Gmina,
MGCK
300000
70000
100000
36000
924000
1284000
600000
1400000
2000000
Wspomaganie
ruchu
artystycznego
Lepsza
osiągalność usług
medycznych
2004 2013 Gmina,
MGCK
300000
700000
1000000
2004 2013 Lekarze,
Szkoły,
Fundusz
288000
840000
1128000
Poprawa
zdrowotności
mieszkańców
gminy
Lepsza
osiągalność
specjalistów
2004 2013 Gmina,
Szpital
Wojewódzki w
Choroszczy
2004 2013 Gmina,
Szpital
Wojewódzki w
Choroszczy
2009 2013 DODP w
Białymstoku
6000
14000
20000
60000
140000
200000
300000
300000
9000
28000
37000
9000
28000
37000
Poprawa
warunków
mieszkalnych
Bardziej
2004 2013 Gmina
efektywne formy
pomocy
społecznej
dostosowane do
potrzeb
mieszkańców
Kształtowanie
2004 3013 Powiatowy
postaw aktywnego
Urząd Pracy w
szukania pracy
Białymstoku,
wśród
Gmina
bezrobotnych
Poprawa stanu
bezpieczeństwa
publicznego
2005 2005 Gmina,
Posterunek
Policji w
Choroszczy,
firmy działające
w zakresie
ochrony osób i
mienia
53
15000
15000
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp. Nazwa zadania
48
49
Oczekiwane
rezultaty
Rozwój szkolnictwa
średniego na terenie
gminy - utworzenie
Liceum
Profilowanego.
Inwestycje inne
Bardziej
wszechstronna
oferta edukacyjna
Poprawa
warunków
Czas
realizacji
od
do
Instytucje i
podmioty
uczestniczące
w realizacji
2004 2013 Gmina,
Kuratorium
Oświaty
2004 2013 Gmina
RAZEM:
Nakłady podokres
2004-2006 2007-2013
Razem
15000
200000
215000
13379562
2942151
16184713
54 107 162 36 990 475 91 097 637
III.3 Zadania inwestycyjne gminy .
Zadania inwestycyjne gminy podzielono na dwa podokresy. Podział ten wiąże się z
sugestiami zawartymi w „Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego”
Pierwszy podokres obejmuje lata 2004-2006 i zawiera precyzyjne zadania inwestycyjne.
Drugi podokres obejmuje lata 2007-2013 i zawarte w nim zadania inwestycyjne wraz z
narastaniem lat są coraz mniej precyzyjne i są obarczone prawdopodobieństwem coraz
większych odchyleń w czasie ich realizacji.
III.3.a Zadania podokres 2004-2006.
Gmina na lata 2004-2006 zaplanowano do realizacji 28 zadań inwestycyjnych na
łączną kwotę 17290767 zł. Wśród nich 5 zadań jest związanych z budową kanalizacji
sanitarnej na terenie gminy na łączną kwotę 1168303 zł. W ramach tych zadań przewidziano
do realizacji wspólną inwestycję gmin ościennych miasta Białystok: Dobrzyniewa,
Juchnowca Kościelnego, Supraśli, Zabłudowa, Wasilkowa oraz w gminie Choroszcz
miejscowości: Klepacze, Krupniki, Porosły, Kolonia Porosły, Jeroniki, Łyski, do systemu
kanalizacyjnego miasta Białystok. Zaplanowano również realizację 3 inwestycje związanych
z budową wodociągów i stacji uzdatniania wody na kwotę 571275 ramach zadań związanych
z budową dróg gminnych przewidziano do realizacji 9 zadań na kwotę 8419731 zł. W
zestawieniach tych znajdują się również dwie inwestycje pojedyncze polegając na
rekultywacji składowiska odpadów 244560 zł i na budowie kotłowni. W grupie pozostałych
zadań inwestycyjnych znajduje się 9 zadań.
TABELA 36 Zgrupowane zadania inwestycyjne gminy w latach 2004 – 2006.
Kod
zadania
2004
1 Budowa kanalizacji sanitarnej
KS
877 018
2 Budowa wodociągów
W
0
3 Budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody SUW
285 890
3 Budowa i przebudowa dróg gminnych
D
1 626 029
4 Budowa i modernizacja składowisk odpadów
SO
0
5 Budowa kotłowni przyjaznych środowisku
K
100 567
6 Budowa sali gimnastycznej wraz z
infrastrukturą towarzyszącą i wyposażeniem
SG
1 768614
7 Modernizacja budynków użyteczności
publicznej
BUP
0
8 Rozbudowa oświetlenia ulicznego
OU
0
9 Rewitalizacja placów
PL
0
10 Regionalna Izba Tradycji
IT
0
Razem
4658118
Lp.
Nazwa
54
Nakłady
2005
2006
30000
261285
84104
201281
0
0
2 670 845
4122857
0
244560
22 000
158 549
Razem
1168303
285385
285 890
8419731
244560
281 116
1 768614
714 954
4252183
0
0
0
9516
4721628
1461000
457009
316450
109625
7911021
1461000
457009
316 450
119141
17290767
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
TABELA 37 Zadania inwestycyjne gminy do realizacji w latach 2004-2006.
Zgodność z planem
zagospodarowania
przestrzennego
Lp.
Nazwa planowanego zadania
1
Budowa kanalizacji w ulicy Plan aktualny,
Wodociągowej i
dokumentacja
Niewodnickiej w Klepaczach przygotowana
Budowa kanalizacji
Dokumentacja
sanitarnej gminie Choroszcz przygotowana
2
Etapy zadania wraz
z czasem
(harmonogramem)
realizacji i kodem
2004
[KS]
2004-2006
[KS]
Instytucje i
podmioty
uczestniczące
w realizacji
Nakłady
Gmina
777 018
Gmina
Choroszcz
205 638
(kontynuacja w 2007r. i
zakończenie w 2009 r.)
3
Budowa kanalizacji sanitarnej Opracowywana
w Al. Niepodległości, os.
dokumentacja
Nowosiółki i ul. Mickiewicza w techniczna
Choroszczy
2005-2006
[KS]
Gmina
55 647
4
Budowa kanalizacji
sanitarnej w ul. Zastawie II
i Zastawie III w
Choroszczy
Budowa kanalizacji
sanitarnej w ul. 3-go Maja
w Choroszczy
Modernizacja istniejącej
stacji uzdatniania wody w
Choroszczy
Budowa sieci
wodociągowej wraz z
przyłączami w Śliwnie
2005-2006
[KS]
Gmina
30 000
2004
[KS]
Gmina
100 000
2004
[SUW]
ZECWiK w
Choroszczy
285 890
2005
[W]
ZECWiK w
Choroszczy
84104
2005-2006
[W]
Gmina
Choroszcz,
ZECWiK w
Choroszczy
201281
2004
[D]
Gmina
985 029
2005-2006
[D]
Gmina
420 849
2005-2006
[D]
Gmina
682 564
2004
[D]
Gmina
320 000
2004
[D]
Gmina
200 000
2004
[D]
Gmina
121 000
2005-2006
[D]
Gmina
5 438 289
2005
Gmina
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Opracowywana
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
dokumentacja
przygotowana
Plan aktualny,
dokumentacja
przygotowana
Plan aktualny,
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Budowa sieci wodociągowej Plan aktualny,
wraz z przyłączami w m.
dokumentacja
Krupniki, Oliszki, oraz na
opracowana
osiedlu Wichrowe Wzgórza
w Choroszczy
Budowa drogi Kruszewo - Plan aktualny,
Izbiszcze
dokumentacja
opracowana
Przebudowa drogi gminnej Plan aktualny,
nr6266 Krupniki –
opracowywana
Klepacze – I etap
dokumentacja
techniczna
Budowa drogi powiatowej Plan aktualny,
Nr 1548B Barszczewo opracowywana
Ogrodniki
dokumentacja
techniczna
Budowa nawierzchni i
Plan aktualny,
kanalizacji deszczowej w ul. dokumentacja
Akacjowej w Choroszczy
opracowana
Budowa ul. Piłsudskiego w Plan aktualny,
Choroszczy
opracowywana
dokumentacja tech.
Budowa ul. Ks. Pieściuka
Plan aktualny,
w Choroszczy
opracowywana
dokumentacja tech.
Przebudowa układu
komunikacyjnego miast
Choroszcz wraz z drogami
dojazdowymi – etap I ( w tym)
a) Przebudowa ul. Powstania
Plan aktualny,
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
55
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp.
Nazwa planowanego zadania
Zgodność z planem
zagospodarowania
przestrzennego
Styczniowego w
Choroszczy
b) Przebudowa ul. Ogrodowej
w Choroszczy
dokumentacja
opracowana
Plan aktualny,
dokumentacja
opracowana
Plan aktualny,
opracowywana
dokumentacja .
Plan aktualny,
dokumentacja
opracowana
c) Budowa drogi gminnej
Dzikie – Kolonia Dzikie
Etapy zadania wraz
z czasem
(harmonogramem)
realizacji i kodem
[D]
Instytucje i
podmioty
uczestniczące
w realizacji
Nakłady
2005-2006
[D]
Gmina
2005-2006
[D]
Gmina
2005
[D]
Gmina
200 000
2006
[SO]
2005-2006
[K]
Gmina
244 560
16
Przebudowa ul. Szpitalnej w
Choroszczy
17
Rekultywacja składowiska
odpadów Choroszczy
Modernizacja kotłowni i
sieci cieplnej w
Choroszczy
Plan aktualny
Budowa sali gimnastycznej
wraz z kompleksem
świetlicowo– żywieniowym
przy publicznym gimnazjum w
Choroszczy
Zagospodarowanie terenu
oraz wyposażenie sali
gimnastycznej i kompleksu
świetlicowo-żywieniowego
przy publicznym gimnazjum w
Choroszczy
Plan aktualny,
opracowywana
dokumentacja
techniczna
2004-2006
[SG]
Gmina
3 537 229
w tym:
3 443 700
Plan aktualny,
opracowywana
dokumentacja
techniczna
2004-2006
[SG]
(zakończenie w
2007 r.)
Gmina
714 954
2005-2006
[BUP]
Gmina
942 000
2005-2006
[OU]
Gmina
259084
2005-2006
[PL]
Gmina
316450
2005-2006
[IT]
2005-2006
[OU]
Gmina
119 141
Gmina
197 925
2006
[D]
Gmina
52 000
2006
[BUP]
Gmina
153 000
2006
[BUP]
Gmina
366 000
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Plan aktualny
dokumentacja do
opracowania
Modernizacja budynku
MGCK w Choroszczy
Plan aktualny,
opracowywana
dokumentacja tech.
Rozbudowa oświetlenia
Plan aktualny,
ulicznego w Gminie
opracowywana
Choroszcz
dokumentacja tech.
Rewitalizacja placów w
Plan aktualny,
Choroszczy (Plac
opracowywana
Brodowicza)
dokumentacja
techniczna
Regionalna Izba Tradycji w Plan aktualny
Kruszewie
Przebudowa oświetlenia
Plan aktualny,
ulicznego w ul. Powstania opracowywana
Styczniowego w Choroszczy
dokumentacja tech.
Przebudowa układu
Dokumentacja
komunikacyjnego m.
techniczna
Białystok wraz drogami
dojazdowymi – etap II
Termomodernizacja
Plan aktualny,
ośrodka zdrowia w
opracowywana
Choroszczy
dokumentacja tech
Termomodernizacja SP w Plan aktualny,
Złotorii
opracowywana
dokumentacja tech
RAZEM
Gmina
281 116
(wartość całej
inwestycji
13 500 000zł)
(zakończenie w 2007r.)
17290767
III.3.b Zadania podokres 2007-2013.
Gmina na lata 2007-2013 zaplanowano do realizacji 43 zadania inwestycyjne na
łączną kwotę 82464838 zł. Wśród nich 7 to zadania związane z budową kanalizacji
sanitarnej na terenie gminy i rozbudową oczyszczalni ścieków na łączną kwotę 39010000 zł.
56
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
W ramach tych zadań będzie kontynuowana inwestycja kanalizacji sanitarnej w
miejscowościach: Klepacze, Krupniki, Porosły, Kolonia Porosły, Jeroniki, Łyski z zrzutem
ścieków do systemu kanalizacyjnego miasta Białystok. W ramach zadań związanych z
budową dróg gminnych przewidziano do realizacji 18 zadań na kwotę 20520000 zł. W grupie
pozostałych zadań inwestycyjnych znajduje się 18 zadań.
TABELA 38 Zgrupowane zadania inwestycyjne gminy w latach 2007- 2013.
Lp.
1
2
3
Nazwa
Budowa kanalizacji sanitarnej
Budowa obiektów melioracji wodnej
Budowa i przebudowa dróg gminnych
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Rozbudowa oczyszczalni
Budowa zalewu
Budowa pływalni krytej
Likwidacja dzikich wysypisk śmieci
Rozbudowa oświetlenia ulicznego
Budowa kąpieliska
Odbudowa obiektów mostowych
Budowa pomostów (przystani)
Uporządkowanie gospodarki śmieciami
Budowa ścieżek rowerowych, szlaków
turystycznych i kładek turystycznych
14 Budowa kotłowni przyjaznych środowisku
Kod
zadania
KS
OMW
D
O
Z
PK
DWS
OU
KP
M
P
GS
SR/ST
K
Nakłady
2007
2008
2009
2010 -13 Razem
610803 2100000 11869833 22929364 37510000
0
500000
170000 110 000 780 000
2052000
870000 6000000 5000000 8650000
0
0
0
0 1500000 1500 000
0
0
0 700000 700 000
0
0
0 4 000 000 4000000
14 000
14 000
14 000
14 000
56 000
70 000
70 000
70 000
0 210 000
0
75 000
75 000
0 150 000
0
0
0 1 000 000 1000000
0
0
0 80 000
80 000
62 500
62 500
62 500 62 500 250 000
0
0
200000 100 000
300 000
1321888
0
4
9850579 3368305
0
15 Budowa i modernizacja stacji uzdatniania SUW
wody
0
0
600000
0 600000
16 Rewitalizacja placów
PL
300000
0
0
0 300000
17 Infrastruktura sali gimnastycznej
SG
541000
748954
0
0 1289954
Razem
11231888
2 12938759 18061333 39145864 82464838
TABELA 39 Zadania inwestycyjne gminy do realizacji w latach 2007- 2013.
Lp.
1
2
3
4
Nazwa planowanego
zadania
Budowa wodociągów,
kanalizacji sanitarnej,
kanalizacji deszczowej w
gminach: Choroszcz,
Dobrzyniewo Duże i
Supraśl – etap II
Budowa kanalizacji w
Barszczewie
Zgodność z
Etapy zadania
Instytucje i
planem
wraz z czasem
podmioty
zagospodarowania (harmonogramem) uczestniczące
przestrzennego
realizacji i kodem
w realizacji
Plan aktualny,
2007-2011
Gmina
opracowywana
[KS]
Choroszcz
dokumentacja
Gmina
techniczna
Dobrzyniewo
Duże
Plan aktualny,
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Budowa kanalizacji w
Plan aktualny,
Żółtkach
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Budowa kanalizacji w ulicy Plan aktualny,
Piaskowej w Choroszczy
opracowywana
dokumentacja
techniczna
57
Nakłady
23 000
000
2010
[KS]
Gmina
810 000
2009
[KS]
Gmina
1 000 000
2009
[KS]
Gmina
700 000
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp.
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Nazwa planowanego
zadania
Kanalizacja sanitarnej m.
Choroszcz i terenów
podmiejskich – etap I: Al.
Niepodległości, ul.
Mickiewicza i os.
Nowosiółki w Choroszczy
oraz ul. Zastawie II i
Zastawie III w Choroszczy
Rozbudowa oczyszczalni
ścieków w Choroszczy
Zgodność z
Etapy zadania
Instytucje i
planem
wraz z czasem
podmioty
zagospodarowania (harmonogramem) uczestniczące
przestrzennego
realizacji i kodem
w realizacji
1.
Opracowywana
2008-2009
Gmina
dokumentacja
[KS]
techniczna
Plan aktualny,
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Budowa kanalizacji w
Plan aktualny,
pozostałych wsiach
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Przebudowa układu
Plan aktualny,
komunikacyjnego m.
opracowywana
Choroszcz wraz z drogami dokumentacja
dojazdowymi – etap II
techniczna
(ulice na osiedlu Jana
Pawła II w Choroszczy
oraz droga ChoroszczSienkiewicze)
Budowa ulic: Klonowej,
Plan aktualny,
Świerkowej i Brzozowej w opracowywana
Choroszczy
dokumentacja
techniczna
Budowa ul. Zastawie II w
Plan aktualny,
Choroszczy
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Budowa ul. Długiej w
Plan aktualny,
Klepaczach
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Budowa ul. Dolnej w
Plan aktualny,
Klepaczach
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Budowa ul. Spokojnej w
Plan aktualny,
Klepaczach
opracowywana
dokumentacja
techniczna
Przebudowa układu
Plan aktualny,
komunikacyjnego
opracowywana
południowej i wschodniej
dokumentacja
części Gminy Choroszcz
techniczna
(ul. Wodociągowa w
Klepaczach, droga
Konowały-Śliwno, droga
Barszczewo-Gajowniki)
Droga Szosa Warszawska Plan aktualny,
Jeroniki
opracowywana
dokumentacja
58
Nakłady
4 000 000
2008-2010
[O]
Gmina
1 500 000
2010-2013
[KS]
Gmina
8 000 000
2008-2009
[D]
Gmina
3 500 000
2007
[D]
Gmina
870 000
2010
[D]
Gmina
700 000
2010
[D]
Gmina
800 000
2010
[D]
Gmina
500 000
2010
[D]
Gmina
750 000
2008-2009
[D]
Gmina
4 900 000
2013
[D]
Gmina
500 000
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Zgodność z
Etapy zadania
Instytucje i
planem
wraz z czasem
podmioty
zagospodarowania (harmonogramem) uczestniczące
przestrzennego
realizacji i kodem
w realizacji
techniczna
16 Droga Złotoria – Złotoria
Plan aktualny,
2008
Gmina
Podlesie
opracowywana
[D]
dokumentacja
techniczna
17 Droga Złotoria – Babino
Plan aktualny,
2012
Gmina
opracowywana
[D]
dokumentacja
techniczna
18 Droga Choroszcz – Łyski
Plan aktualny,
2011
Gmina
opracowywana
[D]
dokumentacja
techniczna
19 Droga Rogowo – Szosa
Plan aktualny,
2010
Gmina
Kruszewska
opracowywana
[D]
dokumentacja
techniczna
20 Droga Gajowniki –
Plan aktualny,
2011
Gmina
Czaplino
opracowywana
[D]
dokumentacja
techniczna
21 Droga Konowały – Kolonia Plan aktualny,
2013
Gmina
Rogowo
opracowywana
[D]
dokumentacja
techniczna
22 Droga Szosa Warszawska Plan aktualny,
2008
Gmina
- Łyski
opracowywana
[D]
dokumentacja
techniczna
23 Droga Starosielce –
Plan aktualny,
2010
Gmina
Oliszki – Ogrodniki –
opracowywana
[D]
Barszczewo – Czaplino
dokumentacja
techniczna
24 Droga Zastawie –
Plan aktualny,
2010
Gmina
Barszczewo
opracowywana
[D]
dokumentacja
techniczna
25 Budowa zalewu w
Plan aktualny,
2010
Gmina
Choroszczy
opracowywana
[Z]
dokumentacja
techniczna
Budowa
26 Budowa ul 3-go Maja w
2009
Gmina
Choroszczy
[D]
27 Budowa obiektu melioracji Plan aktualny,
2008
Gmina
wodnej "Horodnianka"
opracowywana
[OMW]
dokumentacja
techniczna
28 Budowa obiektu melioracji Plan aktualny,
2008
Gmina
wodnej "Konowały"
opracowywana
[OMW]
dokumentacja
techniczna
29 Budowa obiektu melioracji Plan aktualny,
2009
Gmina
wodnej "Czaplinianka"
opracowywana
[OMW]
dokumentacja
techniczna
30 Budowa obiektu melioracji Plan aktualny,
2010
Gmina
Lp.
Nazwa planowanego
zadania
59
Nakłady
1 300 000
800 000
750 000
250 000
2 000 000
450 000
800 000
750 000
400 000
700 000
450000
350 000
150 000
170 000
110 000
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp.
Nazwa planowanego
zadania
wodnej "Lipniki"
31 Likwidacja dzikich
wysypisk śmieci
32 Uporządkowanie
gospodarki śmieciami w
gospodarstwach
domowych
33 Rozbudowa oświetlenia
ulicznego w Gminie
Choroszcz
34 Budowa pływalni krytej w
Choroszczy
35 Budowa kąpielisk (Dzikie,
Pańki, Izbiszcze, Złotoria)
36 Odbudowa mostu
Kruszewo-Kurowo
37 Budowa pomostów jako
przystani
38 Budowa ścieżek
rowerowych i szlaku
turystycznego Dzikie Żółtki
39 Modernizacja kotłowni i
sieci cieplnej w
Choroszczy
40 Modernizacja SUW w
Rogowie
41 Zagospodarowanie terenu
przy gimnazjum w
Choroszczy
42 Rewitalizacja placu 11-go
listopada w Choroszczy
43 Kładka turystyczna WaniewoŚliwno
Zgodność z
Etapy zadania
Instytucje i
planem
wraz z czasem
podmioty
zagospodarowania (harmonogramem) uczestniczące
przestrzennego
realizacji i kodem
w realizacji
opracowywana
[OMW]
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
2007-2010
Gmina
opracowywana
[DWS]
dokumentacja
Plan aktualny,
2007-2010
Gmina
opracowywana
[GS]
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
2007-2009
Gmina
opracowywana
[OU]
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
2010
Gmina
opracowywana
[PK]
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
2009
Gmina
opracowywana
[KP]
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
2011-2013
Gmina
opracowywana
[M]
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
2010-2011
Gmina
opracowywana
[P]
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
2007-2013
Gmina
opracowywana
[SR/ST]
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
2007-2008
Gmina
opracowywana
[K]
dokumentacja
techniczna
Projekt i budowa w
2009
ZECWiK
jednym zadaniu
[SUW]
Plan aktualny,
2007-2008
Gmina
opracowywana
[SG]
dokumentacja
techniczna
Plan aktualny,
2007-2008
Gmina
opracowywana
[PL]
dokumentacja
techniczna
Opracowywana
dokumentacja
techniczna
2009
[SR/ST]
RAZEM
Gmina
Nakłady
56 000
250 000
210 000
4 000 000
150 000
1 000 000
80 000
250 000
13218884
600 000
1289954
300000
200000
84317081
IV. PLAN FINANSOWY.
60
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Plan finansowy zawiera dwie grupy zadań do finansowania. Pierwsza grupa - to
wszystkie zadania inwestycyjne; zawierają się w tym również zadania inwestycyjne gminy
oraz druga grupa, która zawiera tylko zadania inwestycyjne gminy. Wartość wszystkich
zadań została oszacowana na 105 718 944 zł w okresie 2004-2013. Duża część zadań
zaliczonych do grupy wszystkich zadań jest finansowana z wydatków bieżących urzędu i nie
jest traktowana jako oddzielna pozycja, stąd brak takiego rozgraniczenia w przygotowanych
zestawieniach. Zadania wszystkie zawierają także zadania innych podmiotów z terenu gminy
nie realizowane przez gminę.
IV.1 Plan finansowy na lata 2004-2006 źródła finansowania.
Opracowany plan zawiera 28 zadań w tym podokresie. Wartość zadań do realizacji została
oszacowana na 17 293 tys. zł. W analizach szacuje się, że 12 431 tys. zł może pochodzić z
budżetu gminy i zaciągniętych przez nią pożyczek. Pozostała kwota może pochodzić z
funduszy Unii Europejskiej i z innych źródeł.
TABELA 40 Struktura finansowania zadań w latach 2004-2006.
Lp.
Nazwa zadania
1 Budowa kanalizacji w ul.
Wodociągowej i Niewodnickiej w
Klepaczach
2 Budowa kanalizacji sanitarnej,
wodociągów i kanalizacji deszczowej z
separatorami w m.Białystok oraz
gminach Choroszcz i Juchnowiec
Kościelny
3 Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. Al.
Niepodległości, ul. Mickiewicza i os.
Nowosiółki w Choroszczy
4 Budowa kanalizacji sanitarnej w ul.
Zastawie II i Zastawie III w Choroszczy
5 Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. 3-
Budżet Budżet Środki
gminy państwa prywatne Środki UE
437 804
339 214
205638
Inne
środki
Razem
777 018
205638
55647
55647
32729
32729
100 000
100 000
go Maja w Choroszczy
6 Termomodernizacja SP w Złotorii
366000
366000
7 Termomodernizacja ośrodka zdrowia
153000
153000
w Choroszczy
8 Modernizacja istniejącej stacji
uzdatniania wody w Choroszczy
23 578
85 473
176 839
285 890
9 Budowa sieci wodociągowej wraz z
84104
84104
10 Budowa sieci wodociągowej wraz z
201281
201281
przyłączami w Śliwnie
przyłączami w m. Krupniki, Oliszki,
oraz na osiedlu Wichrowe Wzgórza w
Choroszczy
11 Budowa drogi Kruszewo – Izbiszcze
592 457
12 Przebudowa drogi Krupniki – Klepacze
420849
420849
13 Budowa drogi powiatowej Nr1548B
682564
682564
Barszczewo – Ogrodniki
14 Budowa nawierzchni i kanalizacji
deszczowej w ul. Akacjowej w
Choroszczy
396 572
63 000 32 000
225 000
985 029
320 000
15 Budowa ul. Piłsudskiego w Choroszczy
200 000
200 000
16 Budowa ul. Ks. Pieściuka w
121 000
121 000
Choroszczy
17 Przebudowa układu komunikacyjnego
m. Choroszcz wraz z drogami
dojazdowymi.
2596230 424149
61
2417910
5438289
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp.
Nazwa zadania
Budżet Budżet Środki
gminy państwa prywatne Środki UE
Inne
środki
Razem
W tym:
a) Przebudowa ul. Powstania
Styczniowego w Choroszczy
b) Przebudowa ul. Ogrodowej w
Choroszczy
c) Budowa drogi Kol.Dzikie – Żółtki
18 Przebudowa układu komunikacyjnego
– etap II
19 Rekultywacja składowiska odpadów w
Choroszczy
52000
52000
244560
244560
20 Modernizacja kotłowni i sieci
281116
cieplnej w Choroszczy
21 Budowa Sali gimnastycznej wraz z 2 8437229 700000
kompleksem świetlicowo–
żywniniowego przy publicznym
gimnazjum w Choroszczy
22 Zagospodarowanie terenu oraz
714954
wyposażenie Sali gimnastycznej i
kompleksu świetlicowo –
żywieniowego przy publicznym
gimnazjum w Choroszczy
23 Modernizacja budynku MGCK w
942000
Choroszczy
24 Rozbudowa oświetlenia ulicznego
457009
w Gminie Choroszcz
25 Rewitalizacja placów w
316450
Choroszczy (Plac Brodowicza)
26 Regionalna Izba Tradycji w
23 705
Kruszewie
27 Przebudowa ul. Szpitalnej w
200000
Choroszczy
28 Przebudowa ul. Szpitalnej w
200000
Choroszczy
Razem
12431154 1179727 370858
281116
3537229
714954
942000
457009
316450
94 460
118 165
200000
200000
3310781
0
17290767
IV.2 Plan finansowy na lata 2007-2013 źródła finansowania.
Opracowany plan na lata 2007-2013 zawiera 43 zadania. Wartość zadań do realizacji została
oszacowana na 82464838 zł. W zadaniach przyjętych szacuje się, że 21079270 zł może pochodzić z
budżetu gminy i zaciągniętych przez nią pożyczek. Pozostała kwota może pochodzić z funduszy
pomocowych Unii Europejskiej i innych źródeł.
Tabela 41 Struktura finansowania zadań w latach 2007-2013.
Lp.
Nazwa zadania
Budżet
gminy
Budżet Środki
Inne
Środki UE
państwa prywatne
środki
Razem
Budowa wodociągów, kanalizacji
sanitarnej, kanalizacji deszczowej
1. w gminach: Choroszcz,
Dobrzyniewo Duże i Supraśl –
etap II
6000000
17000000
2. Budowa kanalizacji w Barszczewie
250 000
560 000
810 000
3. Budowa kanalizacji w Żółtkach
250000
750000
1000000
62
23000000
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp.
Nazwa zadania
Budowa kanalizacji w ulicy Piaskowej
4. w Choroszczy
Kanalizacja sanitarnej m.
Choroszcz i terenów podmiejskich
– etap I: Al. Niepodległości, ul.
5.
Mickiewicza i os. Nowosiółki w
Choroszczy, ul. Zastawie II i
Zastawie III w Choroszczy
Budżet
gminy
Budżet Środki
Inne
Środki UE
państwa prywatne
środki
Razem
450000
1250000
1700000
1000000
3000000
4 000 000
500 000
1 000 000
1 500 000
7. wsiach
Przebudowa układu
komunikacyjnego m. Choroszcz
wraz z drogami dojazdowymi –
9
etap II (ulice na osiedlu Jana
Pawła II w Choroszczy oraz droga
Choroszcz-Sienkiewicze)
Budowa ulic: Klonowej,
9 Świerkowej i Brzozowej w
Choroszczy
Budowa ul. Zastawie II w
10
Choroszczy
11 Budowa ul. Długiej w Klepaczach
2000000
6000000
8000000
875000
2625000
3500000
12 Budowa ul. Dolnej w Klepaczach
Rozbudowa oczyszczalni ścieków w
6. Choroszczy
Budowa kanalizacji w pozostałych
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Budowa ul. Spokojnej w
Klepaczach
Przebudowa układu
komunikacyjnego południowej i
wschodniej części Gminy
Choroszcz (ul. Wodociągowa w
Klepaczach, droga KonowałyŚliwno, droga BarszczewoGajowniki)
Droga Szosa Warszawska
Jeroniki
Droga Złotoria – Złotoria Podlesie
Droga Złotoria – Babino
Droga Choroszcz – Łyski
Droga Rogowo – Szosa
Kruszewska
Droga Gajowniki – Czaplino
Droga Konowały-Kolonia Rogowo
Droga Szosa Warszawska – Łyski
Droga Starosielce – Oliszki –
Ogrodniki - Barszczewo -Czaplino
Droga Zastawie – Barszczewo
870000
870000
200 000
600000
800000
200 000
600 000
800 000
150 000
350 000
500 000
110 000
240 000
350 000
1225000
3675 000
4900000
200 000
600 000
800 000
400 000
200 000
20 000
900000
600000
550000
1300 000
800000
750000
80 000
170 000
250 000
500 000
150 000
130 000
1500000
300 000
270 000
2000000
450 000
400 000
250 000
500 000
750 000
40 000
90 000
130 000
Budowa ul. 3-go Maja w
Choroszczy
450000
450000
26 Kładka Waniewo-Śliwno
200000
200000
27 Budowa zalewu w Choroszczy
Budowa obiektu melioracji wodnej
28
„Horodnianka”
280 000
25
350 000
63
420 000
700 000
350 000
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
Lp.
Nazwa zadania
Budowa obiektu melioracji wodnej
„Konowały”
Budowa obiektu melioracji wodnej
30
„Czaplinianka”
Budowa obiektu melioracji wodnej
31
„Lipniki"
29
32 Likwidacja dzikich wysypisk śmieci
Uporządkowanie gospodarki
33 śmieciami w gospodarstwach
domowych
Rozbudowa oświetlenia ulicznego
34
w Gminie Choroszcz
Budowa pływalni krytej w
35
Choroszczy
Budowa kąpielisk (Dzikie, Pańki,
36
Izbiszcze, Złotoria)
Odbudowa mostu Kruszewo –
37
Kurowo
38 Budowa pomostów jako przystani
Budowa ścieżek rowerowych i
39
szlaku turystycznego Dzikie-Żółtki
Modernizacja kotłowni i sieci
40
cieplnej w Choroszczy
41 Modernizacja SUW w Rogowie
Zagospodarowanie terenu przy
42
gimnazjum w Choroszczy
Rewitalizacja placu 11-go
43
listopada w Choroszczy
Budżet
gminy
Budżet Środki
Inne
Środki UE
państwa prywatne
środki
Razem
50 000
50 000
70 000
70 000
110 000
110 000
56 000
56 000
250 000
250 000
105 000
105 000
210 000
1 000 000
3 000 000
4 000 000
25 000
25 000
50 000
250 000
750 000
1 000 000
20 000
60 000
80 000
25 000
75 000
100 000
4316009
8902875
13218884
450000
600000
150000
541000
541000
300000
300000
21079270
0
150000 63387811
0 82464838
V. POWIĄZANIE PLANU Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE
GMINY.
Gmina znajduje się w skomplikowanym układzie powiązań i zależności. Szereg
decyzji wywierających wpływ na gminę i jej mieszańców zapada daleko poza jej granicami.
Decyzje te często zapadają bez konsultacji z władzami gminy. W tych warunkach gmina
włącza się tylko w proces ich urzeczywistniania, wyłącznie na mocy unormowań prawnych.
Taki aspekt mają zadania realizowane w układzie przestrzennym krajowym i regionalnym
gdzie teren gminy Choroszcz jest traktowany jako obszar realizacji wycinka inwestycji w,
szerszym układzie przestrzennym.
V.1 Działania zewnętrzne.
W ramach realizowanych na terenie gminy zadań, które są inicjowane na poziomie
centrum można wskazać na budowę drogi ekspresowej Via Baltica w ramach
transeuropejskiego korytarza transportowego oraz ochronę obszarów cennych przyrodniczo
w ramach terenów chronionych Natura 2000. Realizacja tych zadań wywiera duży wpływ na
warunki gospodarki przestrzennej i podejmowanych na terenie gminy inicjatyw. Podobny
efekt, tylko w mniejszej skali w porównaniu do wyżej wskazanych przykładów wywiera
realizacja inwestycji liniowych infrastruktury technicznej, takich jak sieci elektryczne lub
gazociągi.
64
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
V.2 Działania gospodarcze.
Inicjatywy gospodarcze podejmowane na terenie gminy przez podmioty gospodarcze
mają swoje bezpośrednie przełożenie na spadek bezrobocia, wzrost dochodów gminy i
mieszkańców gminy.
Gmina, tworząc sprzyjające warunki, poprzez realizowaną przez siebie politykę
przyczynia się do powstawania nowych miejsc pracy i przyciągnięcia na swój teren
podmiotów gospodarczych tworzących te miejsca pracy.
Zabezpieczenie przez gminę terenów uzbrojonych, które można zagospodarować
bardzo szybko, sprzyja realizacji inwestycji rozwojowych. System ulg i zwolnień jest
dodatkową zachętą dla potencjalnych inwestorów. Konsekwentnie realizowana stabilna
polityka w dłuższym czasie jest dobrze odbierana przez inwestorów. Posiadanie przez gminę
aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego i dużej ilości terenów przeznaczonych
pod działalność gospodarczą i budownictwo działa również wzmacniająco na inwestorów.
VI. System wdrażania.
Wdrożenie opracowanego planu rozwoju jest związane z istnieniem, na obecnym
etapie, bardzo wielu niewiadomych. Największą z nich jest wielkość środków finansowych,
które mogą być pozyskane ze źródeł zewnętrznych na finansowanie zadań programu.
Największy udział w tych środkach mogą stanowić środki z funduszy strukturalnych Unii
Europejskiej.
Rozpatrując ten problem, poprzez pryzmat organizacji i zarządzania, można wskazać
na kilka rozwiązań istotnych przy jego realizacji.
 Istnieje konieczność powołania osoby, na stanowisko koordynatora planu, która
będzie kierowała całością prac związanych z jego realizacją,
 Koordynator planu powinien być umiejscowiony w strukturze Urzędu Miasta ułatwi to zarządzanie programem,
 Nad planem rozwoju powinna czuwać Rada Konsultacyjna składająca się z
przedstawicieli mieszkańców, biznesu lokalnego, ludzi kultury itp. środowisk.
Konkretne rozwiązania, związane z kształtem instytucjonalnym, powinny być przyjęte
w późniejszym terminie, po wdrożeniu planu.
Bardzo ważną rolę w realizacji planu odgrywa Rada Gminy i Burmistrz. Rada Gminy,
poprzez uchwalanie budżetu rocznego decyduje w załączniku inwestycyjnym, które spośród
zadań zapisanych w planie będą realizowane. Nadzór merytoryczny Rady Gminy i jej Komisji
zabezpiecza kontrolę nad realizowanym planem. Tryb przyjęcia jego uchwałą Rady Gminy
powoduje, że dokument ten zyskuje wymiar prawa lokalnego.
VII. SPOSOBY MONITOROWANIA I OCENY.
Wdrożony system monitorowania i oceny pozwoli na dokonywanie korekt
realizowanego planu rozwoju w zależności od zaistniałych uwarunkowań. Przy realizacji
planu należy mieć na uwadze warunki, w których przyszło go realizować. Na obecnym etapie
opracowania trudno zaplanować inwestycje w dłuższym horyzoncie czasowym. Wszelkiego
rodzaju problemy muszą być rozstrzygnięte przy realizacji programu w dalszych latach.
VII.1 System monitorowania planu rozwoju lokalnego.
Istotnym zagadnieniem przy monitorowaniu planu jest ocena wskaźników,
opisujących stan obecny zawartych w diagnozie. Poprzez wskaźniki, oceniane raz w roku,
będzie można prześledzić zachodzące zmiany i oddziaływanie realizowanych zadań.
Wskaźniki ujęte w formie tabelarycznej będą stanowiły łatwo dostępne źródło informacji i
porównań.
VII.2 Sposób oceny planu rozwoju lokalnego.
Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań będzie wysokość
ponoszonych nakładów finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty
65
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Choroszcz
rzeczowe, zweryfikowane przez ocenę jakości realizacji zadań, będą ilustrować
zaawansowanie realizacji planu w skali rocznej i umożliwiać dokonywanie niezbędnych
korekt na bieżąco.
Plan, w wyniku prowadzonego monitoringu, będzie mógł być poddany okresowym
ocenom i w zależności od wyników poddawany korektom. Lista wskaźników oceny może być
skoordynowana z listą przedsięwzięć.
VII.3 Komunikacja ze społeczeństwem i otoczeniem instytucjonalnym.
Komunikacja ze społeczeństwem ma bardzo istotne znaczenie przy podejmowanych
działaniach służących realizacji konkretnych zadań. Poprzez odbywające się zebrania i
publikowane ogłoszenia na tablicy ogłoszeń w urzędzie będzie zapewniony przepływ
informacji do społeczeństwa.
Istniejąca skrzynka, do której mieszkańcy wrzucają swoje opinie (w postaci pisemnej)
pełni również rolę kanału przepływu informacji. Całość planu rozwoju lokalnego zostanie
umieszczona na stronie internetowej Urzędu Miasta i Gminy Choroszcz i dzięki temu każdy
mieszkaniec będzie miał możliwość zapoznać się z nim i podejmowanymi w ramach tego
planu zadaniami. Miejsce to będzie również pełniło rolę forum wymiany opinii na temat
realizowanego planu rozwoju.
Strona internetowa będzie jednocześnie pełniła rolę źródła szybkiej informacji dla
podmiotów gospodarczych i organizacji pozarządowych o planowanych zadaniach w
poszczególnych latach. Aktualizowana na bieżąco strona WWW wraz z innymi dokumentami
stanowi znakomite miejsce docierania do szeregu informacji istotnych w toku prowadzonej
działalności.
Oprócz wyżej wskazanych kanałów przepływu informacji będzie funkcjonował kontakt
telefoniczny osób zainteresowanych z urzędem. Jest on jednym z najprostszych sposobów
uzyskania informacji i przedstawienia swoich opinii.
Okazjonalnie, treści zawarte w opracowanym planie rozwoju będą publikowanie w
wydawnictwach książkowych wydawanych przy współudziale urzędu.
66