Rozwój człowieka

Rozwój człowieka
Podstawowe charakterystyki
rozwojowe
Główne sfery rozwoju
• Rozwój fizyczny
• Rozwój poznawczy
– Mowa
• Rozwój społeczny i emocjonalny
Wiek przedszkolny
3-6
Osiągnięcia rozwojowe
•
3 lata
- zwinnie się wspina,
- biegnąc okrąża przeszkody,
- przez chwilę stoi na jednej nodze,
- chodzi na czubkach palców,
- potrafi odwzorować koło,
- zaczyna ciąć nożyczkami;
4 lata
- dobrze jeździ na trójkołowym rowerze,
- układa puzzle z 5 - 10 kawałków,
- wykonuje proste budowle z klocków,
- rysuje uproszczona postać człowieka,
- skacze na jednej nodze,
- ubiera się i rozbiera, ale nie sznuruje sznurowadeł i nie zapina guzików;
5 lat
- biega lekko na palcach,
- podskakuje na zmianę na jednej i drugiej nodze,
- pisze kilka liter,
- rysuje człowieka,
- używa noża i widelca.
Clark i Ireland(1998)
Wiek przedszkolny
•
4 - 5 rok życia - nasilenie zmian w rozwoju fizycznym:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Kościec wykazuje szybsze tempo mineralizacji,
wyrzynają się zęby stałe,
stabilizują się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa,
silniejsze stają się mięśnie szkieletowe, na skutek utraty podściółki
tłuszczowej.
Oddech dziecka staje się głębszy, rytm wolniejszy, ponieważ wzrasta
pojemność płuc.
Podobnie dzieje się z mięśniem sercowym, w którym poprzez
powiększenie masy, zwiększa się pojemność wyrzutowa, nasilają się
skurcze i zwalnia rytm. (24
Mielinizacja tkanek nerwowych, dzięki czemu układ nerwowy dziecka
działa sprawniej
Zwiększa się bogactwo i koordynacja ruchów
Sylwetka dziecka staje się bardziej smukła. Wydłużeniu ulegają
kończyny oraz szyja.
Chłopcy między 5, a 6 rokiem - większy przyrost masy ciała
Rozwój mowy
•
ARTYKULACJA
- 2 miesiąc: głużenie,
Głużenie charakteryzuje się wydawaniem przez niemowlę różnych dźwięków, a w
tym samogłosek, spółgłosek, grup spółgłoskowych i samogłoskowych oraz
towarzyszącymi im nieskoordynowanymi ruchami ciała i kończyn -źwięki typu: g, k,
gli, kli, tli.
- 3 miesiąc: okres intonacji,
- 6 miesiąc: gaworzenie - odruch warunkowy - zamierzone wydawanie i powtarzanie
dźwięków. Na początku tego okresu pojawiają się pierwsze sylaby (ma, ta, ba,
później: ma - ma, ta - ta, ba - ba), które dziecko powtarza wielokrotnie, ale nie
przypisuje im konkretnego znaczenia.
- 1 rok: wyrazy: mama, baba, tata
- 18 miesiąc: 8 - 10 wyrazów,
- 21 miesiąc: 20 wyrazów;
Rozwój mowy
- 2 lata: wypowiedzi dwuwyrazowe - 1 zdanie;
- 3 lata: pojawiają się czasowniki, mowa dziecinna, potrafi użyć słowa
"ja"; używa 100 - 200 wyrazów,
- 4 lata: odmienia czasowniki, nieopanowane w pełni używanie nazw
kolorów
- 5 lat: język poprawny;
•
Rozwój mowy trwa do szóstego roku życia.
•
Wszelakie zaburzenia i wady wymowy po skończeniu przez dziecko 6
lat, określane są jako opóźnienie rozwoju mowy.
Rozwój mowy
•
ROZUMIENIE
- 7 miesiąc: rozumienie pewnych wyrazów,
- 9 miesiąc: rozumienie znaku językowego: 1 wyrazu;
„rewolucja 9
miesiąca” – wymiana =>konwersacja=>uczenie się kulturowe
- 1 rok: rozumie 3 lub więcej wyrazów;
- 2 lata: 500 – 1000 wyrazów;
- 3 lata: 1000 – 18000 słów, rozróżnianie barw i ich nazw,
- 4 lata: 1500 – 2000 wyrazów
- 5 lat: 2000 – 2600 wyrazów;
Osiągnięcia rozwojowe
• Dziecko 2 - letnie jest w stanie rozpoznać znajome
osoby lub przedmioty po 2 - 3 tygodniach rozłąki, a na
początku 3 roku życia już po miesiącu.
• Dziecko 3 - letnie pamięta imiona osób nieobecnych tu i
teraz i rozpoznaje bliskich po kilku miesiącach rozłąki.
• Pięciolatek potrafi podjąć zabawę tematyczną, a to
wiąże się z rozwojem pamięci świadomej i celowej.
Rozwój pamięci krótkotrwałej obserwuje się przez
odtwarzanie przez dziecko ciągów liczbowych.
–
–
–
–
trzylatek powtórzy dwie liczby,
pięciolatek już trzy do czterech liczb,
6- 8 - letnie dzieci powtarzają pięć liczb,
natomiast 9 - 12 - lenie sześć liczb.
Rozwój społeczno - emocjonalny
•
Mechanizm myślenia 3-latka ma charakter globalny,
– postrzega elementy otocznia jako całości mało jeszcze zróżnicowane.
– niezdolne jest do procesów analizy i syntezy,
– w coraz silniejszym stopniu myśli za pomocą słów.
– myśli chętnie za pomocą zespołów, kojarzy i łączy ze sobą sprzeczności.
– nie potrafi początkowo ani opisywać, ani opowiadać, fantazjuje.
– nie potrafi wyjaśnić tego co widzi zgodnie z zasadami przyczynowości, przypisuje
motywacje ludzkie zjawiskom naturalnym.
– zabawa, najchętniej indywidualna, lub z opiekunem jest naturalnym rodzajem
aktywności.
– Dotąd niechętne stopniowo staje się otwarte na współpracę. Teraz chętniej odda
zabawkę i bawi się z innym dzieckiem.
– nawiązuje pierwsze przyjaźnie.
Rozwój społeczno - emocjonalny
•
Dziecko koło czwartego roku życia
–
nabiera zwinności, staje się wrażliwsze na muzyczne rytmy lubi tańczyć,
–
odczuwa chęć podobania się,
–
pragnie skupiać na sobie uwagę.
–
lubi przeciwstawiać się wszelkim poleceniom które do tej pory wykonywało grzecznie i
dokładnie. Bezcelowe jest wtedy stosowanie jakichkolwiek kar. Bardzo potrzebna jest w tym
okresie określenie jasnych granic, stanowczość i konsekwencja.
–
w miarę upływu czasu wzrasta opanowanie nad sobą, wzrasta jego poczucie bezpieczeństwa.
–
zabawy wzbogacają się o pomysłowe i złożone działania dziecka starszego.
–
rozwijaj formy współpracy.
–
większość dzieci w tym wieku przejawia wręcz fanatyczny stosunek do prawdy. Intencje innej
osoby są tu mniej ważne niż prawda. W wieku czterech lat dzieci zaczynają rozumieć, że
oszustwo jest czymś złym.
Rozwój społeczno - emocjonalny
•
Dziecko koło piątego roku
– powraca do równowagi. Staje się pogodzone z sobą, spokojne, przyjacielskie,
można na nim polegać.
– zabawa wzbogaca się o dodatkową formę aktywności - jest nią praca (dziecko nie
przerywa wykonywanego zadania, jest wytrwałe w swojej intencji i dopiero z chwilą
ukończenia pracy oddala się od niej)
– między czwartym a szóstym rokiem życia świadomość moralna dziecka przestaje
być wiązana z możliwością otrzymania nagrody czy kary, a zaczyna obejmować
ogólniejsze, abstrakcyjne standardy przekształcające się w dalszych latach do
ocen moralnych czy słuszności.
– w miarę rozwoju zdolności postrzegania i umiejętności poznawczych, dzieci coraz
sprawniej uczą się dostrzegać sygnały wskazujące na trudną sytuację
emocjonalną innych ludzi i potrafią odpowiednio zareagować.
Rozwój społeczno - emocjonalny
•
sześciolatek
– znowu nadmierne emocje, czasami skrajne.
– ponownie chce być w centrum uwagi, chce być najbardziej kochany, najlepiej
oceniany, mieć wszystkiego najwięcej.
– zachowanie zaczyna przypominać zachowanie 2 1 latka.
– dzieci w tym wieku bywają często krnąbrne, niegrzeczne. Gotowe są dyskutować
o każdym poleceniu godzinami.
– zdobywając nowe doświadczenia, chcą często zbyt wiele na raz. Bardzo pomocne
są wówczas motywacje zawierające podziw i uznanie dla osiągnięć dziecka.
– pod koniec szóstego roku powraca etap uspokojenia, pewności siebie i
zadowolenia.
Rozwój społeczno - emocjonalny
•
siedmiolatek
– często markotnieje, patrzy i słucha pozostając na uboczu.
– często zbyt wiele od siebie wymaga.
– zaczyna dostrzegać różnice pomiędzy swoimi umiejętnościami i rówieśników potrzebuje wsparcia i życzliwości. Oczekuje wysłuchania jego żalów i rozterek
poważnego traktowania.
– wiek siedmiu lat stanowi o rozwoju i umacnianiu się fazy empatii poznawczej
(umiejętność spojrzenia na pewne sprawy z punktu widzenia innego człowieka i
stosowne do tego punktu widzenia zachowanie - decentracja). Umiejętność ta
sprawia, że dziecko wie kiedy ma podejść do smutnego przyjaciela, a kiedy
pozostawić go samego. Empatia poznawcza nie wymaga komunikacji
emocjonalnej (np. płaczu) ponieważ dziecko rozwinęło już wewnętrzny punkt
odniesienia odczuwa co przezywa inna osoba w trudnej sytuacji.
Późne dzieciństwo
(wiek szkolny) 6/7-10/12
Rozwój mózgu
• Kończy się ok. 5-8roku
7-11 lat
• Rozwój poznawczy
– dziecko potrafi dowolnie koncentrować uwagę
– obejmuje uwagą 3-6 elementów
– dowolne stosowanie strategii uczenia się (np.
powtarzanie)
– rozwija się metapamięć – wiedza na temat własnej
pamięci
– operacje konkretne
– Nabycie operacji na jednym materiale nie przenosi się
na inny materiał (dodawanie elementów nie ułatwia
dodawanie kilogramów)
7-11 lat
• Rozwój społeczny
– Dziecko staje się członkiem formalnej grupy (klasa
szkolna)
• umiejętności komunikacyjne, wrażliwość społeczna
• Pozycja w grupie jest zmienna (ale wyjątek – dziecko
odrzucone)
• Przyjaźnie oparte na wzajemnym zaufaniu i pomaganiu sobie
– przyjaźń oparta na cechach a nie na posiadanych
przedmiotach => pod koniec tego okresu pojawiają się trwałe
relacje oparte na podobieństwie zainteresowań i osobowości
7-11 lat
• Rozwój osobowości:
– Utrwalone wcześniej (3-6) podstawowe rysy
osobowości
– Rozwój zainteresowań – ukierunkowanie się
aktywności poznawczej, zależy od:
• Płci
• Zdolności
• Środowiska społecznego
• Oddziaływań szkoły
– Kształtowanie obrazu samego siebie
• Sądy o sobie – początkowo opisowe, nietrwałe i niezależne
zaczynają łączyć się w wiązki
DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA
Dojrzałość szkolna
A
Gotowość dziecka do podjęcia nauki szkolnej poprzez osiągnięcie
określonego poziomu rozwoju fizycznego, umysłowego,
społecznego i emocjonalnego. Dzięki tej gotowości dziecko ma
możliwość sprostania wymaganiom stawianym przez szkołę.
Dojrzałość fizyczna
- ogólna sprawność i zdrowie fizyczne
- wystarczająca sprawność w zakresie małej motoryki
- odpowiedni poziom koordynacji wzrokowo – ruchowej
- odpowiedni poziom koordynacji ruchowej
- świadomie kieruje ruchem własnego ciała
Dojrzałość szkolna
B
Dojrzałość umysłowa
- umiejętność czytania i pisania
- zainteresowania poznawcze
- zainteresowanie uczeniem się
- odpowiedni do wieku zasób pojęć, wiedzy, myślenia
przyczynowo-skutkowego
- wyrobiona zdolność koncentracji uwagi
- umiejętność uczenia się na „żądanie”, a nie tylko wówczas gdy
odczuwa się taką potrzebę
- umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia
wypowiadania się, opowiadania
- adekwatny do wieku poziom analizy i syntezy wzrokowej
- potrafi klasyfikować przedmioty
- dodaje i odejmuje na konkretach w zakresie 10.
Dojrzałość szkolna
C
Dojrzałość społeczna:
- potrafi prawidłowo nawiązywać kontakt z
rówieśnikami i dorosłymi
- potrafi przestrzegać reguły życia w grupie
- jest zdyscyplinowane, obowiązkowe i wytrwałe
- samodzielne w zakresie samoobsługi
- umiejętność podporządkowywania się
- umiejętność uczestniczenia w zajęciach grupowych.
Dojrzałość szkolna
D
Dojrzałość emocjonalna:
- zdolność do odczuwania szerokiej gamy emocji
- umiejętność panowania nad własnymi emocjami
- zmniejszona impulsywność
- wytrwałość w działaniu, nie załamywanie się z
powodu uwag ze strony nauczyciela czy
rówieśników
Przykładowe zadania z testu dojrzałości szkolnej
A
(http://wyborcza.pl/1,84877,4478906.html)
1. Dobór podpisów do obrazków. Kolejne zadanie pozwalające rozwijać
analizę i syntezę wzrokową.
Dam ci teraz cztery obrazki i cztery podpisy do nich. Dobierz podpisy
do obrazków.
KANGUR SOWA MOTYL KOT
Przykładowe zadania z testu dojrzałości szkolnej
B
(http://wyborcza.pl/1,84877,4478906.html)
Ważna w nauce jest również umiejętność myślenia przyczynowoskutkowego. Rozwijają ją historyjki obrazkowe wymagające
dostrzeżenia logicznego następstwa zdarzeń.
Dam ci teraz rysunki przedstawiające pewną historyjkę.
Przyjrzyj się im dobrze i ułóż je w kolejności od tego, co
wydarzyło się najwcześniej, do tego, co wydarzyło się
najpóźniej.
•
Warto zapytać dziecko, który obrazek jest pierwszy, bo dzieci
układają historyjki w różnych kierunkach (od góry do dołu, od
dołu do góry, od lewej do prawej i od prawej do lewej). Po
ułożeniu historyjki prosimy dziecko o jej opowiedzenie.
Przykładowe zadania z testu dojrzałości szkolnej
C
(http://wyborcza.pl/1,84877,4478906.html)
Także sprawność fizyczna jest bardzo ważna. Można ją
rozwijać podczas zabaw z dzieckiem, ćwicząc na
przykład:
- rzuty woreczkiem znad głowy (prawą i lewą ręką),
- chwyty woreczka (prawą i lewą ręką),
- rzuty i chwyty piłki obiema rękami,
- kopnięcia piłki do bramki prawą i lewa nogą,
- skoki na prawej lub lewej nodze,
- skoki na obu nogach.
Przykładowe zadania z testu dojrzałości szkolnej
D
(http://wyborcza.pl/1,84877,4478906.html)
Układanka obrazkowa. To zadanie rozwija analizę i syntezę
wzrokową.
Poniżej widzisz 5 części. Ułóż pocięty obrazek w całość.
•
Zadanie różni się od klasycznych puzzli, bo elementy obrazka
mają inny kształt, a całość trzeba ułożyć bez porównywania ze
wzorem. Do tego typu zadań można wykorzystywać różne
obrazki przecinane na różne sposoby. Części nie mogą być
zbyt małe i nie może być ich zbyt dużo.
Przykładowe zadania z testu dojrzałości szkolnej
E
(http://wyborcza.pl/1,84877,4478906.html)
W nauce czytania istotna jest umiejętność analizy i syntezy
wzrokowej i słuchowej. Dziecko ma nie tylko opanować
prawidłowe spostrzeganie liter, ale też wyodrębnianie
odpowiadających im głosek na początku, końcu i w środku
wyrazu, dzielenie wyrazu na sylaby i głoski, łączenie sylab i
głosek w wyraz.
Powiedz, co słyszysz (jaką głoskę słyszysz) na początku
wyrazu "oko"?
Powiedz, co słyszysz na końcu wyrazu "sok"?
Powiedz, co słyszysz w środku wyrazu "kot"?
Powiedz, jakie sylaby słyszysz w wyrazie "koło"?
Powiedz, jakie głoski słyszysz w wyrazie "koc"?
Jakie słowo powiedziałam "ko - za"?
Jakie słowo powiedziałam "l - a - l - a "?
Główne sfery rozwoju
• Rozwój fizyczny
• Rozwój poznawczy
• Rozwój społeczny i emocjonalny
Okres dorastania 10/12-18/20
•
Trudności w oznaczeniu granic wiekowych –
bardzo indywidualna kwestia
•
Dwie fazy:
1. Pokwitanie (faza pubertalna) – zmiany biologiczne

dojrzewanie do zdolności prokreacji
2. Adolescencja – zmiany psychiczne

dojrzewanie do zdolności decydowania o sobie

odkrywanie sensu własnego istnienia

ukształtowanie się własnej tożsamości
Przebieg procesu dojrzewania zależy od kontekstu społecznoekonomicznego
Pokwitanie
•
Zmiany: pierwszorzędne i drugorzędne cechy płciowe
–
Pierwszorzędne – produkcja komórek jajowych/spermy;
powiększenie pochwy i łechtaczki/ powiększenie penisa i
jąder; miesiączkowanie
–
Drugorzędne – zmiana proporcji ciała, owłosienie na ciele,
powiększenie się piersi/ mutacja głosu
•
Skok pokwitaniowy
–
Chłopcy: między 12-15 rokiem – wrażliwsi na zmiany
socjoekonomiczne
–
Dziewczęta: od 10 i trwa krócej
•
Zmiany w czynności gruczołów skórnych – trądzik,
potliwość
•
Ogólny wzrost
Pokwitanie
•
Rozwój motoryczny
–
Zróżnicowanie zależne od płci (poznać płeć po
ruchu)
–
Zróżnicowanie indywidualne: indywidualny styl
ruchowy
–
Destrukturalizacja wyćwiczonej motoryki
dziecięcej => pogorszenie się motoryki – może
to prowadzić do rezygnacji z aktywności
ruchowej (to źle, bo dzieci uprawiające sporty
przechodzą pokwitanie łagodniej)
Rozwój psychoseksualny
•
Faza I
–
Potrzeby seksualne – ogólne pobudzenie organizmu
–
Przyjaźnie między rówieśnikami w obrębie tej samej płci
– dobór na zasadzie podobieństwa psychicznego
–
Kierowanie uczuć do osoby dorosłej tej samej płci
(bohaterowie, gwiazdy itd.)
–
Antagonizm w stosunkach między płciami (szybszy
rozwój dziewcząt)
–
Masturbacja – sposób na realizację popędu seksualnego
(ok. 90% chłopcy; ok. 40% dziewczęta)
–
Obdarzanie uczuciem – na krótko – osoby płci odmiennej
Rozwój psychoseksualny
•
Faza II
–
Rozluźnienie związków z osobami tej samej płci – tworzą
się przyjaźnie heteroseksualne
–
Miłość szczenięca – ważniejsze jest samo kochanie ni ż
obiekt uczucia
–
Miłość romantyczna – idealizowanie obiektu uczu ć
–
Popęd seksualny:
•
Necking – pieszczenie górnej części ciała
•
Petting – pieszczenie narządów płciowych – prowadzący
do orgazmu
-
Inicjacja seksualna (pełny stosunek seksualny)
* u dziewcząt w wieku 18,9 (10% przed 15 r.ż.)
* u chłopców 17,9
Rozwój poznawczy
•
Stadium operacji formalnych
–
–
Myślenie werbalne, logika formalna, co
umożliwia pojawienie się (i ćwiczenie!) takich
zachowań jak:
•
Refleksyjność
•
Krytycyzm
•
Metaforyczne ujmowanie zdarze ń
•
Niezależność od sądów innych osób
•
Formułowanie własnych opinii
Rozwija się wyobraźnia i otwarcie na
doświadczenia => twórczość
Rozwój poznawczy
•
Wrażliwość zmysłowa
–
Osiąganie najniższych absolutnych progów zmysłowych
(wzrok najlepszy ok. 15 roku; słuch muzyczny – pod
koniec adolescencji)
–
Rośnie wrażliwość na różnice - obniżają się progi
różnicowe (np. rozróżnianie jasności barw)
–
Duża tolerancja na silne bodźce (np. głośna muzyka,
ostre kolory itp.)
•
Uwaga bardziej pojemna
•
Pamięć dowolna, strategiczna i logiczna (oparta na
rozumieniu materiału) – acz na początku okresu
dojrzewania – pamięć i uwaga bardzo słabe!
•
Procesy metapoznawcze
Rozwój tożsamości
•
Refleksja nad tym, kim jesteśmy – kryzys
tożsamości (Erickson); poszukiwania
tożsamości w:
–
Stałości stosunku do rodziców
–
Tworzenie nowego wizerunku własnej osoby (często
przez przejmowanie cudzych zachowań i sądów)
–
Sprawdzanie swoich możliwości fizycznych i
psychicznych
•
Pod koniec okresu adolescencji wybory są
bardziej racjonalne i pragmatyczne
•
Eksperymentowanie z tożsamością
negatywną
Etapy kształtowania się tożsamości
(A.I.Brzezińska,2005: 368)
I.
II.
-
EKSPLORACJA:
Rozpoznanie swoich kompetencji/ zasobów indywidualnych;
Rozpoznanie zasobów otoczenia;
Rozpoznanie relacji łączących jednostkę z innymi ludźmi;
Poznanie tego, jak widzą jednostkę inni ludzie.
PODJĘCIE ZOBOWIĄZANIA:
Podjęcie decyzji co do dalszych poczynań;
Przyjęcie na siebie odpowiedzialności za konsekwencje bliskie i
dalekie podjętych decyzji;
Osobiste zaangażowanie się w jakieś zajęcia;
Świadome zainwestowanie swojej energii w określonym
obszarze praktycznym (podjęcie pracy, założenie rodziny) lub
mentalnym (wybór ideologii, określonego światopoglądu);
Uzyskanie poczucia ciągłości w czasie i przestrzeni:
Moratorium – zaprogramowane opóźnienie – czas na dokonanie
własnych wyborów.
Obszary eksploracji w procesie budowania
tożsamości
• Eksperymentowanie z własnym ciałem np. strój, zabiegi
zmieniające wygląd i kondycję ciała.
• Eksperymentowanie w zakresie możliwości własnego
organizmu z jednej strony sprawdzanie jego wydolności
fizycznej i intelektualnej z drugiej tendencja do
zachowań ryzykownych.
• Eksperymentowanie w obrębie relacji społecznych i ich
wytrzymałości np. Zachowania prowokacyjne, łamanie
reguł społecznych.
Mechanizm tożsamości negatywnej
(A.I.Brzeziń
(A.I.Brzezińska,2005: 261)
Najważniejsze zagrożenia dla prawidłowego
przebiegu rozwoju
• Zaburzenia łaknienia (np.anorexia
nervosa, bulimia nervosa).
• Depresja młodzieńcza.
• Uzależnienie od alkoholu i narkotyków.
Rozwój społeczny
•
•
Konflikty z dorosłymi
–
Wzrastający krytycyzm
–
Bardziej restrykcyjne zachowania dorosłych –
dążące do opóźnienia wejścia w dorosłość
–
Weryfikacja autorytetów
Silne więzi z rówieśnikami
–
Paczki – grupy oparte na ścisłych, intymnych
związkach interpersonalnych
•
–
Początkowo jednopłciowe, potem mieszane – wspólne
zainteresowania, podobne środowiska
Przyjaźnie – związek intensywny i intymny –
wpływa na poczucie własnej wartości
Okres burzy i naporu?
•
Mead - dorastanie w kulturach innych od
zachodnich.
– dorastanie przebiega gładko i spokojnie. Dla
większości młodzieży – okres szczęścia,
folgowania sobie, względnej beztroski oraz
bezkonfliktowego stylu życia.
– => trudny okres dorastania nie ma
charakteru uniwersalnego i nie zawsze jest
czasem konfliktu i zamętu.
Wpływ różnic w dojrzewaniu
•
•
Wiek w którym rozpoczyna się
dojrzewanie ma wpływ na
chłopców – wcześniej dojrzewający:
– są bardziej sprawni fizycznie,
– wcześniej osiągają śmiałość w kontaktach z
dziewczętami
•
dziewczęta – wcześniej dojrzewające –
bardziej niezadowolone z własnego
wyglądu
Dorosłość
Rozwój osób dorosłych
• Niezauważany bo nie spełnia
kryteriów rozwoju biologicznego:
– Ukierunkowanie zachodzących zmian
na jeden, z góry wiadomy stan końcowy
– Powszechność zmian w danej populacji
– Powiązanie zmian z wiekiem
– Przewidywalność zmian
Dorosłość
• Dojrzałość psychiczna - Chlewiński:
– Autonomia jednostki
• Stabilność podmiotowego działania mimo
czynników zakłócających
– Wgląd we własne motywy
– Stosunek do ludzi
• Odpowiedzialność
• Szacunek dla innych
Kryteria podziału okresu dorosłości
1. Kryzysy życiowe (Erikson)
2. Zadania rozwojowe (Havighurst)
3. Zmiany w strukturze życia
związane z wydarzeniami
typowymi dla różnych faz
dorosłości (Levinson)
Wczesna dorosłość: 23/25 - 35
• Zadania rozwojowe (Havighurst)
– Wybór małżonka
– Uczenie się współżycia z nim
– Założenie własnej rodziny
– Wychowanie dzieci
– Prowadzenie domu
– Rozpoczynanie pracy zawodowej
– Podjęcie obowiązków obywatelskich
– Znalezienie pokrewnej grupy społecznej
Wczesna dorosłość
• Levinson – wczesna dorosłość: 22-45rż
„Struktura życia”
– 17-22 }Okres przejścia do wczesnej
dorosłości
– 22-28 }faza nowicjatu
– 28-33 }faza pośrednia
– 33-40 }faza kulminacji
– 40-45 }okres przejścia do średniej dorosłości
Wczesna dorosłość
Zmiany fizyczne
• Największy przyrost masy ciała
• Największa wydolność organizmu (zużycie
tlenu)
• Optymalne warunki przekazywania materiału
genetycznego: ♀ 25-30 i ♂ 30-35
• Większe pole widzenia peryferycznego, wzrasta
wrażliwość oka na światło (ok. 25rż, po 30rż
spada)
• 20-30rż – najlepsza ostrość słuchu
• Działanie stresu
Wczesna dorosłość
Zmiany poznawcze
• Od ok. 30 rż zaczyna się obniżać IQ (głównie w skali
bezsłownej), lepiej rozw. problemy społeczne
Myślenie postformalne:
• Pojawia się myślenie dialektyczne (teza-antytezasynteza) – godzenie sprzeczności przez znajdowanie
odpowiedniej nadrzędnej perspektywy poznawczej
• Relatywizm myślenia (Sinnot – operacje relatywistyczne)
– Od bezkrytycznej wiary w świadectwo zmysłów i autorytetów –
do doceniania kontekstu i względności wiedzy
Wczesna dorosłość
• Zmiany społeczne
– Założenie rodziny
– Pierwsze dziecko
– Rozwód
– Praca zawodowa
•
•
•
•
Eksploracja
Stabilizacja
Status quo
Schyłek
Wczesna dorosłość
Osobowość
• Odpowiedzialność
• Zintegrowanie Ja idealnego i Ja realnego
• Operowanie na wszystkich horyzontach
czasowych przeszłość-teraźniejszośćprzyszłość i branie za nie
odpowiedzialności
Wiek średni: 35/40 – 55/60rż
Zmiany fizyczne
• Wzrok ulega pogorszeniu (ostrość i tolerancja
na słabe oświetlenie), pojawia się
dalekowzroczność
• Powolne obniżanie się sprawności słuchu,
spadek słyszalności wysokich dźwięków
• Wrażliwość smakowa obniża się ok. 50rż.
• Przekwitanie (klimakterium) po 50rż – zmniejsza
się wydzielanie estrogenu => osteoporoza
• Mężczyźni – spadek aktywności seksualnej
Wiek średni
Praca zawodowa
• Stres jest związany z długością życia
• Syndrom wypalenia zawodowego
• Ekspertywność
Rodzina
• Dorastanie dzieci – kryzys wieku średniego
• Faza opuszczonego gniazda (częściej kobiety)
• Opieka nad starzejącymi się rodzicami
Wiek średni
Zmiany poznawcze
• Spadek IQ
• Obniża się stopniowo szybkość,
wydajność oraz zakres przetwarzania
informacji
• Mądrość
– wiedza faktualno-proceduralna
– wiedza ewaluatywna
Starzenie się
Zmiany biopsychologiczne
• Depresje
• Otępienie
Zmiany poznawcze
• Obniżenie sprawności pamięci operacyjnej
• Obniża się inteligencja płynna
Starzenie się
Wydarzenia społeczne
• Emerytura
• Pojawienie się wnucząt – rola dziadków
• Śmierć współmałżonka
Starzenie się
Lęk przed śmiercią
• Silniejszy u młodych niż starych
• Słabszy u osób szczęśliwych
• Przyjęcie do wiadomości własnej śmiertelności
Fazy umierania
• Zaprzeczenie diagnozy
• Gniew
• Układy, pertraktacje (z Bogiem o przedłużenie życia)
• Depresja (poczucie utraty sił, przewidywanie utraty
bliskich)
• Akceptacja śmierci (spokój)