praca magisterska

x60"CHARAKTERYSTY
KA STOSUNKU PRACY Z POWOŁANIA”
KRAKÓW 2003
WSTĘP
Kodeks Pracy reguluje prawnie stosunek pracy w Dziale Drugim. Znajdują się tam przepisy
dotyczące nie tylko zawierania i rozwiązywania umów o pracę, praw i obowiązków
pracownika i pracodawcy ale również przepisy regulujące tzw stosunki pracy pozaumowne.
ROZDZIAŁ I – STOSUNEK PRACY I PODSTAWY NAWIĄZANIA STOSUNKU PRACY
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonania pracy
określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do
zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. 1
-
Wedle powyższego artykułu, elementami stosunku pracy są:
Wykonywanie osobiste określonego rodzaju pracy
1
Kodeks Pracy, art.22
-
Na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy
Za wynagrodzeniem
W przypadku łącznego wystąpienia tych elementów zatrudnienie będzie zawsze
zatrudnieniem ze stosunku pracy i niezależnie od tego jak strony nazwą zawarta umowę. Do
takiego stosunku pracy będą miały zawsze zastosowanie przepisy Kodeksu Pracy. 2
Kodeks Pracy przewiduje pięć różnych podstaw nawiązania stosunku pracy. Tylko
zatrudnienie w ramach umowy o pracę ma charakter powszechny, o tyle pozostałe cztery
podlegają ograniczeniom ze strony pracodawcy lub zatrudnianego. Pomimo istotnych różnic
występujących pomiędzy poszczególnymi podstawami nawiązania stosunku pracy, mają one
pewne cechy wspólne, pozwalające przedstawić ogólną charakterystykę zatrudnienia
pracowniczego. Podstawową konsekwencją nawiązania stosunku pracy jest oczywiście
konieczność stosowania przepisów prawa pracy.
Do pozaumownych podstaw nawiązania stosunku pracy należą:




Powołanie (uregulowany w Kodeksie Pracy w art. 68-72)
Wybór (uregulowany w Kodeksie Pracy w art. 73-75)
Mianowanie (uregulowane w Kodeksie Pracy art. 76)
Spółdzielcza umowa o pracę (uregulowana w Kodeksie Pracy art. 77)
ROZDZIAŁ II – STOSUNEK PRACY Z POWOŁANIA



Nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania należy do tzw pozaumownych
stosunków pracy. Jest aktem zbliżonym do aktów o charakterze administracyjnym,
wywołującym podwójny skutek, tj powierzenie określonego stanowiska oraz nawiązanie
stosunku pracy. Powołanie jest czynnością jednostronną, a zgoda powołanego stanowi tylko
przesłankę ważności aktu.
Stosunek pracy ukształtowany na podstawie powołania cechuje brak stabilizacji zatrudnienia,
gdyż organ powołujący może w każdym czasie pracownika odwołać, a co więcej, nie znajdą
w takim przypadku
zastosowania przepisy określające tryb postępowania przy
rozwiązywaniu umów o pracę, a także przepisy dotyczące rozpatrywania sporów ze stosunku
pracy w części dotyczącej orzekania:
O bezskuteczności wypowiedzeń
O odszkodowaniu przewidzianym w razie wypowiedzenia umowy o pracę
O przywracaniu do pracy
Mimo tego, że do powołania stosuje się przepisy o umie o pracy na czas nieokreślony,
odwołanie pracownika nie musi być uzasadnione.3
Pomimo korzystnego dla pracodawcy ukształtowania treści stosunku pracy z powołania, z tej
formy zatrudnienia można korzystać jedynie w ograniczonym zakresie.
Powołanie jako podstawa nawiązania stosunku pracy została wprowadzona do Kodeksu Pracy
w celu zapewnienia pewnej kategorii pracowników niezależności zawodowej.
Od wielu lat na podstawie powołania zatrudnia się dyrektora, jego zastępców, głównego
księgowego w przedsiębiorstwach państwowych. Pozostałe stosunki pracy z powołania
2
3
Kodeks Pracy z Komentarzem, opracowanie G. Zdziennicka-Kaczocha, str. 25
Ł. Pisarczyk, „Różne formy zatrudnienia”, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, str. 47-48
nawiązuje się z osobami wybranymi na stanowiska wskazane przez przepisy wydane na
podstawie art. 298 Kodeksu Pracy, należą do nich m.in.: sekretarz i skarbnik gminy,
okręgowy inspektor pracy i zastępcy, dyrektor jednostki badawczo – rozwojowej.4
Powołanie powinno być dokonane na piśmie ( tak stanowi art. 68(2) par. 2 Kodeksu Pracy)
pod rygorem nieważności, gdyż powołanie ma być doręczone w formie pisemnej gdyż
ustnych oświadczeń się nie doręcza.
Akt powołania uzasadnia objęcie stanowiska wskazanego w jego treści, ponadto jest źródłem
powstania stosunku pracy pomiędzy powołanym a zakładem pracy, w którym objął
stanowisko.
Stosunek pracy, kreowany powołaniem, nawiązuje się w terminie określonym w powołaniu, a
jeżeli termin ten nie został określony – w dniu doręczenia, chyba że przepisy art. 68(2) par. 1
stanowią inaczej.
Powołanie może być poprzedzone konkursem, w którym wyłania się kandydata na określone
stanowisko spośród osób, które przystąpiły do konkursu. Przeprowadzenie konkursu może
mieć charakter fakultatywny lub obligatoryjny. Obowiązek przeprowadzenia konkursu
przewiduje na przykład ustawa o przedsiębiorstwach państwowych, zgodnie z którą dyrektora
przedsiębiorstwa powołuje się spośród kandydatów wyłonionych w drodze konkursu, przy
czym powołanie dyrektora bez przeprowadzenia konkursu jest nieważne.5
W sytuacji, gdy pracownik powołany na stanowisko w wyniku konkursu pozostaje w
stosunku pracy z innym pracodawcą i obowiązuje go trzymiesięczny okres wypowiedzenia,
może skrócić ten okres do jednego miesiąca. Rozwiązanie to ma umożliwić podjęcie nowej
pracy w możliwie krótkim czasie od powołania.6
ROZDZIAŁ III – ORZECZNICTWO
I PKN 170/00
Pracownik zatrudniony na podstawie powołania nie może skutecznie kwestionować
odwołania ze stanowiska równoznacznego z wypowiedzeniem umowy o pracę, ze względu na
brak
uzasadnionej
przyczyny.
I PZP 55/92
Art. 25 ust. 2 ustawy samorządowej ma zastosowanie do pracowników, z którymi nawiązano
stosunek
pracy
na
podstawie
powołania.
I PKN 65/97
Dyrektora instytucji kultury powołuje organizator na czas określony lub nie określony, po
zasięgnięciu opinii właściwych związków zawodowych działających w tej instytucji kultury
oraz
stowarzyszeń
zawodowych
i
twórczych
I PZ 45/75
Z mocy art. I i XIII § 1 przepisów wprowadzających kodeks pracy do pracowników
zajmujących stanowiska kierownicze w rozumieniu art. 68 kp i rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 20 listopada 1974 r. (Dz. U. Nr 45, poz. 268), z którymi nawiązanie
stosunku pracy następuje w drodze powołania, od dnia 1 stycznia 1975 r. stosuje się przepisy
art. 68-72 kodeksu pracy. Niezależnie bowiem od tego, w jaki sposób nawiązany został z
danym pracownikiem stosunek pracy, z woli ustawodawcy wyrażonej w art. XIII § 1
U. Jackowiak, „Prawo Pracy. Podręcznik dla studentów prawa”, Zakamycze 2003, str. 179-180
U. Jackowiak, „Prawo Pracy. Podręcznik dla studentów prawa.”, Zakamycze 2003, str. 180
6
j/w str.181
4
5
przepisów wprowadzających kp, stosunek ten z tym dniem uległ przekształceniu w stosunek
pracy
na
podstawie
powołania.
I PR 202/76
W świetle art. 68 kp i art. XV § 2 przepisów wprowadzających kp stosunek pracy osoby
zatrudnionej na podstawie umowy zawartej przed wejściem w życie kodeksu pracy na
stanowisku, dla którego w myśl przepisów tego kodeksu nie jest przewidziane nawiązywanie
(przez właściwy organ) stosunku pracy na podstawie powołania, nie przekształca się w
stosunek pracy na podstawie powołania nawet wówczas, gdy zakład pracy zatrudnienie tego
pracownika przed dniem 1 stycznia 1975 r. oparł na „powołaniu” go na takie stanowisko.
I PRN 14/95
Samo powołanie członka zarządu spółki przez właściwy organ spółki akcyjnej nie oznacza
nawiązania stosunku pracy w drodze powołania w rozumieniu art. 68 k.p., lecz oznacza tylko
powierzenie określonej osobie funkcji członka organu spółki.
I PKN 345/98
Odwołanie ze stanowiska członka zarządu banku. Wadliwe wypowiedzenie umowy o pracę.
I PKN 171/99
Powierzenie funkcji organu spółki. Prowadzenie spraw spółki na podstawie Kodeksu
Handlowego.
I PKN 582/98
Przepis art. 52 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (jednolity tekst: Dz.
U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.) jest przepisem odrębnym w rozumieniu art. 68 § 1 kp,
pozwalającym na nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania z członkami zarządu
spółdzielni.
II SA 923/99
Odwołanie inspektora kontroli skarbowej.
I PKN 62/00
Postanowienie umowy o pracę dopuszczające jej rozwiązanie w sposób przewidziany dla
rozwiązania stosunku pracy z powołania (art. 70 KP), jako mniej korzystne dla pracownika
niż przepisy powszechnie obowiązujące w zakresie rozwiązania umów o pracę, jest nieważne
(art. 18 § 2 KP). Przepis art. 52 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze
(jednolity tekst: Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.) nie stanowi podstawy prawnej do
zatrudniania członków zarządu spółdzielni w drodze powołania.
I PKN 95/00
Odwołanie ze stanowiska równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia
(art. 70 § 1 i § 3 KP) powinno być dokonane na piśmie (art. 70 § 11 KP), ale nie musi
wskazywać
przyczyny
odwołania.
I PKN 297/00
Pracownik odwołany ma do czasu rozwiązania stosunku pracy prawo do wynagrodzenia
takiego jakie przysługiwało mu przed odwołaniem (art. 70 § 2 KP). Wynagrodzenie to
obejmuje również premię, gdyż art. 81 § 1 KP nie ma zastosowania w tej sytuacji.
I PKN 421/00
Po zmianie art. 4 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr
21, poz. 124 ze zm.) ustawą z dnia 29 grudnia 1998 r. o zmianie niektórych ustaw w związku
z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa (Dz. U. Nr 162, poz. 1126), która weszła w życie 1
stycznia 1999 r., prawo rozwiązania stosunku pracy z powołania bez wypowiedzenia na
podstawie art. 70 § 3 KP w związku z art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP z odwołanym wcześniej ze
stanowiska sekretarzem gminy, służy przewodniczącemu zarządu właściwej jednostki
samorządu.7
organowi, który powołał pracownika na stanowisko.
1.
2.
3.
Bibliografia:
Ł. Pisarczyk, „Różne formy zatrudnienia”, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003
U. Jackowiak, „Prawo Pracy. Podręcznik dla studentów prawa”, Zakamycze 2003
G. Zdzinnicka-Kaczocha, „Kodeks Pracy z komentarzem”, Wydawnictwo Sigma,
Skierniewice 2002
7
http://www.serwishr.pl/spis/psk/node/node207063.html#orzecznictwo
4.
www.serwishr.pl/spis/psk/node/node207063.html#orzecznictwo