Wyklad 2 [tryb zgodności] - E-SGH
advertisement
Rachunkowość zarządcza Wykorzystanie rachunku kosztów zmiennych 1. Zmienność kosztów w długim i krótkim okresie Rachunek kosztów zmiennych i analiza koszty rozmiary produkcji zysk (CVP) 2. Podejmowanie decyzji w krótkim okresie 1. Specjalne decyzje cenowe 2. Decyzje optymalizacyjne w przypadku występowania tzw. wąskich gardeł 3. Analiza wrażliwości Dr Marcin Pielaszek 1. Dźwignia operacyjna 2. Wskaźnik marży na pokrycie 4. Analiza punktu krytycznego 5. Segmentowe rachunki wyników 6. Wyznaczanie kosztów stałych i zmiennych Rachunkowość zarządcza 2 Ograniczenia rachunku kosztów pełnych przy podejmowaniu decyzji Nie wszystkie koszty są istotne z punktu widzenia podejmowania decyzji w krótkim okresie Koszty zużywanych zasobów Pomieszczenia Zmienność kosztów Koszty słabo reagują na podejmowane decyzje Maszyny i Urządzenia Pracownicy Materiały Koszty silnie reagują na podejmowane decyzje Horyzont czasowy podejmowanych decyzji Rachunkowość zarządcza 4 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 1 Rachunkowość zarządcza Rachunek kosztów zmiennych Graficzna prezentacja kosztów stałych i zmiennych Rachunek kosztów zmiennych jest narzędziem krótkookresowego zarządzania kosztami w przedsiębiorstwie wykorzystującym podział kosztów na koszty stałe i koszty zmienne w stosunku do wielkości produkcji, gdzie: K Koszty całkowite Koszty zmienne: Koszty, które zmieniają się proporcjonalnie do zmian w wielkości produkcji Koszty zmienne Koszty stałe Koszty, które nie zmieniają się w ramach określonego przedziału zdolności produkcyjnych Koszty stałe Szt. Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 5 6 Podstawowy wzór prezentacji kosztów w rachunku kosztów zmiennych Koszty stałe i zmienne a koszty pośrednie i bezpośrednie KOSTKA DEYHLEGO Przychody ze sprzedaży - Koszty zmienne* Materiały Marża na pokrycie (kosztów stałych) - Koszty stałe Koszty zmienne Wynik ze sprzedaży Robocizna bezpośrednia * Zarówno koszty zmienne produkcyjne (np. materiały), jak też koszty zmienne sprzedaży (np. prowizje handlowców) Koszty bezpośrednie Koszty stałe Amortyzacja maszyny Rachunek kosztów pełnych Koszty pośrednie Przychody ze sprzedaży Koszty wytworzenia sprzedanych produktów Marża brutto Koszty nieprodukcyjne Wynik ze sprzedaży długoterminowy krótkoterminowy Horyzont czasowy podejmowanych decyzji Źródło: A. Deyhle, Controller-Praxis, cz I, wyd 5 Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 7 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 8 2 Rachunkowość zarządcza Specjalne decyzje cenowe - przykład 1. Przedsiębiorstwo A produkuje produkt X 2. Praktyczne zdolności produkcyjne wynoszą 12.000 szt. 3. Planowana produkcja i sprzedaż wynosi 10.000 szt. po cenie 3,5 zł 4. Jednostkowy koszt zmienny wynosi 2 zł. Specjalne decyzje cenowe 5. Koszty stałe wynoszą 10.000 zł Rachunkowość zarządcza 10 Rachunek kosztów zmiennych Rachunek kosztów zmiennych - przykładowa decyzja Przychody ze sprzedaży (10.000 × 3,5) + 35.000 zł 1. Przedsiębiorstwo A produkuje produkt X (10.000 × 2,0) – 20.000 zł 2. Praktyczne zdolności produkcyjne wynoszą 12.000 szt. Marża na pokrycie (kosztów stałych) + 15.000 zł 3. Planowana produkcja i sprzedaż wynosi 10.000 szt. po cenie 3,5 zł - Koszty stałe – 10.000 zł 4. Jednostkowy koszt zmienny wynosi 2 zł. - Koszty zmienne Wynik ze sprzedaży + 5.000 zł 5. Koszty stałe wynoszą 10.000 zł 6. Koszty całkowite = 30.000 JKP = 3,0 Rachunkowość zarządcza Czy należy przyjąć zlecenie? Rachunkowość zarządcza 11 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH Jednostka otrzymała propozycje sprzedaży 1.000 szt. produktu po cenie 2,5. 12 3 Rachunkowość zarządcza Rachunek kosztów zmiennych Przychody ze sprzedaży (1000 × 2,5) + 2.500 zł (1000 × 2,0) - 2.000 zł - Koszty zmienne Marża na pokrycie (kosztów stałych) + Koszty stałe 500 zł - Wynik na sprzedaży + Optymalizacja struktury asortymentowej 500 zł Rachunkowość zarządcza 13 Przykład - optymalizacja struktury asortymentowej Decyzje w przypadku braku wolnych mocy produkcyjnych 1. Przedsiębiorstwo sprzedaje 3 produkty A, B, C. 2. Popyt na poszczególne produkty wynosi odpowiednio 100, 200 i 300 szt., a normatywny czas wytwarzania: 1, 2 i 5 m/h. W przypadku braku wolnych mocy produkcyjnych (np. wąskie gardła) należy kierować się kryterium maksymalizacji marży na pokrycie. 3. Marża na pokrycie na poszczególnych produktach kształtuje się następująco: Produkt A Cena Produkt B Produkt C 100 120 Koszty zmienne wytworzenia 45 60 110 30 Marża na pokrycie 55 60 80 4. Wynik brutto ze sprzedaży na poszczególnych produktach kształtuje się następująco: Produkt A Produkt B Produkt C Cena Rachunkowość zarządcza 15 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 100 120 Koszty pełne wytworzenia* 55 80 110 80 Marża brutto 45 40 30 * Koszty zmienne plus 10 zł kosztów stałych na 1 mh 4 Rachunkowość zarządcza Przykład - optymalizacja struktury asortymentowej Problem 1 Z powodu przejściowego ograniczenia dostępnej powierzchni magazynowej przedsiębiorstwo jest zmuszone ograniczyć produkcję do 400 szt. w miesiącu Które produkty należy wybrać do produkcji. Ograniczenie rozmiarów produkcji nie wpłynie na poziom kosztów stałych Problem 2 Z powodu awarii maszyny pojawił się czynnik ograniczający w postaci dostępnego czasu pracy maszyn i urządzeń, który wynosi obecnie 900 m/h Analiza wrażliwości Które produkty należy wybrać do produkcji. Ograniczenie rozmiarów produkcji nie wpłynie na poziom kosztów stałych. Analiza wrażliwości - dźwignia operacyjna Przykład Dźwignia operacyjna 1. Przedsiębiorstwo X funkcjonuje na szybko rosnącym rynku markowych dóbr konsumpcyjnych (wzrost około 50% rocznie) Zjawisko, które polega na tym, że wynik zmienia się silniej niż przychody ze sprzedaży 2. W strukturze kosztów przedsiębiorstwa przeważają koszty stałe obejmujące wynagrodzenia wysokokwalifikowanych pracowników, nakłady na badania i rozwój oraz nakłady na tworzenie marki handlowej 3. Rachunek wyników: Siła dźwigni operacyjnej Obecnie Zależna od struktury kosztów. Im więcej kosztów stałych tym silniejszy efekt dźwigni operacyjnej Miernik siły dźwigni operacyjnej Stopień dźwigni operacyjnej (SDO) Przychody ze sprzedaży 5.000.000 Koszty zmienne 1.000.000 Marża na pokrycie 4.000.000 Koszty stałe 3.000.000 Wynik ze sprzedaży 1.000.000 4. Ocenić strukturę kosztów przedsiębiorstwa biorąc pod uwagę perspektywy dla rynku przedsiębiorstwa Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 19 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 20 5 Rachunkowość zarządcza Rozwiązanie przykładu Analiza wrażliwości – wskaźnik marży na pokrycie SDO = 4.000.000 / 1.000.000 = 4 1. Jest wskaźnikiem rentowności Wzrost sprzedaży o 50% spowoduje wzrost wyniku o 200% Przychody ze sprzedaży 7.500.000 Koszty zmienne 1.500.000 Marża na pokrycie 6.000.000 Koszty stałe 3.000.000 Wynik ze sprzedaży 3.000.000 2. Pokazuje o jaki % zmiany w przychodach ze sprzedaży zmieni się wynik ze sprzedaży Wzrost sprzedaży o 2.500.000 zł powoduje wzrost wyniku o 2.000.000 zł Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 21 22 Analiza punktu krytycznego 1. Jaka musi być wielkość / wartość sprzedaży, żeby pokryć wszystkie koszty przedsiębiorstwa lub 2. Jaka musi być marża na pokrycie, żeby pokryć koszty stałe przedsiębiorstwa Przychody K Koszty całkowite Analiza punktu krytycznego 3.000.000 Koszty zmienne MNP = 3.000.000 Koszty stałe Szt. Rachunkowość zarządcza 24 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 6 Rachunkowość zarządcza Wzory Segmentowy rachunek marż pokrycia Rachunkowość zarządcza 25 Definicja segmentu Segmentowy rachunek marż pokrycia Segment: wydzielona część organizacji, której można przyporządkować właściwe jej przychody i koszty • Produkty Przychody ze sprzedaży • Linie produktowe • Wydziały - Koszty zmienne segmentu • Zakłady • Klienci Marża na pokrycie kosztów stałych segmentu (Marża I) • Kanały dystrybucji • Rynki branżowe - Koszty stałe segmentu • Rynki geograficzne Marża segmentu (Marża II) W segmentowym rachunku marż pokrycia zakłada się, że w przypadku likwidacji segmentu, wszystkie jego koszty powinny zniknąć Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 27 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 28 7 Rachunkowość zarządcza Segmentowy rachunek marż pokrycia Segmentowy rachunek marż pokrycia - ilustracja Segmenty niższego rzędu Przychody ze sprzedaży segmentu Rynek A (tylko hurt) Przychody ze sprzedaży segmentu Hurt (H) rynek B Detal (D) rynek B Rynek B (H+D) Firma - Koszty zmienne segmentu - Koszty zmienne segmentu Przychody ze sprzedaży 4 000 000 3 000 000 3 000 000 6 000 000 10 000 000 MNP kosztów stałych segmentu (I) MNP kosztów stałych segmentu (I) Koszty zmienne 2 400 000 1 800 000 1 800 000 3 600 000 6 000 000 - Koszty stałe segmentu - Koszty stałe segmentu 1 600 000 1 200 000 1 200 000 2 400 000 4 000 000 Marża segmentu (II) Marża segmentu (II) Marża na pokrycie kosztów kanału dystryb. Koszty stałe kanału dystr. 1 000 000 700 000 1 300 000 2 000 000 3 000 000 Marża kanału dystrybucji 600 000 500 000 - 100 000 400 000 1 000 000 300 000 300 000 Segment wyższego rzędu Marża segmentów niższego rzędu (I) Koszty stałe rynku Koszty stałe segmentu wyższego rzędu Marża rynku Marża segmentu wyższego rzędu (II) Koszty stałe firmy 600 000 100 000 700 000 1 700 000 - 1 000 000 Marża firmy Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 29 30 Rzeczywiste zachowanie się niektórych kosztów (Koszty zmienne) (Koszty progresywnie zmienne) (Koszty degresywniezmienne) Wyznaczanie kosztów stałych i zmiennych (Koszty stałe) (Koszty skokowostałe) (Koszty mieszane) Rachunkowość zarządcza 32 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 8 Rachunkowość zarządcza Ekonomiczny i księgowy model zmienności kosztów zł Jak ustalić ile wynoszą koszty zmienne a ile koszty stałe? Model ekonomiczny 1. Metoda księgowa Model księgowy 2. Metody statystyczne • Metoda wizualna • Metoda dwóch punktów • Metoda najmniejszych kwadratów Szt. Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 33 Jak ustalić ile wynoszą koszty zmienne a ile koszty stałe? Przykład liczbowy 34 Wyznaczanie kosztów stałych i zmiennych Metoda wizualna Załóżmy, że dla różnych poziomów działalności koszty kształtują się w sposób następujący zł Wielkość produkcji Koszty całkowite jkz = (290.000 – 30.000) / 1.000 = 260 K = 260*X + 30.000 290.000 Koszty stałe ≈ 30.000 1.000 szt. Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 35 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 36 9 Rachunkowość zarządcza Wyznaczanie kosztów stałych i zmiennych Metoda dwóch punktów zł Koszty całkowite Wyznaczanie kosztów stałych i zmiennych Metoda regresji liniowej (najmniejszych kwadratów) jkz = 290.000 - 182.800 = 268,00 1000 - 600 KS = 290.000 – 1.000*268= 22.000 zł K = 268*X + 22.000 290.000 182.800 Koszty stałe 22.000 600 1.000 szt. Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 37 Wyznaczanie kosztów stałych i zmiennych Metoda regresji liniowej (najmniejszych kwadratów) 38 Metoda regresji liniowej (najmniejszych kwadratów) zł K = 266*X + 23.002 Koszty stałe 23.002 Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 39 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 40 10 Rachunkowość zarządcza Wyznaczanie kosztów stałych i zmiennych dla całego przedsiębiorstwa Metoda regresji liniowej dla produkcji wieloasortymentowej W przypadku produkcji wieloasortymentowej nośnik zmienności oparty o wielkość produkcji zastępuje się zwykle nośnikiem opartym o czas pracy np. rh lub mh W przypadku przedsiębiorstwa produkującego wiele różnych produktów w celu wyznaczenia kosztów stałych i zmiennych można: Przykład Poniższe zestawienie przedstawia wykorzystanie czasu pracy maszyn (m/h) i czasu pracy robotników bezpośrednio produkcyjnych (r/h) przy różnych rozmiarach działalności: 1. Uzależnić poziom zmienności od innego czynnika niż wielkość produkcji np. liczby roboczogodzin, maszynogodzin Poziom kosztów 2. Uzależnić poziom zmienności kosztów od poziomu przychodów ze sprzedaży (wzrost sprzedaży powoduje wzrost kosztów) Ilość m/h Ilość r/h 570 100 110 720 200 380 970 300 700 1.420 400 750 1.670 500 850 Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 41 42 Ustalenie kosztów zmiennych na podstawie analizy zmienności przychodów ze sprzedaży - ilustracja Metoda regresji liniowe dla produkcji wieloasortymentowej Nośnik kosztów oparty o ilość maszynogodzin lepiej oddaje zachowanie się kosztów całkowitych, niż nośnik oparty o roboczogodziny Rachunek zysków i strat dla pewnego przedsiębiorstwa za 4 kwartały (w tysiącach złotych) przedstawia się następująco: I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Razem Przychody ze sprzedaży 100 000 110 000 120 000 130 000 460 000 Koszt wytworzenia sprzedanych produktów 26 000 34 000 35 000 40 000 135 000 Marża brutto 74 000 76 000 85 000 90 000 325 000 Koszty sprzedaży 20 000 21 000 23 000 24 000 88 000 Koszty ogólnego zarządu 30 000 31 000 31 000 32 000 124 000 Wynik ze sprzedaży 24 000 24 000 31 000 34 000 113 000 Korzystając z arkusza kalkulacyjnego Excel proszę ustalić koszty stałe i zmienne na poziomie całej firmy Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza 43 © Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 44 11
