Rys. 5. - INE PAN

Zmiany mikroekonomicznych
filarów wzrostu
w latach 2000-2005 w Polsce
Jan Macieja, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN
Zygmunt Bieńko, Centrum Informacji Społ.-Gospodarczej MG
Warszawa – czerwiec, 2006
Wprowadzenie
Zrozumienie przyczyn decyzji podażowych przedsiębiorstw jest ważnym warunkiem
zrozumienia mechanizmu wzrostu gospodarczego.
1. Filary wzrostu gospodarczego:
a) tempo wzrostu zasobów siły roboczej,
b) tempo zmian kapitału ludzkiego,
c) zmiany kapitału trwałego (mierzone nakładami na nowe obiekty
majątkowe oraz ich ulepszania),
d) redukcja kosztów realnych mierzona:
1) stopą zwrotu brutto na aktywach,
2) wydajnością pracy; mierzy również tempo zmian zasobów kapitału ludzkiego
w firmach,
3) relacją produkcji dodanej do łącznego zużycia kapitału ludzkiego,
trwałego i finansowego (TFP),
e) stopa zwrotu netto na kapitale własnym.
Wniosek: Na pięć filarów wzrostu, trzy: c, d, e oraz częściowo b kształtowane są
przez przedsiębiorstwa i zmiany ich wartości numerycznych w największym stopniu
wyznaczają tempo wzrostu PKB.
2. Kilka wniosków w teorii decyzji podażowych
przedsiębiorstw.
a. Przy cenie wyznaczonej przez rynek wielkość produkcji (PKB) zależy od kosztów wytwarzania
ponoszonych przez przedsiębiorstwo.
b. Wraz ze wzrostem PKB rośnie ogólny popyt na wytwarzane dobra i usługi, co wywołuje:
pewien wzrost ich cen  zwiększa motywację do powiększenia produkcji  wzrost PKB 
zbija
koszty wskutek korzyści skali produkcji  podnosi stopę zwrotu,
c. Stały niewielki wzrost cen :
- nie zachęca do odkładania zakupów,
- zwiększa podaż bez ryzyka spadku dochodów,
- zwiększa stopę zwrotu.
3. Wniosek końcowy:
Długotrwały wzrost PKB wyznaczany jest długookresową stopą zwrotu na kapitale własnym,
gdyż to ona decyduje o kierunkach przeznaczenia oszczędności. O poziomie inwestowania
decyduje nie tylko wysokość stopy zwrotu, ale również pewność zwrotu, wyznaczana ryzykiem
inwestycyjnym - politycznym, a zwłaszcza wynikającym ze stanu finansów publicznych.
Popatrzmy teraz
jak powyższe procesy i mechanizmy kształtowały się
w latach 2000-2005?
Sprzedaż og.
Eksport
Wynik fin.og.
EBITDA
Wynik operac.
400
350
300
250
200
150
100
50
0
20
03
20 I
03
I
20 I
03
20 III
03
IV
20
04
20 I
04
I
20 I
04
20 III
04
IV
20
05
20 I
05
I
20 I
05
20 III
05
IV
mld. zł
OKRES
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
2005 IV
Sprzedaż
ogółem Eksport Wynik operac.Wynik fin.og.EBITDA
237 35
11
6 22
255 37
11
9 23
270 40
14
10 26
295 45
12
5 24
282 48
19
17 31
304 51
21
22 34
312 48
21
21 33
334 51
13
17 26
290 47
17
15 29
318 53
19
18 32
329 52
19
19 32
360 57
15
15 28
kw artały w latach 2003 - 2005
Rys.1 Z rysunku 1 wynika, że:
I. w okresie IV 2003 – IV 2005:
1.
wartość sprzedaży rosła w postępie geometrycznym, ze spadkami tempa w I kwartale każdego roku.
2.
szybciej od sprzedaży (1,22) rósł eksport (1,27), poprawił się się wynik operacyjny (1,25), a zwłaszcza wynik finansowy netto (3,00).
Wolniej rosła EBITDA (1,17).
3.
skokowy wzrost wyniku finansowego netto nastąpił w I kw. 2004.
II. W IV kwartale 2005 roku miał miejsce:
1.
wzrost sprzedaży (1,09 w st. do III 2005 i o 1,08 w st. do IV 2004);
2.
wzrost eksportu (odpowiednio 1,10 oraz 1,12);
3. pogorszenie wyniku operacyjnego i wyniku finansowego netto; spadek EBITDA. Podobnie było w IV kw. 2003 i IV kw. 2004.
Czy są podstawy do hipotezy, że spadek efektywności w IV kw. jest zjawiskiem sezonowym, czy zapowiedzią zmiany cyklu?
6,39%
4,49%
5,49%
5,70%
5,68%
III
6,63%
20
05
6,10%
I
4,11%
20
05
4,98%
7,00%
6,00%
5,00%
4,00%
3,00%
2,00%
1,00%
0,00%
III
4,13%
RS
20
04
4,25%
I
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
2005 IV
20
04
2,71%
III
2002 IV
20
03
3,92%
I
2002 III
20
03
3,18%
III
2002 II
Rentowność Sprzedaży br.
20
02
3,12%
I
2002 I
20
02
RS
wsk.rentown. br. w %
Okres
kwartały lat 2003 - 2005
4,80%
Rys. 2.
Z wykresu wynika, że:
•w okresie IV 2002 do IV 2005 rentowność wzrosła 1,73 razy (przychodów ze sprzedaży 1,22);
•w IV kw. 2005 w stosunku do III kw. 2005 rentowność obniżyła się o 17,3%;
•spadek rentowności występował też w IV kw. 2002, 2003, 2004.
Rentowność sprzedaży mierzy bieżącą efektywność; nie uwzględnia dotacji, zysków i strat nadzwyczajnych. Ma większą wartość
prognostyczną od zysku netto.
Rys. 3.
W okresie IV 2003 – IV 2005 poziom zapasów ogółem
powiększył się 1,29 razy, z. materiałów 1,37 razy, z.
półproduktów 1,27 razy, produktów i towarów 1,25. Szybszy
przyrost zapasów materiałów (1,37) od przychodów ze sprzedaży
(1,22) i zapasów ogółem (1,29) pozwala na postawienie
hipotezy, że część nakładów inwestycyjnych wliczana jest w
koszty, czyli, ze nakłady inwestycyjne są wyższe od
wykazywanych przez statystykę.
W IV kw. 2005 w porównaniu do III kw. 2005 wzrostowi
sprzedaży 1,09 towarzyszył wzrost zapasów ogółem 1,03,
z. materiałów 1,09, z. półproduktów 0,93, z. produktów i
towarów 1,07.
POZIOM ZAPASÓW W GOSPODARCE
mld. zł
OKRES ZAP.OGÓŁEM Z.MATERIAŁÓW Z.PÓŁPROD. Z.PRODUKTÓWZ.TOW.
2003 I
82
24
12
15
29
2003 II
82
25
12
15
29
2003 III
84
27
13
14
30
2003 IV
83
27
11
16
28
2004 I
88
27
12
16
31
2004 II
92
29
13
15
32
2004 III
98
32
14
16
33
2004 IV
98
32
12
19
33
2005 I
99
31
13
18
34
2005 II
101
32
15
18
34
2005 III
104
34
15
18
35
2005 IV
107
37
14
20
35
ZAP.OGÓŁEM
Z.MATERIAŁÓW
Z.PRODUKTÓW
Z.TOW.
Z.PÓŁPROD.
120
100
80
60
40
20
0
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005 2005
I II III IV I II III IV I II III IV
kwartały w latach 2003 - 2005
50,22%
36,78%
32,56%
54,28%
21,01%
18,55%
19,40%
18,96%
27,18%
18,67%
18,07%
20,08%
0,05
0,05
0,05
0,04
0,05
0,04
0,04
0,04
0,04
0,04
0,04
0,04
0,22
0,20
0,18
0,19
0,21
0,20
0,18
0,19
0,21
0,20
0,19
0,19
OZPO-obc.zysku przed opodatk.
Pod. w KDO - udział pod. i opłat w K.dział.oper.
KU w K.rob.- udział kosztów ubezp. w kosztach roboc.
OZPO
Pod.w KDO
KU w K.rob.
60,00%
50,00%
40,00%
30,00%
20,00%
10,00%
0,00%
20
03
20 I
03
20 II
03
20 III
03
IV
20
04
20 I
04
20 II
04
20 III
04
IV
20
05
20 I
05
20 II
05
20 III
05
IV
OZPO
KU w
K.rob.
wartości wskazników
Okres
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
2005 IV
Pod.w
KDO
kwartały lat 2003 - 2005
Rys. 4
Rysunek pokazuje:
• gwałtowny spadek obciążeń zysku brutto w I kwartale 2004 roku; w IV kw. 2005 w stosunku do III
kw. 2005 obciążenia wzrosły 1,11 razy;
• niezmienny udział podatków lokalnych w kosztach;
• praktycznie niezmienny udział kosztów ubezpieczeń społ. w kosztach robocizny.
Świadcz.dla budż.
29,9
27,0
27,5
29,9
31,4
33,1
34,2
36,0
39,8
33,6
34,3
37,4
Świadcz.dla budż.
45,0
40,0
35,0
30,0
mld. zł
Okres
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
2005 IV
25,0
20,0
15,0
10,0
5,0
0,0
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005 2005
I
II
III
IV
I
II
III
IV
I
II
III
IV
kwartały lat 2003 - 2005
Rys. 5. Polska „krzywa Laffera”
Rysunek pokazuje, że:
• znaczącemu obniżeniu stawki podatku w I kw. 2004r. towarzyszył wzrost wpływów do
budżetu
mld. zł
OKRES Nal.k.term. Zob.k.termin. Wsk.pokr.zob.
2003 I
163
262
47
2003 II
166
266
47
2003 III
171
265
53
2003 IV
171
275
49
2004 I
177
271
64
2004 II
179
271
69
2004 III
183
271
68
2004 IV
180
276
53
2005 I
173
267
63
2005 II
186
283
65
2005 III
179
275
64
2005 IV
198
298
54
Wsk.pokr.zob. w promilach = EBITDA : Zobow.og.
Nal.k.term.
Zob.k.termin.
Wsk.pokr.zob.
350
300
250
200
150
100
50
0
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005 2005
I II III IV I II III IV I II III IV
kwartały w latach 2003 - 2005
Rys.6.
W okresie: IV kw. 2003 do IV kw. 2005
 należności rosły szybciej (1,16) od zobowiązań (1,08), co jest oznaką statystycznej poprawy płynności finansowej w badanych
przedsiębiorstwach;
 wzrósł wskaźnik pokrycia zobowiązań (1,10 razy), mierzony relacją EBITDA (wynik operacyjny + amortyzacja)/do zobowiązań
ogółem.
W IV kw. 2005 w stosunku do III kw. 2005:
należności wzrosły 1,11 razy, zobowiązania 1,08 razy;
wskaźnik pokrycia zobowiązań obniżył się o 15,2%.
Pasywa
Zob.:Pas.w %
Akt.-Zob.
1200
1000
mld. zł
OKRES Pasywa Zobow.og. Zob.:Pas.wAkt.-Zob.
%
2003 I
881
463
53 418
2003 II
901
481
53 421
2003 III
922
485
53 437
2003 IV
966
499
52 467
2004 I
952
485
51 467
2004 II
989
488
49 501
2004 III
985
489
50 497
2004 IV
1001
486
49 515
2005 I
971
462
48 509
2005 II
1029
490
48 539
2005 III
1000
503
50 497
2005 IV
1095
520
47 575
Zobow.og.
800
600
400
200
0
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005 2005
I II III IV I II III IV I II III IV
kwartały w latach 2003 - 2005
Rys. 7. W okresie: IV kw. 2003 – IV kw. 2005
aktywa wzrosły 1,13 razy, co oznacza, że powiększył się o 13% zasób kapitału, a tym samym umocnił się jeden z trzech
mikroekonomicznych filarów wzrostu;
• zmalał udział zobowiązań w pasywach o 9%, co stanowi dodatkowy dowód na poprawę sytuacji finansowej w badanych firmach;
• wzrosła księgowa wartość firm o 23%. Jest ona różnicą pomiędzy sumą aktywów, a sumą zobowiązań i równa się wielkości kapitałów
własnych i niepodzielonego zysku.
W IV kw. 2005 w stosunku do III kw. 2005:
aktywa wzrosły o 9,5%, o tyle zmniejszył się udział zobowiązań w pasywach;
księgowa wartość firm wzrosła o 15,7%. W całym okresie 2003 – 2005 notowano szybki wzrost wartości firm.
Rys. 8a.
KUP/P
Udział kosztów uzyskania przychodów w
przychodach ogółem, w gospodarce
kwartały lat 2002-2005
KUP/P = Udział kosztów uzyskania przychodów w przychodach ogółem
20
05
III
20
05
I
20
04
III
20
04
I
20
03
III
20
03
I
20
02
III
1,04
1,02
1
0,98
0,96
0,94
0,92
0,9
20
02
I
0,99
1
0,99
1,02
0,99
0,98
0,98
1
0,95
0,94
0,95
0,96
0,96
0,96
0,95
0,97
wskażnik udziału
Okres
2002 I
2002 II
2002 III
2002 IV
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
2005 IV
WP
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
2005 IV
17
25
20
18
19
20
20
21
21
21
20
WP
15
10
5
0
20
05
III
17
20
05
I
2002 IV
20
04
III
17
20
04
I
2002 III
20
03
III
16
20
03
I
2002 II
Wydajność pracy w gospodarce
20
02
III
15
20
02
I
2002 I
tys. zł
Okres
21
21
kwartały w latach 2002 - 2005
22
Rys. 8.b. Wydajność pracy mierzona jest relacją produkcji dodanej (przychody ze sprzedaży pomniejszone o koszty materiałów i
energii, usług obcych i wartość zakupionych towarów w celu odsprzedaży)/do średniego zatrudnienia.
Z badań wynika, że w okresie IV kw. 2005 do IV kw. 2002:
nastąpił wzrost wydajności pracy o 29% w ciągu zaledwie 4 lat. (W USA w ciągu ostatniego wieku wydajność pracy rosła 1,5%
rocznie);
• w kw. IV 2005 do III kw. 2005 wydajność wzrosła o 4,8%;
wzrost wydajności (1,29) był nieco wyższy od wzrostu przychodów (1,22). Oznacza to, że znacznemu powiększeniu przychodów nie
towarzyszyło tworzenie miejsc pracy.
(Wzrost wydajności przeciwdziała spadkowej tendencji stopy zwrotu, sprzyjając ciągłości wzrostu gospodarczego).
TFP
1,31
1,45
1,38
1,35
1,37
20
02
1,31
20
02
I
1,20
III
1,10
I
1,22
20
05
1,21
20
05
1,12
III
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
2005 IV
TFP
1,60
1,40
1,20
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
20
04
1,03
I
2002 IV
20
04
1,12
III
2002 III
I
1,07
20
03
2002 II
TFP w Gospodarce Polski ogółem
20
03
1,10
III
2002 I
wartość wskażnika
Okres
kwartały w latach 2002 - 2005
1,29
Rys. 9.
TFP równa się relacji produkcji dodanej do łącznej wielkości amortyzacji, płac i narzutów na płace oraz kosztów finansowych.
Z rysunku wynika, że porównując dane za IV kw. 2005 z danymi za IV kw. 2002 nastąpiła poprawa łącznej efektywności wykorzystania
kapitału ludzkiego, rzeczowego i finansowego o 25%. (W USA w ciągu ostatniego wieku roczna poprawa wynosiła ok.. 1,5%).
TFP jest najlepszą miarą spadku kosztów realnych – najważniejszego mikroekonomicznego filaru wzrostu, wyznaczającego poziom
stopy zwrotu na zainwestowanym kapitale.
Spadek poziomu TFP w IV kwartale 2002, 2003, 2004 i 2005 może być wynikiem bardziej precyzyjnej sprawozdawczości niż w innych
okresach.
ROAbr.% ROEn.%
0,72%
0,76%
0,94%
1,28%
1,08%
1,54%
0,53%
0,50%
1,82%
2,92%
2,18%
3,50%
2,10%
3,36%
1,70%
2,68%
1,55%
2,16%
1,75%
2,72%
1,91%
3,15%
1,32%
2,00%
ROAbr.%
wartości procentowe
OKRES
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
2005 IV
ROEn.%
4,00%
3,50%
3,00%
2,50%
2,00%
1,50%
1,00%
0,50%
0,00%
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005 2005
I
II III IV
I
II III IV
I
II
III IV
kwartały w latach 2003 - 2005
Rys. 10. Z wykresu wynika, że:

nastąpił wzrost stopu zwrotu brutto z aktywów wraz ze spadkiem stopy opodatkowania w I kwartale 2004 r. W IV kw. 2005 była
2,5 razy wyższa niż w IV kw. 2003;
•
nastąpił gwałtowny wzrost stopy zwrotu netto z zainwestowanych kapitałów własnych (4 razy), czyli znacząco wzmocnił się
kolejny mikroekonomiczny filar wzrostu gospodarczego;

wysokiemu wzrostowi stopy zwrotu nie towarzyszył wzrost nakładów inwestycyjnych. Prawdopodobnie do 2004 r. w tej grupie
przedsiębiorstw większość zysków realizowana była poza granicami Polski i w szarej strefie. Realna stopa zwrotu mogła nie ulec
zmianie wraz ze zmianą stopy nominalnej;

znacząco niższy poziom ROA i ROE w IV kw. 2003, 2004 i 2005 r. prawdopodobnie jest wynikiem niedoskonałości statystyki.
Uwaga: w IV kw. 2005 r. wsk.ROE był o 37,5% niższy niż w III kw. 2005 r., ale był też o 25,4% niższy niż w IV kw. 2004 r., co już nie
jest błędem statystycznym.
Dwa fundamentalne pytania:
1)
Dlaczego gwałtownemu wzrostowi ROE nie towarzyszył wzrost inwestycji? Hipoteza 1. Realna stopa zwrotu nie uległa tak
znacznej zmianie jak stopa nominalna. Hipoteza 2. Główną przyczynę stanowi wysokie ryzyko inwestycyjne.
2) Czy spadek ROE i obserwowany w IV kw. 2005 r. szybszy wzrost kosztów robocizny niż wydajności może – a zwłaszcza kiedy doprowadzić do zmiany ścieżki wzrostowej PKB?
WSKAŹNIK PRODUKTYWNOŚCI ZASOBÓW (TPF)
wg sekcji PKD
1,60
1,40
C - GÓRN.
1,20
D - PRZETW.
1,00
E - MEDIA
0,80
F - BUDOWN.
0,60
G - HANDEL
0,40
GOSPODARKA
0,20
0,00
2000
2001
2002
2003
2004
2005
lata
Rys. 11
Z rys. 11 wynika, że w ciągu niespełna 4 lat nastąpiło pewne zwiększenie sektorowego zróżnicowania TFP. Największą
produktywnością angażowanego kapitału wykazał się handel. Najniższą poprawę efektywności odnotował sektor, w którym
konkurencja między firmami jest najniższa, czyli górnictwo.
Opłacenie wzrostu wydajności pracy wzrostem
kosztów pracy
Wyd.pracy
Koszty pracy
Wsk.opłac.
25,00
20,00
15,00
10,00
kwartały w latach 2002 - 2005
Rys. 12. Dynamika zmian kosztów robocizny i wydajności pracy
(koszty robocizny = wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia; wydajność pracy mierzona jest produkcją dodaną).
W okresie I kw. 2002 – IV kw. 2005:
wydajność pracy wzrosła 1,47 razy, a koszty pracy 1,31 razy (wskaźnik opłacenia 0,89);
 w IV kw. 2005 w stosunku do III kw. 2005 wydajność pracy wzrosła o 5,8%, a koszty pracy o 12,99% (wskaźnik opłacenia 1,07).
Hipoteza: Skutek poprawy sytuacji na rynku pracy.
2005 IV
2005 III
2005 II
2005 I
2004 IV
2004 III
2004 II
2004 I
2003 IV
2003 III
2003 II
2003 I
2002 IV
2002 II
0,00
2002 III
5,00
2002 I
Wyd.pracy
Koszty pracy
Wsk.opłac.
15,14
8,72
1,00
15,71
8,85
1,02
16,56
9,04
1,03
17,03
9,82
0,95
17,02
9,13
1,07
17,64
9,32
1,02
18,59
9,54
1,03
19,57
10,36
0,97
20,08
9,73
1,09
21,05
9,75
1,05
21,26
9,96
0,99
21,37
10,85
0,92
19,90
9,80
1,03
21,20
10,25
1,02
21,09
10,16
1,00
22,32
11,48
0,94
wartości wskaźników
OKRES
2002 I
2002 II
2002 III
2002 IV
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
2005 IV
Nakłady inwestycyjne w gospodarce
OGÓŁEM
BUDOWLE
MASZYNY
ŚR.TRANSP.
25 000 000
tys. zł
20 000 000
15 000 000
10 000 000
5 000 000
20
03
20 I
03
20 II
03
20 III
03
IV
20
04
20 I
04
20 II
04
20 III
04
IV
20
05
20 I
05
20 II
05
20 III
05
IV
0
kwartały w latach 2003 - 2005
Rys. 13
Nakłady na inwestycje rzeczowe wg F-01
 ogółem nakłady na nowe obiekty majątkowe oraz ulepszenia istniejących charakteryzują się cyklicznością: spadają w I kw. do stałego
poziomu ok.. 10 mld zł i rosną w pozostałych kwartałach, osiągając poziom: 17,5 mld zł w IV kw. 2003, 20,5 mld zł w IV kw. 2004
i 24,2 mld zł w IV kw. 2005;
 Najwyższe tempo przyrostu nakładów zanotowano na zakup maszyn.
-
Podsumowanie
1. Badane firmy, czyli zatrudniające 50 i więcej osób, o łącznej sprzedaży w 2005 roku wynoszącej 1300 mld zł, rekrutujące się z
sektorów innych niż bankowy i ubezpieczeniowy:
- wykazały lekko zwiększające się tempo wzrostu, z wyraźnymi spadkami przychodów w pierwszym kwartale każdego roku. Z
wykresu 1 wynika, jak wielkie bezzwrotne straty ponosi gospodarka wskutek jej nie przygotowania do funkcjonowania w
okresie zimowym (np. nieprzejezdność wielu dróg, przerwy w dostawach mediów);
- szybciej od przychodów (1,39) rozwijały eksport (1,48);
- osiągały też wyższy wynik operacyjny (1,73), a zwłaszcza rentowność (1,82); wolniej rosła EBITDA (1,17);
- w najwyższym tempie poprawiły wynik finansowy netto (3,00). Skokowy wzrost odnotowano w I kw. 2004.
2. Zapasy ogółem rosły wolniej (1,26) od zapasów materiałowych (1,42), ale szybciej od zapasów półproduktów (1,25), produktów i
towarów (1,20). Zmiany zapasów, a zwłaszcza ich struktury wyznaczają poziom sprzedaży w przyszłości. Szybszy wzrost
zapasów materiałowych niż zapasów ogółem i przychodów ze sprzedaży może świadczyć o wzroście inwestycji wliczanych w
koszty produkcji, a także zapowiadać przyspieszenie wzrostu. Wynikać z tego może, że tempo inwestycji w Polsce jest wyższe
niż wynika ze statystyki.
3. Obniżka podatku dochodowego w 2004 r. poprawiła rentowność, stopę zwrotu brutto na aktywach i stopę netto na kapitale
własnym, zwiększając zarazem świadczenia na rzecz budżetu.
4. Wzrosły aktywa, zmalał udział zobowiązań w pasywach, wzrosła wartość księgowa firm.
5. Wydajność pracy mierzona produkcją dodaną wzrosła w tempie wyższym od przyrostu sprzedaży, czyli wzrost sprzedaży
nie powoduje w tej grupie przedsiębiorstw wzrostu zatrudnienia (spadku bezrobocia).
6. Poprawiła się o 25% łączna produktywność zastosowanego kapitału ludzkiego, trwałego i finansowego (TFP). Tak wysoką
dynamikę poprawy łącznej produktywności kapitału notowały „tygrysy azjatyckie”.
7. TFP najszybciej wzrósł w przemyśle przetwórczym i medialnym, najwolniej w budownictwie i w górnictwie. Oznacza to, że
poprawa efektywności gospodarowania jest pozytywnie skorelowana z konkurencją panującą na danym rynku.
8. Najwyższą wydajnością pracy cechował się przemysł medialny, najniższą budownictwo. Obowiązują tu te same prawidłowości jak
w odniesieniu do TFP.
9. Spadek obciążeń zysku przed opodatkowaniem w I kw. 2004 r (rys. 4) spowodował szybki wzrost oficjalnej stopy zwrotu netto z
zainwestowanych kapitałów własnych (rys. 10). Nie wywołał on spodziewanego wzrostu inwestycji. Niewątpliwie, jedną z
przyczyn jest wspomniane już ryzyko inwestycyjne wywołane brakiem stabilizacji politycznej oraz obawą o skutki
ewentualnego kryzysu finansowego spowodowanego stanem finansów publicznych. Wydaje się jednak, że nie jedyną.
Prawdopodobnie obniżka opodatkowania dochodów zwiększyła liczbę firm rozliczających się z fiskusem w Polsce, redukując
transfer zysków za granicę, a także obniżając poziom zysku ukrywanego przed opodatkowaniem. Innymi słowy, faktyczna
wysoka stopa zwrotu osiągana przez inwestorów prawdopodobnie nie tyle wzrosła, co została ujawniona, z korzyścią dla
budżetu (rys.5).
1.
2.
3.




Wnioski końcowe
Stan ekonomiki przedsiębiorstw jest dobry i uległ poprawie w IV kwartale 2005 roku.
W badanym okresie (2002 – 2005) nastąpiło wzmocnienie filarów wzrostu gospodarczego (nastąpił
spadek kosztów realnych, wzrost majątku, uwidoczniła się poprawa jakości kapitału ludzkiego,
poprawa zwrotu na zainwestowanym kapitale). Wynika z tego, że Polska stała się atrakcyjnym krajem
do inwestowania, a wyjaśnienie stosunkowo niskiego tempa wzrostu PKB (3,5% – 4,5%) wymaga
dodatkowych badań. Hipoteza robocza: stworzenie przedsiębiorstwom możliwości dalszej obniżki
kosztów całkowitych oraz redukcja ryzyka inwestycyjnego mogłyby wprowadzić gospodarkę polską
na tory szybkiego wzrostu (5 – 7 % rocznie).
Według prognoz INE PAN, pod koniec 2006 roku dynamika PKB wyniesie 5,1% i nastąpi spadek
bezrobocia. Badania nad mikroekonomicznymi filarami wzrostu wskazują, że:
Hipoteza o przyspieszeniu wzrostu w 2005 roku ma wsparcie w: 1) rozpędzeniu się gospodarki w IV
kw. 2005 i I kw. 2006. Rozpędzona gospodarka kraju UE nie traci nagle oddechu; 2) wysokim tempie
wzrostu wydajności pracy i TFP; 3) wzroście majątku i wartości firm; 4) poprawie obsługi zadłużenia
i struktury pasywów; 5) wzroście tempa inwestowania; 6) niskim opłaceniu wydajności pracy.
Hipoteza o nieodległym (2007 roku) przejściu gospodarki na spadkową ścieżkę wzrostu ma wsparcie
w: 1) zanotowanym w IV kw. 2005 spadku rentowności sprzedaży, spadku zyskowności działalności
gospodarczej, spowolnieniu wzrostu EBITDA; wyższym wzroście kosztów robocizny niż wydajności
pracy w IV kw. 2005 r; 2) szybkim obniżaniu się stopy zwrotu z inwestycji. W kraju unijnym to stopa
zwrotu z inwestycji, a niedostępność kapitału decyduje o wysokości inwestycji i rozwoju.
Hipoteza o spadku bezrobocia ma silne wsparcie w: 1) większej dostępności do rynku pracy w
krajach „15”; 2) ewentualnym przyspieszeniu rozwoju sektora MSP. Będzie to czynnik rozstrzygający
o rynku pracy w Polsce.
Hipoteza o wpływie wzrostu inwestycji na spadek zatrudnienia wymaga oddzielnych badań.
Przyspieszenie inwestycji przy istniejącej ich strukturze w badanych przedsiębiorstwach będzie
tworzyć miejsca pracy, ale również je likwidować. W badanym okresie wydajność pracy rosła
szybciej od przychodów ze sprzedaży, wskutek czego stosunkowo wysokie tempo wzrostu sprzedaży
nie zmniejszyło bezrobocia.